OEH - Bilaketa

2974 emaitza odol bilaketarentzat

Sarrera buruan (129)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
aldaratu.
tradizioa
Tr. Documentado en la tradición septentrional no suletina y, al Sur, en Mendiburu, Echenique, Goñi y F. Irigaray. Aunque no deja de emplearse, su frecuencia disminuye desde principios del s. XIX.
sense-1
1. (BN; SP, Dv, H) Ref.: A; Gte Erd 81 .
(Con ablativo). Apartarse, desviarse, alejarse de. " Aldara zakitza, détournez-vous de lui" SP. " Aldaratu da bide onetik, il s'est écarté de la bonne voie" Dv. "S'éloigner, s'écarter. Aldara hadi ene bidetik " H. "3.º (AN, Echn), alejarse; [...] 5.º (BN), separarse, hacerse a un lado" A. " Lanjerratik aldaratzen da (BN-arb)" Gte Erd 81.
Egiatik aldaratzen diraden gizonén manuetara. Tit 1, 14 (He gibelondo egin, TB itzuri, Dv gibelatu, Ol girbindu, IBk atzea eman ). Maingu den gauzá bidetik aldara eztadinzát, bainaitzitik sendo dadin. He 12, 13 (Ker urten ). Baldin fundament hunetarik den gutiena ere aldara bagintez. Ins G, 4r. Ardi errebelatua bezala aldaratu naiz zure arthaldetik. Mat 225. Ene saihetsetik othoi aldara etzaitela. EZ Man II 115. Bada eztuzu zuk ere zeure arrazaz ukhatu, etzara zeure leiñutik eta ethorkitik hastandu, berezi eta ez aldaratu. Ax 7 (V 4). Halakoaganik guztiak aldaratzen dira, guztiek ihes egiten dute. Ib. 294 (V 195; Harriet transcribe erróneamente alderatzen ). [Konzientzia] etzaiku pontu batez ere aldaratzen, bethi darraiku. Ib. 426 (V 276). Zangoa, besoa edo gorputzeko bertze parte bat bere tokitik eta iunturatik ilkitzen, makhurtzen, aldaratzen edo enhardatzen denean. Ib. 422 (V 273). Zure anaia Esau zure kontra koleran dago, aldara zakitza, beraz, bidetik. Ib. 290 (V 193). Non hargatik gogoa ezpaitzaio aldaratzen eginbide espiritualetarik. SP Phil 412. Argi hura ezta galtzen, / Kausitu den ondoan, / Ez bistatik aldaratzen, / Behatzekotz non doan. Arg DevB 38. Orduan [gaztean] hartzen duen bidea, plegua eta usantza edukitzen du gerorat ere, ezta handik higitzen, ez aldaratzen. ES 181 (cf. Ax 86 (V 59)). Ene semea, obedienziatik aldaratzen dena hastantzen da graziatik. Ch III 13, 1 (SP ilki, Mst jalki, Echve apartatu ). Zohaz, aldara zaite ene ganik, Satana. He Mc 8, 33. Eta aldaratu zen aurkhitzen zen lekhutik. Lg I 309. Begirazazu xoilki Moise ene zerbitzariak utzi dautzun legea: ez hartarik batere aldara. Ib. 186. Salbatzailea etzen, bi egun hetan, bere lekhutik alderatu [sic] . Lg II 203. Hura zeritzadan bizi bide zeinetan atseginik batere ukhan gabe, bethi men, bethi gaizkoan, eta gauz-eginetarik aldaratua egon beharko bainintzen. Birjin 116. Gibelat joan zare, hartu zinduen bidetik aldaratu zare. Brtc 253.
( s. XIX) Jaunaren presentziatik / Aldaratzen diren guziak. Monho 148. Ezpada nere bihotza hain osoki bekhatutik aldaratu. Dh 129. Aldaraturik Jesus toki artarik. Echn Mt (ed. 1857) 9, 27 (en la ed. de P. Salaburu aldatuik). Gure lehen burhasoak, debekatu fruitutik janez, aldaratu (elkhi) zirenean zeruko bidetik. Jnn EhunS 1. [Enplegu] hetan sartuz geroztik, / zer beldur ikhara!. / Behar ordutan ere / maiz ezin aldara. Zby RIEV 1908, 770. Hire xokotik guti / aldara hadila. Ib. 776.

( s. XX) Denbora aldi batean etziran ez gabez eta ez egunez andik aldaratu. Goñi 60. [Nortamerikan] aita familiakoari doako etxean egoitea, bere lanetik ez dadien aldara, bere bizipide eta irabazia begira ditzan osorik. JE Bur 171. Beren ohiko urhatsetik ez zauzkitzu aldaratuko tuntik, hura delakoan bakarrik xuxena eta ona, ustez. Ib. 165. Behatu ere gabe aldaratzen zaizkigu biak, bethi beren solasari. JE Ber 73. Deus gutienik ere aldaratu gabe egiaren bidetik. AIr RIEV 1928, 604. Ez nuke zuurtziari uko egin nai, baño erratera noana bidezkoa ezpada, aldaratuago ere ibili daiteke. FIr 165. Ez zaitela hemendik aldara! Ez zazula avionik har! Larz Iru 106. Hainbertze lan eta buru hauste bada gure bizi moduan, eta ene izpiritua errex aldaratzen da nik atxiki nahiko nuken lekutik. Xa Odol 67.
azpiadiera-1.1
(BN-arb; SP, Urt III 156, Ht VocGr, H, A), aldaatu .
(Aux. trans.). Apartar, desviar; separar. "Détourner" SP. "Auertere flumen, ibaia aldaratzea " Urt III 156. "Séparer" Ht VocGr 422. "Écarter" Ib. 354. " Aldara ezazu mahaina, éloignez, écartez la table" H. "Dislocar (Mb OtGai III 25)" A. " Aldarazazu hortik radioa (BN-arb)" Gte Erd 169.
Iaunaren Aingerua iauts zedin zerutik, eta ethorririk aldara zezan harria borthatik. Mt 28, 2 (He aldaratu; Dv itzuli, Ip egotxi, Ur, Echn, Ol, IBk irauli, SalabBN uzkali, Samper apartatu, Ker kendu, IBe mugitu ). Ethorriren da Siondik liberazalea, eta aldaraturen ditu infidelitateak Iakobganik. Rom 11, 26 (TB itzuri, Bibl baztertu ). Bada seguranza hunetarik aldaraturen gaitu aflikzionek, presoindegik, estiratu izatek edo berze tormentak? Adv ** 6v. Inkontru gaitz guztiak gure ganik aldara itzazu. Mat 336. Gaitzetarik zuk nazazu othoitz onez aldara. EZ Man II 31. Zergatik eztarotazu [...] aldaratzen neure bidegabea? (Iob 7, 21) "Quare non aufers iniquitatem meam?" . EZ Eliç 311. Zeren baitzaituzte zeure / aldaratzen <-lt-> gozotik. Ib. 301. Eztut begirik zure ganik aldaratuko. Harb 324. Barberek buruko zaurietan, lehenik haragia aldaratzen dute, eta ezur kroskoa agertzen. Ax 336 (V 223). Zahartzean bedere gogoa hartarik aldaratzen ezpaduzu. Ib. 376 (V 248). Mundutik aldaratzagun / Huntarakotz begiak. Arg DevB 31. Munduko lausengu guziek eziñ altxa dezakete bihotz bat egia berak azpiratu duena, ez eta aldara laudorio guziek Jainkoa baithan bere esparantza finkatu duena. Ch III 14, 5 (SP higitu, Mst zotükatü ). Ongia gaizkitik, ardiak ahuntzetarik eta erleak listorretarik berezkaratzeaz eta beharki aldaratzeaz bertzerik egiten ez duena. He Phil 297s. Eta Jesusen esku hartako ezurrak ere utziko zituen iltz-tzarrak edo erdi autsiak edo beren tokitik aldaratuak. Mb OtGai III 25. Mendiak bere lekutik / Aldaratzen tuen bozari. Monho 114. Alde orotarik galtzeko hirriskuz inguratua bazabiltza, eztetzatzula begiak aldara Mariaganik. Dh 268. Jainkoa ganik aldaratzen gaituen epheltasunean. Jaur 125. Eta ikhusi zuen hobiaren atheko harria aldaratua. " Sublatum" . HeH Io 20, 1 (He, Dv, Leon khendua, TB atheratua, EvS idekirik ). Arnoak ligatik aldaratzea. Dv Lab 205. Haritzak ez duela bertze asko zuhamuk bezain ongi ethorri nahi sorthu den tokitik aldaratzen bada. Ib. 339. Hezur bat hautsia edo aldaratua, berehala erraiten dauzkitzu denak. EskLAlm 1908, 5 (ap. DRA ). Osoki bertze bat litake, den lekutik aldara balezate gure ithurri maitea. JE Bur 34. Ez nuke nahi zuetarik nehor bere egitekoetarik aldaratu. Ib. 111. Aldaratua zuten [hobiko] harri pisu hura. Ox 81. Kardinale bat [proosionean] bazohala iguzki sainduaren ondotik, bururik aldaatu gabe, bere suzko begi beltz handiak lantza bezala ordia xuriari buruz landatuak. Etcheb Zeruari 155 (ap. DRA ). Zoazi zu bere hartarik aldaratzerat, zerua aipatuz, lur huntan baizik sinesterik ez duen norbait! Ardoy SFran 260.
sense-2
2. (L, BNc ap. A ; Urt, Lar, Dv, H).
Mover, trasladar. "Colonias deducere, koloniak [...] lekhu batetik bertzera [...] aldaratzea " Urt V 373. "Remover de una parte a otra" Lar. " Mugarriak gabaz aldaratu ditu, il a nuitamment déplacé les bornes" Dv. "Transplantar" A.
Hari berari apertenitzen zaión ohorea, hari berari reserba eta renda diezogun, berzetarat aldaratu gabe. Ins D, 2v. Ohorea har ezazu arren onen partera, / Eta bisaia aldara etzazula berzera. EZ Man I 10. Xori batek lehen luke Ozeana agortu / Eta Kaukasako haitza bihika aldaratu. Ib. 111. Hautarik dolore batez bat denean zehatu / Berze pena batetara behar du aldaratu. Ib. 103. Bere tabernakleak aldaratu eta, etorri zen egotera Mamreko planotara. "Movens igitur tabernaculum suum" . Urt Gen 13, 18. Aldaratu zuen sepultura zarratzen zuen harria, eta jarri zen haren gaiñean. He Mt 28, 2. Zenbat aldiz [alferkeriak edo amodio propioak] Jaunak ene ganik galdetzen zituen eginbideetarik bertze zerbaitetarat aldaratu naute. Brtc 190. Ur hartarik ez da xorta bat ere galtzera utzi behar; bazterrera aldaratu nahi da, sorhoak patarretan egitekotzat. Dv Lab 34. Barberrer iduritu zitzaiotenean hirrisku handirik gabe [Iñazio] lekhuz aldara zitekela. Laph 13. Maingu ez gelditzeko zauri hetsia behar liteke berriz ideki, hezurra aldaratu, haragiak hezurrari berriz josi eta lothura erreberritu. Ib. 14. Xoilki zazpigarren eguna larunbatetik Iganderat aldaratuko dute. Arb Igand 62. Baditut hiltzera dohanaren tormentak, higitzen edo lekuz aldaratzen nautenean. Jnn SBi 80. Orgarik pisuenak bi erhiz aldaratuz. Barb Sup 145. Ez ahal duela bederen harria lekuz aldaratu? Barb Leg 129.
azpiadiera-2.1
(Aux intrans.; con alativo). Trasladarse, moverse (a); retirarse (a).
Berzalde, paillardiza spiritual bat da harenganik edozein superstizionetara aldaratzea. Ins D, 3v. Ezta bide hartan bat ere errebelatu behar, eta ez nehorat makhurtu eta ez aldaratu. Ax 475 (V 307). Eta handik aldaratu izan zen mendi aldera. Urt Gen 12, 8. Bere lekhutik bazter batetara aldaratu behar da, han distrakzione gutiagorekin othoitz egiteko. CatLav 235 (V 119). Orroit zaite, Philotea, maiz aldaratzeaz zure bihotzaren bakhar-tokirat. He Phil 125 (SP 123 hainitz bakartzeren edo apartaren egiteaz ). Josepek gabaz hartu zituen haurra eta bere ama, eta Egiptorat aldaratu zen. Dv Mt 2, 14 (Lç, SalabBN, Hual erretiratu, He, Echn goan, TB, HeH, Leon, IBk joan, Ur alde egin, Ol baztertu ). Guziak erasiaka hari ziren, ziotelarik gizon tzar baten gana aldaratu zela. Dv Lc 19, 7 ( TB, Leon aldaratu; He gizon bekhatoros baten ganat goan zela ostatatzerat ). Bainan batek edo bertzeak kuante balin badu, orduan kuanteko arraia bakharra aski da zolakoen erreferarat eta erreferakoen zolarat aldaratzeko. Zby RIEV 1908, 88. Lohian lohi, bazterrez bazter, makhur, gaizki zabilana / Argian argi, aldaratu zen barkhatzailearen gana. Ox 73. Gure zilhoetarik atheratu beharko ginuela eta norapeit aldaratu. Zerb Gerlan 40.
sense-3
3. (AN-5vill, Lc, BN-baig ap. A ; VocBN , Hb, Dv, H).
Ahorrar. "Épargner sur les revenus, en mettre de côté pour les capitaliser ou les garder pour les besoins à venir" VocBN . " Aurthen diru hainitz aldaratu du " Dv. "Mettre de côté, épargner, mettre à part. Diru aldaratua, argent mis de côté, épargné" H. v. aurreratu (2).
Bakhotxak yan zuen nahi zuen bezanbat, eta aldaratu ziren oraino hamabi saski sobratu zirenez betheak. Lg II 163. Etxeko behar-orduentzat, ilhabete guziz emaiten diozkatan 150 liberetarik, apho figura horrek 75 libera aldaratzen ditu, beretzat, erran gabe doa. Barb Sup 151.
sense-4
4. Reservar.
Ez diot ere khenduren zure semeari erresuma osoa: aldaraturen dut tribu bat harentzat. Lg I 337. Orduan egorri zituen sehiak beretzat aldaratu zituen mahatstiko fruituen bilha. Lg II 232. Haren sofrikarietan partale direnentzat aldaratua dadukan khoroa. Ib. 212. Arima hautetsientzat aldaratua den zeruko zorionaz. Ib. 192. Jainkoak egundainotik hartakotz aldaratua zadukan egunean. Ib. 185. Zenbatenaz Jinkoak arima bati gurutze gehiago preparatzen baitiotza, hanbatenaz orobat aldaratzen diotza heien ungi yasateko moienak. Mih 102. Aldaratzen dioten goratasunaren bistan Maria apaltzen da. Ib. 32. Lurreko amek bere umeak maite dituzte, ez ordean bere amodio guziak heien baitan pausatzerañokoan. Zenbat ezdituzte aldaratzen banitatearenzat? zenbat bere buruenzat? Ib. 96. Zohaz gloriara, Yesus Jauna, zohaz / Enetzat lekhu bat han aldaratzerat. CantIzp (ed. 1813) 61. Ene Jainkoa, ala baitzare emankoia! Zer errekolta ederra aldaratzen daukuzun! EgunO 25. Zatozte ene aitaren benedikatuak gozatzerat munduaren hastapenentik aldaratua izan zaitzuen erresumaz. (Mt 25, 34). EgunO ( in Arb Igand 183 (TB preparatua, He, Dv aphaindua ) ).
azpiadiera-4.1
Elegir.
Aitak bere haur maitetzat / bertzetarik hautatu: / semeak primu laguntzat / nindun aldaratu. CantIzp (ed. 1828) 27 (ap. DRA ).
sense-5
5. Traducir.
Plauto komediagille latindar aspaldiko aren Mostellaria eta Le fantôme obra aipatuak, Santellik frantzesera aldaratuak eta apainduak. AIr Egan 1955 (5-6), 40.
sense-6
6. (Con instr.). Cambiar (de). " Ardiak lekuz aldaratu ditugu (BN-lab)" Gte Erd 10. v. aldatu.
Zer irabaz ziñezake haren ganbiatzeaz? ez zintezke hobeago tokiz aldaraturik eta bertze kondizione bati lothurik. Mih 110. Nehorri ere maiz aski tokiz aldaratu naiz! Barb Sup 153. Bazkaz aldaratu ziren biharamunean berean. "Dès le lendemain, ils avaient changé de pâturages" . Barb Leg 126.
azpisarrera-1
ALDARATUXE .
((Forma con suf. -xe, de valor aprox.).
Beraz aldaratuxe behar gare hainitzen ganik, eta adiskidetasunak behar ditugu egin bereziki gurekin batean Jainkoaren zerbitzuan jarri nahi duten presunekin. He Phil 297.
azpisarrera-2
BURUTIK ALDARATU.
Volverse loco.
Aiei!! aiei!! dio kapitainak, oihu samin batekin; ene iloba burutik aldaratu da, tenpestak burua jo dio. Laph 226. Neskato gazte batek horrekin ezkontza errefusaturik, burutik aldaratu da. Egunaria 1916 (ap. DRA ).
azpisarrera-3
EZIN ALDARATUZKO.
"Inamovible" Dv.
aldaratu
<< aldakor 0 / 0 aldare >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper