Harremana

    OEH - Bilaketa

    2973 emaitza odol bilaketarentzat

    Sarrera buruan (129)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    agonia.
    sense-1
    (V-gip, G-azp, L, BN, S; Urt I 26, VocBN , Gèze, VocCB , Dv, H (+ h-)); agonina; agoliña Ref.: Lh (hagonia); Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret .
     Agonía; congoja, angustia. "Abitio, agonia" Urt I 26. "Agonia, agónia, agónija, azkeneko hátsa" Ib. 460. "Agonie" VocBN, Gèze, Dv y H. "Agonixa luzia izan dau koittau aundixak" Etxba Eib. Tr. Documentado primero en Gasteluçar y desde mediados del s. XVIII tanto al Norte como al Sur. Emplean la forma con aspiración inicial la mayoría de los autores septentrionales. La forma general es (h)agonia. Hay un ej. de agonina en Urquizu, que tbn. usa agonia, y agoliñian (det.) en B. Enbeita. En DFrec hay 5 ejs. de (h)agonia.
    Jesusekin egigun othoitz / Eta sofri agonia. Gç 90. Nahi nuke bethi pairatu / bihotzean agonia. Ib. 106. Euki eban tristeza, da agonia andia Ortu santuan. Urqz 13. Gurutze berean iltzez josi ta nekez ta tormentuz ta agoniz illik utzi zutena. Mb IArg II 124. Agonían edo azken atsetán Eakindea. LE Ong 134r. Jesus, Maria, Josep, / Ene agonian / Defenda nazazue / Etsaien erdian. Monho 92. Jesu Kristok igaro eban agonia ta larritasuna. Añ EL1 220. Au bere gitxi da arimiak daukazan agonijeetarako. JJMg BasEsc 92. Zure hagoniaz eta pairamenez, libra gaitzatzu, Jesus. Dh 80. Baldin presunak hagonia luzea badarama, irakurtuko da Oren saindua. JesBih 463. [Donibane-Ziburun] badire ikhasiak lehen herrunketan, / Ager ditezkeienak edozein gorthetan. / Itxikitzen diote bere sortzeari, / Hartzerat utzi gabe batasun nihori. / Buru onak badire aitzindarietan; / Heki da ematea hagonia mentan. (Interpr?). Hb Esk 96. Eriozko agonia. Arr May 63. Agonia luze onetan. Camp EE 1883b, 524. Dolorezko hagonia hori hain gogorra izan zen, non [...]. Lap 241s (V 108). [Mariaren] hilzia izan zen eritarzün gabe, sofrimentü gabe, agoniarik gabe. Ip Hil 199. Jesus, Maria Josef, / hel zakiztaie ene azken agonian. Ib. 268. Jesusi, agoniako egarrian, ospiña ta beaztuna ematen. Ag Serm 239. Ilten zala [...] iru orduko agonia larri, estu eta ikaragarrizkoaren ostean. Itz Azald 35. Hagoniak iraun behar zuen hirur oren handi. Zerb IxtS 90. Joanes XXIII-garrena agonia luze baten ondotik itzali da. Herr 6-6-1963, 1. Gertatzen dena, gure oarkabeak agonia asko ta asko ez ikusi iduri egiten dituela. Vill Jaink 119. Baña milla agonixa barik ori ezingo neukianetik bete, Eriotza da infarnu itzal onetatik atarako nabena. Etxba Ibilt 487. Argi bakoitza itzalean hiltzen da / agoni ixilean. Lasa Poem 70. Oraindik ere sasoi daukazu, / zu etzuaz agonira. Uzt Noiz 87. Nere iritziz, euskararen agonia ikusi dugu, azkeneko 50 urteotan. MIH 132.
    v. tbn. Zuzaeta 75. UskLiB 18. Ur MarIl 52s. MendaroTx 76. Azurm HitzB 57. Etchebarne 144.
    azpiadiera-1.1
    "Campana funebris, partiadako ezkilla, agonia, hillezkillak" Urt I 26.
    azpiadiera-1.2
    Anziñako gauza jakiña da, Peleara edo agoniara, guztia da bat, gizonak irteteko, lenago olioz egiñ edo eman oi zirala, gorputza sendoago egoteko ta etsaien lazoai burla egiteko. Cb Eg III 237.
    azpiadiera-1.3
    (Fig.).Urritz-sastraka itxi oietan txolarreen armonia. / Otaratzean abesten dute egunaren agonia. Zendoia 169.
    azpisarrera-1
    AGONIA JO (H). Tocar las campanas por un moribundo. "Hagonia iotzea, sonner l'agonie" H. Cf. agoniako.
    Ezkillak jo dezake nere agonia, / Beldurrez jarri nazu erdi illik iya. AB AmaE 411. Etorri zait nei / il bear dedan garaia. [...] Jo zazue agoniya. Auspoa 49-50, 240. Oraindik illa ez nago baño jo zidaten agoniya. Lasarte Auspoa 100, 58.
    azpisarrera-2
    AGONIA-KANPAI.
    "Han, oaintxe ai da agoni-kanpaia" ZestErret. v. AGONIAKO KANPAI.
    azpisarrera-3
    AGONIAKO (Adnom.). Cf. agoniako. v. AGONIAZKO.
    Triste anima, gorputza larri / Agoniako tranzean. Bast 5. Hagoniako othoitzak. Brtc 259. Jesus zegoan dolorez, / agoniako peneen artean. Añ EL1 221. Hagoniako eri baten sendatzea. JesBih 403. Hobekiago eginen zuten erraitea ixilik, agoniako othoitzak. Elsb Fram 122. Agoniyako trantzian. Ud 68. Bere agoniako / kalitza khiratsa. Zby RIEV 1908, 211.
    azpisarrera-4
    AGONIAKO KANPAI. Toque de campana por un moribundo. v. AGONI-EZKILA.
    Hau da urkamendiko / haxearen hotza / seguru izango da / agoniko kanpa. Balad 219.
    azpisarrerakoSense-4.1
    "Agoniko kanpaien bidien imiñi, amenaza de duro castigo" (V-ger). Ort Voc.. v. agoniako.
    --Andrak, zeuek ezango zarie testigu! Agoniko kanpaien bidien imingo zaitxut. Karanbo! [...] --Andrie! agoniko kanpaie esan zu? Tire ardure barik neuk esangotsat sankristaueri kanpaie yoteko. Ort Oroig 45s. Gaxoa ilten zanean, lenengo, ia-illeko edo agoniako kanpaia joten zan, eta miñitu batzutara il kanpaia. Etxabu Kontu 75.
    azpisarrera-5
    AGONIAN (V-gip ap. Elexp Berg; H). Agonizando. "Hagonian d, il est à l'agonie" H (s.v. agonia). "Hagonian da, il est dans les angoisses de la mort" Ib. "Agonixan dagonian azken-arnasetan egoten da" Elexp Berg.
    Agonian denarentzat othoitza. Gç 155. [Misterio onek] ofrezietan dira agoninan dagozanak gaiti. Urqz 8s. Hagonian jarririk othoitzez zirauen geroago eta gehiago. He Lc 22, 43. O nere Santu gozo, agonian edo iltzeko tranzean daudenen Bitarteko seguru. Cb Eg III 296. Bere miserikordiazko begiez sogin dezan agonian edireiten diren pesone [sic] orori. UskLiB 81. Izan ondoan gaizki, kasik hagonian. Hb Esk 15. Zure ohean jarriko zare, agonian bazine bezala. Laph 234. Lanparan aurkitzen zan orioa gastauta, / agonian legetxe bertako metxea. AB AmaE 390. Heien doktrina falsoak segituz, agonian dagotzi Laborantza, Industria eta Komerzioa. Elsb Fram 177. Bere semeak eztaukala agonian nun deskantzatu [...] burua. Ag Serm 175. Cólera dutenen begiak sartuak, azkenetan edo agonian daudenak bezala, betazalak more. FIr 192. Lau egunian agoliñian / zer ez eban igaroko? / Mundu guztia Jaunari eske / al bada osatuteko. BEnb NereA 157.
    v. tbn. Dh 77 (hagonian izan). Zby RIEV 1908, 211. Lasa Poem 70.
    azpisarrerakoSense-5.1
    (Con determinante).
    Agoni baten dagon gizonak / dauzka milla komeri. Lasarte Auspoa 100, 58.
    azpisarrerakoSense-5.2
    "Au fig., parlant d'une chose qui est en grand péril. Zure egitekoa hagonian da, votre affaire est à l'agonie, prête à mal finir" H.
    azpisarrerakoSense-5.3
    (Agonian sartu).
    Ori bera Eliz Ama Santak iltzer edo agonian sartzeko dagoenaz Oliazioan egiten du. Cb Eg III 237. Ta eria agonian sartzean, urrengo Elizaren orazioak esaten dira. Ib. 260. Gaitzak estutzen edo agonian sartzen badu. Ib. 255. Batek behin iduri galtzerat zohala; / Laster berritz ikusten hats handi zuela; / Noiz ere baitzen kasik hagonian sartzen, / Orduan nihoiz baino zailago agertzen. Hb Esk 26. Aphezpiku saindua lo hasma batean erori zen; agonian sartzera zoan. Prop 1876-77, 187.
    azpisarrera-6
    AGONIAZKO (Adnom.). v. AGONIAKO.
    Hain tristezia handitan sarthu zen, non izan baizen agoniazko estatian. CatLan 43.
    azpisarrera-7
    AGONI-EZKILA. Toque de campana por un moribundo. v. AGONIAKO KANPAI.
    Entzutean etxeko agoni-ezkila / bihotzaren bakea non aurki, non bila? Xa Odol 203.

    agonia

    agonia
    << agiri 0 / 0 agor >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper