Harremana

    OEH - Bilaketa

    2973 emaitza odol bilaketarentzat

    Sarrera buruan (129)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    ageri.
    tradizioa
    Tr. Los autores septentrionales y alto-navarros emplean ageri; los guipuzcoanos agiri y ageri (menos frec. hasta el s. XX), alternando ambas formas a menudo en un mismo autor, y los vizcaínos agiri, si exceptuamos algunos ejs. de ageri del s. XX: así Echeita (sólo como verbo), KIkV (83), Bilbao (IpuiB 188) o Gandiaga. Hay tbn. agiri en el catecismo roncalés (CatR 53). En Etchahun (80) y CatOlo (ap. DRA ) hay <aguri>, seguramente errata (cf. otros ejs. de ageri en ambos). En DFrec hay 130 ejs. de ageri (12 de ellos septentrionales) y 24 de agiri (todos meridionales).
    sense-1
    I. (Adj.).
    azpiadiera-1.1
    (L, BN, S; SP, Urt V 185, Lar, Añ, Lecl, VocBN , Gèze, Dv, H); agiri (V, G; Lar, Añ, Dv, H) Ref.: A (agiri); Lh; Holmer ApuntV y Elexp Berg (agiri). Cf. agiri.
    Descubierto, expuesto; manifiesto, notorio; público. "Tanto quiere decir agiri en bascuence como en romance 'descubierto'" IC II 427. "Clair, découvert" SP. "Patente, manifiesto" , "público", "expreso" Lar y Añ. "Extrínseco" Añ. "Ontasun ageriak, biens-fonds" Lecl. "Apparent, évident" VocBN. . "Visible" Gèze. "Jesusen bizitze ageria, la vie publique de Jésus" Dv. "Etsai agerienak ixilarazi ditu, il a fait taire ses ennemis les plus déclarés" Ib. Cf. infra AGERI IZAN.
    Ageria da ezen gauza guziak haren suiet egin dituena reserbatua dela. Lç 1 Cor 15, 27 (TB klar da, Ol nabari da, Ker agirian dago). Arren estal detzatzue gure falta handiak, / Iujearen aitziñean eztiren ageriak. EZ Man I 82. Ni neror ene izterbegien, ixilen edo agerien, eskuetarik salbatu. Harb 295. Daukala Demonioagaz konziertu agiririk edo estalirik. "Pacto implícito o explícito". Cap 91. Bana herabe / [...] / dinat, Argia, iitera / hir' etx' irira / lekhu agerira, / jenten minz' erazitera. O Po 11. Giristino legez bizi eztena gaizki erorteko peril agerian da. SP Imit I 25, 7. Hartan bere miseriak, / bere meditatzean, / bazekutsan ageriak / nola mirail batean. Arg DevB 156. Arroka ageri bat. INav 131. Adoratzen zaitut debotki, / Jainko beloz estalia, / eta ogiaren figuran / kanpotikan ageria. Gç 116. --Zer da Sakramentia? --Zeñhare ageri bat, zoñek [...] erazagützen eta emaiten baiterikü grazia ageri eztena. Bp I 59 (CatLlo 54, CatBus 28, CatR 53 señale agiri, KIkV 83, KIkG 66 ezaugarri ageri). Jinkoari ogen egiteko bide agerian iartia. Ib. 97. Da gauza agiria egin daikeana berak nai deban guzia. OA 22s. Ikhusten bazindu norbait huts ageritan erortzen. "Si videres alium aperte peccare". Ch I 2, 4. Bere erreñua emengoa eztana / orain dago agirija. Urqz 82s. Zeinhare sakratü eta ageri bat. CatOlo (ed. 1743) 65. Amodio horren froga ageri eta segur bat. He Gudu 141. Leiotik, balkoitik eta toki ageri guzitik biba-ka. Mb IArg I 365. Jainkoaren profeteen eta zerbitzarien etsai ageri bat. Lg I 347. Eta khoruatzen gloria ageri eta argienaz. Mercy 13. Señale ageri bat duzu Jinkoak bere egoitza zure ariman egiten diela. AR 34. Gustu ageriak eta sentitzen direnak, ez dire premiazkoak berthutearenzat. Mih 47. Jangoikoaren justizia ellegatzendá [bekatu] guzietará, txipi, andi, agéri edo altxa, biotzen barneraño. LE Bail 224.
    ( s. XIX) Besteak egiten dituzte lapurreta agiri edo engañuak. Mg CC 151s. Ikusgarrija da [gatzemallia] bide agiri ta kaleetati ziar igaroten. Mg PAb 128. Ateratzeko plaza edo toki agiri ta langatu batera. VMg 41. Ez bakarrik pobre ageriak: bai ta ere [...] pobre lotsatiak. Gco II 36. Au da etsaiaren umeen siñale ta marka txit agiria ta nabarbena. AA III 295. Konfesio ixilla ezezik usatu izan zala konfesio agiria ere egitea. Ib. 525. Hanbat gauza eder eta miragarri balin bada mundu ageri huntan. Dh 171. Egin eban Jesusek lenengo mirari agiria. Añ MisE 84. Atarako gauzaak entzuteko, ikusteko, egiteko... okasinoe agirian ta jakinian eureen guraz sartuten dirialako. fB Olg 113. Emakume galdubak eureen tratu txaarrian bitzi izateko etxe jakina, ta agirija. Ib. 149. Paltak agirijak, jakinak ta azaldaubak izan arren. fB Ic II 186. Argatik esan oi da / etsai agiria, / ez dala ain gaiztoa / non dan estalia. It Fab 78. Elizan zutik edo leku agirietan jartzen diran hipokritaen antzekoak. Lard 382. Gauza ageria da bihi gogorra goriagoa laitekeela. Dv Lab 40. Batasun horrek egiten du Elizaren seinale ageri eta Yainkozkoena. Hb Egia 101s. Eliza bethi ageri zen, eta Eliza ageri hura, Eliza saindu, Katoliko eta Apostolikoa. Ib. 110. Gauza egiyaz mirari-agiri bat bage gerta-eziñ zeikeana. Aran SIgn 27. --Zer da ahozko otoitza? --Da itz ageriekin egiten dena. Legaz 20. Umiltasunezko lan agiriren bat egitea. Arr May 12. Mirakuiluak, gauza ageri batzuek dire, gure begiek ikusten eta gure eskuek unkitzen ahal dituztenak. Lap 36 (V 20). Ez da enbusteriya, / gauza agiriya. AzpPr 62. Ohointzetan ditaken ageriena. HU Zez 164. Bihotz agerikoa da, zuzena, ez alfer, ez nagia. Prop 1896, 17. Baiña alde bat baiño ezekusen: agiria, barrukorik ez. A BeinB 67. Arpegi agiriaz. Ib. 53. Dantzak, teatroak eta arako ibiltoki agiriak. Itz Azald 205. Eleizgizonaren utsegitea agiria, jakina eta ezaguna bada. Ib. 207.
    ( s. XX) Berdiñeztasun andi ta agiria zegoan artzai orren ta bere semien bitartean. Ag G 18. Atsegedun bati idazki agiriyak. Ayerb EEs 1912, 153. Lan agiriak [= 'obras públicas'] . EEs 1917, 114. Ezkongai artean izandako seme-alaba ageriak. ArgEgut 1923, 35. Azkenai ageria egin leike [...] bi ziñaldarien aurrean. Ib. 36. Lekurik agirijenian jarri biarko naz. Altuna 68. A da euzkotar eredu agiriya: zintzo, apal [...]. Kk Ab II 189. Plaza agirian, itsusi ez balitz, / dantza lezake "txakolin". Or Eus 167. Beste jakintzaetan gertatu oi dan bezela, emen ere gauza guztiak ez dira lau eta agiriak. JMB ELG 10. Ate inguruko leku oso agirian zaldi-buru irudi bat ipiñi bedi. EAEg 24-11-1936, 377. Zimurrik agerienak igurtzi. EA OlBe 5. Mirakuilua ageriago izan dadien. Zerb IxtS 69. Herio lanik ezin zezakeen hartaz hirietan edo gune agerietan egin. Mde Pr 136. Emakumek balkoi agirietan. Anab Aprika 29. Zaldunaren arrokeri ta almen neurribakoari, zama ta urratu agiria ezarriaz. Erkiag BatB 96. Orra gurari bat nabarmena eta agiria. Vill Jaink 140. Ta Mikolasen alegiñak eta itzak, egunetik egunera agiriagoak ziran. NEtx LBB 22. Ez dedilla biarko eguna pasa, liburu oiekin auzi ageria egiteke. Berron Kijote 72. Au jazoera ageria da / gutar askoren kasuaz. Ayesta 93. Gauza agiria da hori. MEIG VII 83. Larramendik ondorio ageria izan baldin bazuen. MEIG V 95. Leku agerian ipini nahi nuke hemen. MIH 284.
    v. tbn. He Act 4, 16. Gy 277. CatS 67. Xa Odol 307. Agiri: JJMg BasEsc 237. J.M. Tolosa EEs 1913, 162.
    azpiadiera-1.1.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Nun estalduko naiz ni, / ni Judas barria, / barru barik egoeran / agiri agiria? Azc PB 36. Autonomia zabal bat eskatuteko gurari agiri-agirijari. ForuAB 73. Izadian ba-da gauza bat agiri-agiria, ordenaren azpian eta ordenaren beraren oiñarria bezala. Vill Jaink 45.
    azpiadiera-1.1.2
    (Lar, Añ, Dv).
    (Terreno) despejado. "Raso" Lar, Añ.
    Laster hazkurri horiek berak eskastu ziren, eta oihanak landa ageriak bezain idor bilhakatu. Prop 1876-77, 157. Agiria utzi ta garo zalapartako bidea artu zuan. Anab Usauri 122. Euskalerriko landa eta lurralde agirietan. JMB ELG 101. Babesa nai dute [aritz landareak], itzal pixka bat bear dute [...]; toki agiri ta solla bada, gaizki ibilliko zera. Munita 42.
    azpiadiera-1.1.3
    Notable, destacado.
    Ezarri gura izan dot zure izen entzutetsua ene irakurgaitxu onen leku agirienean. A BeinB 36. San Mateo jaietan Logroñoko erriak bere egunik agirienak oi ditu urtean. NEtx LBB 50.
    azpiadiera-1.1.3.1
    (Ref. a personas).
    Inguru aietako [...] gizaseme ta emakume agerienen izenak. A Ardi VI. Ortzuri deritxon nire opera zarrenean, lagunik agirienak (zororik) il-kanpaea entzueran auxe dirautse. "La protagonista". A EY I 218. Uriko gizon agirienak, parrokua tartean ebela. A EY II 106.
    sense-2
    II. (Vb.).
    azpiadiera-2.1
    azpiadiera-2.1.1
    1. (Lar); agiri (V-gip ap. Etxba Eib ).
    Aparecer. "Aparecer" Lar. "Endentecer, ortzak erne, ageri" Ib. "Izan laike Galdaramiñotik Durango agiritzia" Etxba Eib. v. agertu. .
    Arzaiak aserra zitezen, gastak agiri zitezen. "Parecieron". RG A, 11 (se trata tal vez de error por agir; cf. agir zitean en RS 52 O Pr 10 Saug 9. Emazte-geia kexu, senar-geia ez ageriz. HU Zez 37. Oek nola edutu diran, nork esan, zein zentzuk eratu ta barnean gorde ditun ageririk ere? "Cum appareat". Or Aitork 254.
    azpiadiera-2.1.1.1
    (Con formas sintéticas).
    Alegia hortarik / zer dagerin, huna: / askoren gutizien / funtsgabetasuna. Zby RIEV 1908, 773. Biriatutik Senpereraino Larhun ondoan dageri. Ox 31. Tximiñuari, agiñik badagiriyo, urrun akiyo. Otx 30.
    azpiadiera-2.1.1.2
    Mostrar.
    Mari Jesusi ageri (manifestar) eutsazan bere begiaz igaro ebazan nai-bageak. Echta Jos 53. Eskerrak ageri, agur egin, da ondo pozik ontziratu zirean. Ib. 273. Egoki izan ez arren, illarraindu bearta, Yaunak erakutsi ta agerietara ba-noa. Ol 2 Cor 12, 1 ((Dv Jaunaren ganikako ikhuspen eta agerpenen aiphatzen)). Nola izan zeikian benetakua agiri gura eban oztasun aura. Etxba Ibilt 458.
    azpiadiera-2.1.2
    2. Contar, referir.
    Bere nebea egon zan Almikan, da ageri eutsan edesti guztia. Echta Jos 46. Bere urriñetako gertaerak ageri ebazanean. Ib. 149. Nire alabeak zerbait ageri deutso bere neskatilla lagunen bati, ta zabaldu da erri guztian. Ib. 213. Itxas-lapurren auziak ageritten egoala. Ib. 149.
    sense-3
    III. (Adv.).
    azpiadiera-3.1
    Al descubierto. v. AGERIAN.
    Sua da[n] legez gauza bearra aldean dabe ifini, / ango abarrak argi dakie [por dagien?] erri guztiti (ageri). EiBer 532 (ej. no seguro). Larrua ageri dabilan pobre eta mezprezatua. Brtc 207. Ilkhitzen gudutarat kopeta ageri. Hb Esk 35. Haragi puskak dilindan eta hezurrak ageri. Jnn SBi 29. Gainean hegastegia, ernaiak ageri. Arb Igand 76. Galtzarik gabeko zangoak zuri zuria ageri. Barb Sup 48. Emaztekiek [...] zangarrak, besoak eta lepho-baphoak Parisen bezen ageri dabilzkate. Zerb Metsiko 251. Beeko etsai multzoari ageriago zagozin. FIr 145. Loreakin gertatzen dana berbera gertatzen zaiek emakumeai ere. Zenbat eta dirdaitsuago, zenbat eta agiriago ibilli, ainbat zanpatuago ta oinazpiratuago. TAg Uzt 284. Horra nun naizen, eskuak eta zangoak zilo, / hezur guziak ageri! Iratz 103. Orma metro t'erdikoa bedi gutxi-gorabera, kanpotik dabiltzanak, agiri gelditu ditezen. NEtx Antz 30. Lo zegoen beti, gau-jantziaren xamarra askaturik, bular bat ageri. Mde Pr 146. Juanbeltzek ortz zuriak agiri zeuzkan. Anab Poli 28. Ikusten zaitut / an eta emen, / erdi-ageri / beti be. Gand Elorri 76. Begiak agiri eta bisera urdiña buruan. Erkiag BatB 141. Edozein literaturaren azpian, agiriago edo ezkutuago, sentimendu au datza. Vill Jaink 118. Aren gona barrenak agiri lagatzen duanari, irrikaz begiak zorrozten dizkio. NEtx LBB 106. Aski duzue beiratzea / neska gaztieri: / zoñen pulitak diran / ixterrak ageri. Mattin 138. Abek ibiltzen dute / milla enbusteri, / tarteko pekatua / jarriko'et agiri. Uzt Noiz 33.
    azpiadiera-3.1.1
    (Precedido de gen.).
    Alde batetik bestera, al-zan ezkero, ikusleen agiri, suzko bola ta gar-isats bat igaroko dira une ontan. NEtx Antz 13. Mundu guztiaren agiri, egiak zirti-zarta esateko bildurrik ez lotsarik ez leukeela izango ziñoenak. Erkiag Arran 140.
    azpiadiera-3.1.2
    Abiertamente, públicamente.
    Egin izan zituen, isill edo agiri, mesede ta laguntza andiak eta limosna gogoangarriak. Izt C 505. Jesusen legea, isill edo agiri, erakusten ziarduten. Lard 490. Errien bizikera osoa bertan agiri jartzen dala. "Es reflejo". ForuAG 359.
    azpiadiera-3.1.3
    Kontribuziñua [...] ordaindu dabela ageri ipinten ezpadabe. "Acrediten".(1917). ForuAB 85.
    azpisarrera-1
    AGERIAGOAN. Más a la vista.
    Eliza bat ez da gordetzeko, beti toki agerian egiten da. Eta nun egin zitaken Larrun puntan baino ageriagoan? Zerb Azk 43.
    azpisarrera-2
    AGERIAN. (G-azp-goi, AN-larr, L, S; Urt, Lar, Lecl, VocBN, H; agirian V; Lar, Añ; airiyan G-azp). Ref.: A (agerian, agirian); Lh; Etxba Eib (agirixan); Gte Erd 178, 252; Elexp Berg (agiri); ZestErret (airiyan).
    a) A la vista, al descubierto; públicamente; abiertamente. "Apertius, [...] agerianago" Urt II 161 (cf. AGERIAGOAN). "Descubiertamente", "patentemente", "expresamente", "públicamente" &c. Lar. "(A las) claras" Lar y Añ. "Ouvertement" Lecl. "En évidence" VocBN. "Agerian ezartzea, mettre à nu" Dv. "Agerian ibiltzea, aller en public, sans se cacher. Agerian erratea, dire publiquement, dire sans aucune dissimulation" Ib. "Agerian ezarri (S), mettre en vue, exposer" Lh. "Agirixan, a la vista. Es común decir en su lugar bistan" Etxba Eib.
    Tr. Documentado desde la primera mitad del s. XVII; su uso crece desde finales del s. XVIII. En DFrec hay 32 ejs. de agerian y 27 de agirian.
    Abitua agerian darabilatenek. Harb 453. Agerian den lekhuan zillhatuko diozue burdin gorri batez. Mong 591. Ispiritu saindua maiz agerian eta suaren idurian jausten zen sakramendu hau errezibitzen zutenen gainera. CatLav 225 (V 113). Ni agerian mintzatu natzaio munduari. He Io 18, 19. Alabañan agerian zebiltzan. Lar Fueros 225. [Sakramentuak] dira Jesu Kristok emanikako señale agirian dauden batzuek. CatBurg 33s. Agerian dago egin behar dena, ta lenbait-len egin behar da. Mb IArg II 289. Kontuak argiro ta garbiro ajustatu, ta agirian ifiñi ditzala. Cb Eg III 223. Zure ditxa eztago gauza andiak agirian egitean. Cb Just 14. Bere tresora agerian darabillana, haren galtzeko irriskuan ematen da. Mih 36. Haltoki eta agerian erran nezake. Brtc 22. Neskatillak erabillezan uliak agirijan euren garbitasunaren igargarritzat. Mg PAb 95. Ezta izango bekatu añ txikirik [...], non Jaunak agirian ipiñiko ez duan. AA III 544. Diren gauza guziak agerian dire haren begietan. Dh 205. Altarako sakramentuban Jesus agirijan daguan arteko denporeetan. fB Olg 40. Modia dalako euren aragijak agirijan darabilzenak. Astar II 159. Baditeke lorifikatzen ere diren agerian bere konduita laidostagarriaz. Jaur 109. Gure oreña / alderdi batetik / agerian jarri zan / uste gabetanik. It Fab 153. Nik isillik esaten dizutedana, zuek agirian esan ezazute. Lard 394. Eta ingurutu ziozkan eskuak antxumeen larruakin, eta estali ziozkan lepoko agirian zeuzkan parteak. Ur Gen 27, 16 (Urt lepho alde illerik gabe zena, Dv lephoko ageriak). Agerian dagoen ongarriak hainitz galtzen du. Dv Lab 142. Hill nazazute ni ordu onean, pozik hilko naiz; ona emen nere lepoa agirian. Arr GB 35. San Frantsesen gorphutza egun hartan agerian emana zelakotz. Prop 1880b, 355. Debekatzen da igande ta jai-egun ezagutu guztietan agirian lanik egitea. OrdUs 4. Ageriyan edo ezkutuban. Mant EE 1884a, 15. Agirian daukagu dirala aixeri. AB AmaE 245. Debruek bezala dute egiten gaizkia [...] zenbait aldiz agerian, eta ardurenik izilka. Elsb Fram 182. Hezurrak ere bai, agerian ezarri. Jnn SBi 151. Bere sor-tokia agerian eta bixtan dueno, maiz gibelera behatzen du. Arb Igand 28. Murmur [txakur] bata, agiñak agirian bestea. A BeinB 69. Fedea agirian autortuteko. Itz Azald 19.
    (s. XX). Zoin zen lehen printzea, agerian giristino egin zena? CatJauf 34. Agirian dagoan egia begirik lausoenekoak ikusi oi dabie. Ag Kr 186. Ahoko sendoak lerro lerro agerian. JE Bur 12. Calle de San Bartolomé du agerian ezarrita [etxe orrek]. A Ardi 129. Nere Biotz-irudia agirian jarriko duten etxeak bedeinkatuko ditut. ArgiDL 104. Zauriak agerian, hor bazoak Jesus. Ox 82. Etzeren haizü ez agerian ez gordeka erlijioneko eginbiden betatzia. Const 25. Enago alako ziur-ziur, emen agirian esateko bestian. Kk Ab II 110. Bilddur zalako pekaturen bat agirijan imiñi ezegijon. Otx 34. Uzten du kazeta bat-batian, nigarra kasik agerian. Zub 61. Etzazula beintzat agirian esan. Ldi IL 112. Orregatik ezin ziteken Yesus erri batera agerian sartu ta bakar-lekuetan egoten zan kanpoan. Ir YKBiz 143. Abarketa gorrien mutur-zuloetatik beatzak agirian zituela. TAg Uzt 156. Uri ontako notin-agerien izendia agerian egongo da. "Se expondrá al público". EAEg 7-5-1937, 211. Txartela agerian eraman. Or QA 80. Agirian dago baietz. Txill Let 87. Eguerdia zan. Oran, agirian. Anab Aprika 102. Agerian baitago nolabaiteko zuzentasuna aiengan badala. Zait Plat 147. Auxe da nik orain agirian jarri ta ziurpetu nai dudana. Vill Jaink 109. Ezetariko kalterik leporatu bage, agirian beintzat. Erkiag BatB 201. Zure anaia ez da gauza ezkontzarako ta dotorren aurrak agirian jarriko du gure griña izkutua. NEtx LBB 25. Gure egin ahalak egin ditugu Gizonaren agerian ezartzeko. Ardoy SFran 281. Poto egiten duenak, ez du nehor enganatzen; hura agerian gelditzen da. Xa Odol 59. Len, danok dakigunez, gaxoari agirian eroaten jakon Gure Jauna etxera. Etxabu Kontu 35. Lehengo handitasunaren azterrenak agirian bazeuzkan. MEIG I 99. Ez doaz guziak bide batetik, agerian dago hori. PMuj in MEIG I 97. Ustekabeko sortze horren ezaugarriak agerian daramatzi. MIH 359.
    v. tbn. JesBih 416. Hb Egia 139. Laph 92. EE 1883b, 440. Elzb Po 199. Zby RIEV 1908, 204. HU Aurp 78. Lh Yol 70. ArgiDL 82. FIr 146. Zerb IxtS 99. JEtchep 105. Osk Kurl 82. Berron Kijote 139. Yanzi 139. Zendoia 145. Agerin: Insausti 296. Agirian: msOñ 156. CrIc 45. JJMg BasEsc 13. Zav Fab RIEV 1909, 37. Añ EL2 68. It Fab 259. Izt C 254. Aran SIgn 58. Bv AsL 136. Noe 108. Zam Man 1. Lh Yol 17. GMant Goi 86. Inza Azalp 103. Muj PAm 70. Tx B II 108. Eguzk GizAuz 53. Munita 114. Bilbao IpuiB 53. Arti Tobera 265. Gand Elorri 82. Zait Plat 43. Gazt MusIx 8. MAtx Gazt 80. Lab SuEm 189. In Uzt Noiz 34. Lasa Poem 100. Insausti 89. Agirin: MendaroTx 179.
    (Precedido de gen.).
    Biloxik ibilten zirian naaste, guztien agirijan dantzan. fB Olg 142. Erri guziaren agirian eta begietan liburu danak erre zituzten. Lard 517. Birjinaren bultu beltx bat, / hor baitzen aspaldian, / atxeman zutela xutik / harroken agerian. Zby RIEV 1908, 295. Diputazioneak erosirik, han dago yauregiko gela batian nai duenaren agerian. Zub 47. Azaletik eta guztien agirian. Erkiag BatB 65. Zure otseiñek gorputz eta zentzuen agerian lan eta itz izkutuak egin zetzaten. Or Aitork 400. Jokoa berriz egin zuen denen agerian. JEtchep 105. Onan itxi eben gure Junta barri au, sortu zan ordu berean, danon agirian. Gerrika 62.
    (Con ablativo).
    Egin zuan Jaunak emakumea, biotzaren urrena gizonak zedukan saietsezurretik [...]. Emendik agirian dago, beartua dagoala gizona amatzera bere emaztea. AA I 585.
    (Con reduplicación intensiva).
    Emetik ikusten da agiri agirijan utsak diriala denderuben atxakijak. Astar II 74. Gipuzkoak bere Eskutarmaetan ifinirik agiri agirian dauzkan amabi kañoi andietara. Izt C 213. Arrotzak bagiña bezala, agiri-agirian azotatu eta itxian sartu gaituzte. Lard 513. Laguntzeko agiri-agirijan galtzen urteten diranai. "Evidentemente". ForuAB 141. Ik nerea [izantza] maiterik eta ageri-agerian iduki dezakan. A Ardi 21. Euskaldunak Flandretara, Flamendarrak gure errira baiño askoz ere geiago zabiltzala agiri agirian dana da. Lh Yol 7. Andrea aurgiteko agiri agirian zegoala. Or SCruz 82. Bere buruba zan-zan legez imiñi eban agiri-agirijan gustijen aurrian. Otx 122. Ogeiko bat eukan Don Enrikek agiri-agirian ezkerreko patrikeran. Bilbao IpuiB 80. Gauza bat zegoan ageri agerian. Osk Kurl 159. Munduak eskeintzen digu, eta agir-agirian eskeiñi ere, ordena miragarri bat. Vill Jaink 40. Pelota toki barria [...] agiri-agirian gelditu zan. Etxabu Kontu 189. Agiri agirian eukan Jainkoa bere alde. Onaind STeresa 68. Ageri agerian dagoen maitasuna ikusten baitut. MEIG VII 131.
    (Precedido de tema nominal nudo). "Buru agaríen, con la cabeza descubierta" Iz Ulz.
    "Agiri askoan dago gauza ori, está bastante manifiesta o patente esa cosa" Aizk.
    Ageri askoan ta nabarmen asko ibiliak badituk ba. ABar Goi 15.
    (Precedido de erdi). Semidescubierto.
    Onestasunari ez dagokion erdi-agerian ikusi zuenean, estali bearrean, irten eta farra-irrian beste anaiai esan zien. Lard 10.
    b) (Precedido de gen.) Ante, a la vista de.
    Orrelako ateraldien agirian, parre-karkara erreza jaurtitzen zuen ostatuan zeudenak. TAg Uzt 204. Onelako egite ausartzuen agirian, aozabalka ta erditoteldurik erakusten du erri xeak eskar ona. Ib. 40.
    azpisarrera-3
    AGERI DENEZ. Por lo visto, al parecer.
    Ageri danez, ara nolako / eultzia dion erauntsi. "Por lo que se ve". Or Eus 174. Au, ageri danez, emakume baten alde ari da. Zait Sof 182. Ageri denez, alkarri hurbil ditugu Galesko Enda Ederra eta Euskal Herriko lamin-enda. Mde Pr 267. Zenbait euskaltzainek [...] euskal-ioskera bera gainazpikatu ta itzulipurdikatu nai lukete, ageri danez. EG 1956 (1-2), 115. Miren ez da, agiri denez, bete lezakeana. Txill Let 80. Ardauaren bustitasunak ez deutsu ba, agiri danez, larregizko kalte aundirik egiten. Erkiag BatB 12. Ageri denez, Likori, Gal utzi ta Rhin ibaiaren inguruetara ioan zan. Ibiñ Virgil 62. Zilegi dela dirudi, gezur biribilik bota gabe nor bere opilari ikatza arrimatzen saiatzea. Ageri denez, ordea, horrek ematen dizkigu lanak. MEIG VIII 36.
    azpisarrerakoSense-3.1
    (Con ablativo). Por lo que se desprende de.
    Baiña Bergilik, Unai-kantak-etatik ageri denez, ez zituen batere maite alako gudariak. Ibiñ Virgil 24.
    azpisarrera-4
    AGERIENEKO (El, lo) más destacado.
    Guztiaz ere azalduko ditut agirieneko [zuaitz] banaka batzuk [...] Gipuzkoaren ondrarako eta erbestekoen adigarri. Izt C 125. Gipuzkoan oraindaño ezagutu izan diran gizonik bitore ta agirikoenak. Ib. X.
    azpisarrera-5
    AGERIENIK (Lo) más públicamente.
    Gure Eliza-besten erdian; agerienik eta ederrenik garen hartan zaiote lakhet gure ikustea eta ja gutaz fama handia barraiatu dute munduaren asko bazterretan. Zby RIEV 1908, 84.
    azpisarrerakoSense-5.1
    (Lo) más claramente, del modo más patente.
    Eta onen egintza osoan agirienik nabari dana, bere nortasun-ezaugarririk berarizkoen, munduarekiko elkarte ta eratasun-sentikizuna du. Gazt MusIx 62.
    azpisarrera-6
    AGERI-IRATXO. Visión, aparición.
    Gaueko ageri-iratxo orrek onik ez ba du ekartzen. 'Visión nocturna'. Zait Sof 24.
    azpisarrera-7
    AGERI IZAN. (G-goi, AN-5vill, BN, S; Urt II 159, Lar, Añ, VocCB, Dv, H (s.v. agertzea), A (que cita a Ax e It); agiri izan V, G; VP 46r, Lar, Añ; agai izan AN-gulina; Dv (AN-gulina); arai izan AN-ulz). Ref.: A (agai, agiri); Lh; AtSac 139; Iz ArOñ (agiri), Ulz (aldi); Etxba Eib (agiri); Gte Erd 233, 178 y 252; Elexp Berg (agiri).
    a) (Intrans.). Aparecer, ser manifiesto, verse. "Aperire" Urt II 159. "Parecer, aparecer", "mostrarse" Lar y Añ. "(No parece un) alma, ezta iñor agiri" Lar. "(Ya se) ve, hori jakiña, agiri da" Lar (Añ ori jakiña da, agiri da). "Gizon hura ez da oraino ageri" Dv. "Lanho artetik izar zenbait ageri da" Ib. "Ageri da ez duela eman nahi" Ib. "Ageriko da zer eginen duen" Ib. "(V, G) [...]. Agiri da, es evidente" A. "Ageriko düzü, il paraîtra" Lh. "Se trouver, ageri" AtSac 139. "Agiri da, se ve" Iz ArOñ. "Ni alde guzietara béire, eta ñór arai éz" Iz Ulz (s.v. aldi). "Aparecer, estar en el campo visual del sujeto de la contemplación. Tontor onetatik, itxasua agiri da" Etxba Eib. La fuente de Duvoisin y Azkue para agai izan es sin duda Orreaga. Cf. Lrq: "Au lieu de ageri düzü, on dit plus souvent bixtan düzü, c'est évident, manifeste". v. agertu.
    Tr. Documentado desde Dechepare, es de uso gral. La forma usual de futuro es ageriko; hay ageri izanen sólo en Maister y Xarlem (1004), y agiri izango en Kerexeta. La gran mayoría de los ejs. son con aux. en 3.ª persona.
    Nor nolako izan giren orduian ageriko da / egin, erran, pensatuiak, ageriko guziak. E 33. Ordu hartan ageriko klarki haien maliziak. Ib. 59. Auntza igarota oñatza agiri, batak dagiana bestek igini. "Descúbrese la pisada". RS 418. Ageri eztenzat hire billuzgorritasunaren laidoa. Lç Apoc 3, 18 (He, TB, Dv, Ip, Ur (V y G), Echn, Ol, Ker, IBk, IBe agertu). Hire abanzamendua ageri denzat guzién artean. Lç 1 Tim 4, 15. Gizonei barur aizela ageri ezakienzát, baina eure Aita sekretuan denari. Lç Mt 6, 18. Daude berok ere espantaturik nolaz ezten berri segurorik ageri. CartEsp 457. Fabore hunetan da ageri, Iangoikoa, nolakoa den zure ontasuna. Mat 272. Bethi argi edo illhun ageri ezten zotza. EZ Man I 100. Gau illhunean ezta / ageri iguzkirik. EZ Noel 54. Non naizen ez naiz ageri. Harb 350. Nola khea den lekhuan ageri baita badela sua. Ax 415 (V 270). Hunen ondoko kapituluan ageriko den bezala. Ib. 234 (V 87). Et' ikuslerik ageri elizan / lekhutara zindiaurizan. O Po 15. Sariak zathitu-ondoan ageriko da zer den hirerik urpoan. O Pr 666. Gurutzearen seinale eta bandera hura zeruan ageriko da gure Iauna datorrenean munduaren iujeatzera. SP Imit II 12, 1. Ageri naiz berehala, / zer naitzen izatean, / emana banintz bezala / hilla gathabutean. Arg DevB 157. Baldiñ osoki ezpadut / galdu ene gloria, / eneganik ezperen urruti / ageri da ezarria. Gç 157. Onsa handi bat ageri düzü misterio hontan. Bp II 98. Hala ageri da deklinazino molde hau hagitz diferenta dela eskuararenetik. ES 95. Enthelegatzen düt zerere gure sendimentier agüri [sic] beitira (üdüripenak), hala nola biribilgua, koloria eta gozua. CatOlo (ap. DRA). Esan ditugunetan ezta agiri [dolorerik] Birjiñaren doloreen anza deuanik. Lar SermAzc 49. Klarki ageri ez denean bekhatuari konsentitu diozula. He Gudu 118. Ordian ageri izanen da, Jesu Kristen amurekatik erho, eta mesperetxatü izan dena. Mst I 24, 5. Aizean etzen odei belzik ageri. Mb IArg I 193. Santu onen bizierari kanpotik, edo agiri zan azalari begiratzen badiozu. Cb Just 12. Ez da zeren fidatu kanpotik ageri den prestutasunaren gainean. Lg II 149.
    (s. XIX). Irur prógu badire: aféktoan ageri déna lenbizikoa. LE Ong 45r. An agiriko da nabarmenago pekatarien arduragabetasuna. CrIc 33. Ez da zugan agiri, ez da ezagun Jainkoaren umeen markarik, baizikan etsaiarena. AA III 597. Sari eder hetan bereziki ta bertze nihon ezpezala da ageri Jaunaren botherea. Dh 171. Asi Zubibarrin da / Boluetagino / etzan lurrik agiri, / frantzes ila baino. FrantzesB I 108. Aintxe dago zelataka franzesik agiri bada. Astar II VIII. Obrak ageri dirade. Etch 522. Ipuien akaballan / dauden sententziak, / agiri da dirala / egia andiak. It Fab 17. Izarraizko aitzaren gañetik agiri dira Araba, Asturias, ta Errioja. Izt C 37. Horla da ageriko ezen, / zoinek dakiten egiten / yusa haiñ gozo batekin, / breskak hanbat antzerekiñ. Gy 190. Astoak ez ditu gaizoak yuiatzen / ageri denetik baizen. Ib. 314. Hemen ageri da bekatariak kastigatzera ezin bestek daramala [Jainkoa]. Lard 19. Bide eta estratetara zoaz, eta agiri diran guziak sar erazo itzazu, etxea bete dedin. Ib. 416. --Hedazazu bertze beharria, bat ez duzu aski luze. --Gero ageriko. Hb Egia 131. Zer ageri da berheziki Mariaren arrapostü hortan? CatS 101. Ez illargik ez izarrik ezta agai zeruen (AN-gulina). Orreaga 54 (Camp, Dv, Ip ageri izan, Iza agiri izan). Elizako ateetan zegoela, bada, agiri etzan esku batek geraerazitzen zuela sentitu zuen. Arr May 82. Urik etzan agiri, ezpada odola. AB AmaE 97. Biali zituan bi lagun errira ardo eske, eta etziran agiri. Bv AsL 152. Arbola bere fruituetarik ageri den bezala, framazonkeria ageri da bere obretarik. Elsb Fram 172. Burue agertu neuenean, etzan txalupea agiri. A BGuzur 133.
    (s. XX). Etzako [zaldi] huni ageri gibel-aldea baizik. JE Bur 141n. Banator, esaten zirazun, baño etziñan agiri. Ag G 286. Bihar ageriko Jainkoaren aintzinean, zure dantzak ala nere othoitzak baliatuko diren hobekienik! Barb Sup 53. Jaungoikoa bera etzaigu agiri, baño ezagun da bera dabillela gauza guzti auetan. Inza Azalp 31. Euzkerearen etsai gaiztoak / andik agiriko dira. Enb 87. Maitasun aundirikan / ezta agiri. Imaz Auspoa 24, 128. Zu ere jakiñen gañean zaudela garbi agiri da. Alz Ram 126. Txabola antzeko etxetxu bat agiri zan. Otx 105. Zaldun eder nor ageriko / andregaiân aurkez-aurke. Or Eus 177. Jopuen mallara eratsi nai gaituela agiri da. Eguzk GizAuz 168. Mayi ez da ageri. Lf Murtuts 53. Ageri da erregetiarra dela Maxime Real del Sarte. Zerb Azk 25. Errekaren alderdi batetik Ahargo ta Ataketa mendi goituxeak ageri baitira. Etxde JJ 9. Idoro gura eban irudi liraiña [...] etzan iñundik iñora agiri. Erkiag Arran 66. Urruti zijoala gogoratuta gora atera zan erria ikustera. Erria, ordea, agiri ez. Anab Poli 41. Azala ta azurra bakarrik agiri jakozen. SM Zirik 88. Pekatuaren errañu beltza / ageri da guziotan. Basarri 16. Elur artin ageri / dire arri gorriyak. Auspoa 77-78, 252. Munduan agiri dan ordena. Vill Jaink 39. Hor ere ez ote zen ageri bestelakoa zela Jainkoaren gogoa? Ardoy SFran 305. Ezer be ez dago estalduta, agiri izango ez danik. Ker Mt 10, 26 (Ol agiriko ez danik; Lç agerturen eztenik). Ber zan tokian ezer etzan ageri. Alkain 131. Nekazariei begiratuta / or zer etzaigu ageri? MMant 64. Protestantea zen, higenauta, eta politika arazoetan aski sartua ageri zaigu. MIH 244n. Garbi ageri zen gaizki-esaleak ugariagoak zirela. MEIG I 165. Kanpora begira ageri zara beti zure idazlanetan. MEIG III 139.
    (Tras sust., con suf. de relativo). "Apertus campus, [...] bazter idekiak, ageri direnak" Urt II 162. Cf. supra I.
    Othoi ezazie [...] gure Aita Saintia gatik, zoin baita haren bürü ageri dena. FPrS 17s. Gauza ageri direnak eta iragankorrak baizen ez maitaturik. Ch III 50, 8 (SP ikusten direnak, Ol ikuskarriak). Aita Saindua da Elizako aitzindari ageri dena. CatLav 55 (V 36). Kanpoko akzione ageri direnetan. He Gudu 91. [Sakramentuak] dira señale agiri diran batzuek Kristo gure Jaunak emonak. Cb CatV 48. Gainerako kreatura ageri direnetarik distingatzen. Brtc 78. Graziaren siñale agiri dana. Ub 190. Gauza agéri diren ta eztiren guziak. LE Doc 117. Elizaren buruzagi ageri dena. CatJauf 64.
    v. tbn. CatLan 119. CatLuz 21. CatS 32. Agiri: Añ CatAN 44. Gco II 385. AA I 20.
    (Con ablativo). Seguirse de, desprenderse de. "Hortarik ageri da, il appert de là, de là on voit que" Dv.
    Tr. Más usado al Norte.
    Hain konformitate handitik ageri baita klaroki ezen erran den guzia segur dela eta egiazko. Lç Adv ** 4v. Ageri da hantik apostoliaren sendimendia dela bere doiaz kanpoan bere honak behar ordian beharrer distribua ditzen. Tt Arima 96. Nembroth zen gizon hagitz urguillua, gaitza eta gaixtoa, obretarik ageri den bezala. ES 389. Hortik ageri da klarki haren intenzionea ez zela behar bezalakoa. He Gudu 71. Hortik ageri düzü eztirozüla [...] ediren [...] alagrantzia oso bat Jinkuatan baizik. Mst III 16, 2. Huna philistindarren arrazoinamendua: baldin behiak Israelgo bideari lothzen bazaizko, hortik ageriko da Israelgo Jainkoak zehatu gaituela. Lg I 258. Emeti agiri da euren [Liburu santuen] bearra. Añ EL2 4. Hitz hoitarik ageri da Yainkoa ganik heldu dela apheztasuna. Hb Egia 107. Eskribitutako utsegitetatik agiri dan gisan. Aran SIgn 204n. Eta hortarik beretik ageri da etsaiek berek ez zautela halere hari zoakon tokian. HU Aurp 115. Begitartearen akitutik ageri zen etzela aitzineko gauetan lo handirik egina. JE Bur 131. Itz oietatik ageri da gizon aren siñestea etzala oso sendoa. Ir YKBiz 248n. Ortatik ageri zaigu gure geldi-egon paketsu ua etzala alperrarena. Or QA 144. Egia da [...] uharteetako Keltek ez zutela ezagutzen [...] Irlandako mitologiak ikertzetik ageri den araura. Mde Pr 188. Gizonari ala gertatzen zaiola garbi dago, eta esan dugunetik agiri da. Vill Jaink 146. Hortarik ageri baita Nafarra etzela [...] erresumaren etsaia. Ardoy SFran 65s.
    v. tbn. Bp II 116. Dh 102. Jnn SBi 79. Arb Igand 60. Xa Odol 157. Mattin 53. Berron Kijote 62. Agiri: NEtx LBB 51.
    Aurrean agiri degu Arantzazuko lenbiziko Ermita. NEtx Antz 54 (cf. infra (b)).
    b) (BN-arb-lab, S; VocCB; agiri izan V-gip; VP). Ref.: Iz ArOñ (agíri); Etxba Eib (agiri); Gte Erd 233; Elexp Berg (agiri). (Trans.). Mostrar, notarse, hacerse patente (a alguien). "Pikaro bat dana berak agiri du, en la cara se le echa de ver que es pícaro" VP 79r. "Como verbo activo trad. por declarar, manifestar" VocCB. "Agíri dau, lo deja ver, lo muestra" Iz ArOñ. "Agiri dot ule zuririk?" Etxba Eib. "Ageri duzu ez nuzula ezagutzen (BN-lab), ageri düzü hun zirela (BN-arb, S)" Gte Erd 233 (tal vez se trate de formas verbales alocutivas).
    Zeure aoan dozu agiri / an ez dozuna kilzarik. Lazarraga 1201r. Goiztarra ni, magaletan det agiri. RG A 51. Ximinoak gora iganago eta uzkia ageriago. "Montre son cul". O Pr 481. Ageri dut erran gabe / nola dudan arima. Arg DevB 199. Modestiaren kontrako burukoak edo kofiak dituztenak, edo bulharrak ageri dituztenak. CatLav 247 (V 125). Ausaz galiziarren bat da gure zimaur zale au? Agiri deu, ongarri billa dabillenean. Lar DT CCXVIII. Porrokaturik ezarri nizu / ageri dudan bezala. AstLas 24. Ortzak antxina juanak, oi utsak agiri ditubala. Mg PAb 72. Bularrak, ta gorputzaren geiena agiri duela gizonen artean lotsarik kabe ibiltzen diran aek. AA III 558. Iñauterian ageri dute / bertako kanta soñubak. Echag 115. Soñeko gorri zar urratuaren zuloetatik zauriz eta odolez betetako aragi bizi-bizia agiri zuela. Lard 455. Begira zozu ongi heia gaitzik ageri duenetz. Dv Lab 227. Gezurrak ageri ditu beharriak, ez du nihor enganatzen. Hb Egia 89. Kamixa agiri zuala. PE 44. Farra arpegietan / zutela ageri. JanEd I 108. Erakusten daut; ageri du kanibet sista bat hetsia. HU Aurp 185. Beren esakera guztiak egitzat artu izaten eztireana, ezizenak berak agiri dau. A BGuzur 114.
    (s. XX). Begiratu beio, ama, ara nola biatzak agiri dituan. Ag G 29. Halako berinazko punpulatto batzu, barnean ageri zutenak hari beltx mehe bihurdikatu bat. JE Bur 72. Parrirria ezpainetan ta begietan poza ageri zituela, auxe esan zigun. A Ardi 122. Galduen gorputzak [...] betiko ezaungarri illuna ezarririk agiriko dute. Inza Azalp 111. Besanga igarren artetik ala ere kimu gazte bat agiri du. Mok 21. Baionetak ageri zitutela. Or SCruz 79s (Eus 224 agiri). Soinekoen artetik izigarrizko ile luzeak ageri zituen. Barb Leg 129. Ondo agiri dozu zuk, [...] ergeltzar andi bat baño etzareana! Otx 173. Azpitikan ageri / dituzte belaunak. Yanzi 163. Arpegian agiri du bere barruko arripena. NEtx Antz 48. Ageri du zaharra dela. Zerb Azk 26. Sinisten ziola agiri zuen. Mde HaurB 22 (Pr 268 ageri). Bost beatzen ikatz-aztarna beltza ederki agiri zuala. Anab Poli 40 (25 ageri). Ondo baiño obeto agiri dau zein barruraiño daukon sartuta. Vill in Bilbao IpuiB 7. Kurritzean ageri zuen xuxen egoiteko indar poxi bat egiten zuela. JEtchep 97. Aren atzean jartzen ziran burua bakarrik agiri zutela. Salav 94. Nola izan zeikian benetakua agiri gura eban oztasun aura. Etxba Ibilt 458. Bainan ageri zuen gogoa beste nunbait zuela. Ardoy SFran 253. Gure lur maite onek / Prantzi aldetik / lore bat agiri du / Urepeletik. Olea 124. Egun argirik ezagutzen etzuten basope itzaltsuak; gallurrik ere ageri etzuten mendiak. Ataño TxanKan 120. Illagi-kozkorrak zirala ageri izan ez balute. Berron Kijote 173. Nahiz ageri zuen maiz frantsesez arizana zela. Larre ArtzainE 220. Seinale ezagunak ageri ditu maitasunak Oihenartengan. MIH 246.
    v. tbn. ECocin 14. Alz Bern 60. Ox 196. Etxde JJ 34. Ugalde Iltz 28. Larz Iru 66. Ibiñ Virgil 31.
    (Con ablativo).
    Hitzetatik agiri dezu nola dizekan zure biotzari. Lar Carta a Mb 277. Auxe duzu onena, tankera ta ezkaten argitasunetik ageri du. Ibiñ Virgil 109. Xahartzen ari zen. Hori biloetarik ere ageri zuen. Ardoy SFran 242.
    azpisarrera-8
    AGERIKO (AN, L ap. A; Dv; agiriko V, G ap. A). Manifiesto, público, aparente. "Ez du ageriko onthasunik, il n'a pas de biens apparents. Ageriko zorrak, les dettes connues" Dv. v. AGERIZKO. Tr. Documentado exclusivamente en la tradición meridional, a partir de finales del s. XVIII.
    Agiriko Buruba da Aita Santu Erromakua. CrIc 27. Espirituko penitenziari lagundu bear diola azaleko edo agiriko penitenziak. Mg CC 143. Danza agirikuak. Mg CO 137. Konfesio agirikoaren usadioa. AA III 525. Agiriko olgeetaak [...] eragotzita dagoz domeeka ta jai osuetan. fB Olg 40. Piestazaliak dira agiriko ta ezkutuko pekatu ginak. Ib. 206. Erri askotatik batutzen dira plaza agirikoetara gizonak millaka. Izt C 253. Egia garbi onen argibiderako ifiniko ditut bertan ezagungarri agirikoak. Ib. 135. Eskriba eta Fariseoak azaletik zuzenak ziran; au da, gauza agirikoetan on-irudia egiten zuten. Lard 380. Siñale ageriko onetan. Ib. 212. Jokoren batean aritzea leku agirikoetan. OrdUs 5. Juramentu agiriko batek arako bideak isten dizkit. Arr GB 65. Franzisko aurrarekin ezin zuana ezer atera, asten da gerra agirikua egiten. Bv AsL 40. Aitortu eutson onek agirikoak ta erantzuneziñekoak zirala deunaren itzak, siñestuteko mirari bat nai ta bear ebala baña. Belaus Andoni 14. Ixillezko ta agiriko kalte askoren jatorria dan utsar au. Zink Crit 46. San Pedroren Ondorekoa, lurraren gañean Jesukristoren Ordezkoa ta Eleizaren buru agirikoa da. Inza Azalp 99 (102 agerikoak). Ageriko pekataritzat iduki zazu. Ir YKBiz 257. Zer du? Isilpeko okerren bat? Ez, ez. Ondo agerikoa du. ABar Goi 33. Erkalaren agiriko areriotzat artua izango da. "Enemigo declarado". EAEg 17-2-1937, 1095. Billera eta agiriko ikusgarriak. "Espectáculos públicos". Ib. 11-10-1936, 21. Mundukoien frakasua agiriko gauza den bezela, iñork ez daki ziur erlijioaren okertasuna. Txill Let 121. Keiñu agirikoa egin neutsanean. Erkiag Arran 90. Berez azaltzen zaizkigun egia agirikoak direlakoan. Vill Jaink 79. Bere bizitzako lege eta agiriko jokaera. NEtx LBB 30. Ea, ba, txistu ta musika geiagogaz agiriko erromeria eder bat ipinten dogun. Etxabu Kontu 45. Ixilpekuok baño bildur gitxiago emoten eustan onek. Au agirikua zan, eta onek asko laguntzen eustan beste orretan. Gerrika 150. Enfasi horren seinalagarri den agiriko ezaugarria. MEIG VI 145. Ageriko edo erdi ageriko edertasunak azaltzen dizkigu. MIH 250.
    v. tbn. Etxde JJ 213. Or Aitork 309. Zait Plat 44 (30 agiriko). Berron Kijote 63. Agiriko: Aran SIgn 81. Ag Serm 288. Gazt MusIx 61.
    azpisarrerakoSense-8.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Etzituela gauza andi edo bekatu agiri-agirikoak aitatu. Lard 435s. Gaztela-mutilla euzkotar eredu agiri-agirikua zan, orain aspaldi galdu dana. Kk Ab II 163. Emeki-emeki, Xalbat eta Engraziren aragikerizko alkartasuna agiri-agirikoa egin zen. Etxde JJ 139. Bere santutasuna agiri-agirikoa zan. Akes Ipiñ 9. Ur kontagailluak ipiñi ziran, eta agiri-agiriko ona egin eben, urte areitako urik eza amaitu egin eben da. Etxabu Kontu 204.
    azpisarrerakoSense-8.2
    Notable, destacado.
    Guzioen buru diputadu jaun, alkate, erretore, sermolari ta gañerako agirikoenak zirala. Muj PAm 8.
    azpisarrerakoSense-8.3
    Público, no privado.
    Erri barrungo agiriko eta ixilleko osasun bideak. "Sanidad interior e higiene pública y privada". EAEg 10-10-1936, 12.
    azpiadiera-3.1
    Ageriko-idazkien bildegiak zaitzea. "Los depósitos de documentos públicos". EAEg 17-10-1936, 69.
    azpisarrera-9
    AGERIRA (Salir, sacar, poner, etc.) a la vista. "Agerirat atheratzea, tirer au jour, mettre à découvert" Dv.
    Ateraten dabee sutegiti agirira, ez izerdi tanta ta bero asko bota baga. Mg PAb 127. Dakart bada agirira, adierazoteko askok dakijena, zelan atera eban argitara, eta erderaz, liburu txikar, baña balijo andikua. Mg CO 293. Artoa ta garaua gorde, ezkutatu, ta agirira atera gura eztaben gogorrai [Jaunak janaria ukatu] . Añ MisE 83. Bai agirira atera dituzunak [gurarijak], ta bai zeure bijotzian barruban ezkutauta [...] euki dituzunak. fB Ic II 234. Isilian eukiteko esan deuskubena agirira ateratia edo publiketia. Astar II 176. Bigarrenak geituten deutsa, damubaren ezagungarrija agirira konpesinoian agertutia. fB Ic III 103. Zeinbat gaistakeria zokolldoetan eta basterretan eginak urten bearko dabeen an agirira! Añ EL2 50. Agerira zer atera barnean ikusi dezan. Or Aitork 308. Urruti daude baiña ango kontuk / aixa datoz agirira. Insausti 97.
    azpisarrera-10
    AGERIRAKO. Públicamente.
    Ez al dakin Biurrik matxinada baño len "Yainko gabeko amar agindu" argitara zitula? Ez al dakin iru eskomikuren azpian dagola, agerirako beintzat? Or QA 93.
    azpisarrera-11
    AGERIRIK (Dv). Al descubierto; en público, a la vista, manifiestamente.
    Gorputz saindua ageririk dagoeneko. EZ Man II 79. Erran debotki eskiak algarganatürik, eta gizonek büriak ageririk, Benedicite . Bp I 133. Gure sendimentier ageririk beitago zeinhare hura. CatOlo (ed. 1743) 66. Ez othe diozu gaizkirik egiten lagunari ixilik edo ageririk. He Phil 526 (SP 519 ageriz). Hiltzen etziren ez guziak; / bainan oro ziren honkitiak / bat etzen ageririk / bizi nahi zuenik. Arch Fab 203. Zehatu dute gordean eta ageririk. Hb Egia 147. Sakramendu Saindua ageririk atxik dezaten. Laph 246. Nik banizün maitetto bat mündü ororen ixilik, / mündü ororen ixilik eta Jinko jaunari ageririk. ChantP 190. (tbn. en Or Eus 118) Jesus-Kristen Fediari lotsarik gabe eta ageririk jarraiki. CatS 116. Büria xüxen eta borontia ageririk ükhen. Ib. 117.
    azpisarrera-12
    AGERITARA.
    "(S), à découvert" Arch UFH (que cita el ej. de Abraham).
    Etzinaiue fida ageritara jitea. Abraham. (ap. DRA)
    azpisarrera-13
    AGERITIK. Por fuera, manifiestamente.
    --Zelan adorau biar dogu Jangoikua? --Barrutik ta agiritik edo gorputzaz ta arimiaz. CrIc 50. Izkututik, ageritik, / izar maiteak, iñondik ere, / eztizu bidean utsegin. Mok Herr 30-2-1961 (ap. DRA ).
    azpisarrera-14
    AGERIZ. "Clairement, à découvert" SP. v. AGERRIZ.
    Nihor ikus bazeneza ere ageriz bekhatutan erorten. SP Imit I 1, 4. Dela ageriz, dela ixilik. SP Phil 519 (He 526 ageririk). Hala non iguzkiaren argitasunak eztezan traba izarren eta illargiaren ageriz ikustetik. Ib. 58. Egiazko fediaren ageriz pratikatzez. CatLan 127. Ihes egin nuen andik, ta ebildu naz Españako iri euskaldunetan nola ala ezkutuz edo ageriz. Mg PAb 169 (en boca del cura de Baigorri). Eginbide astun oiek nik betetzearekin, gizadiaren onak irabaziko al du, ageriz, mailla bat bakarra? Vill Jaink 165. Itzez eta ageriz ezpada, egitez eta obraz beintzat. Ib. 187.
    azpisarrera-15
    AGERIZKO. Patente, manifiesto. "Authentique. Ez du agerizko zorrik, il n'a pas de dette par contrat, par titre authentique" Dv. v. AGERIKO.
    [Mirakuilu] hek ere dire agerizko egintza batzuek, ikusi ahal izan direnak. Lap 37 (V 21). Iguzkia bezain agerizko egia. Arb Igand 59. Laterrijak gixarte-lagijetan zaintzen daunak gitxijenez zaindurik, jaurguak gixartian agirizko aurrerakuntzea dikupran [?] erriketa erabilliko dau. "Acusado avance social". EAEg 9-10-1936, 7. Nai agerizkoa ezta izaten barneko nai sakonaren agerpen eta itzulpen bat baizik. Vill Jaink 141. Ez zaree agirizko izatasunera ta su bizitara urreratu. Ker He 12, 18 ((Dv, IBk uki daitekeen) (Ol aztagarri)).

    ageri

    ageri
    << afruntu 0 / 0 agerrarazi >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper