(
L, BN, S; Arch Gram 160,
A),
ah (
V-gip; SP (sin trad.),
Urt I 465,
Lar,
Izt 38v,
Gèze 247),
ha (
S; Lar,
Añ,
Gèze 247,
H)
Ref.:
A; Lh; Lrq /ha/; Etxba Eib (ah).
(Interj. de sorpresa, de contrariedad, de placer, etc.).
"¡Ah!"
Lar.
"Bizarria [...] llamamos a un hombre garboso y demodado ha bizarra!
"
Ib.
Gèze diferencia ha "pour marquer la surprise" de ah "pour marquer la douleur" y "pour marquer l'admiration". v. 1 oi.
Ah, zer da hire eta gure artean, Iesus Nazarenoa?
Lç Mc 1, 24 (TB ha).
A, itxura gaitza!
(Artajona, 1601).
ReinEusk
114.
Ha zilhegi balitzaiku mundura itzultzea.
EZ Man I 114.
A! Karitate handia!
Harb 312.
Ha, Iauna, utztazu aphur bat, igurikazu bertze aphur bat, ez lehia, ez khexa.
Ax 53 (V 34).
Ah! bizitze luzeak ezgaitu bethi ontzen.
SP Imit I 23, 2.
Ah! etzaiteztela iaiki argitu baino lehen.
SP Phil 22.
A! traidore falsiak.
Tt Onsa 16.
Ene ariman egun zauntza, / ah, graziaren ederra!
Gç 114.
A! aztu yatzu, Gipuzkoa, / Domingo de Egia.
BBizk 25.
A bihotz bera, a dohatsia, a Maria Birjina eztia.
Bp I 150.
A! Berandua da anitz xardukitzeko.
SermAN 7.
Ah, gipuztar eskergabeak!
Lar Fueros 8.
Ah Jauna! hel zakizkit.
He Gudu 163.
Ah egün bakhoitx batez ere zerbütxa ahal bazintzat.
Mst III 10, 4.
Ah! ta nork daki, batbatean illko nazan?
Cb Eg II 90.
Ah, nere Jesus maitagarria, arkitzen ote naz ni ere orien eran ta bekatuz lotua?
Mb IArg I 200.
Ah! mundu huntako zoriona ez datza bertzeez gorago izatean.
Lg I 348.
Ah! monstro lazgarria, higuintzen haut.
Brtc 95.
Ah! ez dezazula sofri mundua banta dadin.
Mih 112.
Ah, batzúk badire aplikatuak aitzerá ta ikastera Jangoikoaren gauzagébek.
LE Prog 102.
Zoazkidate, ah! madarikatuak!
Monho 118.
Ah Bahoumet Bahoumet / othian enaika nahi konserbi?
Xarlem 1153.
Ah! Pelagio zorigaiztokoa!
Mg CC 118.
Ha! Zenbat bider au ikusi oi da, oraziñotik aldegiñik dabiltzen arimakaz?
Añ
LoraS
102s (
EL1 63 ah
).
Ah! ori ondo ezagutuko bagendu!
Gco I 426.
Ah! guraso dohakabea!
AA I 489.
Ah! Jauna, barkha dietzagutzu [...] ezagutzen eztitugunak ere.
Dh 207.
Baina zer jazoten da? Ah! Zeubek dakizu ondo.
fB Ic III 318.
Ha aragi traidoria, ha gorputz billauba!
Echve Dev 367s.
Ah! ene zoro eta eskergabea! nola enganatu naizen!
JesBih 438.
Ah! Ezin zenbatu leitekezan beste dira kondenau diranak.
Ur MarIl 45.
Ah! bertze gauzak bilhatu eta herioa atzaman dut.
Dv LEd 47.
Ah! yauna, bihotz ona duzu; mila luisez petik oro arrima netzake.
Hb Egia 21.
Ah! altxa zaite, eta atoz nere besoetara.
Arr GB 105.
A! ote gaude gaur orduan baño premi gutxiaguan?
Bv AsL 135 (en la 1.ª ed. ah
).
Zelako pozik! a! elduko zan Iratargira!
AB AmaE 112.
Ah! tontoa! Hobe huke hik ere herdea balarikik!
Elzb PAd 54.
A Txanton, Txanton barritsu!
A BeinB 46.
Eta izitürik horrez, / a! ikhara zitie.
UNLilia 18.
Ah! ez dakit bilduko duzunez han nehor.
JE Bur 128.
A, nor legokean arren buruko gogamenak irakurtzen!
Ag G 150.
A! Xalbador gaixoa!
Ox 37.
A, sastraka! esan zuten nexkak irri-karkaraz.
Or Mi 35.
Ah! Baia! Erkatzak lotzen dira hantxet, lehen ukaldian berean.
Barb Leg 137.
A, eskertxarreko andra nabarmenok!
Otx 27.
A...! Antontxu... Antontxu... I aiz egia esaten dekana.
ABar Goi 73.
Ha, Jauna! Hauxe da perdunantza!
Lf Murtuts 35 (6 ah).
A, jauna, jauna! Nik ondotxo ezagutzen det Usoa.
Etxde AlosT 45.
A, entzuleok. Samingarri yat esatea.
Bilbao IpuiB 218.
Ah, gaixo Frantxua.
JEtchep 38 (54 a).
A, ori besterik da.
Vill Jaink 93.
A! Izan bere! Ba eban Gabontzak an nunbait zer egokia ereti aretarako.
Erkiag BatB 142.
Ha, gazte! Zer hu, wizky xorta batek izitzen?
Larz Iru 56.
A, kaiku zarra!
NEtx LBB 120.
Ah! bainan ez nikek nahi pipatzen has hadin.
Etchebarne 41.
A, gure Prai Bartolome bizi balitz!
MEIG I 191.
v. tbn. Mat 6 (241 ha). It Fab 99. Arch Fab 221. Zab Gabon 32. Sor Bar 15. Urruz Urz 13. Apaol 89. Goñi 117. Iraola 114. Ill Pill 14. ArgiDL 3. Muj PAm 74. Alz Burr 38. Lab EEguna 70. Lek EunD 39. TAg Uzt 27. JAIraz Bizia 104. Txill Let 35. SM Zirik 29. Ugalde Iltz 65. Izeta DirG 117. And AUzta 69. MAtx Gazt 17. Gazt MusIx 101. Salav 72. Alzola Atalak 84. Casve SGrazi 26. Ataño TxanKan 133. Ah: CatLan 161. AstLas 30. JJMg BasEsc 25. Zav Fab RIEV 1909, 27. MarIl 70. UskLiB 106. Jaur 123. Gy 266 (180 ha). Lard 141. Laph 157. Zby RIEV 1909, 105. Jnn SBi 120. Ip Hil 234. Arb Igand 56. Lap 4 (V 4). HU Aurp 61. Ag Serm 80. Mdg 159. CatJauf 8. Etcham 175. Etxba Ibilt 486. Ha: Izt C 163.
(Con alargamiento de la vocal).
Aa sinpliak, dirautsee, bestiok bere salbau nai dogu.
JJMg BasEsc 162.
Ez atan ikusi neronek atzo arratsian arkumia iltzen? --Ba, jauna. --Aaaa! Bai jauna, e? Tunantia.
Sor AKaik 117s.
Aa! Edozeiñek daki [...] aldatz gora ibilli bear dala.
Itz Berb I 120.
Aa! --Guk u, zeuri bideak edegiteagaitik, Antoniren gurasoakaz itz egin dogu.
Ag Kr 109.
Aa... zein geiztoak dira andikeriak!
Echta Jos 168.
Hau bihotztarraz bertzerik duk... haa, haaa...
Ox 198.
Aaa!... Bai ba... [...] "kortan" ipiñiko zenduen da...
SM Zirik 64.
Haa! Errexegi lukek!
Larz Iru 32.
(Empleado para expresar que se recuerda o se cae en la cuenta de algo).
A! Orregatik esan dezu Etxeberriko andre Mari eta Manuela apaltzen etxean dituzutela.
Zab Gabon 29.
Zeiñ da bera? A! Bai, Apatamonasterioko etxejauna.
Ag G 93.
Eztet esaten zer plumero, baizik zer numero. --A bai! Loteria esan naiko du.
Urruz Zer 64.
Tira, ba. Agur. A! Eskarrik asko zure itzaldija dala-ta.
Altuna 80.
(Zerbaitetaz oroiturik). A! Alkate jauna, Gobernadorearengana azaldu bearko dezu.
Lab EEguna 93.
A! Zu al ziñan, Xabier?
NEtx Antz 153.
Nor ta ote dira? A, bai! Matxin eta Matxolo.
Or QA 188.
A! Pillota partida duzute?
Etxde JJ 34.
Tomate saltsarik jan duzua egun? --Ez. Zergatik? --A! orduan zintzurra moztu dizut.
(Habla un barbero).
Mde Pr 68s.
A, bai! Gerotxeago jausi zan kontuan. Trabenan egongo zan.
Bilbao IpuiB 168.
Ha! hor haiz-eta! Pasaiatu zarezte pixka bat?
Larz Iru 48.
A! Ahaztu baino lehen. Haien hizkuntza eta gurea berdintsuak omen dira.
MEIG I 130.
v. tbn. Iraola 57. Ill Pill 10. Muj PAm 50. Alz Burr 22. TAg Uzt 273. Erkiag Arran 98. Ah: Lab SuEm 206.
(Con alargamiento de la vocal).
Zein, gero? Aaa! Aingeru ikusi al den?
NEtx LBB 145.
A ZER
(Lar, H; a ze V-gip, G-azp; Añ). "(¡Ha! qué buena) alaja, [...] a zer pota, a zer mentua" Lar. "(Bravo) páxaro, ha ze txorikumea!" Añ. "Ha! zer ihizia, ah! quel gibier! le bon gibier que voilà" H. "Aze gauzie! ¡vaya cosa!" (G-azp, comunicación personal). "Aze sorgiña eindda dagon ire alabia" Elexp Berg. v. HARA ZER. (En algunos ejs. meridionales podría tratarse de ara zer(r)).
A! zer laidoa! zer ondikoa! zer dolorea ta zer marraska!
Harb 141.
Ha zer bidea eta moldea [...] nahi duzunaren erdiesteko!
Ax 174 (V 117).
Ha zer usaia zeban!
Lar Gram 389.
Ah zer itsutasuna.
Cb Eg II 136.
Ah! zer ihurtzuri kolpea!
Brtc 127.
A zer probesionia / orai heben düdan.
Xarlem 664.
Ah zer dotriña au.
Gco I 410.
A ze gogorra dan urlija Konfesore.
Astar II 132.
Ha zer ondasuna!
Izt C 132.
A zer kuidaduakin gobernatuko zaitutan!
Bil 159.
Batek sudurra galanta zuen, / a ze oliyo jarrua!
Xe 318.
Pluma eta tintero, / bastoi ta makilla, / pobriak altxatzeko / a ze kuadrilla!
Ud 26.
Ah! zer fortuna! Oraikotik aberats gira zu eta ni, Maria.
HU Zez 55.
A ze ikustekua!
A BGuzur 155.
A ze zurbill da galdua dagon!
Ag AL 114.
Ah! zer lilia! / Maule hiria!
Xikito 11.
Baiona, Saander, Kijon! A ze...! Orreik erriok edozeñ umek be ikusi ditu...
Ag Kr 81.
A ze bi gauden gu! --A ze bi... bat izan bear gendukeanak!
Ag G 279.
Ah! zer irriak egin ditugun!
JE Bur 147.
A zer kankarreko miña eraman biar zuten batzubek!
Alz Txib 84.
A ze soldadu edo gudariak [...], etsaiaren aldetik jartzen diranak.
Inza Azalp 10.
A ze barre zantzoak egingo leuskizuezan.
Kk Ab II 116.
A ze ittaunea!
Otx 110.
A zer istillua!
Or Eus 148.
A, ze loa bota bear dedan!
NEtx Antz 49.
Aze zastadia emon zestan.
SM Zirik 17.
A zer laguntza! Artian txotxa baño aurra obe.
Anab Poli 42.
A zer burue! Erlojua atzendu zait beitien.
Izeta DirG 28.
Ha, zer kanta! Nola bihotza jotzen duen!
Larz Iru 86.
A zer erakaspena hemengoendako!
Xa Odol 232.
A ze itxuaurrekoa ori!
(AN-araq).
Inza NaEsZarr 13.
A zer perretxikue zu!
(AN-larr).
Ib. 341.
Eta, galtzen nuanean, a zer bullak eta marmarrak ateratzen zizkidan!
Albeniz 127.
A zer poza berriz ikusiko baldin banu!
MEIG IX 105.
v. tbn. Sor Bar 89. Alz STFer 120. EusJok 74. Muj PAm 8. Tx B 225. Lek EunD 25. Basarri 152. NEtx LBB 313. Uzt Sas 71. Berron Kijote 25. A ze: SMitx Aranz 224. Anab Poli 48.
(Ante nolako
).
"
Haze nolako etorriya dakan bertsolai horrek!
"
ZestErret.
v. A ZELAKO.
A ze nolako Petrikillo!
Ag G 148.
Pralle izan baziña, a ze nolako sermolaria zu!
Ib. 213.
A ze nolakoak zuek, salobre urdailtsuak, ziraun makurrak, dollor, galdu, naspillari arraioak; a ze nolakoak errien diru ta ondasunak zaintzeko ta ugaltzeko!
Ib. 168.
A zer nolako mundu-aldiya / entrañak sano badia.
EusJok 110.
Damatxo orrekin esposatzeko / ori a zer nolakua.
Tx B 120.
Zuri eta neri ttunttuna jua, / a ze nolako aparejua!
MendaroTx 225.
A ze nolako sualdia egin bear dun, negua sartu baño leen, soroan zuztar aekin eta inguruetan bildutako zaborrekin!
TAg Uzt 291.
A ze nolako aldakuntzak egiztatzen diran olakoetan gizonaren bizitzan!
Ib. 312.
Bere amak jakitean a zer nolako tanpatekoa.
JAIraz Bizia 98.
A zer nolako estutua emango nikekan il baño len.
NEtx Antz 103 (LBB 188 a ze nolako).
A ze nolako afaia!
Uzt Noiz 79.
A zer nolako arratsaldia / pasatu bear deguna!
Ib. 49.
v. tbn. Munita 51. Basarri 118. Vill Jaink 134. Lab SuEm 184.