Euskaltzaindiaren Arauak

'intziria'.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ZINKURIN EGIN Lamentarse, quejarse. Erakusten ditio odoldurik eta ebaki aundia ta Mireiren gurasoek berriro zinkuri egin zuten. Or Mi 112. Zinkurin egiteko ez-baiña zu aitortzeko da ordu. Or Aitork 83. Zinkurin egiñen dut heriotzeraño. Ib. 85. Zinkurin egin eben Zuriñeren ezpaiñak... Erkiag Arran 131. (Con determinantes). Zer da inport in dezaten zerbait zinkuria? (275). LE-Ir. Ez lezake Jainkoari egin hanbat zinkhurina, baldin ohartuagoa balitz. Dv Lab 20 (202 zinkurina). Bakartegian izkutatzen zinkurin-asper bat egiteko. Or Mi 127. Kereonek, ordea, ikusi dunekoxe, zinkuri izugarria egin. Zait Sof 195. Askotan zinkurina egiten zion neskameak, aspaldiko otsein batek duen familiaritate zaputzarekin. Mde HaurB 6.

zinkurin egin 2, Elkar (“Ez, ez -zinkurin egin zuen, betiko moduan nire ezjakintasunagatik izututa”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

zinkurin egin 4: Anjel Lertxundi 2 (“"Inoiz ahantziko ahal da nitaz! ", eta zinkurin eginez indartu zuen etsipena.”), Juan Garzia 2 (“Ahidurak laxatzen ninduen, baina gora ekin nion, noizik behin baizik gelditzeke, zorionaren zorionez baldarki zinkurin egiteko”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ezaguna, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa zinkurin sarreran.

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Ahozko erabilerak

zinpeko zaintzaile (BarnErrot); zinpeko guardia (EEgunk).

Euskaltzaindiaren Arauak

izlag.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Kategoria

izond.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

balazta zintaduna.

Euskaltzaindiaren Arauak

'espaloiaren ertzean jartzen den harri-ilara'.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-harri.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zintz sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Esapideei dagokien sistematika

eragin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zintz sarrerari dagokion azpisarrera.

Txostenaren laburpena

datuak llabur OEH / EEBS segidan: z- 79 (G 74, IE 5) / 29 (G 11, IE 3, EB 15); tx- 29 (B 1, G 28) / 6 (G 3, EB 3); tz- 0 / 2 (Z); ez dugu x- hasirik aurkitu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

z- hasiak 79 ager. dira (G 74, IE 5); tx- hasiak 29 (B 1, G 28); zintzarri 58: G 57 (Sor: "idi zintzarri", Alz: "zaldi zintzarri", A Ardi, Muj PAm, Or, TAg Uzt, ABar Goi, Etxde JJ, JAIraz Bizia, NEtx: "ardi zintzarri", Basarri, Zait Plat, Anab Poli, And AUzta; Ud: "bildots-zintzarri"); IE 1 (O Pr); zintzarri egile IE 3 (ChantP); zintzarri-mii G 1 (Or Eus); zintzarri ots G 6 (Alz Ram, Etxde JJ: "Itzak ozenki dion bezelaxe, jaialdi auetan zintzarri otsa zuten jostallu nagusi"); zintzarri-ots G 2 (Or Eus: "ardien zintzarri-otsak esnatzen ditu"; NEtx Antz: "zintzarri-otsa datorren aldetik"); zintzarrots G 5 (Etxde JJ 171-172: "asto lasterretan murgildu baiño len, zintzarrotsaren berri zerbait eman dezagun (...) zintzarrotsak antzeztu oi zituzten"); zinzarrots IE 1 (O Pr: "Zeinuak deraunzano, zinzarrotsa ioralterano / Tandis que la cloche sonne, la sonnette ne s'entend point plus loin que de l'estendue du collier qui la soustient"); zintzarri-soñu G 1 (Tx B I); zintzardun G 1 (Or Eus); zintzarridun G 1 (Or Mi); txintxarri 20: B 1 (Gand Elorri); G 19 (Izt C, Alz STFer, Ag G eta "ume-txintxarri", "txintxarri-jotze", Iraola, ArgiDL, Inza Azalp, Muj PAm, Or Eus eta "txintxarri-zur", Munita, Lek SClar eta "urre-txintxarri" 2); txintxarri-erri G 2 (Alz STFer, Munita: "Txintxarri-erria esaten omen diote Alegiko erriari"); txintxarri ots G 6 (Alz Ram: "zalburdi baten txintxarri otsa urrutira entzuten da"; Lab EEguna, NEtx LBB); txintxarri - ots G 1 (Uzt LEG II: "Udaberria eldu daneko ardien txintxarri-otsa").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

z- hasiak 29 dira (G 11, IE 3, EB 15); tx- hasiak 6 (G 3, EB 3); tz- hasiak 2 (Z); zinzarri EB 3 (P. Zabaleta); zintzarri 22: G 11 (J.A. Barriola Aizpurua, A.M. Labayen, D. Garmendia, J.L. Iriarte, J. Garmendia Larrañaga, I. Begiriztain, A. Zavala); EB 11 (J. Garmendia Larrañaga eta "zintzarri jotze", I. Sarasola, P. Urkizu, J.A. Agirre, Txillardegi; X. Amuriza; P. Zabaleta: "ardi zintzarri"); zintzarrots 4: IE 3 (Eskualduna 1902: "Zintzarrotsa franko Maulen ere umen da"); EB 1 (P. Urkizu: "Zintzarrots, zintzarri eta galarrots astolasterra ematen zen giroaz mintzo zaizkigu"); txintxarri 5: G 2 (G.B.A.; M. Lekuona: "urre txintxarri"); EB 3 (P. Sastre 2; J. Etxaide: "txintxarri soinu"); txintxarri ots G 1 (A.M. Labayen: "Txintxarri otsa entzun bedi"); tzintzarri eta tzintzarrada bana, Zu (Etxahun Iruriko: "Oraidanik diagu / Tzintzarrada prestatzen; / Eztuk ihur Ziberun / Guri ahal paretzen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

txintxar-hots : AB38 1; txintxarri : AB38 1, HiztEn-LurE ("ik. zintzarri" bietan); zintzari : DFrec 1; zintzarri : DFrec 1, AB38 9, AB50 1, HiztEn-LurE.

Lexemen erregulartasuna

tx-/x-/z-.

Euskaltzaindiaren Arauak

'toberak'.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-hots.

Forma baten adiera(k)

toberak.

Euskaltzaindiaren Arauak

zintzatu, zintza, zintzatzen. Ipar. da ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

zintzatu, zintza, zintzatzen.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tu/-atu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Kategoria

adlag.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

zintzilik.

Atzizkien araberako erabakiak

-ik.

Euskaltzaindiaren Arauak

Gip. 'zintzilik'.

Erabileremu dialektala

Gip.

Forma baten adiera(k)

zintzilik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

zintzilik dagoena.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

zubi zintzilikaria.

Euskaltzaindiaren Arauak

zintzilikatu, zintzilika(tu), zintzilikatzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

zintzilikatu, zintzilika(tu), zintzilikatzen.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

itzulipurdia.

Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

Atzizkien araberako erabakiak

-ik.

Atzizkien araberako erabakiak

-ro.

Euskaltzaindiaren Arauak

zintzotu, zintzo(tu), zintzotzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

zintzotu, zintzo(tu), zintzotzen.

Jatorrizko forma

farinje, zintzur.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: zintzur-heste.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

E109: "zintzur-bustitze. Goizegi ote da hau sartzeko?"

Forma arautuaren azalpenaz oharra

adibide gisa eskain liteke, hasteko, H. Knörrek aipatzen duen zintzur-bustitzeren oinarria: zintzurra busti 'edan'; eta azpisarrera gisa zintzur-sagar (gorgoil sarreran aipatua, definitzaile gisa), beharbada Ipar. marka duela.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

zintzur-heste.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'sabelkoia'.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-koi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

zintzur * Ez diteke zintzurra nai bezin maiz busti. JanEd I 20. Ithurriko uretik bakarrik noizean behin zintzurra bustiz. JE Ber 29. Txintxurra bustiz, ekin diote kantari. Or Eus 105 (Mi 80 zintzur). busti * Ez diteke zintzurra / nai bezin maiz busti. JanEd I 20. Beste ainbeste bider zintzurra bustiyaz. Sor Bar 110. Hoako lanekin behar diauk zintzurra busti. Guazen ostaturat. Zub 74.

LB:” 12:30ean karpapean zintzurra bustitzeko adina ukanen dute Los Incognitosen musikarekin” (Berria); EPG: “Ongi etorri aratsalde hori beiratuko duten guzier! Egitaraua ikusiz, segur zirezte ez dela nehor aspertuko eta gisa den bezala, bururatzean zintzurra bustiz bi solasen egiteko parada izanen da.” (Herria); ETC: “Hire zintzurra bustia mantentzea nire kontu, hi hasi hizketan!” (Goenkale)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: hator, zintzurra bustiko diagu elkarrekin!: ven, ¡vamos a echar un trago!; Adorez: zintzurra busti: beber; Labayru: zintzurra busti 1 ad. lok., ad. dau (kolok.) echar un trago; remojar el gaznate; beber

zintzur 2 iz. (Esapideetan). Iturriko uretik bakarrik, noizean behin zintzurra bustiz. Zintzurra urratu beharrean ekingo diote kantuari. Ehun biba dizkiote zintzurrek igortzen.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke. zintzur 2 ezabatzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa zintzur eta busti sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

urratu * Zintzurra urratu beharrean ekingo diote kantuari. MIH 310. zintzur 1 Zintzurra urratzeko zorian egitea oihu, nigar, kantu, crier, pleurer, chanter, au risque de se déchirer la gorge" H. "Garganta" A. * Zintzurra urratu beharrean ekingo diote kantuari. MIH 326.

LB: “hasi da garrasika gizon gazte bat, ahoa aurpegia bezain handi eginik, zintzurra urratzeraino eta jauzika” (Berria); EPG: “Ez ordea zintzurra urratu baino lehen orroen ixiltzeko ohitura zuen horietarik.” (Eneko Bidegain); ETC: “EAEn, PP eta PSE-EE zintzurra urratu beharrean dabiltza behiala lagun abertzale zintzoena zuten Juan Maria Atutxaren dribling-aren ostean” (Egunkaria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: zintzurra urratu beharrean ekingo diote kantuari: empezarán a cantar con todas las fuerzas; Labayru: 0

zintzur 2 iz. (Esapideetan). Iturriko uretik bakarrik, noizean behin zintzurra bustiz. Zintzurra urratu beharrean ekingo diote kantuari. Ehun biba dizkiote zintzurrek igortzen. urratu1 2 du ad. Hautsi, puskatu, desegin. Oinekin lurra urratzen du. Lurra goldeaz urratzea, lehenengo lana. Urratzen zizkien gorputzeko haragi guztiak burdinazko azazkalekin. Nire lokarriak urratu dituzu, Jauna. Eratxiki nazazu, amodioaren ezin urratuzko amarraz. Osasunarekin urratu zapatok! Etxola txar erdi urratu batean. Ikusi genuen haren sabela urratua eta har zikinez betea. Eta zintzurra urratu beharrean ekingo diote kantuari. Laster bildua, laster urratua (esr. zah.). || Ontziko jende guztiak irriz urratuak zeuden.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. zintzur 2 ezabatu.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa zintzur eta urratu sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, gainerako minekin egin den bezala.

LBeh (2014-04-03): zipaio 40: Berria 37 (adib.: “Hemen ezer ez da gertatzen errudunak aukeratuen kastako kideak sentitzen direnean, Ipar Europaren zipaioak direnean”), Argia 2 (adib.: “Zipaioak bobby bihurtzea ameskeria izan liteke, baina polizia berri bat behar dugu, beste estilo bat erakutsiko duena eta herritarren konfiantza irabaziko duena”), DiarioVasco (“Min egin dizu eta Udaltzaingo guztiak sartu dituzu beraiekin ez zihoan gerra batean, guk txartelak jartzen eta beraiek kentzen, zipaio lanak egiten”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: zipaio 32: Berria 9 (adib.: “Polizia hiltzaile eta Zipaioak, hiltzaileak izan ziren manifestazioan ozenen entzun ziren leloak”), Iban Zaldua 3 (adib.: “Ez dago zalantzarik: zelako diferentzia, antzinako gris ipurdi-handi motel haien eta zipaio kankarro hauen artean!”), Juan Luis Zabala 3 (adib.: “Nik ez ditinat zipaioak maite, ezta banketxeak ere”), Xabier Mendiguren Elizegi 3 (adib.: “kausaren zoritxarrerako eta nire zorionerako, zipaioek ez zidaten jipoirik ez tratu txarrik eman.”), Pako Aristi 3 (adib.: “Zipaioak izan dira”), Iñigo Aranbarri 2 (adib.: “Txakurrak, oiloak, zipaioak... ez dago jokabide bakarra noiz den definizioa eta noiz den iraina neurtzeko orduan”), Urtzi Urrutikoetxea 2 (adib.: “Hori bai, batzuetan zipaio furgona bat atzeraxeago gelditzen duk, eta horrekin ibili beharra zagok kontuz - Karlos beti buruzagi“), Unai Iturriaga 2 (adib.: “Zenbat zipaio!”), Patxi Iturritegi (“Laster beteko dun ingurua zipaio nazkagarriz”), Koldo Izagirre (“Nik hasieran pentsatu nuen zipaioak zirela guztiok grabatzera etorriak gero dena bideotan edukitzeko”), Eider Rodriguez (“Ordutik atzean ditiat zipaioak, ondo baitakite hire andrea naizela”), Hasier Etxeberria (“Zipaioa zela eta kontuz ibiltzeko aurrerantzean”), Sonia Gonzalez (“Zipaioen bi furgona daude jadanik zarratuta dagoen eskolaren parean”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es cipayo / fr sipahi, cipaye: Elhuyar: zipaio / Nolaerran: - / Zehazki: zipaio / Labayru: - / Adorez5000: zipaio.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Maileguak baldintza minimoa betetzen du

Erabilia da, adiera gaitzesgarrikoa batez ere, eta arazoak egon daitezke adierak definitzerakoan; oraingoz isildu egingo da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta oso erabilia. Dena dela, sartzekoak dira bi adierak (Indiako poliziari dagokiona eta EAEko polizia izendatzeko modu gaitzesgarria).

Erabilera-oharrak

zipitzik forman erabiltzen da, eta ezezko perpausetan.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ez diot zipitzik ere ulertu.

Euskaltzaindiaren Arauak

'zirikada'.

Forma baten adiera(k)

zirikada.

Euskaltzaindiaren Arauak

'bat-batean'.

Forma baten adiera(k)

bat-batean.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

zirikatzen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OH argitaratuan zipot sarrera: Urruz Urz ("Zorioneko gaztañ oiekin / betetzen badek zipota / oien aiziak ezingo dituk / kanpora nola-nai bota"), Ezale 1897 ("Eta nagusia, zer gizon modu da? Ez du zer esanik, zipota bete ezkero, bapo"); zipot egin Izeta BHizt2 ("Ardiek belaian zipot in dute").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zipot : HiztEn, LurE; zipot egin : HiztEn, LurE (AS) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, Euskalterm.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

zipot : EuskHizt, ElhHizt (eta AS: zipot egin), HiruMila (eta zipot egin), EskolaHE, DRA (eta zipot egin), PMuj DVC (eta zipot egin) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, Lh DBF.

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

lantaldeak ez daki forma bizia den, edo non bizi den; P. Rekaldek zipot egin aditz-esapidea ezagutzen du, 'ase' (edo bestetako 'enpo egin') adierakoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'gizena'.

Euskaltzaindiaren Arauak

adlag. 'itsumustuan'.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

itsumustuan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

cf. infra zipoztu. Ik. ap. DRA, zipotz egin : Anab Don ("Kurrutako oso naigabetua zegoala-ta, zipotz egiñik, urrengo batean Xanti'k ikusiko zuala nork aurrea artu"), eta zipozki : LMuj BideG ("Arnasa, kolorea, garbitasuna zipozki amiltzen dira niregan").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu zipotzaldi formarik. Cf. zipozki 1, El Día 1931 ("Apaldu bear genuken asko / gerade noski arrotzen, / eta arroak atsekabeak / zipozki ditu ematen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zipotz egin : LurE (AS: ziria sartu, engainatu); zipotza sartu : HiztEn (AS; engainatu, ziria sartu), LurE (AS: zipotz egin); zipozketa : Euskalterm 5 (hauetan 1 poxelamendu sinonimoarekin: 'taponamiento, atasco' itzulia; 1 mesenterio-arteriaren zipozketa: 'oclusión de la arteria mesentérica', 1 heste-zipozketa: 'oclusión intestinal'; 1 heste-zipozketa funtzional, heste-buxadura funtzional sinonimoarekin: 'oclusión intestinal funcional'; 1 heste-zipozketa mekaniko, heste-buxadura mekaniko sinonimoarekin: 'oclusión intestinal mecánica'); zipoztaile : Euskalterm 1 (tronboangeitis zipoztaile, Buerger-en eritasun sinonimoarekin: 'tromboangitis obliterante, enfermedad de Buerger' itzulia); zipoztu : cf. infra // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zipotza sartu : EuskHizt (adib. gisa, s.u. zipotz: ziria sartu, atzipetu), ElhHizt (AS: engañar, burlar), HiruMila (engañar, meter un cuento), EskolaHE (adib. gisa, s.u. zipotz: ziria sartu, atzipetu), DRA (adib. gisa, engañar, lit. meter el espiche); zipozki : DRA (obstinadamente); zipotz egin : DRA (engañar) // PMuj DVC: zipoztu eta zipoztatu (cf. infra), zipotz-denda (taponería: tienda), zipotziri (sacatapón, tirabuzón, sacacorchos), zipotz-kentzeko (descorchador, sacacorchos, sacatapón), zipotz-ola (taponería, fábrica de tapones), zipotz-ots (taponazo: estruendo), zipotz-saltzaile (taponero, que los vende), zipozale (taponero, cáustico, mordaz), zipotzgile (taponero, que los hace), zipozgintza (taponería, fábrica de tapones, industria taponera), zipozkada (taponazo, golpe dado con el tapón), zipozketa (taponamiento), zipoztegi (taponería: tienda), zipoztun (taponero, que los vende) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

ez da testuetan jaso, baina ahozkoan ezaguna da (zipoztu aditza ezaguna den heinean, alegia).

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan zipoztu sarrera (eta hor xipoxtu, zipotu eta zipoztu bana): a) Onintza ZArg ("Zipri zapraka zirritoak laster Joakiñek zipotu zitun"); b) PPer Harrip ("Inor zapuztu edo zipoztu egiten denean ere apotu egin dela esaten da"), PPer Egunk 1991 ("Fabore hauxe eskatuko nieke nire izaera ezin eraman duten marigixon xipoxtu guziei"). Ez dugu aurkitu zipotzaldi formarik.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu zipotzaldi eta zipoztu formarik.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zipoztu : DFrec 1 (Umandi: "batzuen batzuk, gure arteko itxu alakoak zipoztu eragin nahi-izan digute") // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zipoztu : PMuj DVC (1 obstruir, obturar, cegar; 2 bideak zipoztu: interceptar, interrumpir, obstruir campos; 3 encorchar, poner tapones a las botellas; 4 taponar, obstruir con tapones; 5 enconarse una herida; 6 ponerse testarudo, de mal genio); zipoztatu : PMuj DVC (encorchar, poner tapones a las botellas) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Ahozko erabileraren testigantza fidagarria du

idazle bakarrarengan bildu da, baina lekukotasun lexikografiko onak ditu bere alde, eta taldekide batek baino gehiagok ezaguna du ahozko erabileran.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

zipotz/zipoztu, zipozten.

Aditz-erregimena

da ad.

Adiera nagusiak bakarrik jaso dira

(zapuztu, muturtu, muzindu).

Euskaltzaindiaren Arauak

'nekosta'.

Maileguaren aldean hobestekoa

Ik. nekosta, altzifre.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

kipertar izlag. 1, Zait (“Mnason kipertar ikaslea”).

Euskaltzaindiaren Arauak

(herritarra).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Euskaltzaindiaren Arauak

zipriztindu, zipriztin(du), zipriztintzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

zipriztindu, zipriztin(du), zipriztintzen.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Ik. ihinztagailu.

Ongi eratua da

forma berria da, eta ongi eratua.

Atzizkien araberako erabakiak

-gailu.

Kategoria

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. 'putzua'.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

putzua.

Lexemen erregulartasuna

s-/z-.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ipar. Sin. betun.

Euskaltzaindiaren Arauak

'zealdoka'.

Euskaltzaindiaren Arauak

ziratu, zira(tu), ziratzen. Ipar. du ad. 'ziraia eman'.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

ziratu, zira(tu), ziratzen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

zirau 10 aldiz ageri da: G 8 (Cb Eg 2, Mb IArg 4, AA 2), IE 2 (FIr); ziraun 18 aldiz: B 7 (Itz Azald 4, Etxba Ibilt 3), G 11 (Mb IArg, Arr May, EA OlBe, Or Eus 4, Ag G 2, Etxde JJ, Ibiñ Virgil); eta ager. banarekin ziraun-mihi (NEtx LBB); ziraun-poema (Mde Po); ziraundegi (Etxde JJ); ziraunkume (Etxde AlosT); ziraunki B (Etxba Ibilt). "Eta emaztiak, orduantxe pozik, gura ez baleu lexko ezetz batzun ondoren, esan zetsan ziraunki..."; ez ditugu ziraun hankadun, eskinko formak aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ziraun forma 5 aldiz ageri da: B (S. Onaindia), G (L. Dorronsoro), EB 2 (X. Kintana, P. Sastre), EgAs (DV 1988); ziraunkume 2 aldiz, G-EB (E. Olabide; J. Etxaide); zirun bi aldiz azaldu da, EB (Elhuyar biologi taldea); ez ditugu ziraun hankadun, eskinko formak aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

eskinko : HiztEn-LurE, Euskalterm 6; zirau : DFrec 1; ziraun : AB38 2, HiztEn-LurE, Euskalterm 1; ziraunkeria : HiztEn.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: ziraun : Anguis fragilis; eta Izendegiaren hustuketako lekukotasunak: a) Pythoninae (es lución, fr orvet): enanago : M. Etxaide; itsu-suge : Euzko Gogoa 1956-IX-X; siraun : Mendiak I; suge itsu : Aramendi Animali mundua; suge utsu : A EY I; suge-itsu : PMuj DCV; Bähr Bichos; suge-urdin : PMuj DCV; zirau : Gordailu IkastHiztegia; ziraun : Bea Narrazti; Perez Ollo Navarra; Saioka 6/NaturA; Aramendi Animali mundua; M. Ariztia Abereen mundua; MItziar Txoriak; AEK Sendabelarrak; A EY I; LMuj DGT; X. Kintana Hizt80; PMuj DCV; b) Viperidae (es víbora, fr vipère): larrasuge :Puente Amestoy Bufo; larrasube : Puente Amestoy Bufo; bipera : X. Kintana Hizt80; sube-gorri : PMuj DCV; larra-sube : PMuj DCV; larra-suge : PMuj DCV; larrangilla : PMuj DCV; zirau : PMuj DCV; ziraun : PMuj DCV; zigolazti : PMuj DCV; c) Scincidae (es eslizón, fr scinque): eslizoi : Aramendi Animali mundua; eslizon : Mendiak I; ondar-musker : Euzko Gogoa 1956-IX-X; zinke : Euzko Gogoa 1956-IX-X; d) Chalcides bedriagai (es eslizón ibérico, fr seps de bedriaga): eskinko bostatz : Perez Ollo Navarra.

Jatorrizko forma

zirau(n).

Euskaltzaindiaren Arauak

Anguis fragilis.

Lexemen erregulartasuna

-n zalantzazkoa.

Landare eta animalien taxonomi izena

Anguis fragilis.

Euskaltzaindiaren Arauak

Zirenaika / zirenaikar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Zirene’tar izond. 2, Enb (“Josu’ri Simon Zirene’tarra laguntzat emon eutsonekua”, “Josu eraso dabe bultzaka, / Ill-zorijan Josu Deuna; / Simon Zirene’tarra damotse / Golgota’rako laguna”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Zirenetar izond. 2, D.M. Bernaola (“urteieran baña aurkitu ebeen gizon Zirenetar bat, Simon zeritxona”, “Aitu zirean Simon Zirenetarra deituten jakon bategaz”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zirenetar : HiztEn (Aristipok sortutako Greziako filosofi eskola bateko kidea), LurE (Zireneko Aristipok sortutako greziar filosofia eskolako kideez esaten da).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

zirenear : BiblE (iz. 1 eta Eg 13,1: "Luzio Zirenearra"); TesBer 1999; IrakBa (Mk 15,21: "Zimun Zirenearra"; Mt 27,32: "zirenear gizon bat, Zimun deitua"; Lk 23,26: "Zimun deitu Zirenear bat"); Dv (2 M 2,24: "Jason zirenearra"; Mk 15,21: "Simon Zirenearra"; Eg 13,1: "Luzio zirenearra"; Mt 27,32 eta Lk 23,26: "zirenear gizon bat"); Ur (Mt 27,32: "gizon bat Zirenearra"); zirenetar : Ker (Eg 13,1: "Luzio Zirene'tarra" — Zirene'ko: Mt 27,32; Mk 15,21; Lk 23,26); Ur (Mk 15,21: "Simon zirenetarra"); kirenetar eta kirenaitar : Ol (2 M 2,24: "Yason Kirene'tarra"; Eg 13,1: "Luki kirenaitarra"; Lk 23,26: "Kirenai'tar Simon").

Euskaltzaindiaren Arauak

Zirene / zirenetar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Euskaltzaindiaren Arauak

zirgatu, zirga(tu), zirgatzen. du ad.