Tr. Documentado en textos septentrionales desde mediados del s. XVII (tbn. en un ej. de Orixe). Kilo es la forma más atestiguada, seguida de kilu . Hay además kulu en Oihenart.
etimologikoa
Etim. No procede directamente de lat. colus, como goru, sino de *conuc(u)lu .
sense-1
(L; SP (-llo), Hb; kh- BN; SP (-llo), Ht VocGr (-llo), Arch VocGr, Hb, Dv, H (+ -llo)),
kilu (-ll-Lar),
kuillo (B),
kulo (B (-ll-); VocB),
kulu (kh-BN; VocBN, Dv(BN), H(+ -llu)),
kuhullu (S-saug; Gèze 347, H (kh- S)),
kukullu (S),
kukulle (S),
kurullu (S; -rh-Gèze, Dv(S), H(S)),
kunhulla (VocS 141)
Ref.:
A (kilo, kuillo, kullo, khulu, kükülle, kürüllü); Lh (kühüllü); A EY I 272; Lrq (küküllü); Izeta BHitz (kullo). Rueca."Quenouille. Killo itxekia; killo lokarria
"SP.
"
Killoa bezen xut (BN-arb), recto como el huso, litm., como la rueca"A.
"Quenouille (pour le line). v. mürkhülla. Mots vieillis, l'industrie ayant disparu"Lrq.
"Rueca. Dantzarien botilleroak bonetan daramana. Kullua, aspaldiko gauza
"IzetaBHizt.
v. goru. Izterbegia puxatuz / eta zinez mehatxatuz / etx'ezazu, edo kuluaz / aski ezpada mehatxuaz. 'À coups de quenouille'
.OPo 45.
Emazue khilloetan / hunen grazia linhotzat / eta hunen gurutzea / zuen gerritan khillotzat. Gç 78.
Eztakizkitzula ahantz zure ardatza eta khilloa. SPPhil 381 (He 384 khilloa).
Badeia emarik ere bere killoa edo orratza utzirik [...]. Gy X. Iruten ari nuzu, khilua gerrian. ChantP 124.
[Neskatxa gazte hainitzek] ehailetan ez dute sinheste phorrorik / ez dute hunkituko hartakoz khilurik. ElzbPo 220.
Horra zertako ez den gehiago etxetan ez khilurik, ez ardatzik. ElsbFram 137.
Amaxo hasi zauku, khiloa harturik, / phiru phiru iruten. BarbSup 186.
Kiloa dezanean altxa gerrietan, / izpi guzi ôk detza pasa beatzetan. "El huso"
.OrEus 104.
v. tbn. Arch Gram 15 (kh-). In Onaind MEOE 446. Lf ELit 130. Khilu: EGAlm 1900, 24 (ap. DRA).
azpisarrera-1
KILOA KARGATU.
"Killoaren kargatzea [...], encerrar la rueca, poner el cerro a la rueca; killo kargatua" SP. Ordu artean ez baitzuten yakin kargatzen beren khiluak baizik, eta hek ixtupaz edo lihoz. ElsbFram 72.
azpisarrera-2
KILO-ESTALKI(L ap. A; kullo-e. B ap. A; killu-e. Lar). "Capillo de rueca" Lar. "Rocadero" A.
azpisarrera-3
KILO-LAN.
Trabajo de hilado. Behin eman hintuen "Gilenen" kantuak: / nola kilo-lanetan zaduzkan kontuak. Ox 154.
azpisarrera-4
KILO-UKALDI.
Golpe de rueca. Sei emaztiak algarri mürkhüilla edo kühüillü ükhaldüz. Eskual 19-12-1913, 2.