Euskararen Gramatika

32.2.1.2. Bezain morfemaren ezkerreko osagaia

32.2.1.2a Bezain morfemak ezkerrean duen osagaia ere mota askotakoa izan daiteke. Gorago esan den bezala, mendeko perpausa eratzen du osagai horrek, sintagma edo morfema bat —perpaus nagusiko ardatzarekin bat datorrena— edo gehiago isilpean dituena. Konparazioaren bigarren terminoa, erreferentziazkoa, da beti agerian ematen dena (§ 32.2.1.3a):

– aditz eta guztikoa: Gaur dagoen bezain triste ez dut inoiz ikusi;

– aditz modala, adizki jokatua gabe gehienetan: Ahal (dugun) bezain ondo egiten dugu lana; Behar (zen) bezain goiz jaiki dira; Nahi (duten) bezain ondo bizi dira; aditz modalen objektua perpaus nagusian ageri den aditza da (‘bizi nahi duten bezain ondo bizi dira’, alegia, azken adibidean);

– uste izan, espero izan eta horrelakoak, adizki jokatua gabe hauek ere askotan: Horren erantzuna ez da zuk uste (duzun) bezain erraza;

– izen sintagma: absolutiboa (Zure laguna bezain trebea naiz ni), ergatiboa (Zure lagunak bezain umore ona dut nik), nahiz datiboa (Zuri bezain etxekoa egiten zait niri irudi hori);

– postposizio sintagma: Mendian bezain lasai bizi naiz kalean;

– osagai bat baino gehiagokoa: Eguzkia udan bezain goxo da neguan aterpea;

– sintagma destinatiboa: Mahats hori jateko bezain ona da ardoa egiteko;

– -la perpaus osagarria (seguru izan eta gisa horretako aditzekin) edo -tzea aditz izena bestelako predikatuekin: Bihar argituko duela bezain segurua da partida irabaziko dugula; Eskatzea bezain erraza al da ematea?;

– baldintza alegiazkoa: Aberatsa balitz bezain dotore jantzita dabil, ‘aberatsa balitz (ibiliko litzatekeen) bezain dotore jantzita dabil’; perpaus kontrafaktuala da (‘ez da aberatsa’).

32.2.1.2b Adibideetan ikusten den moduan, termino biren ezaugarri baten maila konparatzen da maiz horrelakoetan. Laguna bezain trebea naiz ni esaldian, esate baterako, [‘lagunaren trebetasun maila’ <-> ‘nire trebetasun maila’] da konparazioaren egitura. Konparazioaren ardatza lehen terminoa bera denean, ordea, ezaugarri biren maila erkatzen da (§ 32.1.2c, § 32.1.3c). Katixak egin zituen emeki bezain egoki aurkezte lanak (Etxaide) esaldian, adibidez, [‘aurkezte lanen emetasun maila’ <-> ‘aurkezte lanen egokitasun maila’] da egitura. Lehen termino eta ardatz dena adjektiboa denean, termino biak mugagabean ematen dira inoiz: Hartakotz zait bada eder bezain aipagarri (J. Etxepare); Besoa luze bezain zorrotz du begia (Hiribarren). Baina bigarrena mugatua dela beste batzuetan: Sorterriaren salbatzeko xede handi bezain saindua (Lafitte); Bi edo hiru lagunen boz ozen bezain bakarra gorabehera (Mitxelena). Eta are inoiz biak mugatuak: Bere pentsabidearen ardatza argia bezain laburra da (P. Garmendia). Terminoak osagai bikoak izan daitezke: Besoa luze bezain zorrotz du begia (Hiribarren).

Egitura hau emendiozko juntadura adierazteko erabiltzen da inoiz, bide batez aipatzen diren adjektibo edo adberbioen mailaren handia iradokitzen delarik: Horra iparraldeko abere eta gizonen bizimodua zehatz bezain ederki emana (Ibinagabeitia); Ugari bezain zorrotz zen hizketan, aberats bezain zehatz eta doi (Mitxelena); abere eta gizonen bizimodua ‘oso aberats eta zehatz’ emana dela esaten da lehen adibidean, eta norbait ‘hizketan oso aberatsa eta zehatza dela’ bigarrenean (§ 32.4.3a, § 32.6.4, 9d).