Euskararen Gramatika

32.1.2.5. Konparazio morfemak

32.1.2.5a Morfema konparatiboa, azkenik, mota diferentekoa da desberdintasunezko eta berdintasunezko konparazioan. Desberdintasunezkoan zati bi ditu morfemak: mailakatzailea (-ago) eta konparazio morfema (baino). Zati bakoitza dagokion elementuarekin doa: konparazioaren ardatzarekin mailakatzailea, eta erreferentziazko terminoarekin konparazio morfema. Nire etxea zurea baino handiagoa da adibidean, esate baterako, handiago dugu batetik eta zurea baino bestetik. Lehenbizikoak multzo kuantitatibo-konparatiboa eratzen du (handiago), eta bigarrenak haren osagarri den konparazio sintagma (zurea baino); multzo kuantitatiboaren osagarria da multzo hau, ‘handiago’ izateak ‘beste zerbait baino handiago’ izatea eskatzen baitu.

32.1.2.5b Berdintasunezko morfemak diferenteak dira horretan, lotuta eta elkarrekin urtuta bezala ageri baitira haietan ‘zati biak’, kuantifikatzailea eta konparazio morfema. Maila adierazten duten perpausetan bezain da aldi berean kuantifikatzaile eta osagarriaren bideratzaile dena. Pentsa daiteke baino …-ago morfemaren pare hemen bez …-(h)ain formak ditugula (zurea bezain handia multzoan, esate baterako, -hain handia izango litzateke multzo kuantitatiboa eta zurea bez- konparazio sintagma), baina morfema biak batean urtu direnez, esan dezakegu bezain morfemak osagai bien lana egiten duela, eta, hortaz, multzo aniztuna osatzen duela, ezkerrean erreferentziazko eta eskuinean konparazio ardatza dituena: zurea bezain handia.

32.1.2.5c Zenbatekoa adierazten duten perpausetan, berriz, adina, adinbat, bezainbat eta beste dira aldi berean morfema kuantifikatzaile eta osagarriaren bideratzaile direnak: Zureak adina gela ditu nire etxeak esaldian zureak adina gela da multzo aniztuna, zeinetan adina morfemak ezkerrean erreferentziazko terminoa eta eskuinean konparazioaren ardatza dituen.

32.1.2.5d Desberdintasunezko konparazioan morfema konparatiboaren zati biak bereiz daudenez eta bakoitza bere osagaiarekin doanez, multzoen ordena aldatzeko aukera du esaldiak:

Bezain eta adina morfemak bitarikoak izateak, berriz —hau da, aldi berean ardatzaren eta bigarren terminoaren bideratzaile izateak— mugak jartzen dizkio mugikortasunari, ezin baita, ohiko erabileran bederen, multzo aniztuna hautsi (*Zure etxea handia da nirea bezain; *Zure etxeak gela ditu nireak adina)²⁵⁸.

²⁵⁸ Ohiko ordenaz bestelakoez, ikus § 32.2.1.1c. Eta, orobat, Nik ere baditut lagunak, zuk adina gisakoetan, non konparatiboa aposizioan emana den.