Euskararen Gramatika

32.1.2.3. Konparazio gaia edo ardatza

32.1.2.3a Konparazio gaia zein den kuantifikatzailearekin doan osagaiak seinalatzen du funtsean; osagai hori da konparazioaren ardatz edo oinarria. Nire etxea zurea baino handiagoa da adibidean, handi da konparazioaren ardatza, -ago mailakatzailearekin doana, eta berak seinalatzen du zein den konparazioaren gaia, ‘etxeen handitasun maila’, alegia.

Termino biak eta konparazioaren ardatza desberdinak direnean, ardatzak seinalatzen duen konparazio gaiak termino bietan duen maila edo zenbatekoa alderatzen da. Goiko adibidean, esan bezala, handi da konparazioaren ardatza, eta, hortaz, termino bien ‘handitasun maila’ da alderatzen dena, esan bezala: [nire etxearen handitasun maila <-> zure etxearen handitasun maila]. Adjektiboa izenarekin doanean ere hura izan daiteke konparazioaren ardatza: Zurea bezain etxe dotorean bizi naiz ni esaldian ‘ni bizi naizen etxea’ eta’zure etxea’ dira konparazioaren termino biak eta dotore konparagai edo ardatza: [ni bizi naizen etxearen dotoretasun maila <-> zure etxearen dotoretasun maila]. Gauza bera dugu Zure ikastetxean baino irakasle gehiago dago nirean esaldian ere; ‘nire ikastetxea’ eta ‘zurea’ dira konparazioaren terminoak, eta irakasle konparazioaren ardatza —gehiago-rekin doana—; termino bien ‘irakasle kopurua’ da, hortaz, alderatzen dena: [nire ikastetxeko irakasle kopurua <-> zure ikastetxeko irakasle kopurua].

32.1.2.3b Konparazioaren ardatza lehen terminoa bera denean, berriz, terminoak berak dira konparazio gai. Gorago aipatutako Liburu hori lodia bezain aspergarria da esaldian, aspergarria da lehen termino eta aldi berean konparazioaren ardatza, bezain morfemarekin doana eta konparazio gaia seinalatzen duena; kasu honetan, ‘aspergarritasun maila’ beste ezaugarri baten mailarekin konparatzen da, erreferentziazko terminoak aipatzen duen ‘loditasun mailarekin’, hain zuzen ere: [liburuaren aspergarritasun maila <-> liburuaren loditasun maila]. Gauza bera dugu Zure ikastetxean maisu baino maistra gehiago dago esaldian; ‘maistra’ eta ‘maisu’ dira konparazioaren terminoak, erreferentziazkoa hau eta lehen terminoa hura; aldi berean, ordea, maistra da konparazioaren ardatza ere, gehiago zenbatzailearekin doana eta konparazioaren gaia seinalatzen duena; ‘maistren kopurua’ beste objektu baten kopuruarekin alderatzen da, erreferentziazko terminoak seinalatzen duenarekin, hots, ‘maisuen kopuruarekin’: [zure ikastetxeko maistren kopurua <-> zure ikastetxeko maisuen kopurua]²⁵⁷.

32.1.2.3c Hori dela eta, konparazioaren gaia zein den zehatz jakiteko, hau da, ardatza zerekin konparatzen den jakiteko, ardatzaz gain konparazioaren terminoak ere kontuan izan behar dira. Demagun, adibidez, Liburu gehiago irakurtzen ditut esaldia; ‘liburu’ da esaldi horretan konparazioaren ardatza, eta, hortaz, ‘liburu kopurua’ beste zerbaitekin konparatzen dela argi dago. Zerekin, ordea? Esaldiak zuk baino edo horren antzekoren bat baldin badu segida —Liburu gehiago irakurtzen ditut zuk baino—, lehenbiziko egitura motakoa da; liburu kopuruen artekoa da alderaketa, [nik irakurritako liburuen kopurua <-> zuk irakurritako liburuen kopurua]. Esaldia aldizkari baino gisakoren batek osatzen badu, berriz —Aldizkari baino liburu gehiago irakurtzen ditut—, bigarren motakoa da; liburuen kopurua aldizkarien kopuruarekin alderatzen da [nik irakurritako liburuen kopurua <-> nik irakurritako aldizkarien kopurua]. Era berean, Gaztetan baino amets gehiago egiten dut orain esaldian ‘amets’ da konparazioaren ardatza eta elementu biren ametsen kopuruak konparatzen dira [oraingo amets kopurua <-> gaztetako amets kopurua], baina Diru baino amets gehiago zuen agureak esaldian, konparazioaren ardatza ‘amets’ izanik ere, ez dira elementu biren amets kopuruak erkatzen, agurearen ametsen kopurua eta diru kantitatea baizik [agurearen amets kopurua <-> agurearen diru kantitatea].

²⁵⁷ “Comparativas de núcleo coincidente con el primer término de la comparación” izendatzen ditu horrelakoak RAEren Manualak (2010: 862); “núcleo de la construcción comparativa” da, gramatika horretan, geurean ‘konparazioaren ardatz’ duguna.