Euskararen Gramatika

20.1.4.2. Denbora

20.1.4.2a Denbora adierazteko ere inesiboa darabilgu, gertaera bat denboran non kokatzen den adierazteko, alegia. Beraz, kokaguneaz ariko ginateke orain ere: Zer urtetan etorri zinen Euskal Herrira?; Gaztetan ez duzu horrelakorik pentsatzen; Bazkalondoan aztertuko dugu egoera; Hiruretan deitu zidan… Denbora une edo tarte bat adieraz dezake inesiboak, une jakin bat. Hori da adibideok adierazten dutena.

20.1.4.2b Aldi bat ere adierazten ahal da inesiboaren bidez, ez une zehatz bat. Ekintza edo gertaera bat zenbat luzatu den esateko, adibidez: Hilabetean idatzi du liburua; Urte osoan ez du kolpe zorririk jo. Holakoek zenbat denbora(n)? galderari erantzun diezaiokete, esaterako. Hauen ordain gisa eman daiteke batzuetan instrumentala ere (§ 21.6): Hiru urtez (hiru urtean) egon zen kanpoan; Egun batez (egun batean) emakume xarmant bat aurkitu zuen.

20.1.4.2c Maiztasuna adieraz dezake beste batzuetan. Orduan, galdera zenbat aldiz? edo izango litzateke: Hirutan izan naiz Galizian; Askotan joan gara elkarrekin. Hilean bi aldiz, noizean behin eta holako esapideetan ere maiztasuna adierazten da, baina hauetan maiztasun hori ez dagokio, berez, inesiboari, bi aldiz edo behin sintagmei baizik. Inesiboak maiztasun horren kokagunea ezartzen du: behin vs urtean behin; bi aldiz vs astean bi aldiz. Gorago aipatu diren mendian gora bezalakoak lirateke hauek (§ 20.1.3e), PS edo AdbS konplexutzat har daitezke horrelako egiturak: behin / bi aldiz sintagma buruak direla esan genezake eta ezkerreko sintagma inesiboa (urtean, astean…) buru honen osagarria. Denak ere adberbio esapidetzat har litezke.

Denborazko zenbait perpaus jokatu nahiz jokatugabetan ere inesiboaz baliatzen gara: Haserrea joaten zaizunean, etorri; Goizean argia hastean, txori bat pausatzen da leihoan… Hauek ere inesiboak dira eta denbora adierazteko aukera eskaintzen digute.