Euskararen Gramatika

18.2. Absolutiboa

18.2.1. Funtzioa eta kasu marka

18.2.1a Perpaus trantsitiboen objektu zuzenak kasu absolutiboa hartzen duela esan ohi da: Jonek Miren aurkitu du. Aldi berean, perpaus intrantsitiboen subjektua ere kasu horretan ageri dela esaten digute gramatikek: Miren gero etorriko da. Bi egitura horietan Miren izen sintagma itxura berarekin ageri zaigu, bi funtzio sintaktiko desberdin baditu ere. Edozein euskaldunek berehala bereiziko lituzkeen umea dator / umea dakar eta horien gisako bikoteetan, argi ikusten da hemen adierazi nahi dena. Bestetik, Miren etorri da eta Mirenek egin du perpausak erkatuz gero, berehala konturatzen gara bietan subjektua izanik ere, marka morfologiko desberdinak hartzen dituela perpaus batean eta bestean (Miren – Mirenek).

Horrek ematen digu euskararen ezaugarriren baten berri: gorago aipatu dugun gisan, euskara hizkuntza ergatiboa dela esaten dugu (ikus § 1.5). Arau orokor gisa (honek beste zehaztasun batzuk behar ditu, hala ere) esan dezagun, hortaz, euskarak ergatibo-absolutibo sistema segitzen duela, eta ez inguruko hizkuntzen nominatibo-akusatiboarena. Euskaraz perpaus intrantsitiboen subjektuak eta perpaus trantsitiboen objektuak kasu bera dute, absolutiboa (Miren etorri da, Miren ikusi dute), eta perpaus trantsitiboen subjektuak, aldiz, ergatiboa hartzen du (Mirenek egin du). Inguruko hizkuntzetan, ordea, perpaus trantsitiboen nahiz intrantsitiboen subjektua beti kasu berean doa, nominatiboan (el, ella; il, elle), eta perpaus trantsitiboetako objektu zuzena, berriz, akusatiboan (lo, la; le, la). Horregatik esaten dugu bi sistema nagusi ditugula, nominatibo-akusatibo eta ergatibo-absolutiboa, eta euskarak bigarrena segitzen duela. Ezin segitu lehenbizikoa, aditz trantsitiboen eta intrantsitiboen nominatiboek marka desberdinak (ø eta -k) izango bailituzkete.

Ergatiboaren atalean (§ 18.3), dena den, honen gaineko beste zehaztapen batzuk egiten dira.

18.2.1b Funtzioaren (subjektua, objektu zuzena) eta kasuaren paralelismo hori ez da (absolutiboa, ergatiboa), hala ere, beti betetzen. Aditz intrantsitibo batzuen subjektua ergatiboan erabiltzen dugu, eta ez absolutiboan: Mirenek igandero eskiatzen du; Urak irakin du eta abar. Batzuetan, hiztunen arabera aldatzen da hori: dantzatu gara/dugu, borrokatu da/du eta abar. Beste batzuetan, aditz trantsitiboaren objektua datiboan ere joan daiteke, ez absolutiboan, aditz motaren arabera: deitu du/dio, lagundu du/dio eta abar (§ 23.2.2).

18.2.2. Absolutiboaren forma

18.2.2a Absolutiboak ø (zero) kasu marka du: Miren- ø etorri da. Kasu marka horrek ez du soinurik. Horretan bereizten da egiturazko beste kasuetatik. Horregatik diogu kasu honetan doazen sintagmek ø marka dutela: bost andre-ø, zenbait gizon-ø. Jakina, aurretik determinatzaileren bat erabil dezakegu: zenbait etxe-ø, etxea-ø, etxe hau-ø, etxe asko-ø…

18.2.2b Absolutiboaren artikuluaren parekoa dugu -ik determinatzailea ere, operadore batek aktibatzen duena. Ez du horrek esan nahi, hala ere, -ik marka daramaten sintagma guztiak mota horretakoak direnik, ez baita hala. Berehala itzuliko gara puntu honetara.

18.2.3. Absolutiboaren erabilera

18.2.3a Esan bezala, perpaus intrantsitibo gehienen subjektuak kasu hau hartzen du, ø marka, alegia. Eta gauza bera gertatzen da perpaus trantsitiboetako objektu zuzenarekin ere.

18.2.3b Perpaus kopulatiboetako predikatu osagarria (Jon handia da) eta “bigarren predikatua” (Miren alkate izendatu dute) ere absolutiboan doa (§ 24.4). Ikusten denez, artikulu eta guzti ageri da predikatu osagarria. Hola izaten da gehienetan. Baina ez beti, eta batez ere ekialdean determinatzaile gabeko egiturak erraz atzematen dira: Badakit zure anaia Aaron hiztun eder dela (Duvoisin). Baina autore berak: Badakit emazte eder bat zarela (Duvoisin). Badira adibide asko: Gizonen begietan eder dena… (Duvoisin); Sobera jaun edo andere handi da horretako (Abadia); Gure eginbide partikularrari ukitzen ez zaizkion bertuteen artean hartu behar dira eszelenteenak, ez eder eta handi iduriago dutenak (Pouvreau); Eta edirenen du hiltzean bere herioa eder, on, eta maitagarri (Tartas); Zuretzat on ez dena, atxiki ezazu urrundik. Gorri ala zuri den egin gabe kasurik, izan nahi baduzu errespetaturik (Mendiage); Eder zara, Birjina maitea (Intxauspe); Hauxe da gauza polit, joietan lehena (M. Etxamendi).

Zenbaitetan zail gertatzen da sintagmaren kategoria bera zehaztea ere: Egarri da diogunean, esaterako, ez dakigu ongi zein izan daitekeen egarri horren kategoria. Ez da adjektiboa, ez baitu komunztadurarik egiten: Egarri da / Egarri dira. Agian, gorputzaren egoera adierazten duten itzuli hauetan aditza ikusi behar genuke gaur egun, besterik gabe, bere garaian banaturik baziren ere: egarri izan. Gramatika honetan aditz predikatu konplexutzat hartu ditugu [izen + izan] egiturakoak (§ 23.2.1.3.4).

Badu parean beste egitura sintaktiko bat, egarriak egon, ergatiboan ikusten dena, beti singularrean erabiltzen dena: Egarriak nago / Egarriak gaude.

18.2.3c Pisua, neurria, prezioa, tokia, modua, denbora eta bestelakoak adierazteko erabiltzen dugu absolutiboa: Bi aste eman zuen Londresen; Hala, esaterako, euro batek 166,386 pezeta eta 6,559 libera balioko zituela ezarri zen; Orain dela zazpi urte etorri ginen; Zaku horrek bost kilo pisatzen du; Zazpi oin luze zen mutil hura. Holakoetan inolako markarik gabe ageri da sintagma, absolutiboan, nahiz batzuetan beste kasu batzuk, instrumentala bereziki, onartzen dituen: Lau urtez egon zen aita ikusi gabe.

Zernahi gisaz, komunztadura beti singularrean edo pluralean egiten da sintagma determinatuekin: Zakua pisatu zuten / Zakuak pisatu zituzten. Sintagma zehaztugabea delarik ere komunztadura singularrean nahiz pluralean egiten da pisatu aditzarekin, eta hori da tradizioak erakusten duena: Hamar kilo pisatzen du/ditu. Aldiz, iraun aditza gehien-gehienetan singularrean erabili da (Azkuek baditu adibideak pluralean): Bi urte iraun du. Horren arrazoia da bi urte sintagma hori ez dela objektu zuzena, sintagma adberbiala baizik.

18.2.3d Bokatiboa ere marka gabe ematen dugu. Hortaz, itxuraz, absolutiboa bezalakoa da: Hi, Joxe, hator etxera. Izen arrunta denean, determinatzailearekin nahiz gabe, ez da erraz hemen arau zehatzak aurkitzea: Bai, jauna; Ez, andre; Adiskide, zer esan duk?; Astoa, alaen astoa! Literaturan ere: Barkatu, Ruche jauna (Jon Muñoz); Hizkuntza industriaren garaian sartuak ginen, adiskide! (Salaburu); Agur, Andre, Erregina santu, Jainkoaren ama santu, Maria (Elizen arteko Biblia); Burutik jota dago tentel alaen hori! (K. Zabala).

18.2.3e Euskaraz gauzak izendatzean determinatzailea erabili behar da, oro har. Hori argi ikusten da izenburuak jarri nahi direnean, edo “Nola deitzen da irudi honetan ikusten dena?” edo “Nola esaten da euskaraz ‘mesa, table’?” galderen tankera duten esaldien erantzunean: “mendiA”, “mahaiA” eta abar. Beste hizkuntza askotan ez da artikulua beharrezkoa. Euskaraz, ordea, bai. Horrela, ingelesezko Pride and Prejudice eleberri ezagunaren izenburuak Orgueil et Préjugés eman dute frantsesez, eta Orgullo y prejuicio, gaztelaniaz, betiere artikulurik gabe. Aldiz, euskaraz Harrotasuna eta aurrejuzguak itzuli da, artikuluarekin¹⁶³.

Arrazoi horregatik izen guztiek artikulua daramate arruntean: Filosofia Fakultatea (eta ez *Fakultate); Andre hori medikua da (eta ez *mediku); Zumalakarregi etorbidea (eta ez *etorbide); Udaletxea (eta ez *Udaletxe) eta abar.

18.2.3f Postposizio batzuek kasu hori gobernatzen dute: Ixtante artio (Larzabal); Igande artio, beraz (Larzabal); Datorren urte arte (Urruzuno); […] harik eta Noe kutxara sartu zen eguna arte (Iraizoz); Hamar urte barru, non egongo garen, batek daki (Lauaxeta); […] hogei egun inguru bertan eginda (Kamiñazpi); Aldapa behera arin doa (EGLU).

Horrek ez du esan nahi, noski, beti eta ezinbestean postposizio horiek absolutiboa gobernatzen dutenik, beste aukera batzuk ere eskura baititu euskarak: Hurrengo urtera arte, aldapan behera eta abar. (§ 21.10).

18.2.3g Absolutiboa kasu gramatikala da, eta aditzarekin komunztadura egin behar du: laguna etorri da, baina lagunak etorri dira; liburua irakurri du/ liburuak irakurri ditu; arraina gustatzen zaio / abereak gustatzen zaizkio; oparia erosi dio / opariak erosi dizkio.

18.2.4. Absolutiboa eta partitiboa

18.2.4a Zenbait kasutan, ez beti (ikus § 18.5.2), -a mugatzailearen parekoa da -ik postposizioa hartzen duen sintagma (orobat -ak, bat, batzuk determinatzaileen pareko). Beraz, determinatzailetzat har daiteke (§ 15.5). Hori dela eta, esan daiteke Etxea erosi dut eta Ez dut etxerik erosi perpausetan, etxea eta etxerik sintagmak pare-parean daudela eta sintaxian funtzio bera dutela, nahiz batean artikulua izan eta bestean -ik marka hartu (gramatiketan partitibo deitu izan dena; bokalez amaitzen bada -rik).

18.2.4b Noiz erabiltzen da, orduan, artikulua eta noiz -ik? Esan dezagun perpausak operadore bat baldin badu, operadore horrek irekitzen duela atea eta orduan -ik marka hartzen duela sintagmak, artikulua edo erakuslea hartu beharrean. Operadore mota bat baino gehiago dagoenez, gure kasuan operadore hauek ditugu -ik erabilera bultzatzen dutenak: ezezkotasuna, baldintza, galdera, balio enfatikoa, superlatiboa, kuantifikatzaile batzuk (asko, gutxi, franko, aski…) eta “gabe” postposizioa:

– Ez da etxerik ikusten

– Etxerik ikusten baduzu, jo atean berehala

– Ikusi duzue etxerik?

– Bildu da jenderik hemen!

– Etxerik handiena hango hura da

– Bazen zaldirik franko

– Eskerrik asko

– Dirurik gabe nekez erosiko duzu hori

Ezezkoetan, -ik determinatzailearen erabilera ezinbestekoa da absolutibo zehaztugabeetan. Baiezkoetan aukera bakarra dugu: Olioa erosi zuen. Baina ezezkoetan bi: Ez zuen olioa erosi, eta Ez zuen oliorik erosi. Batean zerbait zehaztua (olio jakin bati buruz ari gara), eta bigarrenean generikoa da, eta horregatik partitiboa behar du. Eta Jainkoa baitan ezin dateke halako faltarik (Axular); Kontsolamendurik ez dela? Erremedio eta esperantzarik ez dela? (Duvoisin).

18.2.4c Berdintsu azalduko lirateke Ez dugu zer eginik / Badugu zer esana (edo Badugu zer esanik enfatikoa). Perpaus elkartuetan gainetik ere besarka dezake ez partikulak mendeko perpausari dagokiona, haren mugak gurutzatuz, mendekoa ezezkoa ez bada ere: Ez dut uste [Josuk lagunik duenik].

Baina -ik marka absolutibora mugatzen denez, perpaus trantsitiboen objektu zuzenaren tokian ikusiko dugu (Ez zuen oliorik erosi), edo intrantsitiboen subjektu posizioan: Ez zen irakaslerik etorri. Baina ez perpaus trantsitiboen subjektu posizioan: *Ez zuen irakaslerik eman eskola. Eta, esan bezala, aditzarekin egin behar duen komunztadura dela eta, beti balio singularra du: Baditut anai-arrebak / Ez dut anai-arrebarik. Batzuetan izen bereziekin ere: Ez duzu hemen Mitxelenarik aurkituko. Eta, zenbaitetan, erreferentzia zuzenarekin ere: Apika nire izenik ez dakizue? (Atxaga).

Galderekin baietza edo ezetza espero dugunean azaltzen da -ik marka: Ba al da euskal musikarik? (Mitxelena); Zure neurriko soinekorik aurkitu ahal duzu?; Kapataz edo langileen artean ez al da kartzeletan ibili den jenderik? (Izeta); Eta? Jenderik galdu al da? (Altzaga).

Adibideetan ikusten denez, kuantifikatzaile zehaztugabeak dira arruntean: Eskerrik asko (*esker asko); Zaldirik franko; Alde ederrik aski (Mitxelena); Gauza jakingarririk aski (Mitxelena); Horrelakorik franko eta abar. Badira kuantifikatzaile existentzialak ere: Ez dago ezer txarrik (Mitxelena); Beste penarik ez daukat ezer (Basarri); Beretzat ez zegoen beste gizonik inor (Agirre); Bazter guztietara begira nenbilela eta inor ezagunik ikusteko usterik gutxien neukanean (Agirre).

18.2.4d Erka ditzagun perpaus hauek: Etxea ikusten dut vs Ez dut etxerik ikusten. Esan dezagun, hasteko, etxea ikusten dut horrek aldamenean duela plurala ere, hala nahi izanez: Etxeak ikusten ditut. Ezezkora pasatuz gero, hiru aukera ditugu: Ez dut etxea ikusten; Ez ditut etxeak ikusten; Ez dut etxerik ikusten. Horko perpaus artikuludun horiek determinatuak daude: etxe zehatz bati edo batzuei buruz ari gara, dela elkarrizketan etxe horien gaia atera delako, dela gure solaskideari etxe jakin batzuen gainean mintzatu nahi gatzaizkiolako. Perpausen banaketa, perpausa osatzen duten osagaien funtzioei dagokienez, denetan berdina da.

Gerta daiteke, ordea, Etxea(k) ikusten d(it)ut perpausaren ezezkoa Ez dut etxerik ikusten izatea. Orduan ez gara etxe zehatz batzuei buruz ari: ukatzea absolutua da, ez dugu, etxeei dagokienez, ezer ere ikusten. Marka hori (-ik) erantsirik ere, funtzioa ez da aldatzen, eta etxea(k) / etxerik pare-parean gertatzen zaizkigu, perpaus barnean betetzen duten funtzioari dagokionez. Horregatik esaten dugu -ik ere, kasu honetan, determinatzaile zehaztugabea dela. Alegia, artikuluaren lan bera egiten duela, baina testuinguru egokia behar du, hala ere: operadore baten itzalean, kasu honetan ezetza, aktibatzen da.

18.2.4e Funtzioa aldatzen ez bada ere, ez da, ordea, -a/-ik parekotasun hori operadore guztiekin berdin-berdin gertatzen. Zenbait kasutan -ø /-ik ere izan baitaiteke:

– Ez da etxea/etxerik ikusten (baina *etxe ikusten)

– Etxea/etxerik ikusten baduzu, jo atean berehala (baina *etxe ikusten)

– Ikusi duzue etxea/etxerik? (baina *etxe)

– Bildu da jendeø / jendea/jenderik hemen!

– Etxeø /etxerik handiena hango hura da (baina *etxea handiena)

– Diruø /dirurik gabe nekez erosiko duzu hori (baina dirua gabe aise gutiago)

Ohart gaitezen gaur egun diru gabe nahiz dirurik gabe esaten dugula, eta nekez dirua gabe, nahiz ez den arazorik diru hori gabe esateko. Aurretik izenlaguna badute, ordea, artikulua behar du arruntean: Haren nahia gabe (Hiribarren); Jainkoaren amodioa gabe (Xurio); Kanpokoa edo gorputzekoa bakarrik arimakoa gabe, ez da benetako adorazionea (Astarloa); Beldurrez eta nehor atzarraraz, harrabots ttipiena gabe (Barbier); Ez da Baigorritik Maulerat aipagarri bilkurarik izan Euskal Herrian Oxalde bertsolaria gabe (Oxobi); Buru muinak gabe, gogamenik ez (Villasante); Huts handia zuen halere bere lehenbiziko adixkidetxoa gabe (Mitxelena). Ikusi, hala ere, Haren beldur gabe (Tartas); Ezin egin lezakezue gaitzik zuen borondate gabe (Uriarte).

Egungo euskaran badira lexikalizatze bidean (edo guztiz lexikalizatuak) diren hitzak eta esapideak: lotsa gabe, lotsagabe, ahalkegabe, errugabe, adingabe, nahigabe, mugagabe eta abar (§ 21.10).

18.2.4f Baiezko perpausetan balio enfatikoan ageri den -ik marka ez da hain hedatua, eta euskalki batzuetan arras gutxi erabiltzen da. Badira, hala ere, adibideak: Artzain baliosik hara biltzen da (Etxahun); Gaur film hoberik egiten da (Mitxelena); Ni ez naiz eredutarako jaioa, eta hoberik aurki dezake irakurleak bazterretan (Mitxelena).

Baiezko perpausetan diren sintagma partitiboek badute gehienetan ardatz izenaren ondoan izenondo bat, edo beste elementu adjektibal bat. Batzuetan, beste + izena ageri da: Anartean bazen eta bada omen orain Parisen bertze lanik (Hiriart-Urruti); Badu bertze egitekorik goiz honetan (Barbier); Gaixoak badu bertze lanik egungo egunean (Lafitte); Beste esankizunik ere badago (Mitxelena). Beste batzuetan, izenlagun genitiboa + izena ageri da: Bazen haien artean talentu handitako gizonik (M. Elizanburu); Jainkoak ez zaitu ezarri mundu honetan zure beharrik zuelakotz (Pouvreau); Bazeukan buruan aurreragoko gauzarik (Agirre); Edukiko dik oraindaino Anastasik nire beharrik (F. Bilbao). Izena + adjektiboa ikusiko dugu beste zenbaitetan: Zuberoan bada mutil ederrik (Etxahun); Geroz eta lehen izan da zure familian letratu handirik (Tartas); Botikan badut nik / kalitate finik, / Parisetik jinik, / zuentzat eginik (Oxobi); Zeren baskoak baitira abil […], eta haietan izan baita, eta baita letratu handirik (Etxepare); Akzione ederrik eta saindurik egin du hark ere (Tartas).

Batzuetan sintagmako ardatza isildua izanik, sintagma adjektibala bakarrik agertzen da, eta hori perpaus erlatiboekin ere maiz gertatzen da: Horretarako biguinagorik behar da (Mitxelena); Mintzatu balitz ederrik ikasiko zuten itsasuarrek (Lafitte).

Joera hori ikusirik, zenbait gramatikarik, hala nola Lafittek (1944: 160), erran izan dute izen soil batez osatu izen sintagmetan partitiboa ezin erabil daitekeela baiezko perpausetan. Gehienetan hala bada ere, hori ez da beti horrela: Iratin eta Arbotin hik baduk lagunik (Etxahun); Entzuleen artean komentariorik izan zen (Erkiaga). Kontuan har bedi, hala ere, horrelakoetan izena bakarrik agertzen den arren, adjektibo bat ondoan balu bezala ulertzen dela; esaterako, lagun onik, komentario txarrik… esan nahi dute goiko perpaus horiek. Edo kuantifikatzaile existentzial edo zehaztugabeen interpretazioa dute: komentario asko / nahikotxo… Badirudi izena soilik utzi nahi bada, horrelako interpretazioei bidea irekitzen dieten izenak behar direla.

Ikus daitekeenez, kontuak kontu, baiezko perpausetan partitiboa erabil badaiteke ere, ez da nolanahika egiten hori. Horregatik ez da egokia itzuli hori enfasi beharrik gabe eta izen soilekin erabiltzea. Komeni litzateke baiezko perpausetako sintagma partitiboen erabilera zaintzea, eta tradizioaren arabera enfasi jokoetara mugatzea, komunzki izenaren ondoan zenbait adjektibo sintagma ere erabilirik. De Rijkek aipatzen duenez (2008: 29), Bildu da jenderik eta horren gisako perpausetan Bildu da jenderik asko/aski legoke beharbada (kuantifikatzaile zehaztugabea isildua litzateke).

18.2.5. Absolutiboa eta genitiboa

18.2.5a Perpaus trantsitiboetako objektuak, batzuetan, absolutiboa hartu beharrean genitiboa hartzen du. Hori Baztanen eta Iparraldeko euskalkietan gertatzen da aditz izenarekin: Eta nihor ez da haren ikustera etorriko (Duvoisin); Zeina etorri baitzen haren entzutera (Duvoisin); Zatoz ene laguntzera (Gazteluzar); Zerbaitek burura ematen dit egun edo bihar etorriko zarela gure ikustera (Hiriart-Urruti); Noizbehinka gelditzen zen, gure beharren egitera, edo ur xorta baten edatera (Larzabal); […] bihotzaren eta gogoaren garbitzera (Pouvreau); Berehala horren garbitzerat nihoak (Larzabal).

Erabilera hori oso sistematikoa da, eta holako ehunka adibide aurki daitezke. Zernahi gisaz, ez da hori erabilera bakarra, holako inguruneetan genitiboaren tokian beste mintzoetan ageri den absolutiboa ez baita guztiz arrotza tradizioan, Iparraldeko idazleetan ere. Idazle berak erabil ditzake biak, absolutiboa nahiz genitiboa, maiztasun handiagoa genitiboak badu ere: Hala duk! Behiak ikustera! (Larzabal); Ohoinak izan direla jin fite jendarmeak ikustera (Hiriart-Urruti); Boketa-latsera edo baxera garbitzera zoakeela erranen zuen gure Amatxo zenak (Barbier) / Gizonak joan zitezkeen gizonen hiltzera, ehiztariak ihiziaren garbitzera bezala? (Barbier); Zoazte odolez lurra garbitzera (Harispe) / Honat heldu dira, gure garbitzera (Harispe).

18.2.5b Holako egituretan ezinbestekoa da aditz izena izatea, eta ezin da gauza bera egin partizipioarekin edo aditzoinarekin: Ama ikustera joan dira / Amaren ikustera joan dira, baina Ama ikusi dute / *Amaren ikusi dute. Aditz izenarekin, azken batean, hitz elkartuak sortzen ditugu: bizarra mozteko makina → bizarraren mozteko makina / bizar-mozteko makina. Baina bizarra moztu → *bizarraren moztu → *bizar-moztu. Beraz, partizipioarekin ezin dira holako egiturak sortu. Aditz izena behar du izan.

18.2.5c Aditz intrantsitiboko subjektua ere joaten ahal da genitiboan, nahiz ez den, beharbada, hain arrunta: Eta horra zer ondore izan zuten erregeren etortzeak eta joateak (Duvoisin); Hamabi egun eta berrogeita hamar Jesusen etortzeak zituzkeen behar (Hiribarren); Baina zure etortzeak erremediatu zituen kalte haiek guziak (Materre); […] eta Inaziok erran diezaion haren jiteak zenbatetaraino bozkariatzen gaituen (Laphitz).

Hala ere, adibide horietan guztietan aditz izena berez izena dela pentsa daiteke, hain segur ere. Eta edozein izenek bezala, aurretik izenlaguna har dezake izen horrek. Zinez aditza dela onartzeko, eta ez izena, aditzaren testuingurua bilatu behar genuke. Adibide hauetan ikusten ahal da hori: Jakesen berriz etortzeak ditu denak nahasi (Dirassar); Kukuen kantatzean, euri eta eguzki (erranairua). Hor “Jakes berriz etorri…” (adberbioa beti aditzarekin doa, ez izenarekin), eta “kukuek kantatu…” (kukuek kantatzen dute) uler daiteke, irakurketa batean bederen¹⁶⁴. Kontura gaitezen horietan bietan genitibo arruntak baditugu, kontrol egitura bat edo holako zerbait behar dugula egitura horien sintaxia azaldu nahi badugu: [Jakesen [PRO berriz etor]tzea], eta [Kukuen [PRO kantatu]tzea].

¹⁶³ Ekialdean, zubereraz, errazago da artikulua ez erabiltzea: atributua denean (Gue aitá záhar da, ‘Gure aita zahar da’), multzo balioa duelarik (ógi badit, ‘ogi badut’), eta galderetan (ógi badéa? ‘ogi bada?’). Mendebaldean, berriz, askotan azentuak markatzen du artikulua: Nire semé da (nire semea da).

¹⁶⁴ Gai hau Padillak (2013) aztertu du.