OEHko datuak [laburduren azalpena]

oin eman (oñ eman) bitan agertu da, G (Vill Jaink, Aran SIgn); oña eman (oña emon) 10 aldiz: B 3 (Añ EL, Itz Azald, Ur MarIl), G 6 (AA 5, Lard), IE 1 (EZ Eliç); oña artu 10 aldiz, G (AA 2, Aran SIgn, Lard 7).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

oña emon 2 aldiz, B (P. Zamarripa); oin hartu (oin-hartu, oñ artu) 4 aldiz: G (Aita San Ignacio Loyolacoaren ejercicio sant.) eta EB 3 (E. Kortadi, I. Segurola, AM. Toledo); oina hartu behin, B (Bizkaiko herri iturriak).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

oina eman : HiztEn-LurE, Euskalterm 1; oin hartu (oinhartu): DFrec 1; AB38 1, Euskalterm 1.

Txostena

ikus erabilia den.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Esapideei dagokien sistematika

hartu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: OIN-HOTS (oiñ-ots V, G ap. A; oin ots Lcc), OÑOTZ. "Estruendo de pies" Lcc. "Ruido de pasos" A. Enzuten dot zure senarra enterretati datozanen oin otsa. Mg CO 173. Aditu zuan atzetik lasterka zetorrenen baten oñotsa. AA II 450. Beren oñ-otsa aditzen nuala. Bv AsL 65. Etzan sartzen oiñ otsik sentidu. AB AmaE 310. Ontziak igaro / arren uretatik / ez dute oñotsik / uzten bidean. Ib. 116. Oiñ-ots durunditsua entzun eban Txiliren etxeko mailletan. A BeinB 86. [Eriotza] oñotsik atera gabe ixil-ixilik datorkigu. EEs 1924, 83. Gizon oin otsa entzuten da. Alz Ram 115. Orbelak ozenagotzen oin-otsa. Ldi BB 128. Zaldi-oñotsak etziran entzuten. Laux AB 43. Oinotsak esnatu zuen bere amesalditik. TAg Uzt 271. Oiñotsak nabaitu zitun albo-xamar. Etxde JJ 152 (v. tbn. en la misma pág. oin ots y 44 oin-ots). Astoaren oin-otsa. NEtx LBB 183 (Antz 47 oiñ-ots). Oin-otsa gero ta gertuago elurretan. TxGarm BordaB 93. v. tbn. Oin-ots: Or Eus 360. Larrak EG 1959 (3-6), 230. AZink 69. OIN-HOSKA. Zagoze basaurian, / gure etxondoan ez ekin oin-oska! Onaind in Gazt MusIx 206

adib.: oin 1 iz. Gizakiaren zangoaren beheko zatia, hura zutik dagoenean lurra ukitzen duena. Ik. hanka; zango. Eskuak eta oinak. Eskuineko oina. Oina okerra daukana beti dabil herrenka. Oinak loturik zituelako. Oin hotsak entzun.

oin(-)hots 35: Berria (“Atertu du jada./Elurraren gainean/oin hotsak soilik”), Elkar 30 (“Oin-hotsak kalte egiten zion; alde egin behar; bakardadea gorrotagarri bilakatzen zitzaion”), EiTB 4 (“OLGAk oin hotsak-edo entzun eta korrika bere mahaira”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

oin(-)hots 64: Berria (“Arduradunaren bulegoaren bestaldean, sarreran, ostatua ahartu dutenen oin hotsa entzuten da etengabe lurraren kontra, elurra kentzeko asmoz”), Lopez de Arana (“Heldulekuak kirrinka egin zuen; oin-hotsak hallen barrena urrundu ziren; kaleko atea danbatekoa eginez itxi zen”), Pello Lizarralde (“Urruntzen ari den Joxeren oin hotsek itzularazi dute bidera”), Elizen arteko Biblia (“Arratsean, gizonak eta emazteak baratzean zebilen Jainko Jaunaren oin-hotsa entzun zuten eta harengandik gorde egin ziren zuhaitz artean”), Felipe Juaristi (“Joanesek, geldi eta inora ezin, sarjentua etxetxora itzultzen ikusi zuen, haren oin-hotsak harri txintxarrien aurka entzun zituen.”), Jon Muñoz (“Oin-hots bizkorrak eta lekuz aldatutako altzarien zaratak entzun ziren”), Mirentxu Larrañaga (“Oin-hotsik txikienak ere ez zion haren etorreraren berri aldarrikatzen”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Gaur erabilia da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea, hanka(-)hots bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa oin sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: OIN-MUTUR. Punta del pie. v. OIN-PUNTA. Oin-muturrak zuzenduaz soñaren luzaran. Anab EEs 1919, 186. Oin-muturra lurrean, / orpoa, berriz, airean. Or Eus 161. Zelako anka-joko, oin-muturretako ta beatz-puntakoak egin, gero! Erkiag Arran 37. Oin-muturrak zituen / pedal-lazoz lotzen. Zendoia 99. (oin muturretan). De puntillas. Oin-muturretan jartzen da. Goñi 34. Zakurra zoraturik dabil, oin-muturretan dantzan. Or Poem 532

oin(-)mutur 2: Berria (“Baina Malagako atezainak oin muturrarekin desbideratu zuen baloia kornerrera. Manu Omwu ere golaren bila ibili zen luzapenean. Caballerok ondo itxia zuen atea, tamalez”), Elkar (“Oroigarri ederra ekarri nuen, gainera, soldaduskatik, ia lizentziatzekotan ginela istripua izan nuen-eta, hanka belaun paretik bihurritu –oin muturra atzera begira geratzeraino bihurritu ere– eta herren gelditu nintzen: tximista ere neureganatuko nuke nik, izan ere!”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

oin-mutur 6: Jokin Urain (“Patio bazterreko itzalgunean hasi da paseatzen, begirada lurrean oin muturretatik hurbil duela”), Lander Garro 2 (“Eleketan hasi eta besoak goratzen zituenean hotza sumatzen nuen oin muturretan, mendeetako hotz zahar eta itsaskorra, negu euritsuetan etengabe gureganatzen dena, eta ezin kliskatuzko begiekin adi geratzen nintzen, zorabioa noiz hasiko zain”), Xabier Montoia (“Nonahi ezar daitezke kableak: besapeetan, bularretan, esku edo oin muturretan, zango artean, belarrian, mihian...”), Anton Garikano (“"Holako espedizioak", esan zuen Ramsay jaunak, oin muturrarekin lurra aztarrikatuz, "oso mingarriak dira"”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ez da oso erabilia, baina oin(-)punta azpisarrera da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa oin sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

iritzi-emaileari bezala, lantaldeari ere egokia iruditzen zaio.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-zapal.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

oin sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

agerraldi urriko forma da: oin zola 1 (Lç); oin-zola 4 (Ax; Arti MaldanB 2, MEIG); oinzola (O).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

oinzola EB 4 (M. Aurrekoetxea, F. Mendizabal, J. Agirre).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

oin zola : AB38 1; oinzola : HiztEn, Euskalterm 2; oinzolako : HiztEn, Euskalterm 3.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "oinzola = planta del pie".

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-n+z-.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-zola.

Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. oin hartu.

Esapideei dagokien sistematika

eman: -a.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: OINA HARTU. Tomar pie. Norbaitek emendik erausirako, ta juizio okerrak egiteko oña artzen badu, izango da au bere kulpaz ta gaiztakeriaz. AA III 551. Jainkoak emendik artu nai izan zuen, bere asmo andiak egiteko oña. Lard 160. Gauzarik onenetatik ere artzen zuten Jesusgatik gaizki itzegiteko oña. Ib. 402. Asi ziran beren anaia Moisesen kontra gaizki itzegiten, Moisesen emazteagandik oña arturik. Ib. 88. Eskrupulo edo artukitzak, konpesiotik oña arturik, erakarri zioten gerra. Aran SIgn 26.

oina hartu 5: Argia (“Istorio hauek guztiak gehienetan fantastikoak dira nahiz eta errealitatean oina hartu”), Elkar 2 (“Azkenean iritsi zen niregana, eta orduan berriro belaunikatu eta lurrari musu eman zion, eta nire oina hartu eta bere buruaren gainean jarri zuen”), Deia 2 (“Errealitatean oina hartuz, askotariko sentimenduak barnebiltzen dituen herri bat, eskubidez berdinak diren herritarrez osaturikoa, berreraikitzea izan da abertzaletasun demokratikoaren nahia, apustu sendoa... eta sozialista eta enparauena?”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

oina hartu 2: Iñaki Segurola (“Horiek dira ezezkotik abiatzen direnak; baiezkoan oina hartzen dutenak ("bai eta bai", "bai baina ez") besterik dira.”), Josu Zabaleta (“Hain zuzen ere, gutxienez bostehunen bat metro egin beharko nituen ibaian goiti, oina hartu ahal izateko belarrik edo ihirik ez zen lekuren bat aurkitzeko; hala hamarretik bederatzi aukera bazegoen laino hartan biderik ez aurkitzeko eta bertan itotzeko, oso igerilari ona izanagatik”)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da, eta egokia da azpisarrera gisa jasotzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa oin sarreran.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

oinaldeko oharretan adieraziak daude esanahiak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: OIN-ARIN Ágil, ligero de piernas. Plazan / oñariñ eta krixkitin / guziok irradabizi / sugar aundi batean jiran. EA OlBe 19. Orein illetsu oin-ariñen zirikatzallea. 'De rápidos pies'. Zait Sof 137. Yainkoen zigor oin-ariñek, bide-lasterrez aurrea artuaz, gaiztoak atzitu oi ditu. Ib. 192. (Ref. a los versos). Olerki oin-arin hauetan inoren itzalik ikus badaiteke, [...]. MEIG II 124. Anitz mill Badag armaturi ateratzen zaie bidera; ta ateratzen, azpirako dituela dakienaren oin arinarekin. Mb IArg II 300. Kontakizun xotil eta paketsua (ez luze, ez labur, bai bien erdiko) hariltzen digu Izetak Baztango hizkera txukunean. Luzaroan dabilela opa diogu oin arinez abiatu den bidean. MEIG III 85

adib.: oin 1 iz. Gizakiaren zangoaren beheko zatia, hura zutik dagoenean lurra ukitzen duena. Ik. hanka; zango. Eskuak eta oinak. Eskuineko oina. Oina okerra daukana beti dabil herrenka. Oinak loturik zituelako. Oin hotsak entzun. Oin aztarnak (Ik. oinatz). Oinen gainean ezin egon direla. Oin baten gainean bira eginez. Oin azpian darabilgun hautsa (Ik. oinazpi). Oinetan muin egin zion. Oinetako hautsa astindu. Zapatak jantzi berrian min egiten du, baina apur bat erabiliz gero, oinaren neurrira etortzen da. Luzaroan dabilela opa diogu, oin arinez abiatu den bidean. Irabaziak oinak arin (esr. zah.).

oin arin , Berria (“Buru-oin arin sentitzen naiz jadanik, alemandarrek dioten eran, urte berrira lerratzeko”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

oin arin 5: Berria (“Eta Aralarrentzat ere, hil edo biziko kontua zen Eusko Legebiltzarrean sartzea, baina oin arinak eta gerri malgu-malgua beharko ditu ateratako parlamentuko dantzetan dotore ibiltzeko”), Lopez de Arana 2 (“Igandeko egunkariaren zenbait orri eroriak ziren mahaitik; Ellen haien gainean hasi zen dantzan, orriok bere oin arin ñimiñoez urratuz”), Agustin Otsoa (“Gizaki Basatiak oin arinekoak dira - esan zuen Ghânek”), Felipe Juaristi (“Mutilak ez zuen erantzun, neskatxaren doinuari men eginez, haren gerri-dantzari jarraitzen zion bere gerriaz, bere soin enborraz, bere oin arin mezulariez, jira eta buelta”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabili da, eta adibide gisa jasoa dago jada. Adjektibo gisa jasoz gero, oinarin forman ere jaso behar da (sarrera).

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa mantentzekoa oin sarreran.

Jatorrizko forma

n-oin(h)arriaz idatzi; prisma baten oin(h)arri; trapezio baten oin(h)arri handien; triangelu baten oin(h)arri; zenbakikuntz sistema baten oin(h)arri.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: OINARRI HARTU (oñarri G-azp-goi ap. Gte Erd 60). Tomar por base. Galdera oiñarri artu ezkero, [...]. "Tomando por base la pregunta". Or in Gazt MusIx 26 (v. tbn. 44). Besteren esanak oinarri harturik bere gisara mintzatzen zirenak. MEIG V 59. (Con compl. ines.). Basar(se) (en). Zuk egiñetan oiñarri arturik, egin zenitun Orrengana igotzeko. Or Aitork 101. Euskalerriko elezahar ta ixtoritan oñarri arturik, [...] ainbeste ipui ta eleberri mamitu. Etxde JJ 4. (Con -tzat). "Oñarritzat artu dute (G-azp-goi)" Gte Erd 60. Gizartean geienez jazo oi dana, legeak oñarritzat orixe artu daroa. Eguzk GizAuz 175. Elezar au berritzean, [...] "Gau illa" artu degu oñarritzat. Etxde AlosT 13n. Gairik arinenak oinarritzat arturik, elkar-izketa asten zuen. Zait Plat 89. Norberaren etekiña oiñarritzat arturik. Vill Jaink 82. Biltzarraren erabakiak hartzen ditut oinarritzat. MIH 97. Zein hiztegi hartu duzu oinarritzat hiztegirako? MEIG I 91. v. tbn. Mde Pr 257.

def.: abzisa ardatz, abzisa-ardatz Plano bateko koordenatu sistema batean, abzisak marrazteko oinarri hartzen den ardatza // eskaut iz. Diziplina, elkarlana, gizarte-lana eta naturarekiko harreman zuzena oinarri harturik, haur eta gaztetxoak heztea helburu duen nazioarteko erakunde bateko kidea. Jantoki hau Sao Gabriel parrokiako eskaut taldeko gazteek kudeatzen dute.

oinarri hartu 926: Berria 342, EiTB 203, Laneki 64, Argia 58, Elkar 44, Consumer 31, DiarioVasco 27, Elhuyar 27, Jakin 21, Deustuko unibertsitatea 21, Goiena 19, Uztarria 18, Gomylex 16, Deia 12, Karmel 8, Euskaltzaindia 6, AEK 4, Erlea 3, HABE, Zuzenbidearen euskal akademia.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

oinarri hartu 180: Berria, Karlos Zabala, Andres Urrutia, Koldo Zuazo, Asisko Frantzizko, Iñaki Heras, Xabier Olarra, Jose Ramon Goikoetxea, Elizen arteko Biblia, Irene Aldasoro, Joseba Zulaika, Koldo Izagirre, Patxi Altuna, Txiliku, Juan Kruz Igerabide, Patziku Perurena. Juan Martin Elexpuru, Monika Etxebarria…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa oinarri sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: OINARRI IZAN a) (Aux. trans.). Tener por base. Mukulu-mordo guzi au, [...] azkenean eder iantzi zan, gure lurra oiñarri dula. Or Aitork 340. Erakleitoren asmakizunak ditu oinarri. Zait Plat 127. (Con complemento ines.). Basarse (en). Zorigaitzez jendetarteko otsak egian bazun oñarri, ororen atsegiñezko gordinkeriak zabaldu ziran bazterrik-bazter. Etxde JJ 135. Aita Iainkoaren Itzaz Iainkoak berak irakatsiak nolabaiteko oinarri izan zuen or berton. Zait Plat 36. (Con -tzat, -tako). Jaungoikoaren Eleiza, giltzarritako Jesus ta oñarritako Apostoluak dittuana. Inza Azalp 92. [Uskurtz] oñarritzat zinismen sendoa dutenak. Aitzol in Laux BBa XIV. Kondairak oinarritzat dituzten neurtitzetan egindako drama. Mde Pr 251 (v. tbn. 199). Oiñarritzat amodioa izaki, [...]. Vill Jaink 164. b) (Aux. intrans.). Ser la base (de). Mugagabea ta mugatua omen dira zer guzien oinarri. Zait Plat 56. Zentzunak atxemaiten duena, asiera ta oiñarri bai, baiña muga ta xede ezin diteke iñola ere izan. Vill Jaink 37. Orregatik egiten det seigarren eta bederatzigarren aginduen azalpena. Gerokoen oñarri izan dedin, alegia. MAtx Gazt 12. [Homero eta Berjilik] bear dute izan gure lan guztien eustazpi eta oiñarri. Ibiñ Virgil 25. Ekonomia izan dela goragoko lanbide apainagoen oinarri eta eragile. MEIG III 126. XVIIIgarren mendeak, oinarri eta dorre garai dugun mende horrek, [...]. Ib. 123.

def.: aitzindari 4 iz. Biokim. Konposatu biologiko baten —adibidez proteina, entzima edo bitamina baten— eratze-prozesuko lehen forma edo fasea, ondorengo faseen nahitaezko oinarri dena. Karotenoa A bitaminaren aitzindaria da // Elizako guraso Elizako guraso Kristau-erlijioan, fede gaietan oinarri izan diren izkribuak idatzi zituzten lehen mendeetako Elizako doktoreetako bakoitza // falangismo iz. Espainian sorturiko politika-mugimendua, erregimen frankistaren oinarri izan zen Falangeak sustatu zuena.

oinarri izan 474: Berria 194, EiTB 84, Argia 27, Jakin 21, DiarioVasco 21, Laneki 19, Deustuko unibertsitatea 13, Gomylex 13, Elhuyar 11, Deia 10, Elkar 10…

Beste (edozein) iturritako erabilerak

oinarri izan 72: Berria, Ibon Uribarri, Ramon Saizarbitoria, Koro Navarro, Elizen arteko Biblia, Asisko Frantzizko, Pello Salaburu, Itziar Laka, Xabier Kintana, Iñaki Heras, Xabier Olarra, Edorta Jimenez, Jenaro Garate, Amaia Lizarralde, Juan Garzia…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa oinarri sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OINARRI-LEGE Ley fundamental. Likurgo-ren oñarri-legeak ogeta emeretzi milla ataletan zatitu ebazan ango lurrak. Eguzk GizAuz 10. Determinismua --ots, izakiek beti berdintsuki jokatzea-- izan oi da Jakintzaren oiñarri-legea. Vill Jaink 46.

LB: 60; ETC: 150

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: oinarri-lege (Zuz.) ley de bases; Adorez: 0; Labayru: 0, NolaErran: 0. / Euskalterm: oinarri-lege (Admin.; Zuz. es ley de bases).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da oinarri eta lege sarreretan.

Zuz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu oinarridun formarik.

oinarridun 111: Argia (“Hiztegi Batu Oinarriduna”), Berria 6 (“Baina palo cortadoa egiteko ez dago inongo arau oinarridunik”), Deia (“Hiztegi Batu Oinarriduna aurki daiteke webgune honetan”), Deustuko Unibertsitatea 79 (“Txostenok oinarridunak izango dira; eta, ezinezkoa bada oinarridunak izatea, orduan hori eragozten duen arrazoia adieraziko da”), Euskal Herriko Agintaritza 2 (“Pertsona batzuk hautatu eta izendatu behar direnean Euskal Autonomia Erkidegoko sektore publikoa osatzen duten eta nekazaritzaren arloan zuzeneko eskumenak dituzten entitate guztien zuzendaritza organoak eratzeko edo horietan kide izateko, emakumeen eta gizonen arteko ordezkaritza orekatua mantenduz hautatu eta izendatuko dira, salbu eta arrazoi oinarridun eta objektiboak badaude eta arrazoi horiek behar besteko zioen bidez azaldu badira”), EiTB 5 (“Beste talde batzuen izenak ere ezagutu ditugu gaur: Bilbon izango dira, uda honetan, Dropkick Murphys (celticpunk) zeltar oinarridun banda estatubatuarra eta Volbeat, metal, rockabilly eta rock and roll doinuen nahasketa lantzen duen Danimarkako taldea”), Elkar (“Ez ginen zarata soilik egiten zuen talde bat, oinarridun arrazoiak genituen egin nahi zutenaren aurka egiteko”), Consumer 3 (“Hau da, mitoak badiren bezala, badira haren erabilgarritasuna eta onurak nabarmentzen dituzten ikerketa oinarridunak ere“), Espainiako Gobernua 5 (“Kasazio errekurtsoa jarri ahal izango da --legea haustearen ondoriozkoa soilik-- legeak espresuki halako errekurtsoak jartzeko aukera baimentzen duen autoen aurka, bai eta probintzia auzitegiek edo Auzitegi Nazionaleko zigor-arloko salak lehen auzialdian edo apelazioan emandako behin betiko autoen aurka ere, jurisdikziorik eza edo largespen askea dela-eta prozesuaren amaiera badakarte eta kausa auzipetuaren aurka zuzendu bada egozpen oinarriduna biltzen duen ebazpen judizialaren bidez”), Gomylex 3 (“Larderia: larderia bada izan, kontratugileetako bati beldur zentzuzko eta oinarriduna eragiten zaionean, kontratugile horrek berak edo haren ondasunek nahiz beraren ezkontideak, ondorengoek edo aurrekoek eurek nahiz haien ondasunek hur-hurreko kalte larria jasango dutelako”), Karmel (“Bilatu den formaz Euskaltzaindiak duen informazio guztia ere eskura daiteke hiztegitik irten gabe: forma arautzeko erabili diren irizpideak 'Hiztegi Batu Oinarridunean', erabilera historikoa 'Orotariko Euskal Hiztegian' eta erabilera modernoa 'XX. mendeko corpusean' eta 'Lexikoaren Behatokian'”), Laneki 3 (“Arrantzan eskumena duen agintaritzaren agenteak ontzi, errota eta antzekoetara sar daitezke, betiere etxebizitzak ez badira eta bertan lehergaiak, debekatutako txankuak eta abar dauden susmo oinarriduna badute“), Zuzenbidearen Euskal Akademia (“Demandatuak demandatzailearen alegazioak eztabaidatzen zituenerako, aurretiaz formula eman izanak ez zuen arazoa erabakitzen; haatik, itxaron beharra zegoen, aurkariak epaileari bere alegazioak oinarridunak zirela erakutsi arte”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

oinarridun 4: Andres Urrutia 2 (“Egozketa hori oinarriduna izan daitekeela ezin uka”), Joseba Sarrionandia (“Inork ere ezin du egin uretan habiarik ez oinarridun etxerik, alde egite eta itzuleren espazioa baita”), Sonia Gonzalez (“Liburukotea hartu dut esku artean berriz ere, Eñautek irakurtzeko propio daukan besaulkian, irakurtzeko propio dagoen oinarridun lanpararen argipean”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta, beraz, jasotzekoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

oinarritu, oinarri(tu), oinarritzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

oinarritu, oinarri(tu), oinarritzen.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Atzizkien araberako erabakiak

-zko.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: OINAZE-MIN Dolor, tormento, sufrimiento. (Hay ejs. tanto de comp. copulativo como de sust. + adj.). v. MIN-OINAZE. Oiñhaze miñ hek trabu handia ibeniko deratzute. Ax 201 (V 135). Bere oñaze-minarekin [...] asten da negar ta negar. Mb IArg I 278. Zirkunzisioneari zatxeizkon oinhaze minak. Lg II 109. Sukhar batez ahitua edo oinhaze minez ihartua. Brtc 119. Edaten zutenean, oñaze miñak artzen zituen. Lard 68. Beatz arrek oñaze miñak emateaz gañera, [...]. Arr May 151 (v. tbn. Lard 29 oñaze miñak ematen zioten). Oiñhatze miñez hartuak. Atheka 25. Kalbarioko zure oñaze-miñak. ArgiDL 86. Aurpegi-illun, maxkal, oñaze miñen batek zedukan lur ontan. Or Mi 115. Harrituak gelditu ziren gazte haren ausardiaz, huskeriatzat baitzituen oinaze-minak. BiblE 2 Mach 7, 12 (Ol, Ker o(i)ñazeak). v. tbn. Aran SIgn 10 (oñaze-miñakiñ). Gorputza bat-batetan zauriz bete zion, oñaze miñ-miñak artu zuten. Lard 505. Oinhazerik minenak jasaiten ditu. Laph 14 (v. tbn. JE Bur 124 oinhazerik minenak). Han kausitu emazteki bat oinhaze minenen erdian. Ib. 86. Ematen dekan ezti-edena / oiñaze miñagoa sortzearren / eskeiñi oi-dek. NEtx LBB 246.

adib.: oinaze 1 iz. Mina, bereziki bizia. Buruko min hura, hortzetako oinaze hura. Ikusi zuen, orduan, zer oinaze eta laido handiak jasan zituen. Ezin jasanezko oinazeak. Zenbat atsekabe eta oinaze hartu zuen. Oinaze-minez hartuak.

Ez dugu aurkitu oinaze-min formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

oinaze-min 26: Joan Mari Lekuona 18 (“Oinaze-minik ez du utzi nahi, ez berorietatik askatu; nahiago du etenik gabe sofritu Jainkoagatik eta onagatik”), Jon Muñoz 4 (“Oinaze min baten gisakoa da, eta oinaze min horrek sortzen du ezin adierazizko plazerra.”), Juan Garzia (“Emakumeak kutxaren estalkia altxatu ez balu eta gaitz guztiak munduan barrena barreiatzen utzi, lehen bezala bizitzen jarraituko zuten gizakiek "oinaze-minen, neke gogorraren eta eritasun herio-ekarleen babesean"”), Xabier Montoia (“Hastapenetan, Pantxikak ez zuen konprenitzen zergatik ez zuten zaindariek oinaze-min ikaragarrietan zegoenaren atea berehala irekitzen”), Patziku Perurena (“Horixe litzake kantaren mezua: bostetan aditu nuen kaila kantua, baina, nik ez kasurik egin, eta orain maiteak engainaturik oinaze minetan naiz”), Elizen arteko Biblia (“Erregea eta beronekin zeudenak harrituak gelditu ziren gazte haren ausardiaz, huskeriatzat baitzituen oinaze-minak”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Elkarte tautologiko bat da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa oinaze sarreran.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-e+a-.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

azaltzeko eskatuz: "1 izond. 'oinazetzen duena': atsekabe oinazegarria. 2 iz. (oinazetzeko tresna)".

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: OINAZETAN Atormentado, afligido. "Oñazetan dagola antzematen zaio (G-azp)" Gte Erd 58. v. OINAZEAN, OINAZEZ. Debruak oinhazetan zerabilkan hura. Dv Mc 5, 15 (5, 16 TB debrustatua, Leon debrudun ohia). Menderen mende nahi dute beren oinhazetan bizi. Dv LEd 232. Ni hemen oinazetan utzirik. HU Aurp 184. Gogoeta sainduetan eta bethiereko oinhazetan [...] bizi eta saindutu zen. Jnn SBi 82. Beti-betiko oñazetan dauden lekua da inpernua. KIkG 27 (KIkV 41 oñazetan). Sulezean oñazetan zegoelarik (Lc 16, 23). Ir YKBiz 308 (BiblE oinazez; HeH, Dv, Leon oinhazeen erdian). Amona gaixoa ziaro ezinduta eta oñazetan euki zun. Etxde JJ 232 (264 oñazetan murgildurik). Pozetan zegok, eta i oñazetan. Or QA 56. Ainbeste gizakume ta gizarte-mordo oiñazetan ta bidegabean zapaltzeko. Vill Jaink 183. v. tbn. Inza Azalp 117 (oñazetan iduki). Zait Sof 36 (oñazetan izan).

adib.: nahaspilatu 1 du ad. Egoera nahasi bati lotu. Beren buruak anitz oinazetan nahaspilatu izan baitituzte.

oinazetan 21: Karmel (“Samingarriago zaio Senarraren falta, eta oinazetan ere, badu ezti-tanta”), Elkar 7 (“Urak daraman hondar bihurtzen dira ordura arte mila aldiz itomena sortu eta oinazetan estutu gintuzten sinesmen guztiak”), Berria 8 (“XVI. mendeko soldadu bat oinazetan dabil hara eta hona, iraganeko ekintzen erruz”), Euskaltzaindia (“Nahia asetzea ezinbesteko xede bihurtuta, oinazetan egindako bilaketa da berea”), Argia 4 (“Ama oinazetan zegoen, eta gu senideok korridoreetan, laguntza eske”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

oinazetan 39: Herria (“Eri bat ikusten duzularik sekulako oinazetan, zer erranen diozu? Ixil-ixila egonen, ez baititake besterik egin”), Jon Muñoz 8 (“Adiskidea oinazetan duzu eta ez duzu deus egiten hari laguntzeko!”), Asisko Frantzizko 4 (“Aberea jabeari itzultzean, zeramatenak emakumea oinazetan zegoen herritik igaro ziren”), Elizen arteko Biblia 3 (“Damasko leher egina dago, ihes egin nahian, ikarak hartuta, estuasun eta oinazetan, emakumea erdiminetan bezala”), Itziar Otegi 2 (“Begiak itxi ditu eta txapelak gogor estali dizkio betazalak, oinazetan utzi.”), Imanol Unzurrunzaga 2 (“Baina merezitako zigorra ezartzean ez dago Harengan injustiziarik edo zitalkeriarik; izan ere, natura hobeto ordenatzen da zigor zuzenaren oinazetan bekatuaren zigorrik gabeko bozkariotan baino.”), Joan Mari Lekuona (“Seinale hauei esker gizakiak ezagut dezake zergatik nahigabetzen den bere oinazetan, bere zorigaitzetan eta ondasunak galtzen dituenean.”), Fernando Rey 2 (“Gizona orroka ari zen, oinazetan bihurritzen, baina soka besoetan gehiago sartzea besterik ez zuen lortzen”), Gotzon Garate (“Zakurrak nahigabeetan, oinazetan, elkarrekin borroka beldurgarrietan ikusteko bihotz beltza eduki behar da!”), Patxi Ezkiaga (“berez zen bihozbera, eta besteren oinazetan min hartzen zuena”), Jon Muñoz (“Oinazetan etzanez ohe-zerudun ohean, pentsatzen aritu zen Ruche jauna: berak ez zuen bere hezur-lotzailea aurkitu, liburu-dendako erorikoan lokatutako bere gorputz hura bere onera ekartzeko.”), Monika Etxebarria, Juan Garzia, Oskar Arana, Xabier Amuriza…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Inesiboan lexikalizatutako adberbio bat da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa oinaze sarreran.

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Euskaltzaindiaren Arauak

oinazetu, oinaze(tu), oinazetzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

oinazetu, oinaze(tu), oinazetzen.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-e-.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: OINAZEZ (oñ- G-goi ap. Gte Erd 58; oñh- Urt). Sufriendo, (estar, etc.) atormentado, afligido. "Clunicus, [...] ixterrean oñhazea duena, ixtarreko oñhazea duena, ixterretik oñhazez dagoena" Urt V 228. v. OINAZETAN. Cf. Zub 58: "Baztango 'Oinazez' abestiaren parekoa da". Sukarrez ta oñazez daduka gaisoak bere gorputza. Mb OtGai III 335. Egarriz, negarrez, oñazez, odolusturik il zan. Inza Azalp 68. Oñazez ta zizpuruka yeiki zen. Or Mi 121. Heriotzeko orduan, eritasunez eta oinhazez zaudenean. FIr 186. Minberaturik / dagoz oñazez / larri ta estu / Ama-Semien bijotzak. Enb 101. Oñazez eta miñez. Otx 59. Beti oiñazez, il bage. Or Eus 255. Oñazez dauden guzi-guziei laguntzea. EAEg 31-5-1937, 1732. Penitentziz ta oñazez. SMitx Aranz 123. Oñazez erdiko aiz. Ol Gen 3, 16 (Urt nekerekiñ, Bibl minetan, BiblE saminez). Oiñazez ta armiñez ubel ta kolorga egoan. Erkiag Arran 170. Gau itsuan barne-min, atsekabe, oiñaze ta eiagoraz egiten dana. Gazt MusIx 148. Oñazez erdi illik utzi. NEtx LBB 367. Naiz bera oñazez egon, beti prest bertsua botatzeko. Auspoa 7-78, 16. v. tbn. Iratz 151. Oñ-: Xe 156. Auspoa 7, 91. Ag G 335. Jaukol Biozk 9. Laux BBa 124. AZink 182. Oiñ-: Gand Elorri 198. Ostolaiz 67. (Con compl. en gen.). Neure bekhatuen oinhazez ezin nihon sosegatuz. Harb 340. Ilberri baten oñazez dagon etxean. Etxde JJ 49. Ori ik eztakin!... --ekin zion samin-oiñazez Piarresek--. Etxde JJ 198. Maiz gaixo, barne-oñazez beti. Gazt MusIx 60.

adib.: oinaze 1 iz. Mina, bereziki bizia. Buruko min hura, hortzetako oinaze hura. Ikusi zuen, orduan, zer oinaze eta laido handiak jasan zituen. Ezin jasanezko oinazeak. Zenbat atsekabe eta oinaze hartu zuen. Oinaze-minez hartuak. Gizonari hozka egin eta oinaze handiak ematen zizkion. Haur egiteko neke-oinazeekin ama berehala hil zen. Oinazez beterik hil zen. Oinazez zegoen ama, alboko minez. Nigatik odolezko izerdiak eta oinazezko negarrak isuri zenituen.

oinazez 52: Elkar 23 (“Besteren artean, Von Weber-en azken balsaren doinu gogorraren bertsio bitxi bat, gaiztoa eta anplifikatua, gordetzen dut oinazez gogoan”), EiTB 11 (“Hobeto al dago ba? Oinazez zegoen…”), DiarioVasco (“Eta berriro muga ertzeanberriz neure esparruanmaletatan ni, kuku bildurikerdi oinazez marruan"), Argia 9, Berria 6 (“Bizkarreko hernia bat da haren kalbarioa Donostiako Torneoa bertan behera utzi behar izan zuenetik, eta apurka sendatzen ari zela zirudien, baina berriz ere oinazez dago”), Consumer (“Horrez gain, glikoalkaloideak dauzka, eta artikulazio edo giltzaduretako oinazez ibiltzen direnek, adibidez, ez lukete maiz jan behar“), Elhuyar (“Azalduko zidan zer ziren, baina niri orduan bost axola, oinazez josita bainengoen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

oinazez 70: Berria (“Ahulerio izena du liburuak eta, «dibertimendurako» prestatutako liburua dela adierazi zuen Añorgak, «nahiz eta oinarrian oinazez betea egon»”), Asisko Frantzizko (“Baina gizonak, oinazearen oinazez bere onetik irtenda, honela erantzun zion: "Hori santu denik ere ez dut sinesten"”), Elizen arteko Biblia (“Bere anaiak baino ospetsuago izan zen Jabetz; bere amak Jabetz izena ezarri zion, esanez: "Oinazez ekarri dut mundura"”), Patxi Zubizarreta (“Bizitza, lehen aldian batik bat, bereziki gogorra gertatu zitzaion, porrotez eta oinazez betea”), Josu Zabaleta (“Oinazez nengoela esan zioten, eguzki kolpe bat izan nuela, ez dakit zer.”), Karlos Zabala (“Eta deiadar bat irten zaio Ivan Ogareffi eztarritik, oinazez eta amorruz betea”), Koro Navarro (“Lau zerri, lau buztan biluzi arrosa-kolore, oinazez eta pozez kizkurtzen zirenak, txerriek esnea irentsi eta zerramak kurrinka egiten zuenean”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea, minez bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa oinaze sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

oinazkar Gip. 'oinaztarria'.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Gip. Ik. oinaztarri.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

B-G da; izen-banaketan jaso dira: oin azpi (VMg) eta oiñ-azpi (Berron Kijote) bana, eta oinazpi (oiñazpi, oñazpi) 7: B 5 (Mg PAb 2; Añ, Kk Ab I); G 2 (Lard, Ibiñ Virgil); posposizio gisa ageri dira besteak: "Noski, oin-azpiko azala ez zuan makala" (Anab Aprika); "... ona izaten omen da berotasunaren aldentzeko oin-azpiko zana ziztatzea odola izuri dezan" (Ibiñ Virgil); "olezko zapata, oñzorro edo trauskoak oñazpian" (Ag K); "Buru gañetik oñazpiraño Zati osorik eztauka" (Enb).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

oiñazpi G 1 (Ibiñ Virgil: OEHko testuinguru berean).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

oin azpi : AB50 1; oinazpi : DFrec 1, AB38 1, HiztEn, Euskalterm 1; oinazpiko 'peana': Euskalterm 1; oinazpitan bermatuzko iraulketa: Euskalterm 1.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Euskaltzaindiaren Arauak

oinazpiratu, oinazpira(tu), oinazpiratzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

oinazpiratu, oinazpira(tu), oinazpiratzen.

Euskaltzaindiaren Arauak

batez ere Bizk. 'lurra jotzen duen tximista': trumoiak hots egin du eta oinaztarria dator gure gainera.

Erabileremu dialektala

Bizk. batez ere.

Euskaltzaindiaren Arauak

oinaztatu, oinazta, oinaztatzen. Ipar. du ad. 'oinazetu'.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

oinaztatu, oinazta, oinaztatzen.

Erabileremu dialektala

Ipar. batez ere.

Forma baten adiera(k)

oinazetu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

oñazkar G 6 (It Dial 4, Izt C, JMB ELG); oñaztar G 6 (AA 2, JMB ELG 3, Gazt MusIx); oñaztargi G 1 (Izt C); oinaztarri (o(i)ñaztarri, oñastarri) 41: B 24 (Azc PB 4, Zav Fab 2, AB AmaE 4, Ag AL 2, Ur 5, Echta Jos 5, Akes Ipiña, Mg CO), G 16 (Vill Jaink 4, Mg CC, Izt C, Ldi BB, JMB ELG 4, Zait Sof 5), EB 1 (MEIG); oñaztu (oñastu, oiñaztu) 16: B 12 (Ur 3, Echta Jos 8, Etxba Ibilt), G 4 (Apaol 2, JMB ELG, Or Eus); oinaztura (oiñaztura) 5: G 3 (Or 2, Vill Jaink), EB 2 (MEIG); oinasturi EB 1 (Arti MaldanB).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

oinaztargi (oñaztargi) 4, G-EB 1 (El Día 1931, GBarand Ilias; K. Santisteban, X. Etxaniz); oinaztarri 6, B-G-EB (S.T. Rekalde "oiñestearri"; Onaind "oiñaztarri-zale"; Zait 2, Elizdo EEs 1911 "oñastarri"; JMB "oneztu-harri"); oinaztu B-EB 3 (Erkiag "oinestu"; JMB "oñeztu"; Meteorologiaren hastapenak); oiñaztura 1 (PPer).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

oinazkar : HiztEn, LurE; oinaztargi : AB38 1; oinaztarri : AB38 4, HiztEn, LurE; oinaztu : AB38 1, HiztEn (Ik. oinaztura), Euskalterm 7; oinaztura : HiztEn, LurE. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. EAEL 547 (éclair, lightning, relámpago) galderaren erantzunak, aldaerak bilduz eta herri-kopurutan: oinaztu: A 2, B 7, G 2; oinaztarri: B 1, G 1; oinazturi: B 3, G 1, N 1; oinaztura: N 9; Echaide Nav 6 (rayo, relámpago): oinaztu ez da ageri eta oinaztura eta honen aldaerak 14 erantzunetan ageri dira.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

oinazkar : EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, DRA (oiñazkar), PMuj DVC (oiñazkar); oinaztarri : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, DRA (oiñaztarri, oinestarri, oiñastarri, oiñestarri, oiñeztarri), PMuj DVC (oiñastarri, oinestarri, oiñeztarri); oinaztu : EuskHizt (Ik. oinaztura), HiruMila, DRA (oinestu, oiñaztu), PMuj DVC (oiñastu, oñeztu); oinaztura : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, DRA (oiñaztura, oiñestura, oiñoztura), PMuj DVC (eta oñeztura); oinaztargi : HiruMila (eta oinaztargitu), ElhHizt, Casve EF, DRA (oiñaztargi). Eta gainera: DRA: oinastilarri, oinastilu, oinetsitu, oiñazkai, oiñaztar, oiñesitu, oiñetz, oiñusturi eta PMuj DVC: oiñastilarria, oiñastilu, oiñastiluketa, oiñastiluketan, oiñatzarri, oinaztar, oinazturi, oiñesitu, oñetsitu, oiñetz. Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF, Lh DBF.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. 'tximista'.

Euskaltzaindiaren Arauak

Naf. 'tximista'.

Erabileremu dialektala

hedadura-marka behar lezake.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

oin bete (Salav: "itxitura bat arriakin egiña, lurretik oin bete ingurukoa") eta oinbete (Ag G: "Oinbete lodi bazegoan, ta mara mara zetorren zeru goibeletik bera...") bana agertu dira.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

oiñ-bete behin (A. Arrinda: "Aska-txikia esan oi zaio zulo orreri ta oiñ-betekoa da bere neurria").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

oinbete : AB38 5, Euskalterm 5 (eta 3000 Hiztegia, PMuj DVC); oinbeteko : HiztEn (eta Elhuyar Hiztegia).

Euskaltzaindiaren Arauak

e. oin.

Erabilera urriko formak daude lehian

berria da, eta premia-erabilerak ikusiz erabakitzekoa.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-bete.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

oin-lepo 2, JE Bur ("esku legun, oin-lepo mehar", "Oinetan, oihalezko zapatak, oin-lepoan goiti estekatzen diren hetarik"); ez dugu oinbular formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu oinbular eta oinlepo formarik aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

oinbular : HiztEn, Euskalterm 4 // Ez ditugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE // 'empeine' itzulitako bestea: oingain : Euskalterm 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Kirol-Hiztegiak / Futbola: oinbularraz pasa 'pasar con el empeine'.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

oinbular : ElhHizt, HiruMila, XarHizt, PMuj DVC (oin-bular); oinlepo : HiruMila, Casve EF, HaizeG BF, DRA (oin-lepo), PMuj DVC (oin-lepo) // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Lh DBF.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

erdal empeine / cou-de-pied formen ordainak: ankagain (PMuj DCV); lepitzuli (HaizeG FB); oinbizkar (HiruMila, Casve FE - hoinbizkar, HaizeG FB, T-L LFB - oin-bizkar); oinbular (ElhHizt, HiruMila, XarHizt, Casve FE - hoinbular, T-L LFB - oin-bulhar, PMuj DCV - oin-bular); oingain (Lur EG/CE); oinlepo (HiruMila, T-L LFB - oin-lepo, PMuj DCV - oin-lepo); ormain , orrazi (PMuj DCV); zango bizkar (HiruMila- zangabizkar, XarHizt, Casve FE - zankobizkar, HaizeG FB, PMuj DCV); zango-lepo (HaizeG FB, PMuj DCV); zango-mehaka (HiruMila, Casve FE - zankomehoka, PMuj DCV - zango-meaka); zankogain (Casve FE) // Ez dugu aurkitu ap. Lur EF/FE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "oinbularra = empeine del pie".

Ondoko erabilerak argituko du formen arteko lehia

erabilerek ez baitute besterik agintzen, oinbular eta oin-lepo forma biak jasoko dira, hiztegietan-eta horiek proposatzen direnez.

Sinonimoa(k)

Sin. oin-lepo.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-bular.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Anat.

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: OINEN GAINEAN En pie. Egonen diratek bere oinén gainean. Lç Apoc 11, 11 (He xutik bere oiñen gaiñean, Dv oinen gainera jaiki; Ol zutitu, BiblE zutik jarri). Aurrean dagozala oñaen gañean Ochoa Onsaluch burua dala, [...] onen bean eskutaririk asko (Escrituras de Andramendi, 1588). TAV 3.2.9. Hillak oñen gañean / altxaturen diradela munduaren fiñean. EZ Man II 200. Goizean billhatzen banauzu oñen gañean izanen eznaizen. EZ Eliç 311. Es nas bada ni elefantea oiñen ganean loo eteko. Mic 12r. Oñen gañean ere doi-doia ibilli zen denbor orretan. Mb IArg II 342. Oñen gañean ezin egon, ta illak erorten ziran. Cb Just 54. [Pobre batzuek] dabiltzala oñen gañean argal, erkin ta itxuratik irtenda. Mg CC 219. Mundu guztijak dakusaz ordirik, [...] oñen ganian ezin egonak. Astar II 123. Zeña on egingo diodan bigar ordu onetarako, baldin Jaungoikoak oñen gañean banau. Izt C 165. Osta-osta, senda-berriya oraindik oñen gañean zebillela. Aran SIgn 17. Eziñ niteke geiago oñan gañean egon. Ill Testim 23. v. tbn. Azc PB 107. Oñen: Añ EL2 225. It Fab 221. Enb 101. Oiñen: AB AmaE 85. Ag AL 85. Or Eus 36. Ifini-erazo omen zeban Artza altxagarriakin lau oñen gañean bera berez bizirik bazegoen bezalaxen. Izt C 192. En pie (uso fig.). Pekatubak oñen gañian dagoz, okasinoe ezagunak oñian badagoz. Mg CO 249s. (Con reduplicación intensiva). Basoa, ez aritzez zirudidan osatua, baizik... norbaitzuez: oin-oñeen gañean luze-luze egiñak. Ldi IL 29. (oinen gain). Badoa, oiñen gain, erdi zanbuluka. Erkiag BatB 197. (oinen gainera). "Bethi oinen gainera eroriko da, il tombera toujours sur ses pieds, il s'en tirera d'avantage" H.

adib.: oin 1 iz. Gizakiaren zangoaren beheko zatia, hura zutik dagoenean lurra ukitzen duena. Ik. hanka; zango. Eskuak eta oinak. Eskuineko oina. Oina okerra daukana beti dabil herrenka. Oinak loturik zituelako. Oin hotsak entzun. Oin aztarnak (Ik. oinatz). Oinen gainean ezin egon direla.

oinen gainean 9: Argia (“Ez dakite bi oinen gainean ibiltzen zen ala ez, besoak oso luzeak zituen-eta, baina gizakiaren arbasoa dela ziurra da”), Elkar 2 (“Pisutsuegiak zaizkit gorputz-atalak, pisutsuegia arima, nire bi oinen gainean eraman ditzadan”), Elhuyar (“Bi oinen gainean ibiltzea, entzefalo garatua izatea eta hortz-egitura jakin bat izatea erabat ezaugarri fisikoak dira”), Consumer (“Haurrak oinen gainean hazten dira, eta oinak, zapaten barruan”), Berria 3 (“Beso bat altxatuz gero jokoan sartzen diren indar eta muskuluen kontzientzia bat lortzen du, haiei esker. Oinen gainean dagoen presioarena...”), EiTB (“Brock bere oinen gainean zutitzea nahi dut”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

oinen gainean 32: Herria (“Itxaro Bordak eta Belardi kantari laukoteak gutarteratu dute "Neanderthalen ametsa", alabaina ametsak egin baititu gizakiak gibeleko oinen gainean ibiltzen ikasi bezain laster”), Irene Aldasoro (“Ikusten dizkio zenbait akats ere, bai diseinuan eta bai errendimenduan: lau hankan ibiltzetik bi oinen gainean ibiltzera igarotzeari egotz dakizkiokeenak batzuk, eta erraz esplikatzen ez direnak beste batzuk.”), Patziku Perurena (“Gizonaren miraririk haundienetakoa, bi oinen gainean zutitu izana baita.”), Josu Zabaleta (“Van Daan andrea etzan eta burua nire oinen gainean jarri zuenean esnatu nintzen”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da, eta egokia izan liteke azpisarrera gisa jasotzea.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa oin sarreran.

Jatorrizko forma

oinetako, zapategi, zapata.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Euskaltzaindiaren Arauak

Karmeldar oinetakoduna.

Atzizkien araberako erabakiak

-dun.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: fabricación del calzado.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gintza.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-etxe.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

oin sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: OINEZ OIN (Lar H). a) "Antípodas, oñezoñak" Lar. b) (H; oiñ R ap. A). "Pied à pied, immédiatement. Oinez oin iarraiki nintzaikon, je le suivi pied à pied" H. "Andar uno en pos de otro" A. Eskuz-esku, oñez-oñ, biotzez-biotz, Franziskoz Jesusek gurutzetu bigarren eginik, zauri sagraduz apaindu zuan. Bv AsL 117. Makurtzen eta zutitzen dire, oñez oin, soñez soin. Or Mi 58s. Beste norbaitek oñez-oin jo, ta estapurutzean lurrera jaurti zun zerraldo. TAg Uzt 64. c) "Pied contre ou avec pied. Ezpalak oinez oin ezartzea, mettre les gerbes pied contre pied. Oinez oin iotzea, se toucher pied contre pied" H.

oinez oin 1, Berria (“Raymond Chandlerren protagonista garrantzitsuenaren istorio guztiak, liburu bakarrean bildurik: Todo Marlowe. Detektibea bere galderekin erantzun bila ikusi duzu, begiz gizarte bat erretratatzen, oinez oin kalea zeharkatzen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

oinez oin 7: Berria 2 (“Inork ez daki zer ahal dezakeen gorputz batek, izan ere, gorputzak irauteko joera baitu, lur azalean sotil tinko eta lasai egotekoa behar bada, pausuz pausu, oinez oin, poliki-poliki jarraituz”), Felipe Juaristi 4 (“Irisarrik ikusiak zituen gizon-emakumeak dantzan, ezpainak ezpainei, eskuak eskuei, gerriak gerriei, gorputzak soinez soin eta oinez oin elkarri loturik”), Aurelia Arkotxa (“Ulertzen duzunez, Antartikaren edo hegoaren aldetik diren jendeak Tramontana edo ipar izarraren aldetik direnekin oinez oin dira”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ez da oso erabilia, baina eskuz esku ere azpisarrera da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa oin sarreran.

Jatorrizko forma

infanteria, oinezkoak.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Atzizkien araberako erabakiak

-zko.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kada.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Erabilera urriko formen artean aukeratu da, arrazoia agertuz

gaur bizirik den adierakoa bakarrik jasoko da.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

oinezkoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

oinkatu, oinka(tu), oinkatzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

oinkatu, oinka(tu), oinkatzen.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: oinlodi; peonia: Paeonia officinalis.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Sin: peonia.

Sinonimoa(k)

Sin. peonia.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-lodi.

Kategoria

iz.

Landare eta animalien taxonomi izena

Paeonia officinalis.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan oinordekide azpisarrera: Ol Erm 8,17 ("Yainkoaren seme gerala; [...] Yainkoaren oñordeko, noski, ta Kistoren oñordekide" — IBk, BiblE oinordekide; He herederokide; TB primukide, Ker oiñorde-lagun).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

oinordekide : Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

oiñordekide : Or MB 1058: 'coheredes'; oiñorde lagun : Or MB 547: oiñordeko (...) oiñorde-lagun 'heredes (...) coheredes' / eta 917 ("Kristoren oiñorde lagun"), 1171; BiblE Ef 3,6: "Eta hauxe da Jainkoaren asmo ezkutua: Kristo Jesusen bitartez eta berrionari esker, jentilok oinordekide izatea, Kristorekin gorputz bat bera osatzea eta agintzari beraren partaide izatea".

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

oinordekide : ElhHizt, HiruMila, PMuj DVC (oiñordekide) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, Lh DBF, DRA.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

osaera egokikoa da, lantaldearen ustez; eta herederokide baztertuaren ordaintzat proposatua du gorago.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kide.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz.

Corpusa: LB: oinordekotzan hartu 3, oinordekotzan eman 1; EPG: oinordekotzan hartu 2, oinordekotzan eman 2; ETC: oinordekotzan hartu 19, oinordekotzan eman 5.

oinordekotzan adb. (hartu, eman eta kideko aditzekin). Mirenek arropa-denda bat zeukan, gurasoengandik oinordekotzan hartua. Tradizioa ez baita oinordekotzan ematen zaigun zerbait, lan eta neke askoren ondoren irabazten dugun altxor bat baino. [s.u. oinordekotza]

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kendu oharra eta definitu (‘Oinordekotza gisa’). Aski dira orain arteko adibideak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratua.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

oinordetza 17: Gasteiz ("Erresuma hauen oinordetza jasotzera dator"), M. Arrue 2 (adib.: ""Pirineotar Sistema Juridikoa" aipatu zuen lehenik, zeinak familia, ezkontza eta oinordetza ukitzen bait ditu bereziki"), Islam-a 2 (adib.: "Oinordetza legez Profetaren ondorengoei zegokiela defendatzen zuen dinastikoa eta dibinoa bait zen"), Koperatiben Legea 1993 ("Heriotzagatiko oinordetzagatik, eskubidedunentzat izango dira bazkide izan eta horrela eskatzen badute"), BAO 1993 3 (adib.: "Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zergen kudeaketa"), Telleriarte ("Elorregi etxearen oinordetza Antoniorengana aldatu zen"), UZEI ("Kausatzailearen heriotzak oinordetza irekitzea dakarren bezala..."), Denok senide ("Emariak, legatuak, oinordetzak"), Erlijioak munduan ("Kasta baten kide izatea oinordetzaren bitartez transmititzen da"), Eskubide errealak ("Mortis causa oinordetza berezia"), Emakumeak eta feminismoa 2 (adib.: "Oinordetzan hartzeko eskubidea"), E. Antxustegi ("Hizkuntza hartuko zuten oinordetzan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

oinordetza 'eskubidea': HiztEn; oinordetza 'sucesión': AB38 2; Euskalterm 27.