Jatorrizko forma

al /galderetan/

Euskaltzaindiaren Arauak

al 'galde partikula'

Erabileremu dialektala

G bakarrik dela seinala (eta ez G osokoa). Hala bada, jakina, zeren duda baitago orain arte G zena ez ote den bestetara hedatu. Nolanahi ere, seinalatzekoa da iparraldeko baliokidea -a (dea?, duta?) dela eta Bkoa doinu-aldaketa soila.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ala 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ala mendietan ala zelaietan, non-nahi ongi heldu da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: alaba ‘hija’: Lac Irach, ConTAV, E, Lç Lk 8 tit., Lç Ins, RS, RIs, Saug, Mat, Harb, Ax, O Pr, Gç, Bp, TAV, ES, OA, CatLav, El, Urqz, Acto, Mb IArg, Cb Eg, Lg, Mih, LE Ong, Egiat, AstLas, Xarlem, Mg CC, Mg PAb, Mg CO, VMg, Gco, AA, Añ LoraS, fB, JJMg BasEsc, Astar II, Echag, MarIl, UskLiB, Etch, Arch Fab, Bordel, Jaur, Izt C, Ur MarIl, Gy, Lard, Dv LEd, Hb Esk, Bil, Arr GB, ChantP, Sor Gabon, Bv AsL, Urruz Urz, Elzb Po, Elzb PAd, Jnn SBi, Lap, Ip Hil, Alz STFer, AB AmaE, HU Aurp, Azc PB, Itz Azald, Ag AL, Ag Kr, Ag G, Echta Jos, JE, Inza Azalp, Ir YKBiz, Or, Enb, Kk, Laux BBa, Eguzk GizAuz, TAg Uzt, Zait Sof, JAIraz Bizia, Etxde AlosT, NEtx LBB, Mattin, Xa Odol, Etxba Eib, Iz R.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: alaba besoetako , alaba ponteko .

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, bi azpisarrerarekin, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: alaba besoetako ‘ahijada’: Mde HaurB.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, alaba sarrerako azpisarrera gisa, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alaba sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

alaba gehien Hija mayor. [Maria] Jinko Aitaren alhaba gehiena eta maitena da. Ip Hil 1. Zuen galdegin irri maltzur batekin Inxauspeko alaba gehienak. Lf Muruts 44

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

alaba gehien 2, Itxaro Borda (“Ez zaigu ardura horrelakorik gertatzen eta pozten nintzen ene alaba gehienarekin supermerkatuetan barna ibiltzeaz”, “Ahuñamendiak leihotik urruntzen ikusten nituen artean, Marieren nobela laburraren meandroetan galtzen nintzen: aitaz ari zen, inguru, ihes eta itzulika, bereaz menturaz, baina orobat alaba gehienak larderia eta erasia pean zetxizkaren aita pirineotar bortitz bezain gogorrez”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alaba gehien 9: Herria 2 (“Bena gero beste andere batekin ezkontü beharko dü Antsok, politikaz: hura Munia da, Gaztelako (Castillako) jaunaren alaba gehiena”, “Hor ginuen ere Filipen alaba gehiena, Leire: "Aitak ez du sekula erakutsi sofritzen zuenik, familiari ez jasan-arazi nahiz bizi zituen gogorkeriak, familiakoentzat beti izan da indar emaile”), Itxaro Borda 6 (adib.: “Nako eta haren alaba gehienek mihimenen puntarik lodienak erre zituzten”, “Bai, Maianaren alaba gehiena”), Patziku Perurena (“Ama, Jeanne Ibarrart, Migelen alaba gehiena”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

NolaErran: aîné/e le plus âgé gehien – zaharren; l'aîné (des garçons) seme zaharrena – seme gehiena – seme nagusia (MD); la plus âgée alaba/ahizpa/arreba zaharrena – alaba/ahizpa/arreba gehiena // Beste hiztegiek ez dute jaso.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak

Osaeraz argibideren bat eskaini nahi da

Ez arauak jaso du, eta ez lantaldeak proposatu, orain arte (erabili, dirudienez, ez da erabiltzen, ezta ahozkoan ere); seme nagusi parekoa, berriz, dagoeneko proposatua du lantaldeak, eta egokia dirudi alaba nagusi ere jasotzea, parekoak parean emateko eta bereizkuntzarik ez egiteko.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: alaba-ponteko ‘ahijada’: Lar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, alaba sarrerako azpisarrera gisa, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alaba sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ALABA ZAHARREN. Hija mayor. Ezkondu zuen bertze batekin Merob, bere alaba zaharrena. Lg I 281. Bere alaba zarrenak esaten dio gazteagoari. AA III 382. Alaba zarrena utzi, eta gazteenarekin ezkontzeari ondo etzeritzalako. Lard 37. Migel-Mariren alaba zarrena. Moc Damu 16. Sabasen alaba zarrenai erakusten eutsan maittetasuna. Echta Jos 318. Maria alaba zaharrena sartzen da sukaldean. Barb Sup 43. Frantzia baita Elizaren alaba zaharrena eta beraz laguntzaile hoberena. Zerb IxtS 109. Kosepantoniren alaba zaarrena. Erkiag Arran 42. Bizi alargun gelditua den emakume batek alaba zaharrenagan dauka uste osoa. MEIG I 163. v. tbn. a. zarren: Iraola 70. Ag G 37. NEtx LBB 65. Uzt Sas 336.

def.: alaba nagusi Alaba zaharrena. Ik. alaba gehien; prima. Alostorreko alaba nagusia.

alaba zaharren 42: Aizu, Deia 2, Consumer, Berria 16, EiTB 10, Karmel, Erlea 2, Argia 7, Laneki, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: alaba zaharrena 34: Berria 2, Herria, Elizen arteko Biblia 4, Xabier Etxabe 3, Ibon Uribarri 2, Karlos Zabala 2, Bernardo Atxaga 2, Pablo Sastre 2, Xabier Montoia, Iban Zaldua, Felipe Juaristi 2, Josu Zabaleta 3, Fernando Rey, Anton Garikano, Arantxa Iturbe, Txiliku, Gotzon Garate, Irene Aldasoro, Josetxo Azkona, Koro Navarro, Patxi Zubizarreta.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta deskribatzaile garbia; jasotzekoa adibide gisa.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa alaba sarreran eta zahar sarreran seme zaharren bezala, azpiadiera gisa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: alababitxi ‘ahijada’: Prop 1905, Barb Sup, A EY.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-bitxi.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Erabileremu dialektala

Batez ere Zub.

alabadere duzu: gehiegi duzu, gehiegizkoa da benetan (s.u. alabadere)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jaso alabadere izan forman, Batez ere Zub. markarekin, hedatuxeagoa dago eta. Beraz, alabadere formaren bigarren adiera ezabatzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa alabadere sarreran.

Erabileremu dialektala

Batez ere Zub.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Erabileremu dialektala

Batez ere Zub.

Forma baten adiera(k)

gehiegizkoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

alabaina 1 'hala ere'. 2 'izan ere'

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: alabaizun ‘hijastra’: O Pr, Saug, ChantP.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-izun.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Diakronia

Zah.

Maiztasuna

g.g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: alaba-orde(ko) 'hijastra': H, A.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-a+o-.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-orde.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

alabastro forma bi aldiz ageri da corpusean, B-G (Erkiag Arran; Berron Kijote). Ik. OEH argitaratuan artxuri 1 (JMB ELG); ar-zuri 1 (Etxde Itxas), arzuri 4 (Ir YKBiz, Or MB, Gand Elorri 2), artzuri 1 (Ker Mt 26,7: artzuri-ontzi; TB, Dv albatrazko untzi, HeH alabastrazko untzi, Ur alabastrozko ontzi; IBe: hartzuri); (h)arri zuri 4 (Arr GB, Arr May, Or Mi; JE Ber); arrizuri 1 (Manzi GPatroi).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alabastro forma 3 aldiz ageri da: G 2 (A. Arrinda; J.M. Latxaga: "alabastro arri"), EB 1 (J. Aldabe); arrizuri G 1 (J.M. Bergara); hartzuri EB 1 (M.E. Laboa).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alabastro : HiztEn-LurE, Euskalterm 6; hartzuri 'marmola': HiztEn-LurE. Ik. BiblE: hartzuri 4 (1 Kro 29,2; Est gr 1,6; Mt 26,7; Mk 14,3), harzuri 1 (Lk 7,37).

Hiztegietako informazioa

alabastro / albâtre-ren ordainak beste hiztegietan: HiruMila: alabastro, hartzuri; ElhHizt: alabastro; PMuj: arzuri, kelagar; Casve FE: alabastro, harrixuri; T-L LBF: marbola-churi; Azkue Aurkibidea: arzuri.

Euskaltzaindiaren Arauak

alabastro 'harzuria'

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Mineralak

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

alaba, alabatzen.

Erabileremu dialektala

Heg.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.g.er.

Forma baten adiera(k)

laudatu, goraipatu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: alabatxo ‘Dim. de alaba’: Lç Mk 5,23, Cb Eg, Astar, Arr GB, Sor Bar, AB AmaE, Ag AL, Ag Kr, Ag G, Echta Jos, Balad, Altuna, Jaukol Biozk, Kk Ab, Ol Mk 5,23, Or Eus, Enb, Tx B, TAg Uzt, Zait Sof, Etxde AlosT, JAIraz, Uzt Sas, IBk Mk 5,23.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-txo.

Osaeraz argibideren bat eskaini nahi da

Ez legoke hiztegi batuan jaso beharrik (x-txo osaerako librea da), baina jasotzea proposatuko da, honen pareko semetxo jasoa dagoenez.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe; eta oraingoz ez dago zer gehiturik (x-tzako osaerakoez ik. oharra nebatzako sarreran).

Atzizkien araberako erabakiak

-tzat+-ko.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan: alaen 1 (Or Aitork); alaen(a) 5 (A, Or Eus, Lf Murtuts, Zait Sof, M. Oñatibia Baserria); alahen(a) 1 (Dv); alen 4 (Alz Burr, Zait Sof, Berron Kijote); alen(a) 21 (Alz Bern, Lab EEguna, Ldi, Lek EunD, Goen Y 1934, TAg Uzt, EA OlBe, Zait Sof, Etxde AlosT, Erkiag Arran, NEtx, Gazt MusIx, Lab SuEm, Berron Kijote); eta aurrean izond.rik gabeko alen(a) 2 (Zait Sof, Añ EL).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ahalen(a) EB ager. 1 (J.M. Sarasola); halaen EB 1 (L. Dorronsoro); alaen(a) 2, G-EB (Zait; Txill); alahen(a) EB 4 (J.M. Arrieta, I. Tapia); alen 4, G-EB (Zait; G. Muro); alen(a) 20: B 1 (S. Onaindia); G 11 (P. Iztueta, J.A. Loidi, T. Agirre, A.M. Labayen, Alz, N. Agirre, A. Arrinda); EB 7 (J.L. Egireun, X. Olarra, J. Urkijo, G. Etxeberria, A. Lertxundi, Oinarri, Tom Sawyerren abenturak); EgAs 1 (El Día).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alaena : HiztEn-LurE; alahena : HiztEn ("ik. alaena"); alena : DFrec 2, HiztEn ("ik. alaena").

Hiztegietako informazioa

Beste hiztegietakoak: alaen : EuskHizt; alaena : EskolaHE, HiruMila.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: alaen; azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aldeko arrazoi handirik ez dago

tradizioan hedatuena alen da, baina alaen proposatuko da, hau baita "erabilera zaindu"etan indartu dena.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

alagalako

Erabileremu dialektala

Bizk.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

oso ondo.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alagala sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

alaiaraz, alaiarazten.

Aditz-erregimena

du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-ki-ro.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan alain (Azp Pr, TAg Uzt, Uzt Sas); alaingo (Arr May, TAg Uzt); araingo (TAg Uzt); alañeko (Uzt LEG); alain... non 3 (Arr GB, Arr May); alaingo... non 4 (Arr May).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alain G 2 (Basarri: "Ebroz arutztik alaiñ eldua ta mardula dan berekoitasunak sortu ditu gure artean ainbat arantza latz minkor"; "Gañontzean alaiñ modutsu ez diranak ere, karrera bat, edo beste "enpliu" goi antzekon bat bereganatu dutela"); halaineko EB 1 (J.M. Mendizabal: "Mugaz honunzko goardia zibilei txiri egitea, driblin egitea ez huken halainekoa"); ez dugu alain(eko)... non aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ohiko iturrietan ez dugu aurkitu (ezta HiruMila, ElhHizt, EskolaHE hiztegietan ere); alain : EuskHizt.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

hain.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu izenondoekin.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

alaitu, alai(tu), alaitzen da/du ad

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

alaitu, alai(tu), alaitzen

Aditz-erregimena

da-du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan alaja 'bitxia' adierakoak (Izt, Xe, Lard, Bil, AB 2, Tx; corpusean beste Xe eta AB bana); irudizko adierako 2 (Noe: "Feriya ori egin ta Oruiara asi, alaja ori bidian bazan nork ikusi"; Tx: "Neskazar ori dala diyote bi aldiz monja izana, komentutikan atera eta artu nai zuen gizona; Baranbiyo'tik etorriya da, ezta alaja zuzena"); alajategi (Bil) eta alajeria (Bil, Xe).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alaja 'bitxia' adierako 1 ageri da (P. Zabaleta: "Zer da alajaren, gutunen eta giltzen istorio hori?").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alaja : DFrec 2.

Hiztegietako informazioa

alaja : EuskHizt; ez dugu aurkitu besteotan: HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE; Casve FE, HaizeG, Lh DBF, PMuj, DRA.

Erdaretako formak

es alhaja formaren ordainak: fr (DLLF): bijou / fig. perle / drôle de (irónicamente); it (L. Ambruzzi): gemma, gioia, gioiello / iron. "buena alhaja" buona lana, cattivo soggetto; ca (DCC): joia, joiell; en (Collins): jewel / fig. (persona) treasure / iron. "buena pieza" she's a fine one; de (Slaby-Grossmann): Juwel, Kleinod / fig. wertvoller / iron. Errungenschaft f, Schatz m.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da

Beh. g.er. Ik. bitxia.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: alajainetan .

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -etan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alajaina sarrerari dagokion azpisarrera.

Idazkera egoki(en)a eskainiko da

ik. oharra, s.u. ala-

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Erabileremu dialektala

Bizk.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

Hizketaldi aspergarri edo gogaikarria.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. alhan.

Txostenaren laburpena

alanbike eta destilagailu formarik ez dugu aurkitu gure corpusetan, ez OEH argitaratuan.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alanbike : AB38 2 (eta asfaltu alanbike 1, kok alanbike 1); HiztEn; Euskalterm 2; distilagailu : Euskalterm 1. Iturriotan ez ditugu aurkitu: DFrec, AB50, LurE.

Hiztegietako informazioa

Beste hiztegietako ordainak: alanbike: ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, EuskHizt; lurringailu : PMuj DCV; jario-ontzi : PMuj DCV. Hiztegiotan ez dugu aurkitu: Casve EF eta FE, T-L LFB, Lh DBF, PMuj DVC, DRA, Azkue Aurkibidea.

Erdaretako formak

es alambique-ren ordainak beste erdaretan: fr (DLLF): "alambic; pasar por el alambique passer au crible; por alambique au compte-gouttes"; it (L. Ambruzzi): "lambicco; por- scarsamente, lentamente, stentatamente"; ca (DCC): "alambí; passar per tots els alambins"; en (Collins): "still; dar algo por- to give sth sparingly; pasar algo por- to go through sth with a toothcomb"; de (Slaby-Grossmann): "Destillierkolben, Destillierblase, Retorte; por- spärlich".

Forma baten adiera(k)

destilagailua.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

alanbre 13: Egiat ("Halako gizonari honki zekeio alanbrezki[sic]-belharra, nekez gorritzen dena; igel beltzaren begiak, eskü arrapazaliak, sagiaren zankhoak"); AA III ("Ipintzen due askok larruaren kontra alanbrezko katea bat barrenontz puntak dituala"); fB Olg ("Sarri ebilen zilizijoz, ta alanbre zorrotzez bere gorputz birjinia lotu ta"); Ud ("Oso egoki ziran / astuak jarriyak, / alanbre ta kollare / txit gustagarriyak"); Tx B III ("Beren armakin etorri ziran / ainbesteko jende-pilla, / asi ta iru egun baño len / nunai bazan gizon illa; / txasko polita pasa zitzaion / izanagatik abilla: / alanbre batek galdu zituan / gutxienaz ogei milla"); Munita 2 (adib.: "Baita sail ori burni-ari edo alanbrez oso ondo itxi ere"); JEtchep ("Hesia errotik atera zuen eta alanbre xixpadunez egin zerradura, bere alderdian hesten zuela intzaur ondoa"); Gand Elorri ("Ardien ule-malutak / arantzadun alanbreetan"); Vill Elorri 2 (adib.: "Alanbretako ule-malutak"); Erkiag BatB ("Ta mueta potolo biribillak, ibilkeran egada burrundaratsua egiten ebenak, alanbrezkoak ziran..."). OEH argitaratuan gainera Elizdo EEs; alanbre-sare 1, Echag ("Itxarkizaiak dauzka / parol eskukoak, / inbutu, kafe-ontzi, / olio-txarroak, / kandelero, neurriak, / platerak, potoak, / alanbre-sare eta / enzuluzetxoak"); alanbretu 1, EusJok ("Guardasol zarrak konpondu eta / eltziak alanbretzera").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alanbre (eta a.-geruza, argi-a.) 32: Gure Erria 1957 2 ("Orixe da gertatzen dana argi-alanbreak txarto dagozalako baserriak erretan diranean", "Geien baten baserriak orregaitik errotan dira: alanbreak zarrak diralako edo txarto ipiñita dagozalako"); Garm 5 (adib.: "Alanbre auek batetik bestera tarte jakiña daramate", "Moldea ezartzen dio, alanbrez itsatsirik"); J. Agirre ("Alanbre bat tirante jarri gaiñean eta sokaz ari lotuz"); BAtx Franci ("Oso rato ona pasa genuen bere kontuk entzunez, nola salduko zuen alambretako kobrea eta non jarriko zen bizitzen"); Peillen ("Smala hori alanbrez hitsia zen eta egunaz baino ez ginen kanporatzen"); HezkSaila 1984 ("Alanbrezko sarebegiez baheak eraiki"); M. Mendizabal 2 (adib.: "Kola-klase bereziak, arpilera, alanbrea, zaborretako eta balio gabeko materialak..."); Baietz/2 ("Iltzeak mailuaz sartuko dituzu ormetan, torlojuak bihurkinaz, gauzak artaziez ebakiko dituzu eta alanbreak korrikez moztuko dituzu"); P. Ezkiaga ("Setatsuki dario zeruari / hodeiak hautsi, espazioaz jabetuz,/ landetako hesien alanbreari / agorte luzeko zornea kenduz"); I. Elizegi ("Alanbre oker batzu aukeratu zituen eta sarrailean sartzen hasi zen"); UZEI 3 ("Alanbre arantzaduna: alanbre galbanizatuarekin bi alanbre txirikordatuz eta tarteka-tarteka material bereko punta zorrotzeko korapiloak sartuz egiten dena"); TeknolMekan ("Ardatz eragilea altzairuzko alanbre-geruzaz osaturik dago"); Bi ta Bi/4 3 (adib.: "Baserritar batek planoko landa alanbrez inguratu nahi du"); Eutsi/2 2 (adib.: "Jatorriak baino izakerak agintzen du telefonoa hartu eta alanbrean barrena mintzatzerakoan"); Ingurunea/2 ("Alderik alde doan orratza edo alanbre gogorra ere jar daiteke iltzeen ordez"); Zipristin/7 ("Honela baratza txiki pilo bat azaldu ziren lerroka bata bestearen ondoan, eta untxitegietatik ekarritako kainabera, alanbre eta atez inguratzen zituzten"); Esaizu/BBB1 2 ("Azkenik, katigatu bata besteari alanbre zati batez"); M. Gonzalez ("Musikarien oholtzak luma-landareak zituen hesi moduan buelta osoan, eta luma landarea bera paperezko lorez zegoen apainduta eta alanbre mehez loturik"); J. Errekondo ("Zurtoin mardul bat aukeratu eta lur harroa duen lorapote batean alanbre batez sartuta eusten da"); Harluxet HE ("Alanbre gainean higitzen ziren"); alanbreari 1, Garm Bidaso ("Aurrekaldea gaiñerontzekoa baiño zerbait goituagoa du eta itxigaillu bat jartzen zaio geienetan alanbrearizkoa"); alanbre(-)hesi (alanbra ezi, alanbresi) 6: MItziar ("Alanbra eziz itxitako baratza"); Gorbea 2 ("Bagoen artean, gure ezkerretara alanbresia genuela", "Berehala zelai ingurune bat pasa eta bi alanbre hesi heltzen zaizkion langa gurutzatzen dugu"); UZEI ("Alanbre-hesia egiteko erabiltzen da"); X. Olarra 2 (adib.: "Alanbre-hesi erdoildu eta lasaitu baten bestekaldera igaro").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alanbrada : AB50 1, HiztEn, Euskalterm 1; alanbratu : HiztEn; alanbre : AB38 23, AB50 2, HiztEn, LurE, Euskalterm 13 (hauetan a.-sare, a. arantzadun, galbanizatu, ziztadun); alanbre-hesi : Euskalterm 3; alanbre sare : DFrec 1; alanbresi : AB38 2; hesi-alanbre : AB50 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

alanbrada , alanbratu : ElhHizt, HiruMila; alanbre : EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE, Lh DBF -m-; alanbre arantzadun : ElhHizt (AS); alanbre hesi : Lur EG/CE (AS); alambre hortzdün : Lh DBF; alanbrika : Lh DBF // Ez dugu aurkitu ap. Lur EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, DRA, PMuj DVC.

Jatorrizko forma

alanbre, -hari

Jatorrizko forma

alanbre, burdin-hari

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. burdin hari

Erdara batekoa da, baina Iparraldean eta Hegoaldean ezaguna

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ALANBRE-HESI (V-gip, G-azp). Ref.: Elexp Berg; ZestErret . Alambrada.

LB 56 (Argia 1, Berria 24, Deia 2, EiTB 20, Elkar 7, Jakin 1, UEU 1); ETC 135.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: alanbre-hesi alambrada / Adorez: alanbre-hesi iz. alambrada / Labayru: 0 / NolaErran: 0.

Erdaretako formak

es alambrada; fr clôture: Elhuyar: s.f. alanbre-hesi / Adorez: f. alanbre-hesi, burdin harizko hesi / Labayru: s.f. alanbre-hesi, alanbrada. Al otro lado de la alambrada, hay un campo lleno de minas: Alanbre-hesiaz bestaldean, minaz betetako zelaia dago NolaErran: burdin hesi.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Bide batez, txarrantxa sarreran ‘hesi-mota’ adiera jasotzea falta da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

alanhor: Arch Fab (“Morde otso horrek, gogo honez, / Hortz kaldubat eman liozu, / Bena bere indarrer fida eztuzu, / Alanhora azkar zelakoz hortzez”); alano: Xarlem; xakhur alano: Elsb Fram.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alano: Harluxet (ehizarako erabiltzen den buru handiko txakur indartsua) // Ez dugu aurkitu ap. LurE.

Sektore jakin bateko informazioa

Ez dugu aurkitu ap. NekHizt; alano: EhiztEskulib, 172 ("Espainiako alanoak, orain dela gutxi aukeraketa genetikoaren bidez sortuak"; " Enkarterrietako billanoa [...] Antzinako Billanoaren —txikiagoa zen— eta Alanoaren —egun desagertuta dago— arteko nahasketatik sortu zuten abelburuak gobernatzeko").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alandar: P. Ezkiaga (“Alandarrak: alandar arrazako zakurrak”) // alano: puntubi.com (“zakur alano handi bat”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: alanoak.

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika batzordeari dagokio.

Eratorri-konposatu egokia da, beste gabe onartzekoa

Beste gabe onartzekoa da, sistematikoak lantzerakoan arrazak izeneko txostenean proposatu zenez.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Arrazak.

Kategoria

iz. eta izond.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Txakur alano handi bat.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: alarao.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

oihu ozena.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: + / EskolaHE: AS.

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Erabileremu dialektala

Bizk.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

corpusekoak dira alarde 2 (SMitx Aranz: "Gaurregunetan Ondarrabin urtero egiten dituzten alardea ta elizkizuna, Guadalupekoaren izenez ta esker-onez ospatzen dira"; MEIGen jasotako bertso zaharretan: "Uste aldezu Viscayan, ain jente biguna dala, nola zeuroen alardeen, bildurrak dagoezala") eta alarde egin 1 (Cb Eg III: "Gero bere Biotzeko naiera, edo kariño guziaren alarde egiten").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alarde EB 2 (J. Azurmendi: "Miranderen "faxismoa" eta "arrazismoa" ez dira kontestatari baten alarde hutsa"; G. Nazabal: "musika-alarde").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alarde : AB50 4; HiztEn; Euskalterm 2.

Hiztegietako informazioa

Hiztegietako ordainak: HiruMila: "1. agerraldi; 2. ostentación, bravata: erronka, arrandia". // ElhHizt: "1. arrandi, handikeria; erakuskeria; aberaskeria; 2. (Mil.) alarde; hacer alarde de: erakutsi". // EskolaHE: alarde. // Lur EG/CE: 1. arrandia; 2. agerketa. // PMuj DCV: "1. bravata: arrandi, sendagaila; 2. parada: erakusketa; al. militar: gudari-agerketa; 4. alarde de grandeza: aundikeria; al. de rico: aberaskeria". // Azkue Aurkibidea: (alarde por el rosario) errebonbillo. // Hiztegiotan ez dugu aurkitu: EuskHizt, Lur EF/FE, HaizeG, DRA, PMuj DVC.

Erdaretako formak

es alarde formaren ordainak beste erdaretan: fr (DLLF): "Mil. parade, revue; étalage; hacer alarde de su riqueza: faire étalage de sa richesse; démonstration; un alarde urbanístico: une démonstration d'urbanisme; visite (en la carcel); reconnaissance de la ruche; hacer alarde de: se vanter, se targuer de, tirer vanité de (vanagloriarse), afficher; hacer alarde de indiferencia: afficher de l'indiférence; faire montre de; hacer alarde de ingenio: faire montre d'ingéniosité"; it (L. Ambruzzi): "Mil. parata, rassegna, rivista; elenco dei soldati; ispezione che le api fanno all'arnia; vísita del giudice ai carcerati; For. esame periodico delle cause in corso nei tribunali; pompa, vanto, ostentazione, millantería"; en (Collins): "(Mil.) review; show, display, parade; (Dep.) supreme effort, sprint, dash; -s (And, Cono Sur) boasts, boasting; en un - final in a final effort; hacer - de to make a show of, make a parade of; to boast of"; de (Slaby-Grossmann): "Prahlerei, Bramarbasierung; Renommierstück; (Mil.) Musterung, Heerschau; Waffenappell; hacer- prahlen, großtun".

Zalantzazkoa da mailegua

ia izen propioa da, eta zalantzak daude hiztegi honetan lekurik ba ote duen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

alargun(du), alarguntzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara batuan hobestekoa

Ik. alargun.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

alarguntsa-belar.

Atzizkien araberako erabakiak

-sa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tza.

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

nazioartekoa izan gabe, baldintza minimoa betetzen du: esp., fr. (eta ing.)