OEHko datuak [laburduren azalpena]

a1) 'jantziaren beheko ertzean gertatzen diren altuera-desberdintasunak' adierako aldaro 1 jaso da OEH argitaratuan (AA CCErac: "Albaren beko ertzak ipiñiko diozkatzu berdin eta aldarorik gabe"); a2) 'makurdura' adierako aldaro (M.I. Iñarra Ezale: "Etxe, teillape ta ordu berean onlako aldaruak [= 'diferencia'] gerta baditez...") eta aldero (Ldi IL: "bekain-lerroa aldero-antxa") bana; b1) 'pauso eragabea, balantza' adierako aldaro (eta aldarotxo) 3 dira (Or Eus: "Gogoan daukat Tomax Aldaro #mdash# Moxkorra", "Ez da moskor arraillik [purrukatua] naiz aldarotxo egiñik"; JKort EuskOl: "Aurreko asto zarra ere... / uraxe bazan bai, astotxo! / Aize aisitak, aldarotxo / Egiñazten zion"); aldero 4 (JanEd I: "Edari gustokua matsaren zumua [...], gutxi izana dute batzuek damua, naiz egindezatela nun-nai alderoa", Moc Damu: "sarreran egiten du aldero txiki bat, eranian pasatuba dagoela adieraziaz"; Urki Baserritarra: "'Korreo-kale' guzia beretzako aña ez zuela. Aiek alderoak!"); b2) 'balantzaka' adierako aldaroka 3 dira (Zait Sof: "Odol-yario ta itsu ateratzen da Oidipu, antzokian zear oin kolokaz aldaroka aurreratuaz"; LE Urt: "angabeturik edo naigabeturik, aldaroka: erori zen bere gurutzearekin iru bider"; Asp Leiz: "Ostatutik atera ta or yoan da aldaroka"); alderoka (eta aldeoka 1) 13 (Or Mi 5: "Alderoka asten da basazia", "dio arraunlari batek, ontzia alderoka asi da, begira", "Ontzi zarra alderoka zebillen", "ontzia kalakan eta alderoka zerabilte", "Ekaitz-aize zakarrak ontzixka alderoka zabilen"; Ldi BB: "Baratz-erdian dut arki amona: alderoka dator, begi galduak nora-nai"; TAg Uzt 3: "asi zan lenengoz ontzia alderoka", "[itsasuntzia] alderoka noizbait asten ba'zan", "iparbeltzak alderoka daragion ontzitxoa bezela", EA OlBe: "zartzez alderoka nabil"; EgutTo ap. DRA: "alderoka ta zalapartaka atarira atera ziran"; EgutAr ap. DRA: "Bapo edanda, aldeoka ta balantzaka", Atutxa ap. DRA: "Bertarakoan baña burua / nerabillan alderoka / ikusiz ango mendi eskerga, / gizadi arrotz, azoka").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira 3 aldaro ('makurdura, inklinazioa', Etxegintzatikako oztopoak kentzeko araupidea: "aldapa guztiak irrila-bidez gaindituko dira, ehuneko 6tik beherako aldaroaren [= 'pendiente'] gomendioa egiten dela"; 'aldea', EHAA 1986: "Dekreto honetan ahaldutako zenbatekoen eta (...) 25eko 4/1984 Aginduaren babespean emandako dirulaguntzen arteko aldarotik [= 'diferencia'] atera ahal daitezen diruizendapenak"; 'desoreka', EHAA 1986: "ustiatze-gosteak gehitzeak, goste horietan ekonomia-aldaro [= 'desequilibrio económico'] bat sortarazi dute") eta aldaroka 'balantzaka' 1 (Heraklito-ren "Izadiari buruz": "moskortu denean (...) hor doa alderoka, nondik dabilen arrastorik gabe").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

aldaro : AB50 8 ('desoreka' 5: "ekonomia-aldaro", "lurraldeen arteko aldaro"; 'pendiente' 2 eta aldaro-zehaztapen 'balance'); HiztEn (eta Harluxet: "iz. 1 Jantziaren beheko ertzean gertatzen diren altuera-desberdintasunak. 2 Zutik ezin egon denak aldamenka egiten dituen pauso eragabeak, balantzak"); LurE (eta EskolaHE: "iz. Jantzien beheko ertzean gertatzen diren gaiera desberdintasunak / Pl. Zutik egon ezin denak aldamenka egiten dituen pauso eragabeak, balantzak); aldaroka : HiztEn/Harluxet; LurE/EskolaHE; aldarotu : Euskalterm 2 ('deplomar'); alderoka : AB38 2.

Hiztegietako informazioa

Beste hiztegietakoak: aldaro : EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE; aldaroka : EuskHizt, HiruMila; aldero : EuskHizt ("ik. aldaro"), Lh DBF ('lunatique, maniaque'); alderoka : ElhHizt. Cf. PMuj DVC: aldaro, aldaroa, aldaroka, aldarotu, aldero, alderoka, alderokatu, alderotu ('obstinarse, tomar una manía'), alderozka. // BeraLzM: aldaro, aldero ('lunático, simple / bamboleo, tambaleo'). // A: aldaro, aldero ('persona que habla sin fundamento, simple, lunática'), aldaroka, alderoka. // Ez dugu aurkitu ap. Casve EF eta HaizeG FB.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

1 Zah. g.er. jantziaren beheko ertzeko gorabehera. 2 balantza.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS.

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Forma baten adiera(k)

balantzaka.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

aldarri egin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

aldarri sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

aldarrikatu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: + / EskolaHE: AS.

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

aldarri eginez.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiaren Arauak

aldarrikatu, aldarrika, aldarrikatzen. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

aldarrikatu, aldarrika, aldarrikatzen

Aditz-erregimena

du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

aldartez.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-z.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

aldarte sarrerari dagokion azpisarrera.

Diakronia

Zah.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

aldarteka.

Euskalki batek eraberritzean sortu da bitasuna

ik. OEH: "Los textos antiguos apuntan inconfundiblemente a -ts. La tendencia a emplear -tz aparece primero en V, por la temprana confusión de sibilantes"

Forma arautuaren azalpenaz oharra

'aldapa, malda' adiera gehitzeko eskatuz, eta AS gisa: aldats egin , aldats iruditu ; eta adib. gisa: aldats behera, aldats gora.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: +

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

aldats sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

zail egin.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

iruditu.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

aldats sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

zail iruditu.

Euskaltzaindiaren Arauak

aldatu, alda, aldatzen. da/du ad.

Zerrenda osagarriak

IparKazet (Justizia): commuer: aldatu .

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: -ra aldatu, -z aldatu .

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

aldatu, alda, aldatzen

Aditz-erregimena

da-du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

diru-aldatzailea; porru-aldatzailea; testu-aldatzailea.

Zerrenda osagarriak

IparKazet (Gizartea): plaque tournante: eskuz aldatzea (kontrabandan).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ko izengilea: -tzeko.

Forma baten adiera(k)

aldatzen den arropa.

Euskaltzaindiaren Arauak

aldaxka Sin. kimu

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: aldaskatu / LurE: aldaskatu / ElhHizt: aldaskatu / EskolaHE: aldaskatu

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

aldaxka(tu), aldaxkatzen.

Aditz-erregimena

da ad.

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "alde biko, alde anitzeko".

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskara batuan hobestekoa

Ik. aldez aurretik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alde 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Euskara batuan hobestekoa

Ik. aldez aurretik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alde 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

LBeh (2014-04-03): alde batera eta bestera 39: Elhuyar 3 (adib.: “Hortaz, presa bat egiteak eragiten du presatik alde batera eta bestera gelditu diren populazioak bakartuta gelditzea”), Consumer 3 (adib.: “Jakinaraz iezaiozu eserita joan behar duela, burua alde batera eta bestera etengabe mugitu gabe”), Berria 22 (“Bai, baina ez leku bakarrean. Beraz, beharrezkoa da alde batera eta bestera ibiltzea azterketa sakona eta egokia egiteko”), EiTB 6 (adib.: “Markagailua alde batera eta bestera desorekatu da”), Argia 3 (adib.: “Alde batera eta bestera zabiltza dokumentala aurkezten, arrakasta izan duenaren seinale”), DiarioVasco 2 (adib.: “Arreba Madalenak «au ere gurean ikusi bear» esaten omen zuen. Eta alde batera eta bestera negar batean omen zebillen”). // alde batera eta bestera 220.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: alde batera eta bestera 124: Berria 7, Fernando Rey 11, Oskar Arana 11, Josu Zabaleta 5, Pello Lizarralde 5, Joxemari Iturralde 4, Ibon Uribarri 4, Jokin Urain 4, Rafa Egiguren 3, Jon Muñoz 3, Josu Landa 3, Joseba Sarrionandia 3, Iñaki Mendiguren 2, Pello Salaburu 2, Karlos Zabala 2, Patxi Iturritegi, Juan Kruz Igerabide, etab. // alde batera eta bestera 145.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

adib: alde2 1 iz. Zerbaiten zatia, beste zati bati edo batzuei kontrajarria; gauza edo puntu bati buruz, haren ingurua; inguru horretatik nolabait bereizten den zatia. Ik. aldetik 4; aldean 2; aldean 3; aldera. Mendiaren alde honetan. Goiko, beheko, eskuineko aldea (Ik. behealde; goialde...). Infernu hartan egongo dira kondenatu guztiak alde guztietarik suz inguratuak. 2 iz. (Bereziki bi zati bereizten direnean). Txanponaren bi aldeak. Alde batean eta beste aldean. Alde batetik bestera igarotzen du. Alde batera eta bestera begiratzen dugula. Ni alde batetik joan nintzen eta bera bestetik etorri. Bi aldeetako euskaldunen batasuna. Itzultzen dute orria beste aldera. || Uraz beste aldean. Itsasoz beste aldera joan ez dadin. Mendiez hemengo aldean // def: [s.u. bat] batera eta bestera adb. Alde batera eta bestera. Ik. batetik bestera. Batera eta bestera begiratzen dute eta burua goratzen dute. Umea, beroaren beroz, arterik hartu ezinik, batera eta bestera, ohean zebilen.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da; eta erabilia.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Lokuzio oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa, batera eta bestera arautua bezala.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa ematekoa da alde sarreraren barruan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bat sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

LBeh (2014-04-03): alde batetik bestera 217: Aizu! (“Jendea dagoen bakoitzean joaten dira alde batetik bestera”), Deia 2 (adib.: “Krisi bat behar da lubaki horretan alde batetik bestera igarotzeko”), Elhuyar 8 (adib.: “ubide guztiek badituzte alde batetik bestera gurutzatzeko zubiak”), Consumer 4 (adib.: “Alde batetik bestera eraman eta egun osoan zehar gure pisuari eusten diote”), Berria 103 (adib.: “Sri Lankan alde batetik bestera askatasunez mugitzeko eskubidea maiz urratzen zaie”), EiTB 45 (adib.: “Realak alde batetik bestera mugitzen zuen baloia”), Jakin (“Etxebarreko hilerri harresi gainean alde batetik bestera ibilita”), Argia 36 (adib.: “Ahoan alde batetik bestera zarabilen tabako xehatuarena gainzuritzeko egokia”), DiarioVasco 17 (adib.: “afaria eta edaria doan izan zituzten eta gustura ibili ziren gaztetxoak alde batetik bestera, lagunartean eta dantzan”). // alde batetik bestera 527.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: alde batetik bestera 225: Berria 63 (adib.: “Duen kasta atera, eta Bereikua dantzan jarri zuen kantxaren alde batetik bestera”), Herria (“Ximeleta baten hegalkada bakar batek sekulako zirimola altxarazten ahal omen dik lurraren alde batetik bestera...”), Joseba Sarrionandia 15 (adib.: “Ataurrean, kalearen alde batetik bestera zeuden harlauzak kontatu zituen, aldebatetik bestera hamahiru, bestaldetik bueltan berriro kontatuta hamaika”), Bernardo Atxaga 11 (adib.: “Badakizu zenbat ibili behar den miradorearen alde batetik bestera joateko”), Lopez de Arana 10 (adib.: “Bidearen erdian tomate-pote pitzatu bat alde batetik bestera zebilen”), Rafa Egiguren 7 (adib.: “Panpina ematen duzu alde batetik bestera, dingili-dangolo, pareta jo arte”), Xabier Paya 6 (adib.: Oso urduri dago; arnasestuka dabil alde batetik bestera, presaka), Karlos Zabala 10, Ilaki Mendiguren 3, Ramon Saizarbitoria 3, Elizen arteko Biblia 3, Xabier Mendiguren Elizegi 3, Josu Zabaleta 3, Luis Elberdin 3, Sonia Gonzalez 3, Irene Aldasoro 3, Ana Urkiza 2, Ramuntxo Etxeberri 2, Inazio Mujika Iraola 2, Anton Garikano 2, Joxe Austin Arrieta, Jokin Urain, etab.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da; eta asko erabilia.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Lokuzio oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa batera eta bestera arautua bezala.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa ematekoa da alde sarreraren barruan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa bat sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: alde egin

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Botoen berri emango da adostasunik gabeko erabakietan

alde egite forma hobetsi dute 4 kidek, aldegite lotua batek.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-egite.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

eragin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alde 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu alde zahar sarrerarik.

alde zahar 1957: Aizu 67, Argia 152, Berria 799, Deia 38, DiarioVasco 253, Euskal Herriko Agintaritza, EiTB 327, ElCorreo, Elhuyar 4, Elkar 79, Erlea 4, Consumer 21, Goiena 13, HABE 6, Jakin 8, Karmel 2, Laneki 7, UEU 6, Uztarria 169.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alde zahar 720: Berria, Herria, Aingeru Epaltza, Joxemari Iturralde, Migel Angel Mintegi, Fernando Morillo, Rafa Egiguren, Iban Zaldua, Unai Iturriaga, Edorta Jimenez, Harkaitz Cano, Pako Aristi, Txema Ramirez de la Piscina, Aitor Arana, Xabier Olarra, Patxi Iturritegi, Ramuntxo Etxeberri, Felipe Juaristi, Urtzi Urrutikoetxea, Bernardo Atxaga, Anjel Lertxundi…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia da eta generiko gisa jasotzekoa izan liteke, nahiz eta hiri batzuetan beste izendapen batzuk dituen.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa alde sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alde 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

alde-alde zer balio du soineko horrek?

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-n bikoiztapenekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alde 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-tik bikoiztapenekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alde 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

atera 17 Sacar (diferencia, ventaja). v. 1 eraman (3), kendu. * Tarteka, erlojuari begiratzen zion bere laguneri zein aldea atera zien ikusteko. Anab Aprika 81. Ez ditut [zure argiak] behar adina ezagutzen, baina uste ahal duzu zinetan alde handia ateratzen didazunik gai horretan? MIH 216.

LB: 521 “Manex Agirrerekin buruz burukoa jokatu zuen Pereak, eta, azkenean, hamar puntuko aldea atera zion” (Aizu), “Iruñean, Geroa Baik 1.600 botoko aldea atera zion Amaiurri” (Argia); EPG: 204 “Hiru bat metroko aldea ateratzen zion...” (Iñaki Mendiguren); ETC: “PPk ia 2.000 botoen aldea atera zion Gipuzkoan PSE-EEri orain dela lau urte.” (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: jokalari arabarrak bi puntuko aldea atera zion nafarrari: la jugadora alavesa sacó una ventaja de dos puntos a la navarra; Adorez: sei tantoren aldea atera zion: le sacó una venaja de seis tantos; Labayru: Egundoko aldea atera dio: Le ha sacado una ventaja enorme

atera 7 du ad. (Esapideetan). Ez dute hitzik atera: ez dute ezer esan. Mesedez, ez zaratarik atera. Iritsi orduko argazkiak ateratzen hasi zen. Gero okerrik gerta ez dadin, orain kontuak atera. Sei tantoren aldea atera zion. Bere burua onez atera nahi duenak. Dirua bildu zuten meza bat ateratzeko. Gure bekatuen zorrak atera behar ditugu. Den guztia ezerezetik atera zuelako deritzo "egilea" Jainkoari. [alde1] aldea atera Sei tantoren aldea atera zion. Hautagai errepublikanoak puntu baten aldea ateratzen dio demokratari. Lehen ziabogan bost segundoren aldea atera zion Arkotek Zierbenari. Bi punturen aldea ateratzen diete donostiarrek madrildarrei.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabat ezabatzekoa da adibidea, lehendik jasoa baitago azpisarrera gisa alde sarreran. Ezabatu atera 7 adiera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alde 1 sarrerari dagokion azpisarrera.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da atera sarreran ere.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa alde eta egon sarreretan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

LBeh (2014-04-03): aldebakarrez 3: Berria 2 (“Aurten udalak aldebakarrez erabakiko du jai batzorderik ez dela izango”, “Halaber, probintziak ez dauka bere kabuz, aldebakarrez, independentzia aldarrikatzerik”), Argia (“Hori guztia ezker abertzaleak aldebakarrez erabakia”); aldebakar 9: EiTB (“administrazioa-hiritarra prozesu aldebakarra”), Jakin (“ETAko militante izandako bati sari bat esleitzea ez zen ongi txertatzen errelatu historiko aldebakarraren eskeman”), Argia 6 (adib.: “Aldebakarrean hasi zen bidea, inoren zain geratu gabe”, “Eta besteek definitu eta gainera inposatu nahi duten espazio politiko aldebakarra nolabait status quoaren estatusa da eta Estatua bera da”), DiarioVasco (“Akordio honek puntu positiboak baditu, baina ETAk aldebakarretik eta baldintzarik gabe armak uzten ez dituen bitartean ezinezkoa da guk bat egitea”); aldebakarreko 97.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: aldebakar 6: Joxe Azurmendi (“Ortega-k askotan ematen du inpresioa, bere azkeneko irakurketatik eta interesetik abiatu, eta horrek buruan piztarazi dizkion ideiak azkeneraino gogoetatzen dituela, zoli, sarkor eta aldebakar pijo, koherentziaren preokupaziorik gabe, edo astirik gabe inguruko edo atzoko bere interes eta ideiekin kontrastatzek”), Ibon Uribarri 4 (adib.: “baieztapen aldebakarrez”, “Bitxia da, ordea, paralogismo transzendentalak itxura aldebakarra soilik sortu izana gure pentsatzearen subjektuaren ideiari dagokionez”), Isabel Arrigain (“harremana aldebakarra da, zeren, hizkuntzen estudioak hotsen fisiologiari argibideak eskatzen badizkio ere, gero horrek ez baitizkio emate”); aldebakarreko 13.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: unilateral. h. alde bateko, alde bakarreko, bere kasa. Israelgo Gobernua neurri unilateralak ezartzen hasiko da*[e.] Israelgo Gobernua alde bakarreko neurriak ezartzen hasiko da. // Israelgo Gobernuak neurri unilateralak hartzea ez da konponbidea*[e.] Israelgo Gobernuak bere kasa neurriak hartzea ez da konponbidea.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es unilateral / fr unilatéral: Elhuyar: aldebakarreko; alde bateko, aldebakar, alde bakarreko; unilateral / Nolaerran: alde bakarreko, alde bateko, unilateral / Zehazki: alde bakarreko, alde bateko; alde bakarreko, aldebakar, unilateral / Labayru: alde bakarreko, alde bateko, aldebakar / Adorez5000: aldebakarreko, aldebateko, aldebakar, unilateral.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

cf “aldebakarreko izond.” arautua.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta aldebakarreko izond. arautuarekin batera jasotzekoa. Gainera, beharrezkoa da aldebakartasun forma onartu ahal izateko.

LBeh (2014-04-03): aldebakartasun 41: Berria 16 (adib.: “Aldebakartasunari eustea da garrantzitsua”), EiTB 7 (adib.: “faktore erabakigarri bat dago, aldebakartasuna, euren kabuz hartzen dituzte erabakiak eta eta diote ETAri itxaroten”), Jakin (“erantzukizun sozialen azalpen eta estrategien aldebakartasunaren sinonimo jotzen dutelako borondatezko printzipio hori”), Argia 17 (adib.: “Horiek horrela, birgogoratu beharko genuke gure apustuaren ezaugarri nagusietako bat aldebakartasuna dela, besteak beste, oso garbi genuelako –eta daukagu– Estatuak ez duela inongo interesik gatazka politikoari irtenbide demokratikoa emateko”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: aldebakartasun 17: Berria 16 (adib.: “Eta euskal politikan oro har sumatzen duzu aldebakartasunez jokatzeari uko egiteko jarrera?”), Joxe Azurmendi (“Baina arraza edo herri arimari gagozkiola behinik behin, aldebakartasun hauek azentuetan problemarik gabe esplikatzen dira Ortega-ren estiloarekin”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: -.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es unilateralidad / fr unilatéralité: Elhuyar: aldebakartasun / Nolaerran: - / Zehazki: aldebakartasun / Labayru: aldebakartasun, aldebatekotasun / Adorez5000: aldebakartasun, aldebatekotasun.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, eta jasotzekoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

aldebana, aldebanatzen.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-banatu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Txostenaren laburpena

MatHizt: aldeberdin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aldeberdin, aldebereko, aldekide, ekilatero, kolateral, kolineal, lerrokide formarik aurkitu gure corpusean.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB ager. banakoak dira: aldeberdin (Elhuyar: "Balio hauek hiperbola aldeberdinaren ekuazioan ordezkatuz, ondoko hau izango dugu"); aldekide (UZEI: "Berdin jokatu da zoy planoan triangelu aldekidea marrazteko nahiz zox planoko beste forma poligonala egiteko"); lerrokide (A. Sarriegi: "Gainera, 1.2b. irudian P indar aplikatuarekin lerrokide izan behar duela ikusten da"). Ez dugu aldebereko, ekilatero, kolateral, kolineal formarik aurkitu gure corpusean.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

albokide : Euskalterm 5 ("albokide, kolateral"; bigarren mailako albokideen arteko oinordetza, eragin albokideak, zirkulazio albokide); aldeberdin : AB38 6 ('equilátero'), HiztEn, Euskalterm 4 ("aldeberdin, aldekide"; 'equilátero'; poligono a., triangelu a.); aldekide : AB38 15 ('equilátero'), HiztEn, Euskalterm 3 ('equilátero'); ekilatero : AB38 1, HiztEn ("ik. aldekide"); kolateral : Euskalterm 4 (fidantza kolateral, linea kolateral); kolineal(tasun) : Euskalterm 3 ("kolineal, lerrokide"; "kolinealtasun, lerrokidetasun"; transformazio kolineal); lerrokide(tasun) : AB38 2 ('colineal'), Euskalterm 5 ('colineal'; bektore lerrokideak, plano lerrokideak, puntu lerrokideak).

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-berdin: marratxoz lotua proposatu da, bahuvrîhiak hala eskaintzen direlako gehienetan; kontuan izatekoa da, hala ere, angeluzuzen loturik idatzia arautu dela.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alde 2 sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH argitaratuan ez du ez sarrera ez azpisarrerarik; corpusean aldebiko 1 jaso da (JMB: "Ara emen, aurrez eta egaletik, nolakoa dirudin Montsouen billatu izan zan aldebiko esku-aizkora batek, Passemardek argitaratua").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira aldebiko 1 (M. Etxaide: "Tardigrada. Animalia zelomatuak, ez-segmentatuak eta aldebiko simetriadunak") eta bilateral 3 (Elhuyar biologi taldea, UZEI eta J.A. Berriotxoa).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

aldebikari : HiztEn ("iz. eta izond. Hizkl. Artikulagunearen bi aldeetatik aireak ihes eginez artikulatzen den kontsonante aldekaria"); Euskalterm 1 (Hizkl.); aldebiko : AB38 2; HiztEn; LurE (ik. aldebiko simetria s.u. simetria); Euskalterm 21; aldebikotasun : Euskalterm 2; bilateral : DFrec 1; AB50 1; HiztEn ("ik. aldebikari"); Euskalterm 2; bilateralismo : Euskalterm 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

alde biko / aldebiko; bilateral; aldebikari beste hiztegietan: HiruMila: alde bitako lehia ('concurrencia bilateral") / aldebi(ta)ko; ø; ø. // ElhHizt: ø; ø; aldebikari (Hizkl.). // EskolaHE: ø; ø; ø. // EuskHizt: ø; ø; ø. // PMuj DVC: alde-biko; ø; ø. // DRA: ø; ø; ø. // Casve EF: ø; ø; ø.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

bilateral / bilatéral formen ordainak: ElhHizt: "1 bi aldeko; alde biko. 2 (Ling.) aldebikari. // HiruMila: aldebiko. // PMuj DCV: bi-aldeko. // Casve FE: (qui a deux côtés) bigaintidün; (qui engage deux parties) bialdetako. // T-L LFB: bi aldetako. // Ez dugu aurkitu Lur FE eta HaizeG hiztegietan.

Erdaretako formak

es bilateral formaren erdaretako ordainak: fr (DLLF): bilatéral; it (L. Ambruzzi): bilaterale; ca DCC: bilateral; en (Collins): bilateral; de (Slaby-Grossmann): zweiseitig, bilateral.

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "alde biko, alde anitzeko". / HezkAdmin: aldebiko: bilateral.

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza libre gisa uztekoa da.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-biko.

aldebiko adj. Alde bi dituena, alde biri dagokiena; alde bik egina. Hartarako, aldebiko batzordea eratuko dute urtarrilean.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu aldebikotasun formarik.

aldebikotasun 68: Argia 18, Berria 43, Deia, EiTB 3, Elkar, Consumer, Laneki.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

aldebikotasun 2: Berria, Jon Alonso.

Erabilia da eta, beraz, jasotzekoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: †  ik. alde egin / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. alde egin.

Esapideei dagokien sistematika

egin.

Euskaltzaindiaren Arauak

aldehido Kim.

Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. aldeberdin.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kide.

Jakite-arloak

Tekn.