Euskaltzaindiaren Hiztegia

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

OEHko datuak [laburduren azalpena]

aeroplan(a) 1, Xikito ("Harek bürdüñ bidia ere ebilazten aeroplanak dia orai hegaltatzen"); aeroplano (eta -u) 6: Urruz Zer ("Eta begira, esan zion Andre Errosak, ez al zenduten arkitu bidean oraingo aeroplano oietakorik?"), And AUzta ("Lenengo aeroplanoa"), Kk Ab 3 ("Zerien eruen izen goituez, aeroplanuen", "Guk diñogu, darantzu Astokillok, idiyok eztabela egaiz egin, egaizkin edo aeroplanuen eroan dituez", "Trenian erueten dabenak eztau añeketaik eiten, aeroplanuen daruenak eztau egaiz-eiten"), Arti Ipuin ("Zoritxarrez honela izan zen, ni Madriletik aeroplanuan etorri nintzeneko, bere arima ezpaitzegoen bere gorputzarekin"); aireplan 3: Barb Sup ("Haizeak hartzen diozka Piarresi bere galtzak, eta galtza hek bazoazin orai, han, airean, ezti eztia, aireplan edo tresna hetarik bat bezala"), JE Ber ("Gainera fotografiak, telegrafak, telefonek, berebilek, aireplanek, radiofoniak etzaizkotena dardaratzen zainak..."), StPierre ("Gauaz Anglesek harrotu gintuzten izigarriki beren aireplanekin"); aideplano (eta -u) 6: Salav 5 (adib.: "Egun batez, gu an lanean ari giñala, etorri zan gorrietako aideplano bat", "Eta baziran gora begira gelditzen ziranak, aideplanoren bat ote zan pentsaturik"), Alzola Atalak ("Ezta zarata aundirik entzuten emen, aideplanuen baten zurrunbadea izan ezik") // eta OEH argitaratuan, GKetx Loiola 2 ("Aideplanuan ibilita nago", "Aize-utsuneetan aideplanuak zabu aundiak egiten omen dituzte"), JJIrazusta NorkBB ("Zueri ere eskutitz bat bidali nizuten, itxasontzitik jetxi eta aideplanoz").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

aeroplano (eta -u) 5: Kk Ab eta Urruz Zer (OEHko agerraldi beretan), Akes ("Erri onetan, Krup lantegi izugarrian egiñak omen ziran Gernika puskatu ziguten aeroplano madarikatuak"), Egin 1984 ("Baina hau oso zaila izanik, besterik ezean, zepelin, globo, delta, aeroplano eta abarrez baliatu behar izan dugu, gaurdaino, airetan geure burua zintzilikaturik ikusi ahal izateko"), Zubk ItxasA ("Iru aeroplano pasa ta bat itxasora jausi, ekarri Seberianok ekarri, Seberianok barrako onduan itxi. Umetako kantua"); aideplano 2: BAtx Nikol ("Baina azkenean, oso-oso azkenean, Nikolasak beste palanka bati tira-eta aideplanoa bide onean jartzea lortu zuen"), Tx Garmendia ("Inglesa eta Gaztelera mendean zitun neskax bat gendun gidari aideplanotik jetxi orduko, eta berari esker jakin-min guztiak ase genitun"); aireplanu 1, R. Egiguren ("Aireplanu bat sekuestratu behar zuela esaten zidan behin eta berriro"); airuplan 1, Herr 1946 ("airuplan ihiztariak marrumaz eta hixtuka, Anamit guziak lurrari kontra itzatzen bezala dituztelarik").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

aeroplano : HiztEn // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

aeroplano : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal aeroplano / aéroplane formen ordainak: abioi : ElhHizt, HiruMila; aide-ontzi : PMuj DCV; aidezko : Casve FE; aireko : ElhHizt, HiruMila, HaizeG FB; aireplano : ElhHizt, HiruMila; hegazkin : ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, PMuj DCV (egazkin).

Erdaretako formak

fr (DLLF): aéroplane; en (Collins): aeroplane, airplane (US); it (S. Carbonell): aeroplano; de (Langenscheidts): Flugzeug, Aeroplan.

aeroplano iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, aeroplano-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. aireplano; hegazkin; aireko].

aeroplano 14: Argia 5 (“Kontuz ibiltzeko, hurrena guri botako zizkigutela bonbak. Gehiago ez ziren etorri aeroplanoak”), Berria (“Ni ez naiz hasiko aeroplanoak hartzen Londresen hitzaldi bat emateko”), Erlea (“Zeruan dena zen ona eta han guk ez eduki eta ez ezagutu arren bazirela genekien gauza guztiak zeuden, aeroplanoak eta gure herria osorik kabitzen ziren barkuak, eta infernuan, dena gori-gori, sua besterik ez, sua gaizto eta bihurrientzat.”), Goiena (“Handiko izkinatik gerturatzen ari den ile zerratua duen hura burusoiltzen antzemango duzu, bekokitik buru gainerantz, edo garondo paretik bekokirantz; batek daki, igual Normandian tropa aliatuak bezala hasiko zaio buru larrua azaleratzen, norabide guztietan, laster aeroplanoak bertan lur hartzeko eran gure laguna”), Karmel 2 (“Gerrea, nire inguruan, holan hasi zan: Astelehena zan. Arratsaldeko hirurak-laurak aldera Oiz aldetik zeru goian -broum, broum, broum- aeroplanoak.”), Uztarria 2 (“Alperrik saiatzen naiz tortilarekin, patata zatiekin eta frutarekin: mingainera iritsi orduko, esku zartaz eraisten dituzu sigi-sagan datozkizun aeroplanoak King Kong kume baten pare”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

aeroplano 1, Pello Salaburu (“Eta hiru urte geroago, 1903ko abenduaren 17an, Wright anaiek aeroplanoa asmatu zuten”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Debekua bere horretan uztea proposatu da. Ordezko formak finkatuta daude, baina badaezpada gomendioa mantentzea proposatu da.

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. aireplano, hegazkin.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

es + fr + en behintzat bada (spray ez bezala).

Sektore jakin bateko informazioa

Iñaki Azkuneren erantzuna gure kontsultari (1997-04-30): Entziklopedian aerosorgailu eskaini duten arren, sorgailu eoliko hobetsiko luke gaur, inguruko paraleloak direla eta: sorgailu hidrauliko bezalakoak sorgailuetan; zentral eoliko, estazio eoliko bezalakoak multzoen adierazleetan (hauek erabiliak dituzte: ik. Elhuyar ZT 31, 7; 53, 34-35); haize-turbina ere erabili izan da (id. 22, 46-48), baina horrek sorgailua bera gabe honen euskarria adierazten du (ardatza eta paletak); modu metaforikoan, haize-errota ere agertu izan da (id. 53, 34-35; 72, 37).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aerosorgailu eta sorgailu eoliko formarik aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

aerosorgailu EB 3 dira (Elhuyar: "Aerosorgailu batek probetxatzen duen energia, bi faktore nagusien araberakoa da; Hamaika gizaseme ari da haizearen energiaz baliatzeko tresnak, aerosorgailuak diseinatzen eta horien martxa aztertzen; Tresna egokiren bidez haize-errota edo aerosorgailuen bidez alegia"); ez dugu sorgailu eoliko forma aurkitu. Ik. gainera: elektra sorkailu EB 1 (Elhuyar), elektrika sorgailu EB 1 (J.M. Angulo).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

aerosorgailu : HiztEn, Euskalterm 1; sorgailu elektriko : AB38 1, HiztEn (AS); generadore isotopiko : LurE (AS).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

es aerogenerador, generador eólico / fr aérogénérateur, éolienne: Adorez; (Meteor.) aerosorgailu / Elhuyar: (Electr.) aerosorgailu, haize-sorgailu / Labayru: aerosorgailu, haize-sorgailu / Zehazki: - / NolaErran: haize-; haize-errota.

Erdaretako formak

es 'aerogenerador'en ordainak: en (Collins): wind turbine; de (Slaby-Grossmann): m Windkraftwerk; ez dugu aurkitu besteetan: fr (DLLF / Le Petit Robert); it (L. Ambruzzi); ca (DCC); es 'generador de x'renak: it (L. Ambruzzi): generatore di energia; generatore di audiofrequenza (de audífono); de (Slaby-Grossmann): bes <Aut> Generator m (eléctrico); ez dugu aurkitu besteetan: fr (DLLF / Le Petit Robert); ca (DCC); en (DEIL).

Terminologia

ik. Termium-ekook, en / fr segidan: wind Turbine / wind Turbine; wind turbine cluster / batterie d'aérogénérateurs; wind turbine array / batterie d'aérogénérateurs; wind turbine fan / ventilateur à turbine éolienne; aeolian fan / ventilateur à turbine éolienne; wind turbine generator / éolienne; wind driven turbine / aérogénérateur; wind turbine with reversing blades / machine à clapets battants; wind turbine with counterrotating blades / aéromoteur à hélices contrerrotatives; wind turbine with flapped ring wing diffuser / aéromoteur à diffuseur annulaire.

aerosorgailu 121: Aizu, Argia 7, Berria 33, EiTB 27, Elhuyar 42, Consumer 4, Jakin, Laneki 3, Uztarria 3; sorgailu eoliko 2: Berria, Elhuyar; haize sorgailu 1: Argia; haize-sorgailu 1: Berria.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

aerosorgailu 23: Berria 13, Juan Luis Zabala 9; sorgailu eoliko 1: Berria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: haize-sorgailu (TN), aerosorgailu (3).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

sorgailu iz. Zerbait, bereziki energia edo indarra, sortzen duen gailua. Sorgailu elektrikoek energia elektrikoa ekoizten dute. Sorgailu nuklearrak. Azken garai honetan, kostaldean haize sorgailu ugari jarri dira. Elektrizitate sorgailua.

Txostenak eskainiko duen informazioa behar da

sorgailu eoliko modukoak erabiliagoak izan litezke, gaur.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia da, nahiz haize(-)sorgailu proposatu zen garai batean, adibidea den EHn eta termino normalizatua Euskaltermen, baina erabili, badirudi aerosorgailu erabiltzen dela. Jasotzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 43 (Berria 18, EiTB 13, Elhuyar 1, Elkar 4, Consumer 3, Goiena 1, Jakin 1, Laneki 2); ETC 184

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: aerostatiko izond. (Fis.) aerostático, -a / Adorez: aerostatiko adj. aerostático/ca / Labayru: aerostatiko 1 adj. Fis. aerostático -ca. Globo aerostatikoan ibiltzea da bere ametsa: Su sueño es montar en un globo aerostático / NolaErran: 0.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta sarrera gisa jasotzea proposatu da.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

afaita, afaitatzen.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Diakronia

Zah.

Forma baten adiera(k)

apaindu.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aitzin.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

afalaurrea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aurre.

Txostenaren laburpena

begiratu dira afaldar, afaltiar, aihaltiar, aigaltiar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

afaldar (eta -p-) 12 dira, G eta EB 1 (Or Eus, Ir YKBiz 2, Zait Plat 2, Lab SuEm; MIH; -p-: A Ardi 2, Or Eus, Lab SuEm 2); afaltiar IE 1 (Ox) eta OEH argitaratuan beste 1 ("hogoita bizpahiru afaltiarrek gozatu dute...": Herr ap. DRA).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

afaldar 1 (MEIG); apaldar 1 (B. Latiegi); afaltiar 2 (Elgoibar Euskara Mintegia Euskal Hizkuntza eta Literatura; Izeta in Herria 1983).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

afaldar : HiztEn-LurE; HiruMila ("ik. afaltiar"); afaltiar : AB38 1, HiztEn ("ik. afaldar"); ElhHizt; HiruMila. Cf. PMuj DVC (afaldar, afaltiar, apaldar, apaltiar); ez dugu aurkitu ap. Casve EF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: afaltiar / EskolaHE: +

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du, "h. afaltiar" markatuz.

Euskara batuan hobestekoa

Ik. afaltiar.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tar/-tiar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Euskaltzaindiaren Arauak

afaldu, afal, afaltzen. du (Heg.) edo da (Ipar.) ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ondo.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ordu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-oste.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: †  / EuskHizt: afaltiar / HiztEn: Ik. afaldar / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tar/-tiar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-toki.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Behe-mailako formaren aldean hobestekoa

Heg. Beh. Ik. zaletasuna, harrokeria, etab.

Jatorrizko forma

afari, afal-

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: afari arin, afari-lege, afari-merienda ; afaritan, afaritara .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

arin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

afari sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma baten adiera(k)

afariusia, barau-egunetako afaria.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

AFARI-LEGE (V-gip), APARI-LEGE. Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. (Empleado en la expresión afari legea egin). "Afari legia eiñ, cumplir con la hora de cenar. Gaurkuagaittik, eiñ dogu afari legia, naiz da porruegaz" Etxba Eib. "Afai legia eiñ" Elexp Berg. * Nere apari-legea eginda etxetik irten naiz. Alz Ram 25. Illuntze-aurrean egin zuen langilleak marandioan bertan apari-legea. TAg Uzt 294. Apari legea egin zezan exeri zuten. JAIraz Bizia 76. Gau baten, alai, mai-inguruko / batu da lagun taldea, / ta ardangelako txoko batean / egin apari-legea. NEtx LBB 290. Afari legia eiñda, lotarako gertau ziranian. Etxba Ibilt 461. Gure apari-legea garaiz egiten genin. Ataño TxanKan 85. -- (Con bete) * Bete dezagun guk ere Gabon-apari-legea. NEtx Antz 131. -- (En otros contextos) * Besteak apari-lege bat jarriko ziteken. Ataño TxanKan 191. Apari-lege bat artu. Ib. 127. Apari lege bat eman ziguketen: atuna ta ura. Ataño Espetx 44. -- Bazkari ta apari legezkoak, gazte jendearen dantza-saioak eta irrintziak.NEtx LBB 19.

LB: 17 “Bazen tarte jakin bat afalostean, funtzionarioak kontrolean biltzen zirena, euren afari legea egiteko” (Elkar); EPG: 8 “Gauez, afari legea egiteko, janari txinatarra eskatu genuen telefonoz.” (Iban Zaldua); ETC: “Euskaldun zintzoen modura afari legea egin behar dugula, alegia” (Argia).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: [afari-lege] afari-legea eginda lotarako prestatu ziren: cenaron algo y se dispusieron a ir a la cama; Adorez: afari-legea egin, egiten: du ad. cenar informalmente, escasamente; afari-legea egin dugu: hemos hecho una colación (cocina ligera); Labayru: [afari-lege] Afari-legea egin dogu txokolatea eta ogia janda: Hemos hecho una cena frugal comiendo chocolate y pan.

[afari] afari lege, afari-lege iz. Afari arina. (Batez ere afari legea egin esapidean erabiltzen da, jatordu hori egiteko betebeharra-edo nolabait bete dela adierazteko). Gaurkoagatik, egin dugu afari legea. Etxera iritsi, afari legea egin eta ohean sartu zen. Afari legea egin eta orbel gorriaren gainean etzan ziren. Gaua pasatzeko aterpea eskaini zioten, baita afari legea ere.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera egitea proposatu da bazkari(-)legea egin formarekin egin zen bezala. Beraz, afari(-)lege azpisarreratik kentzekoa da oharra eta adibideak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa afari, lege eta egin sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-merienda.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

afari sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-keta.

Erabilera-oharrak

afariketan egin, ibili, jardun esapideetan erabiltzen da batez ere.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Egingo dugu afariketan, ni aita eta zu ama?

Forma baten adiera(k)

haur-jokoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

afariketa aztertzean proposatua. jolasean azpisarreraren eredura moldatzea proposatu da, afariketan adberbioa sarrera bihurtuz (eta, beraz. afariketa sarrera ezabatuz) eta ohiko aditzak zein diren adieraziz. OEHn ageri diren bi adierak bereiztea komeni da (1 haurren jolasa; 2 helduen jokaera). afariketan egin adibide gisa mantentzekoa da.

Kategoria

adb.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

AFARIKETAN EGIN, AFARIKETAN IBILI, AFARIKETAN JARDUN a) "Jugar (los niños) haciendo comedia de los asuntos de los mayores. Eiñgo dogu afariketan ni aitta ta zu ama? Afariketan zebizen umiak Txantxa Zelaixan. Afariketan jardun dabe goiz guztian" Etxba Eib. "Etxekoandrezketan ibiltzea, beste errietan apariketan ibiltzea esan oi-da; baita koziñeketan ibiltzea ere. Itz auek, aurren jolasak (dendari dirala-ta abar) adierazi oi-dute" NEtx Nola 24n. b) "Se dice también así, cuando los mayores, faltos de juicio o seriedad, parece que actúan como niños. Afariketan ibilli al aiz, orretara agertzeko? Gauzia benetan artu biarrian, afariketan jardun dabe" Etxba Eib

LB: 0; EPG: 0; ETC: 0.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: afariketan egin, egiten: du ad. jugar imitando a niños/ñas; egingo dugu afariketan, ni aita eta zu ama?: ¿jugaremos a ser yo el padre y tú la madre?; Labayru: [afariketan] Egingo dugu afariketan?: ¿Jugamos a comiditas?

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

afariketa iz. Haurren jolasa, helduen egitekoak irudikatzen dituena. (Batez ere afariketan egin, ibili, jardun esapideetan erabiltzen da). Egingo dugu afariketan, ni aita eta zu ama?

Beste sarrera batean argitzekoa

afariketa sarreran, erabilera-ohar gisa eskain liteke.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

afariketan sarrera proposatu berrian adibide gisa uztekoa.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Azpisarrera egin da.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -tan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

afari sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

anitz edan ote zuten afaritan?

Atzizkien araberako erabakiak

-ra: -tara.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

afari sarrerari dagokion azpisarrera.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

goazen orain afaritara, gero lotara.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Erabilera-oharrak

leku-denborazko kasuekin erabiltzen da batez ere.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

afariten ari dira nonbait; jarri ziren mahaian afariteko gogo handiz; deitu gaituzte afaritera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Forma baten adiera(k)

afari arina, barau-egunetako afaria.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

afasiko EB 4 (Txill).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

afasia : HiztEn, ElhHizt, LurE, EskolaHE, HiruMila ("Med." edo "Psiquiat." markatua), Euskalterm 8; afasiko : AB50 1; HiztEn, ElhHizt, LurE, EskolaHE, HiruMila, Euskalterm 1. Ez dugu aurkitu besteetan.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Beste hiztegietako ordainak: Aulestia: aphasia: ezinesanaldi, hizkabezia; BeraLzM: afasia: mingetasun, izketasun; PMuj DCV: afasia: eziñ-esan, itz-geldi, mingetasun; afásico: (rel. a la afasía) itzgeldi, (ataques afásicos) itzgeldialdiak; (que padece afasia) itz-gabe, minge, itz-geldi; Senda-Jakindi: afasia: itz biurtezin; afasia expresiva o motora: ezin-esan, ezinesan; afasia perceptiva o de recepción o de comprensión o sensorial de Wernicke o sordera verbal: irakur-entzunen biurtezin; afasia total o completa: itz-biurtezin osoa. Ez dugu aurkitu ap. Azkue Aurkibidea, Lur EG/CE, Lur EF/FE, Casve FE, HaizeG, T-L LFB.

Erdaretako formak

Erdaretakoak: fr (Le Petit Robert): aphasie, aphasique; it (L. Ambruzzi): (med.) afasia; afasico; ca (DCC): afàsia, afàsic; en (DEIL): aphasia; aphasic; de (Slaby-Grossmann): Aphasie, Sprachlosigkeit, Sprachlähmung / fig. Unentschlossenheit; aphasisch, sprachlos.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tate/-tasun.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Izenondo erreferentzialak

-ibo izond. erref.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: afectividad

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tasun/-tate banaketa arazo sistematiko-orokorra izan liteke; ez dugu argi eratorri honen premia edo lekua.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu afektibo(tasun), afektibitate formarik aurkitu. Ik. OEH argitaratuan afekto (OA, Urqz, Cb 8, LE Prog, Añ LoraS 3, Gco I, AA 5, CatLlo, Sor Gabon); afekzione (Lç 6, SP Imit 3, Gç, Ch 3, CatLav, Lg, He Gudu 3, CatLan 2, Mercy, Brtc 2, Dh 3, JesBih, UskLiB, MarIl 2, Jaur, Arb Igand); corpusean ageri dira, gainera: afekto : IE 1 (Dv LEd); afektu : B 1 (Gamiz); afekzio : G 1 (Cb Eg III); afektione : Zu 2 (UskLiB); afekziona : IE 1 (Lç Ins); afekzionetsu : IE 1 (SP Phil); afetzione : Zu 1 (Ip Hil).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira guztiak: afekto 2 (L. Haranburu-Altuna, J. Rafels); afektu 5 (M. Azurmendi, I. Mendiguren; UZEI, eta "afektu-egoera"); afektibo 22 (P. Esnal, J. Sierra, X. Mendiguren Bereziartu, Euskal kulturaren urtekaria 1985, Euskararen programakuntza, J.M. Mendizabal, F. Arbizu, P. Aristi, M.E. Matxinandiarena, M.A. Arilla; eta "afektibo-sozial": SEIE Taldea, Hasierako zikloa; "sozial-afektibo": Euskararen programakuntza; "sozio-afektibo": P. Esnal, A. Biteri); afektibitate 5 (Jakin 1981, Euskal kulturaren urtekaria 1985, SEIE Taldea, B. Urkizu); afekzio 3 (GAO 1990: "Proiektuan aurrikusten ez diren lur edo zerbitzuen afekzioa suposatzen duen aldaketarik ez da baimenduko"; Egin 1986: "Arnasa hartzeko bideen afekzioa, eta erreakziorako ahalmenaren murrizketa orokorra bezalako gaitzak sor daitezke biztanleen baitan"; Hezkuntza berezirako egitamua: "Hezkuntza Bereziko Zentru Espezifikoak beren afekzioen grabedadea eta ardura desberdinaren beharragatik, aurrez aipaturiko geletan hartu ezinak gertatzen diren pertsonak bakarrik onartuko dituzte").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

afekto : AB50 1; afektu : DFrec 1; AB50 1; HiztEn; Euskalterm 8 (eta "afektu(zko)" 18); afektibo : DFrec 2; AB38 1; HiztEn; Euskalterm 9; AB50 1; afektibitate : DFrec 2; AB50 4; HiztEn-LurE; Euskalterm 1; afektazio : Euskalterm 3; afekzio : HiztEn; Euskalterm 3.

Adiera bereko beste formen erabilerak

'afectivo, -ividad' itzulitako bihozkoitasun, hunkikortasun eta sentimenezko (AB50); eta 'afección' itzuliak: eragindako: AB50 1; eragipen: AB50 2; eritasun: Euskalterm 6; gaitz: Euskalterm 4; sentipen: AB38 1; AB50 1; Hiztegiotan ez dira afektib-, afektu, afekzio formak aurkitu: DRA, PMuj DVC, Casve FE.

Hiztegietako informazioa

Beste hiztegietako ordainak: a) afección: ElhHizt: erasan, gaixotasun, eritasun, gaitz. // HiruMila: (1. devoción, inclinación) eraspen, lege, onginahi; (2. emoción, sentimiento) afetzione, nahikari, atxikidura, hunkimendu, sentipen; (3. Med.) afekzio. // Lur EF/FE: (1.) maitasun, amore, atxikimendu, eraspen, oniritzi; (2.) txera; (3.) min. // Casve FE: bihotz, maitarzün, etxekidüra; (maladie) eritarzün, gaitz; (fig.) bihotz ximiko. // Haize Garbia: (destination) destingu, zorte, amodio, maitasun; (médi.) eritasun, gaitz. // T-L LFB: maladie, eritasun, gaitz, min; (sentiment) sentimendu, atchikimendu, amodio, maitasun. // PMuj DCV: (1. alteración) aldarte, gorabera, aldaketa; (2. afición, inclinación) ongi-nai, on-iritxi, zaletasun, lege; (3. enfermedad) erizar, min zar, gaitz zar. // Azkue Aurkibidea: estekamendu, nahikari; b) afectivo: ElhHizt: (1.) xeratsu, amultsu; (2. Psicol.) afektibo, afektibitate. // HiruMila: afektibo, hunkibera, hunkior. // Casve FE: bihotzeko; (sensible) beratx, bihozmarddo, minbera, bihozbera. // Haize Garbia: bihotzeko; (sensible) sendikor, beratz. // T-L LFB: amultsu, maitatsu. // PMuj DCV: (1. relativo al afecto) biotzeko; (2. relativo a la sensibilidad) sentikor, minbera, minberati, minberatsu, samurbera; (3. impresionable) sentikor, minberakor, kilipera, erasogarri, iarrosgarri; c) afecto: ElhHizt: (1.) maitasun, estimu, adiskidetasun; (2. Psicol.) afektu; (3.) jarraitzaile, aldeko. // HiruMila: (1. inclinación, cariño) nahitasun, afektu, lera, joran, onirizte, lehi, lege, bihozkada; (2. acogida) abegitasun; (3. sujeto a cargas) lotu; (4. sentimiento) hunkimendu; (5. inclinado) eman, isuri, lotu, zale, -koi. // Lur EG/CE: (1.) txera; (2.) zaletasun, zale. // PMuj DCV: leia, griña, txera, laztan, eraspen, zaletasun, joera. // Azkue Aurkibidea: eraaspen, onerizte, oniriste; jarkitu; d) afectividad: ElhHizt: afektibitate. // HiruMila: afektibitate, hunkiberatasun, afektibotasun. // Casve FE: (faculté) beratarzün; bihozmarddotze, minberatze.

Erdaretako formak

Erdarazko formak: a) 'afección' gaztelaniazkoaren ordainak: fr (DLLF): affection / Med. affection, maladie; it (L. Ambruzzi): affezione, affetto, simpatía, benevolenza, inclinazione; (filial) alterazione; (Med.) affezione, malattia; ca (DCC): afecció; en (DEIL): affection (cariño); (Med.) affection, complaint, disease; de (Slaby-Grossmann): schädliche Einwirkung / (zu) Neigung / Gemütserregung, Affekt / (Med.) herz- und Kreislaufkrankhiet, lungenleiden; b) 'afectivo, -ividad' gaztelaniazkoen ordainak: fr (DLLF): affectif, ive; affectivité; it (L. Ambruzzi): affettivo, sensitivo; affettività, sensibilità; ca (DCC): afectiu -iva; afectivitat; en (DEIL): affective (referente a las emociones); sensitive (sensible); affectionate (cariñoso); affectivity; sensitivity, sensitiveness (sensibilidad); de (Slaby-Grossmann): gemüts- / empfindsam / empfindsames Gemüt / Gemütskräfte; gemütsbewegung / liebessucht / liebebedürftigkeit / (Med.) gesteigerte Gemütserregbarkeit; c) 'afecto, -a' gaztelaniazkoen ordainak: fr (DLLF): affectionné, e; attaché, e; cher, chère / atteint, e (aquejado) / affecté, e; attaché, e (destinado); it (L. Ambruzzi): soggetto a gravami, gravato; (Med.) ammalato, affezione; affetto, amore; cordialità; espressione, vivezza; (Mess.) destinato; ca (DCC): afecte -a; en (DEIL): dear; afecto a, fond of, attached to, subject to, liable to; (Med.) suffering from, afflicted with; de (Slaby-Grossmann): geneigt, zugetan, ergeben, gewogen / bestimmt / angewiesen auf / mit Vorbehalt erteilt / abgabenpflichtig, steuerpflichtig / sehr ergeben / zugeteilt / gemütsbewegung / stimmung / zuneigung / gewogenheit, wohlwollen / affekt / krankheitsanfall / anhänger.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: afekto / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-ektu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

afekzio (Urt I 423), afekzione (Urt I 423, afexione ib. 377, Urt Gram 40), afetzione ( VocBN , Gèze), afekzino (Urt Gram 40). Afecto, sentimiento; deseo, pasión. "Affection" VocBN y Gèze. Tr. Documentado en textos septentrionales desde Leiçarraga (no aparece en Axular ni en Etcheberri de Ziburu). En el s. XIX su uso decae y no hay testimonios del s. XX. Halakotz bada abandonatu ukhan ditu Iainkoak itsusgoatako afekzionetara. Lç Rom 1, 26 (Dv lehia laidotsuenetara, TB lizunkerietarat). Zeren haragiaren afekzionea etsaigoa baita Iainkoaren kontra. Lç Rom 8, 7. Eta asko da nehori gaitzerizterik edo afekzione gaixtorik ez ekartea? Lç Ins D 6v. Presentatzen derauzkitzut ene bihotzeko afekzioneak. SP Imit IV 17, 2 (Mst desira). Libra nazala afekzione gaixto eta amudio desordenatu guzietarik. SP Imit III 4, 1 (Mst desirkünte, Ch amudio lohi, eta gutizia desordenatu). Eta jakiteko zer afekzione eta zer berthute pratikatu behar den oren hetan. Gç 84. Batzuek debozione gehiago dute saindu batentzat bertze batentzat baiño; ordean afekzione hori maizago da humanoa. Ch III 58, 3. Bekhatu benialaren afekzionerik edo amodiorik gabe. CatLav 244. (V 124) Ez diozogula gure bihotzari permeti hura desiratzea, hari afekzionez lotzea. He Gudu 68. Yaidura edo afekzione gaixtoak. Lg I 198. Gloria haboro eman düzüna Jinkuari zure afekzionerik xipienaz, eziez eman beitere kreatürek orok bere akzione handienetzaz. Mercy 22. Bekhatu benialaren ganako afekzionerik gabe. Brtc 237. Bihotzeko sentimendu eta afekzione hautan datza meditazioneko gorphutzaren bigarren phartea. Dh 102. Ikhusten ditu ene pentsamendu eta afekzionetan diren sekreturik minenak. MarIl 61. Birjina Jinkoaren Ama thonagabiari jüntatü zütian afetzioniaz [othoitzen zütügü] . Ip Hil 262. Non inposible bezala baita izan dadin pozoatua afekzione gaxtoen pozoinaz. Arb Igand 113s. Birjina Jainkoaren Ama notha gabeari juntatu zaituen afetzioneaz eta Jesu-Kristo besarkatu duzun aita ordeko amodioaz [...]. San Josephi othoitza [título de una hojita publicada en Bayona] (ap. DRA). v. tbn. Afekzione: Etchart 3.1v. Tt Arima 53. CatLan 114. JesBih 400. UskLiB 63. Jaur 372. (Con -zko, adnom.). Gauza guzién gainetik zuen artean karitate afekzionezkoa duzuelarik. Lç 1 Petr 4, 8.

afekzio 58: Berria 2, Deia 3, Deustuko Unibertsitatea, Euskal Herriko Agintaritza, EiTB, Consumer 42 (guztiak dira Medikuntzari lotuak), Karmel, Laneki 4, UEU 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

afekzio 150 (144 Xarritonenak dira, Spinozaren Etikaren itzulpena): Piarres Xarriton 144, Josu Zabaleta 3 (afekzio-irudi), Ibon Uribarri 2, Xabier Kintana.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Asko erabili da eta jasotzekoa izan liteke Medikuntzarako.

Forma saihestekoa

Saih. da erabilera arruntean; Tekn. gisa (cf. Med.) izan dezakeen erabilera ez da orain eta hemen erabakitzekoa.

Jakite-arloak

Med.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

LB 36 (Elhuyar 19, Elkar 9, UEU 8); ETC 11.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: afelio iz. (Astron.) afelio / Adorez: afelio iz. (Astron.) afelio / Labayru: afelio 1 iz. Astron. afelio. Belarrondoko bat emoten badeutsut, Lurraren afelioraino joango zara!: ¡Si te suelto una, vas a ir hasta el afelio de la Tierra! / NolaErran: 0 // Euskalterm: afelio (Astrom. Termino onartua da). /// ZTHB-Astron: afelio.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia da eta sarrera gisa jasotzea proposatu da, dagokion markarekin.

Jakite-arloak

Astron.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Biol.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-s.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Hizkl.

Sektore jakin bateko informazioa

Laburtzapenak: Afganistan.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

afghani: HiztEn; afgani: LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

afgani: Estilo Liburua.

Erdaretako formak

Wikipedia: (en) afghani.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Monetak: iz. (Afganistango dirua).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

afganiar 1, A. Lertxundi (“Printzesa? - Printzesa... afganiarra”); afganistandar 1, J.A. Sagastizabal (“Pilotoa Harum-El-Azah afganistandarra zen, hegazkinak azaz gainezka”); afgano 5, X. Gereño (“Gurasoen jaioterria afganoa izanik, bera Iran-en jaioa zen, hirurogei eta hamar urte aurrerago”, “Etxe aurrean eserita zegoela ikusi zuen afganoa hurbiltzen”, “Afganoak aldeko erabakia hartzera animatu nahi izan zuen”, “gerrilari afgano” 2).

Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 38: Afganistan, Afganistango Estatu Islamiarra; afganistandar, afganiar; Kabul; kabuldar.

Atzizkien araberako erabakiak

-tar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak

Euskaltzaindiaren Arauak

EArauak 38: Afganistan, Afganistango Estatu Islamiarra; afganistandar, afganiar; Kabul; kabuldar.

Atzizkien araberako erabakiak

-tar.