Euskaltzaindiaren Hiztegia

Euskaltzaindiaren Arauak

abioi h. hegazkin, aireko

Eratorri-konposatu egokia da, beste gabe onartzekoa

ik. abioi, hegazkin, aireko

Eratorri-konposatu berria da, eta hobestekoa maileguaren aldean

hegazkin formari eman zaio lehentasuna, aski hedatua delako (hau da erabiliena EEBSko datuetan: 95 ager.).

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta baliokidearekin batera onartzekoa

abioi ere onartzekoa da: mailegua izanik, baldintza minimoa betetzen du (3 ager. OEHan; 24 ager. EEBSn).

Zerrendakoaren pareko forma(k)

aireplano ere sar daiteke, Zah. dela esanez.

Txostenaren laburpena

abioi txiki, abioitxo, abioixka, abioneta, (h)egaxkin, (h)egazkintxo, (h)egazkin txiki begiratu dira, eta aurkitu: OEHn ezer ez; EEBSn abioneta 5 aldiz, EB (M. Zuazabeitia 4, J. Agirre).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abioneta : DFrec 2, HiztEn (eta ElhHizt).

Adiera bereko beste formen erabilerak

abioixka : PMuj DVC; (h)egaxkin : HiruMila, PMuj DVC.

Erdaretako formak

es avioneta-ren ordainak: fr (DLLF): avion de tourisme, avionnette; it (L. Ambruzzi): aeroplano píccolo; ca (DCC): avioneta; en (DEIL): airplane [gaztelaniazko 'aeroplano'ren parekoa; ez dugu 'avioneta'ren parekoa aurkitu]; de (Slaby-Grossmann): Kleinflugzeug.

abioneta iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, abioneta-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. hegazkin txiki].

abioneta 16: Argia (“Egileek 14 kutxetan zehar kotxe gidaria izan nahi duela erakutsiko digute, baita hiru zulo belarri bakoitzean, ameslari izan, abioneta pilotu, marinel...”), Berria 2 (“Klasiko honetako eszena batzuk historiara pasatu dira, tartean Grant ihesi agertzen dena atzetik abioneta bat duela”), Deia 7 (“Bere arrantxo urrunean irratia izorratu zitzaion abeltzain batek enborrekin apendizitis hitza marraztu zuen lurrean, eta horri esker abioneta batek mezua ikusi eta arazoaren berri eman zuen”), DiarioVasco 2 (“Foru Aldunditik diotenez, hau nekazaritza ekologikoan onartutako produktua da eta irailaren hirugarren astean hasi ziren tratamenduarekin. Aplikazioa abioneta bidez egiten ari dira, Mendietako eta Natura Inguruneko Zuzendaritza Nagusiko teknikari eta basozainen zuzendaritza eta laguntzarekin”), EiTB (“Eta abioneta bat kontratatzea kartel handi batekin ere bai: Leo, te adoro!!!”), Elkar 3 (“Abioia txikia zen, helizeduna, abioi izena ere ez zuen merezi, gehiago zen abioneta bat, eta agian horregatik mugitzen zen hainbeste, gora eta behera, eta baita alde batetik bestera ere”); hegazkin txiki 74.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

abioneta 9: Unai Elorriaga 5 (“Eta abioneten gainean aireko ekilibristak, sasoi batekoak”), Patxi Zubizarreta 2 (“Billeteak erosi aurretik, ordea, denok denon aurrean pisatu behar izan dugu abionetetarako talde orekatuak lortze aldera, eta begien bistan geratu da azken asteotan argaldu egin naizela”), Joseba Sarrionandia (“Aldiro eztulka eta itoka hasten den abioneta horietakoa izango da, zeharo izututa egingo dut bidaia osoa eta, hala ere, lurraldea estimatzeko gauza izango naiz, airetik, ikaragarri ederra baita, eta hemen behean geratuko da Gorria gaixorik, joritasunaren basamortu eta ahazturaren jungla sakon honetan”), Ramon Saizarbitoria (“beren burua entregatu zuten gudarien aurrean jartzeko Ajuriagerra Miarritzetik Santoñara abionetaz itzuli izanak - eta hori eginez bere heriotza kondena sinatu zuen -, hots, burukide bakar baten portaerak, duintasuna eman zien gainerako guztiei”), Koldo Izagirre (“Hamabi gizonen besoak Canadian Rescue Service-ko abionetari agurka”); hegazkin txiki 4.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: Ik. kirol hegazkina / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "†  abioneta . Hitz hau gaztelaniatik hartua da. Europako beste hizkuntzetan hegazkin txikia edo kirol hegazkina bezalako esamoldeak erabiltzen dituzte, eta nahiko argigarriak direnez, horiek erabili, ez gaztelaniaren mailegua".

Debekua uztea proposatu da, baina gomendatutako forma ez da batere zehatza. Horregatik, bidalketa hegazkin arin formara egitea proposatu da. Eta honek hegazkin arin azpisarrera egitea eskatzen du: hegazkin txiki kendu eta hau jasoko da, eta orain definitzaile gisa dagon ‘hegazkin arina’ren lekuan ‘hegazkin txikia’ jarriko da.

Forma saihestekoa

Saih. Ik. hegazkin txiki.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ez da ageri corpusean eta OEH argitaratuan.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

abisal EB 3 (NZ, J.A. Agirre, Gipuzkoako geografia); abisalde EB 2 (NZ).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abisal : AB38 2, HiztEn-LurE, Euskalterm 5 (arrain abisal, fauna abisal, lautada abisal, zona abisal); eta ElhHizt. Ez dugu aurkitu hiztegiotan: HiruMila, Casve EF, DRA, Lh DBF, PMuj DVC, PMuj DCV.

Erdaretako formak

Erdaretakoak: fr (DLLF): abyssal; it (L. Ambruzzi): abissale; ca (DCC): abissal; en (Webster): abyssal; de (Slaby-Grossmann): abyssich, Tiefsee- / fauna (Zool) Tiefseefauna.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

onartzekoa da, aski nazioartekoa baita (es, fr, it, en; baina de abyssisch), eta bestela adierazten zaila.

Euskaltzaindiaren Arauak

abisatu, abisa, abisatzen. du (Ipar.) edo dio (Heg.) ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

abisatu, abisa, abisatzen

Aditz-erregimena

du ad. da Ipar.; dio ad. Heg.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: abisu eman .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ABISU EMAN (Urt). Aconsejar, advertir; avisar. "Adhortari" Urt I 166. [Lehenbiziko parte hunek] zer begitarte izaiten duen eta nor nola mintzo den abisu eman diazadan. Ax 16 (V 6). Elkharri hel gakizkon, elkharri irakhats diozogun eta batak bertzeari abisu eta konseillu demogun. SP Imit I 16, 4. Jesu-Kristok abisu ematen dio penitentari. Gç 109. Hargatik San Frantses Salesek abisu ematen deraie yende prestuei. Dh 47. Konfrarioa establitu den phondutik hartaz abisu emanen da Errumako kongregazioneko sekretarioari. JesBih 465. Jaun-andere orier buruz / abisa eman nahi nuke. Bordel 93. Zelan [burdiñezko garrikoa] apurtu bere abisu / emonik francotarrari. FEtxeb 32. De Rijk-ek abisu ematen digu galdegaiaren aurreratzea ez dezagun 'ezker aldera destokitze' [...] moduko zerbait bezala har. MEIG VI 160. v. tbn. Ch III 32, 2

adib.: abisu 1 iz. Oharra, kontseilua. Itsasturi irakurleari abisua. Ez luke ez, berriz haserretzeko, beste abisuren beharrik. Gogoan erabili konfesorearen abisuak. 2 iz. Gaztigua, ohartaraztea. Afaltzera etortzeko abisua. Abisua hartu. Hamabiak ziren poliziari abisu eman zionean

abisu eman 114: Consumer, Berria 89, EiTB 15, Argia 4, Laneki 3, Erlea 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: abisu eman 39: Berria 11, Herria, Josu Zabaleta 3, Joxean Agirre 3, Jon Alonso 2, Koro Navarro 2, Anjel Lertxundia, Koldo Izagirre 2, Elena Touyarou, Pablo Sastre, Juan Martin Elexpuru etab.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta jasotzekoa, adibidea azpisarrera eginez.

Esapideei dagokien sistematika

eman.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

abisu sarrerari dagokion azpisarrera.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: abitua hartu , abitu-hartze .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: AS.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

hartu: -a.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

abitu sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

abixoi G 1 (Izt C: "Arrain oen izenak ezarriko ditut, Egaztienak bezalaixen, dakitzadan erdarazkoak alboan dituztela. Abixoia [Itzulpenik gabe]"); lantzoi B 1 (Ag Kr: "Antxoba, sardiñ edo lantzoi zatia amoan ipiñi").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

adiera ilunekoak dira kabuxa 2 (A. Zugasti: "biotzean zeramana irteten zitzaiola lumaren muturretik: itxasoa, arrantzaleak, kaya, kabuxak, lupiyak"; M.A. Unanua: "Itsasbazterreko harkaitzartean bizi diren animalien artean aipagarria da kabuxa izenez ezagutzen den arrain txiki talde bat, euskal kostaldeko marearteko iktiofauna gehiena osatzen duena") eta lantzoi 1 (I. Linazasoro: "Markako koñak botilla baten sartu ta eman oni, lantzoi onek naiku izango dau ta"); zilarrarrain 'Lepisma saccharina' adierako EB 1 (I.A. Berriotxoa: "Intsektuek habitat mota asko kolonizatu dituzte, gizonarena barne, zilarrarraina (Lepisma saccharina)-rekin gertatu den bezala").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abixoi : HiztEn (eta abixoi handi, abixoi txiki); LurE, EskolaHE; Euskalterm 2 (eta abixoi handi, abixoi txiki). Ez dugu aurkitu ap. AB50, AB38 eta DFrec.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegiaren hustuketako lekukotasunak: a) Argentina sphyraena (es pez plata / fr argentina): abixoi : Arzdi Peces; Las setas; abuse : Anasagasti Bermeo; zillar-arrai : Muus-Dahlstrom; b) Ammodytidae (fam.) (es barrinaire + aguacioso + pión / fr équille + lançon): abixoi : Azkue DVEF; PMuj DVC; abus : Azkue DVEF; abux : PMuj DVC; kaisoi : Azkue DVEF; kantuko angila : Lh DBF; kaxoi : Azkue DVEF; lansoi : PMuj DVC; PMuj DCV; mutxarreri : Azkue DVEF; PMuj DVC; c) Atherina (hepsetia) boyeri (es pejerrey / fr cabassoun): abuse : Anasagasti Bermeo; d) Atherina (hepsetia) presbyter (es abichón / fr prêtre): abixoi : Azkue DVEF; Lotina Peces; FauMar; PMuj DCV; Muus-Dahlstrom; abixon : Lotina Peces; kabixoi : PMuj DCV; kabuxa : Azkue DVEF; PMuj DCV; kaixoi : PMuj DCV; kautxua : FauMar; kauxoi : PMuj DCV; kauxua : Lotina Peces; odol-gabe arrain : Lotina Peces; sardieta : Lotina Peces; sardietia : Arzdi Peces; e) Atherina (hepsetia) presbyter' / es abichón / fr prêtre: keixoi : PMuj DCV; abux : PMuj DCV; abotx : PMuj DCV; mutxarrei : PMuj DCV; "Nomenclatura Ictiológica".

Erdara/euskara hiztegietako datuak

ElhHizt: abichón: abixoi handi (Atherina presbiter); aguacioso: lantzoi txiki (Ammodytes tobianus); barrinaire: lantzoi leun (Gymnammodytes semisquamatus); pejerrey: abixoi txiki (Atherina boyeri); pez plata: zilar-arrain (Argentina sphyraena); pion: lantzoi handi (Hyperoplus lanceolatus). // T-L LFB: equille: lantxoin; lançon: lantxoin, kantuko angula, lantiantoñ. // BeraLzM: aguacio: kabixoi (kaixoi, kausoi, kabuxa, abixoi). // Azkue Aurkibidea: aguacío: abus, kabixoi, kabuxa, kaixoi, kauxoi. // Ez dugu aurkitu besteotan: HiruMila, Lur EG/CE, Lur EF/FE, Casve FE, HaizeG, LMuj HOT.

Eratorri-konposatu egokia da, beste gabe onartzekoa

ik. abixoi / abisari / xabiroi

Landare eta animalien taxonomi izena

Atherina sp.

Berrestekoa da, erabat nagusitu ez den arren

nahiz OEH-an abirazai ematen den, ez dago forma honen aldeko pisuzko arrazoirik

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ablatibo 9: J.M. Irazola (“Nominatiboa / Ergatiboa / Datiboa / Genitiboa / Komitatiboa / Instrumentala / Genitibo TD / Inesiboa / Adlatiboa / Ablatiboa / Partitiboa”, “alatiboa eta ablatiboa”, “Lehenago partitiboak ablatibo kutsua zeukan -tarik, -tatik = nondik adierazteko”, “Hortaz, deklinabide zaharrak, R. Lafonen ustez, eskema hau izango zuen gutxi gora bera: Nominatiboa / Ergatiboa / Datiboa / Genitiboa / oraintsuago / Instrumentala / Inesiboa / adlatiboa / Partitibo-ablatiboa”, “Kasuok hauek dira: Toki-denborazko genitiboa (-ko); komitatiboa (-e-kin); Ablatiboa (-tik) eta inesiboa (-n)”, “Bestalde, -etarik ablatibo pluralekoa, eratorri honen partitiboa besterik ez dugu”), B. Latiegi (“Ablatibu eran”), Eutsi/1 (“Ablatiboa: Iruñetik; Donostiatik”), R. Gomez (“Ablatibo pluralak bi forma hartzen ditu”).

Sektore jakin bateko informazioa

EGLU-I, 272 (eta tauletan): ablatibo.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ablatibo: HiztEn, HiruMila, ElhHizt, LurE.

Erdaretako formak

fr (DLLF): ablatif; en (Collins): ablative; it (S. Carbonell): ablativo assoluto, ablativo; de (Langenscheidts): Ablativ.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

Kategoriak eta arloa aipatzeko eskatuz: «izond. eta iz. Hizkl.»

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Kasuen izenak.

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

mailegu onartzekoen minimoa betetzen du.

Jatorrizko forma

abokatu, legegizon

Euskaltzaindiaren Arauak

abokatu

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta baliokidearekin batera onartzekoa

abokatu onartzekoa da, baldintza minimoa betetzen duenez

Eratorri-konposatu berria da, eta hobestekoa maileguaren aldean

legelari , horren ondoan proposatu eta bultzatzekoa da, sexismotik ihesi; legegizon baztertu gabe, gizonezkoari dagokiola erabiltzeko; ez dira sinonimo oso: 'legean aditua' edo dira azken biak

Zerrendakoaren pareko forma(k)

legelari, legegizon

OEHko datuak [laburduren azalpena]

abogautza G 1 (Tx B: "Laguntza izan banu abogautzarako, / izketan ez ninduen iñork arrapako"); abogadutza EB 1 (Arti Ipuin: "Sorbonan abogadutzako estudioak egin-berriak zeuzkana").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

abogadutza 2, G-EB (SMitx Unam: "Gizadi zabalaren aurrerako gure larrimiñaren Albistari zaitugunez, eraman errezago zaigu beñola, zure abogadutzari esker, gure bakartea"; G. Garate: "Amazazpi urte zituela Marx Bonn-era alderatu zan abogadutza ikastera").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abogadutza : DFrec 1, AB38 1; abokatutza : HiztEn-LurE, Euskalterm 6.

Adiera bereko beste formen erabilerak

abokatutza : ElhHizt, HiruMila; abogautza : PMuj DVC. // Ez dugu aurkitu besteotan: Casve EF, DRA, Lh DBF.

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "abokatu, abokatutza...".

Atzizkien araberako erabakiak

-tza.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

abolitu IE 29 (Lç); indarbagetu 17: 'ohitura, lege edo arau bat bertan behera utzi' adierako 2 (Itz Azald), eta OEH argitaratuan beste bat (TB He 7,18: "Hola leheneko manakuntza izan da indargabetua haren flakotasunaren eta ezdeustasunaren gatik"); 'balioa galdu, kendu' adierako 12 : B 2 (Mg CO, Ag AL), G 5 (VMg, Bv AsL), IE 2 (SP Phil, Mde Pr), Zu 1 (Mst), EB 2 (MEIG), beste indar bagetu 1 (Añ GGero), eta OEH argitaratuan beste bi (He 472 "indarres gabetzen" eta LE-Ir: "argalegi komekatzen dena eritus ta indargabetus"); indargetu 15 (Zav Fab, Añ EL2 4, Ag Kr 4, Ag G, Enb 2, BEnb NereA 3), eta OEH argitaratuan beste bat (TAg Y: "Olerkia indargetu ta belxkatu egiten dute onelakoak"); indargabetze EB 1 (MIH). Eta OEH argitaratuan "v. tbn. EE 1884a, 312 (...) Inddargatu: Ezale 1897, 37a. (...) Indarkatu: Ezale 1899)".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

EB dira abolitu 2 (SM in Euskera 1982); abolitze 1 (Alderdi Komunistaren manifestua); abolizio 3 (Gabai, Egin 1977, Unesco-ren Albistaria 1989); a) 'lege edo arau bat bertan behera utzi' adierari dagozkion besteak: baliogabetu 8 (M. Lopez, E.J. 3, Oinarrizko legeria Bizkaian, M. Haranburu, EHAA 1989, Amaiur 1986); baliogabetze (eta balio gabetze eskaera) 8 (E.J., Gipuzkoako Lurralde Historikoko Foru-Instituzioen Xedapen-Bilduma 1989, E.J. BEO 1990 5, Egin 1986); indargabetu 16: B 2 (Itunben ekonomikoaren legea), G 1 (J.M. Azkue), IE 1 (A. Lizartza), EB 12 (Araba lurralde historikoaren aldizkari ofiziala 4, BEO 2, EHAA 5) eta indargatu B 1 (Euzkadi 1930); indargabetze (eta indargabetze xedapen) EB 7 (A.M. Abate, Araba lurralde historikoaren aldizkari ofiziala 4, EHAA, BEO) eta indargetze-erabaki EB 1 (EHAA); indarbagetzaile B 1 (Itunben ekonomikoaren legea); b) 'balioa galdu, kendu' adierakoak dira: baliogabetu EB 4 (S. Goñi, U. Larramendi, R. Etxezarreta, Euskal kulturaren urtekaria 89) eta indargabetu EB 3 (J. Arrizabalaga, J. Sudupe, Oihanaren deia).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

abolizio : AB38 2; abolitu : AB38 1 (eta 'abolir' itzulitako deuseztu 1: "konstituzioa deuseztu"; baztertu 2: "konstituzioa baztertu"). Ik. Entziklopediak: HiztEn: abolitu : "du ad. Zuz. Ohitura, lege edo arau bat bertan behera utzi, indargabetu"; abolizio : "iz. Abolitzearen ekintza eta ondorioa"; abolizionismo : "iz. Ohitura edo lege bat indargabetzea eskatzen duen jarrera edo doktrina; esklabutza eta heriotza-zigorrareran bereziki"; abolizionista : "iz. eta izond. Abolizionismoari dagokiona edo haren aldekoa". // LurE: abolitu : "du ad. Zuz. Ohitura edo agindu bat indarrik gabe utzi"; abolitze : "Abolitu aditzaren aditz izena"; abolizio : "iz. Abolitzea".

Sektore jakin bateko informazioa

EurItune: ezeztatu (eu horrek edozein bereizkeria ezeztatzea dakar / es ella supondrá la abolición de toda discriminación / fr elle implique l'abolition de toute discrimination / en it shall entail the abolition of any discrimination / de sie umfasst die Abschaffung jeder unterchiedlichen Behandlung). // AdminEL: abolir: " indargetu . du, pol.; kendu . du, pol.". // AgAld hitz-bilduma: abolir: " deuseztatu ; kendu (heriotz-zigorra kenduta gelditzen da); baliogabetu (lege horiek baliogabetu ditzaten akio egingo dute); ezeztatu ". // ez dugu aurkitu besteotan: IVAP. AdmMila, HezkAdmin.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Beste hiztegietako ordainak: ElhHizt: abolición: "(Der.) indargabetze (legea); ezeztatze, deuseztatze, abolizio (erregimena...)"; abolicionismo: abolizionismo; abolicionista: abolizionista; abolir: "(Der.) indargabetu (legea); ezeztatu, deuseztu, abolitu (erregimena...)". // HiruMila: abolición: abolizio; abolición foral: foru-abolizio; abolicionista: "adj. 1 aboliziozale. 2 aboliziogile"; abolir: "vt. (v. defec.) aboli(tu); deroga(tu); ezerez(tu); ezezta(tu); indargabe(tu)". // Lur EG/CE: abolir: ezeztatu. // Lur EF/FE: abolir: ezereztatu. // Casve FE: abolir: elki, kentü, ezdeüstü, ezeztatü; abolitif: kenle, ezeztazale; abolition: elkitze, kentze, ezdeüste, ezeztatze; abolitionnisme: ezeztaliargoa; abolitionniste: ezeztaliar. // HaizeG FB: abolir: ezeztatu, kendu; abolition: ezeztatze, lege-kentze. // T-L LFB: abolir: kendu, suntsitu. // PMuj DCV: abolición: lege-kentze, aienatze; abolicionista: lege-kenzale; abolir: (derogar) (legea) kendu, aienatu, ezereztu, indar-gabetu. // BeraLzM: abolir: indargatu, oigetu. // Azkue Aurkibidea: ø.

Erdaretako formak

es abolible, abolición, abolicionismo, abolicionista, abolido, abolir formen ordainak: fr (DLLF): abolition; abolitionnisme; abolitionniste; abolir, abroger; fr (Le Petit Robert): abolir, abolition, abolitionnisme, abolitionniste; it (L. Ambruzzi): abolíbile, abolendo; abolizione, soppressione, rèvoca, abrogazione; abolizionismo; abolizionista; abolito, annullato, abrogato; abolire, abrogare, annullare; pt (Eurodiccionario): abolição; abolir; ca (DCC): abolició, abolicionisme, abolicionista, aboliment; en (DEIL): abolition; abolitionism; abolitionist; to abolish; de (Slaby-Grossmann): "Abschaffung f // <Jur> Aufhebung f eines Urteils // - de la esclavitud Abschaffung f der Sklaverei"; "Abolitionismus m // -ta m Abolitionist, Gegner m der Sklaverei (bzw der bestehenden Gesetze)"; abschaffen, aufheben.

Terminologia

Ik. Termium: en abolish a right / fr éteindre un droit; en abolished position, deleted position / fr poste aboli, poste supprimé; en abolition of customs duties / fr désarmement douanier; en Convention concerning the Abolition of Forced Labour, Abolition of Forced Labour Convention / fr Convention concernant l'abolition du travail forcé, Convention sur l'abolition du travail forcé; en elimination of job, abolition of job / fr suppression d'emploi; en abolition of post / fr suppression de poste; en abolition of means test / fr suppression du critère du besoin.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: Ik. ezeztatu

Zalantzazkoa da mailegua, lantaldeak zalantzak baititu horren premiaz

ik. oh. s.u. abolizio.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zalantzazkoa da mailegua, lantaldeak zalantzak baititu horren premiaz

ez dakigu beharrezkoa den; litekeena da legelarien artean hala izatea (eta abolitu aditza ere bai); berei galdetuko zaie eta, baiezkoan, "1 Tekn. Zuz. [eta defini, adib.: 'ohitura, lege edo arau bat indargabetzea']. 2 bestetan erabil baliogabetze , ezeztatze , indargabetze , etab."

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma baztertua

Bazt. Ik. ugari, oparo.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma baztertua

Bazt. Ik. ugaritasun, oparotasun.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

minimoa betetzen du, eta ez da ikusten ordezko egokirik izan dezakeenik Itsas. eremukoak.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

aborda, abordatzen.

Jakite-arloak

Itsas.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

aborigen(e) 10: HD kulturak 6 ("Lehen kolono zuriak Botany Bay-n lehorreratu zirenean, Australian eta Tasmanian [erdialdeko basamortuak barne harturik] 300.000 aborigene inguru ziren", "Tasmaniako aborigeneek izan zuten amaierarik tristeena", "Kontinentean aborigeneak misio eta erreserbetara bildu zituzten", "Aborigeneek europarrek baino askoz ere denbora gehiagoz iraun dezakete urik gabe", "Gobernuak aborigenei etxeak eskaintzen dizkie, baina askok nahiago dute aire zabalean bizi", "Australiako legeak gaur egun zona batzuetan aborigeneen taldeei beren arbasoen lurraldeak eskatzeko eskubidea ematen die"), Egunk 1996 4 ("dozenaka hizkuntza aborigen desagertzear daude", "aborigenen eta asiarren artean, zuriek Australiako gizartearen % 90 baino gehiago osatzen dute", "Bestalde, bertako kultura eta hizkuntzetako literaturek beraien eragina nabarmen handitu dute, eta ingelesezko argitalpen ugarik egin die leku azken urteotan kultura aborigenei", "Ingelesez idatziriko literaturaren ildotik eta nahi baino astiroago bada ere, esan dugun bezala, hizkuntza aborigeneetako lanak ari dira egiten bere bidea").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

aborigen : ElhHizt (aborigen) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal aborigen / aborigène formen ordainak: HiruMila: 1 adj. originario/a del país en que vive: bertako, hangoxe; 2 m. pl. morador/a del país: lehenengo biztanle, lehen biztanle // ElhHizt: 1 bertako, jatorrizko; 2 aborigen // Casve FE: eskualdeko, (suf) -ko; aborigène de Haute Soule: Basabürüko // PMuj DCV: 1 indígena: bertako, tokiko, lekuko, jator; 2 morador primitivo: lenengo biztanle; 3 pl. principio: asiera, asialdi, lenaldi, iturburu // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, HaizeG FB, T-L LBF.

Erdaretako formak

fr (DLLF): aborigène; it (S. Carbonell): adj aborigino, aborigene; sm pl aborigeni; en (Collins): adj aboriginal, indegenous; nmf aboriginala, aborigine; de (Langenscheidts): adj-su bodenständig; m Ureinwohner.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta arloa mugatuz onartzekoa

mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen du, eta beharrezkoa dirudi, arloa mugatzea zaila den arren.

Euskaltzaindiaren Arauak

abortatu, aborta, abortatzen. du ad.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

hilaurtu sinonimo gisa emateko eskatuz.

Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa

ik. abortatze / aborto

Nazioarteko formaren hurbilena da hobestekoa

forma nazioartekoaren bidekoa (cf. avortement) abortatze da; testuinguru guztietarako balio al du (cf. abortatze-legea bezalakoak)?

Forma arautuaren azalpenaz oharra

hilaur sinonimo gisa emateko eskatuz.

Forma baztertzekoa izanik, forma hobetsia adieraziz aipatzekoa

ik. ahots

Euskaltzaindiaren Arauak

abots* e. ahots

Forma baztertzekoa, baina aipatzekoa

Jakite-arloak

Tekn. (Mekan., Geol., Med.): a) hiru eremutan bederen erabilia; b) horietatik kanpo erabiltzeko arriskurik gabea.

Forma baten adiera(k)

higadura-mota.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

a) 'berokia' adierakoak 10 dira (ez dira OEH argitaratuan ageri): abrigo 7 (Lab SuEm 3; Izeta DirG 4); abrigu 3 (Sor Gabon, Basarri; Izeta DirG); b) 'keinua, imintzioa' adierako abrigu 2 (Zav Fab, Añ EL2), eta OEH argitaratuan beste abrigu (CatElg) eta abriguka (A) bana.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) 'berokia' adierakoak 11 dira, guztiak EB: abrigo 9 (M. Aldasoro, J. Apalategi, M. Solbes, R. Saizarbitoria, A. Urretavizcaya, X. Olarra, A. Juaristi); abrigu 2 (X. Mendiguren B.); b) 'keinuka, imintzioka' adierako abriguka EB 1 (J. Iturralde).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

'berokia' abrigo : DFrec 2, AB38 1, AB50 1, Euskalterm 3; 'keinua' abrigu : HiztEn-LurE.

Zer erabiltzen den aztertuko da

ez du baldintza minimoa betetzen, eta beroki izan liteke horren ordezko egokia (nahiz arazoak izango diren hauen motak bereizten eta izendatzen; dirudienez, gainera, artxilexema gisa erabili ohi da beroki, arropa aski desberdinen adierazle gisa, alegia).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

keinua, imintzioa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

abrikot IE 4 (SP Phil, Arb Igand; ECocin: "abrikot hexur") eta Herr 4-7-61; alberetxigu G 1 (Izt C); albertxigu G 2 (Izt C); albertxiko B 1 (Azc PB) eta GipNek 1903; arbeletxeko (Herr 4-7-61); melokotoi G 4 (Echag, Iraola, Munita, Salav); mer(t)xika 30: B 2 (Or Tormes, Laux AB); G 3 (Ldi UO; eta Or Mi: "mertxika-aralde"; Ldi UO: "mertxika-yabe"); IE 22 (Dv Lab, Ox, Zub, JE Bur, Lf Murtuts; merxika: ChantP; ECocin 8 eta "merxika hezur" 3, "merxika marmelada" 2); EB 3 (Arti 2, MEIG); mertxik ondo IE 1 (Ox); mertxikondo B 2 (Altuna, Laux AB); muxika G 4 (Izt C, Bil; eta Salav: "muxika-arbola"); muxika-muxika B 1 (Otx).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu abrikot forma aurkitu; albertxigo EB 1 (A. Arejita); melokotoi EB 7 (I. Mujika Iraola, I. Olaberria, P. Lizarralde, F. Juaristi, Oinarri, Redención; eta A. Lertxundi: "melokotoi kolore"); milikitoi EgAs 1 (K. Sagartzazu); mertxika B 2 (Laux, M. Ziarsolo); muxika G 1 (P.B. Biguria); EB 2 (Oihenart Taldea, K. Bizkarra); muxilka EB 1 (I. Urbieta).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

a) 'albaricoque' itzuliak: albertxiku : AB38 1, albarikoke : AB38 3; Euskalterm-en: abrikot 2, abrikotondo 2, arbeletxeko 11, arbeletxeko-arbola 1; b) 'melocotón' itzuliak: melokotoi : Euskalterm 18; melokotoi-arbola : Euskalterm 2; mertxika : Euskalterm 17, mertxikondo : Euskalterm 2; muxika : AB38 15, AB50 1, Euskalterm 1; muxikondo : AB38 2, Euskalterm 1. // HiztEn: arbeletxeko ("abrikota"); abrikot, abrikotondo; mertxika, mertxikondo; muxika ("mertxika"). // LurE: arbeletxeko; albarikoke ("ik. arbeletxeko"); mertxika, mertxikondo; muxika ("ik. mertxika").

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietakoak: Casve EF: arbeletxeko, mertxika ("abricot"). // Lh DBF: mertxika, mertxikondo ("abricot"); toaxa ("pêche"). // DRA: mertxika, mertxikadoi, mertxikatze, merxika ("albérchigo"); muxika ("melocotón").

Erdara/euskara hiztegietako datuak

a) gazt. albaricoque(ro)-ren ordainak: ElhHizt: arbeletxeko, abrikot, abrikotondo; HiruMila: albarikoke, arbeletxeko, abrikot, abrikotondo; Lur EG/CE: mertxika; PMuj DCV: mertxika, duaxa, muxika, muxurka, briskondo, duaxatze; Azkue Aurkibidea: arbeletxeko, prexega; a') fr abricot-enak: Casve FE: arbeletxeko, duaxa, duaxatze; HaizeG: arbeletxeko, abrikota, abrikotondo; T-L LFB: arbeletxeko; b) gazt. albérchigo-renak: ElhHizt: abrikot, arbeletxeko, abrikotondo, mertxika, mertxikondo; HiruMila: mertxika, toax; PMuj DCV: arbeletxeko, brisko, prexega, tuaxa, mertxika, muxika, briskondo, mertxikondo, duaxatze; Azkue Aurkibidea: arbeletxeko, duaxa, mertxika, tuaxa; c) gazt. melocotón(ero)-ren ordainak: ElhHizt: mertxikondo, mertxika, melokotoi; HiruMila: mertxika, melokotoi, presku, mertxikondo, melokotoi-arbola, muxikondo; Lur EG/CE: melokotoi, muxika; PMuj DCV: muxika, mertxika, mertxikondo; Azkue Aurkibidea: mixtika, muxika, muxilka; c') fr pêche-renak: Casve FE: mertxika; HaizeG: mertxika, toaxa, mertxikondo; T-L LFB: mertxika, toaxa, mertxikondo, toaxondo.

Erdaretako formak

es albaricoque(ro) / albérchigo / melocotón(ero) formen ordainak beste erdaretan: fr (DLLF): abricot, abricotier / ø / pêche, pêcher; it (L. Ambruzzi): albicocca; albicocco / pèsca duràcina / pèsco, frutteto di pèschi; Sin.durazno, pérsico; ca (DCC): albercoc; albercoquer / ø / préssec; presseguer, presseguera; en (Webster): Apricot; Apricot tree / Clingstone peach (melocotón), Clingstone-peach tree; Clingstone apricot (albaricoque), Clingstone apricot / Peach; Peach tree; de (Slaby-Grossmann): Aprikose; Aprikosenbaum / Frühpfirsich(baum); Herzpfirsich; Aprikose / Pfirsichbaum; Pfirsich; Pfirsichbaum; Pfirsichbaum.

Zerrenda osagarriak

NekHizt: Ik. arbeletxeko.

Nazioarteko formaren hurbilena da hobestekoa

abrikot da forma nazioartekoa (gaztelania da saihesten dena); beste baliokideekin batera eskainiko da, hauen erabilera-hedadurak argituz (cf. albertxigo, -iko, arbeletxeko, mertxika, etab.)

Landare eta animalien taxonomi izena

Prunus armeniaca.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: abrikotondo: Prunus armeniaca.

Zerrenda osagarriak

NekHizt.

Landare eta animalien taxonomi izena

Prunus armeniaca.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

absenta (L, S). Ajenjo. v. 2 asentsio. * Eta izarraren izena erraiten da Absinthio, eta urén herén partea Absinthio bilha zedin. Lç Apoc 8, 11 (He Azenzioa, TB Azunzua, Dv Zizari-belharra, Ip Ixeña, Ur (G) Asensioa, Ur (V) Asentzijua). Atsegindasunaren fina eta ondorea atsekabea da eta dolua: ezti-beraskatik absintioa, plazeretik desplazera sortzen da. Ax 356 (V 236). Nork ere dastatu baititu [haren faboreak], bertze gainerako konsolazione guziak mintzat eta absynthiotzat dadutza. SP Phil 477. Absinthiozko urik [...] edan. Ib. 320 (He 321 asensio-ur kharratsa).

LB 37 (Argia 4, Berria 3, EiTB 2, Elkar 26, Euskaltzaindia 1, HABE 1) ; ETC 107.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: absenta iz. absenta, ajenjo / Adorez: absenta iz. absenta, ajenjo / Labayru: 0 / NolaErran: 0. // Euskalterm: absenta (Merkat.; TN da).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia eta jasotzekoa. Hiztegiek ere jaso dute.