Tr. Ampliamente documentado en la tradición septentrional; hay ejs. meridionales desde finales de s. XIX. En DFrec hay 6 ejs. de tinkatu, 2 de tinkotu y 1 de tinktatu.
sense-1
1.
(L, B (+ -ketu), BN, S; O VocPo , Lar, Izt 4r, VocBN , Gèze, VocCB , Dv, H; -kh- Ht VocGr),
tinkotu (G-azp-goi-bet-nav; H)
Ref.:
A(tinkatu, tinkotu);
Lrq(tink);
IzetaBHizt2(tinketu)
. Apretar, oprimir, comprimir; abrazar(se). "Serrer" O VocPo y Lrq. "Garrotter" Ht VocGr. "Acalcar, kalkatu, oñez edo bestela estutu, tinkatu" Lar. "Presser fortement avec les bras, les mains ou des instruments" VocBN. "Gose denak eta iatekorik eztuenak sabela tinka dezala, [...]. Lakoan mahatsa tinkatzea, presser le raisin au pressoir" H. "Ophiloa tinkatu behar ginikezu laxat eztadin (S)" A. Bere besoez pareteko arbria tinkaturik. TtOnsa 95.
Kokotsa tinkatuz paparoaren kontra. Gy 42.
Gorputz dio tinkatzen gerriko gorriak. HbEsk 187.
[Belharra] tinkatzen dute eta gero uzten. DvDial 57 (It trinkotu, Ur trimendu).
Tinkatzen dik yaun hauzapheza bere besoetan. ElzbPAd 80.
Tinkatuz, herstuz, eta bere hats phozoindatuaz laster du [sugeak] bere biktima ithotzen. ElsbFram 178.
Eskua tinkatzearekin. HUAurp 178.
Tinkatu zarotan eskua ezin erranezko atseginarekin. Prop 1906, 38.
Eskuan azaoaren tinkatzera. JEBur 162.
Phuka tinkatuz sudur ziloak. Ox 115.
Nola erdaldunek tinkatzen dituzten ezpainak, irria ez dadin atera burrustan. Zub 66.
Beribil-gidariak tinkatzen baitaut besoa indarrekin. JEBer 71.
Saskika mâtsak ara jaurtiaz / tinkatzen zitutenean. OrEus 383.
Hitzok berresaten zituen hortz tinkatuen artetik. MdeHaurB 103s.
Bata bestiaren gaiñean ipiñiz [papirusen tirak] alkar-gurutzatzen zituzten tinkatu baiño len. EtxdeEgan 1961 (1-3), 97.
Belarritik oratu, indar askogaz tinkatu estu estu. OskKurl 86.
Eskuak tinkatzen dituzte. LarzSenper 134.
Aski zuen Pierre Favre-kin poxi bere xokoan tinkatzea!ArdoySFran 96.
Tinkatuz zintzurra. XaOdol 250.
Laster egin zion bidera, tinkatu zuen. BiblGen 33, 4 (Urt, Dv, Ker, BiblE besarkatu, Ur, Ol laztandu
). [Aingira] hartuko ginuen nolazbait eta tinkatuko bi ahurren barnean.LarreArtzainE 45.
v. tbn. Laph 12. Barb Sup 176. Etcham 204. Zerb Gerlan 108. JEtchep 111.
azpiadiera-1.1
Apretar (un cinturón, un nudo, etc.).
"
Korapilloa, lephokoa, lothura tinkatzea
"H.
Tinkatü nahi ditizügü zurekilanko estekak. IpHil 220.
Tupina guziak ostikoka uzkaili gintuen eta gerrikoak gehixago tinkatu. ZerbGerlan 76.
azpiadiera-1.2
Oprimir; apremiar. Hanitx larderiaz tinkatürik. Mst III 48, 2.
Abariziusak praubezia ezinago miserable batek tinkatürik etxekiren dütü. Mst I 24, 4 (Ch herstu).
Lotsak nündialarik ere tinkatzen. Egiat 179.
Nekheaz eta arduraz tinkatu izanen naizen orenean. DvLEd 176.
Gogoeta gaixtoek tinkatzen eta hestutzen bainaute. JnnSBi 65.
Luak bertanxko tinkatzen dü. GH 1950, 49.
sense-2
2.(-kh- SP).Estirar; tensar."Bander"SP.
Zurda tinkatuz sobera, datorke etentzera. OPr 416.
Hotzak bilhoaren zaiñak tinkatziareki dütü xütitzen. Egiat 249.
Biluaren gisa / trenka dakidan beldurrez eztirot tinka [zingila]. ChantP 92.
Zainen tinkatzeak sortzen dituen oinaze izugarrien gatik. MdePr 79.
Nola dildira eta kanta lezakete xirribika-kordek, ez balute inguruan tinkatzeko zurki maketsik?Lf( inZaitPlat XV
).
sense-3
3.(SP (-kh-), Lar, Añ (G)), tinkotu. Fijar(se), colocar(se)."Faire tenir fort"SP.
"Fixar"Lar, Añ.
"
Ur-xorta bat eman gabe eztituk aise tinkatuko are-ortz oriek (B)"A.
v. finkatu. Tinkha zazu zure bihotza Jainkoa baitan. SPImit III 36, 1 (Ch emazu segurantzarekiñ ene eskuetan, Mst ezarzü fermoki, Ol sendo ipiñi).
Lehenbizirik heldu zaio gogoari pensamendu arin bat, gero tinkhatzen da haren gainean. SPImit I 13, 5.
Lardaia tinkaturik. HerVal 159.
Ark tinkatu izan zuela bere biotz biguña berekin txikitan jostatzen zan lagunagan. OtagEE 1881b, 60.
Bere begi txit gozoak tinkatu zituenean bere aitaren aurpegi garaibean. Ib. 62.
Besoak ez du zeri eldu, ta / itsasoan tinka ezin. OrEus 204.
Azaldu doguzan artezkunde ta obariok gizartean sendotu ta tinkatzeko. EguzkGizAuz 190.
Ez ezazue luzaroan tinkatu ondarrean begiraturik [= 'la mirada']. TAgUzt 37.
Etxe aiek legezko Jaurlaritz agintepean ez dauden lurraldeetan tinkaturik daude-ta."Por radicar"
.EAEg 5-11-1936, 218.
Sortu diran ezpaiak argitzeko eta erabateko arauak tinkotzeko, araudi bat eman bearrean gera. "Fijara las normas"
.Ib. 19-5-1937, 1675.
Nere bi alboetan estu tinkatu. 'Apoyaos'
.ZaitSof 138.
Azkenaldian itxaroa tinkaturik. Ib. 30.
Bestela iñolaz ere ez genun burni-aria arrapatu ta tinkotu al izango. PMujNoni 63.
Arrebak ukalondoak belaunen gainean tinkatu zitun eta burua eskuetan iaso. OrQA 185.
Ausitako anka makil tartean tinkatu zioneko. EtxdeJJ 10.
Mutil on bat idoro [...] buru koloka ori pixkabat tinkatuko liokena. Ib. 54.
Tinkatuz eta geldi-araziz lanegiten du adimentuak. TxillLet 131.
Ideal orrek persona bizi batean mamitua eta tinkotua bear duela egon. VillJaink 134 (89 tinkatu).
Itzik ezagunen esan-gura zeatza tinkatu nai zizun. ZaitPlat 87.
[Oliondoak] lurrean tinkatu. IbiñVirgil 90.
Sugarrezko hodei lodi bat gure gainean tinkatu zen astiro. MIH 298.
Sendo tinkaturiko usarioaren zama. (In MEIG VI 37
).
v. tbn. Anab Poli 112. Gand Elorri 134. NEtx LBB 98. Berron Kijote 209.
azpiadiera-3.1
Quedarse. Artean egun batzuez an tinkatu zedilla eskatu zion. TAgUzt 260.
azpiadiera-3.2
Apustuetako artuemanetan ez dira euskaldunak iñorekin tinkatzen [...]. Aurretik arduragabe iñori itzik eman gabe, irabazirik eman lezakionaren alde jokatzen dira. TAg Uzt 221.
azpiadiera-3.3
1562gneko azken aldirako ermo tinkotua aurkitzen zan bizimodu barria eroian karmeldarren lenengo komentua. OnaindSTeresa 75.
sense-4
4.(Aux. intrans.).Aguantar, resistir. Guthiziarik baduzu khoroatu izaiteko, hari zaite gizon gisa, eta tinkha zaite pazienziaz. "Sustine"
.SPImit III 19, 4 (Ch paira zazu, Mst soferi ezazü, Leon jasan).
sense-5
5.
(BN-baig, S ap. A; Ht VocGr, Dv). "Lier"Ht VocGr 380 y Dv."Apegar una cosa a otra"A.
Bi perfekzione elgarren artian kontrario zirelarik, iuntatu, iosi eta tinkatu baititu. TtOnsa 118s.
Gero hari lodiz tinkatzen dira hein bat [axaleko] urradurako ezpainak. DvLab 388.
sense-6
6.Detener, contener."Fermer"VocS. .
Barrajiak dütü tinkatzen / hurak, bortxaz tü lagüntzen / argitegiala artinokan. 'Qui retient'
.CasveSGrazi 74.
Eta müga muzten bada, / tinkatzen ziok hazkürria. 'On nous coupe les vivres'
.Ib. 110.
sense-7
7.Hacer(se) compacto."
Beroak lurra tinkatzen du, la chaleur rend la terre dure, compacte. Lurra tinkatzen da pizoiaz eta oihala ehunean ioz, la terre devient compacte, se durcit [...]"H.
Arkhina aski tinkatu zenean eta loditu. JEBur 9.