1.
(V, G, AN, L, BN; VP 38r, Lar, Añ),
ixildu (gral., -tu S, R; Lcc, Volt 31, SP, Urt III 34, Lar <ig->, VocS 143 (-tü), Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze (-tü), Dv, H),
izildu (BN-lab; Hb),
ixeldu (V-ger-ple-arr-arrig),
exildu (R-uzt; Mic 6r <eg->)
Ref.:
Bon-Ond 160; A (isildu, isiltu); EI 76, 207; Lrq (ixilt); Iz R 291 y 298, Ulz (ixildu); Gketx Loiola (pastikuna); Etxba Eib; Elexp Berg. Callarse; acallar. Tr. General en todas las épocas y dialectos. En DFrec hay 31 ejs. de ixildu (2 septentrionales) y 30 de isildu .
Ez aiz ixilduko?(Galar, 1536). ReinEusk 30.
Ixil bazinite nahi nikezu. E 207.
Saduzeuak ixildu zituela. LçMt 22, 34 (Leon ixilarazi).
Minzatzetik ixildu zen bezala. LçLc 5, 4 (He y Dv -tik gelditu).
Oi ta ze bitez ixildu. Lazarraga A6, 1169r.
Nik banegian aleguinaz / palagadu ta exildu; / finjidu neben ez nebela / nik alakorik aditu.Lazarraga B12, 1179v.
Dakizkienak aurthiki arteiño ezta ixiltzen. Ax 292 (V 194).
Haren ahalkatzeko eta ixiltzeko. SPPhil 451.
Ülhünpian gorderik egon diren gaizak agertüren dira, eta arrazonamentiak ixiltüren. Mst III 43, 2 (Ip ixiltüren).
Isildu edo mututu zan. CbEg II 176.
Zerua eta lurra bere edertasun guziarekin ixil beitez zure aitzinean. Brtc 72.
Ixildu nozu onetan. MgPAb 160.
Tronpeta-soñua bat-batean isildu zan. Lard 77.
Itxas ederra isildu da. ABAmaE 22.
Oro ixiltü ziren. IpHil 206.
Juduen aldeko gazeta guziak berehala ixildu ziren. HUZez 23.
Ama ixiltzen etzan bere mutil petrala famatu eziñik. Iraola 66.
Ixil nadin, adiskideak. OrMi 111.
Ixildu egik samin latzezko maitasun-otsa. LauxBBa 38.
Isildu ziran esamesak. ErkiagBatB 103.
Behin betikotz ixildu zauku gure errexiñoleta. XaOdol 143.
Geu be bat-batean ixilduten giñan, [musika taldearen] zuzendariaren aginduari begira egon barik.EtxabuKontu 35.
Semetxo, zaitut nabaitzen / nola zotinka zabiltzen / ta ez zerala isiltzen. Zendoia 159.
Lagunen xaramela eztadin ixildu.LarreArtzainE 336.
Ez da oraindik ospe hori ixildu. MIH 60.
azpiadiera-1.1
"
Goiz atzartzen dira eta berant ixiltzen gaitzerako gure nahikariak
"H.
azpiadiera-1.2
"
Oien izketia ixiltzen asi da (G-goi-azp) [= "la conversación estaba decayendo"]" Gte Erd 177.
sense-2
2.Callar, silenciar, dejar en secreto. Bekatu mortalea isilzea konfesioan. El 95.
Ez dizuet ezer ixildu nai. GavS 6.
Borondate ona badozu ez ezer ixildu ta edertuteko. MgCO 269.
Eztot ixilduko san Agustinek dirauskuna. AñLoraS 190.
Ez da ixiltzekoa emen oietako persona itzaltsu batekiñ egiñ zuena. AranSIgn 54.
Bere izena ixildu nai dutana. Zub 49.
Ixildu dut zure burregoer elgar zagutzen dugula. XaOdol 266.
Zentsurak ixildu eta izkutatu dituenak. MEIG VIII 105.
v. tbn. Ub 210. Mde HaurB 107. Vill in Gand Elorri 12. Berron Kijote 112. Ixildu: CatBus 50. Legaz 41. Or Tormes 67. Zait Sof 63. JAIraz Bizia 110. Ibiñ Virgil 41. Etxba Ibilt 489.
azpisarrera-1
EZIN ISILDUZKO(ixil- Dv). Imposible de acallar. Ezin-ixilduzko kalaxka bat jali zauk aphezen kontra. LarzBozak 62 (ap. DRA).
azpisarrera-2
ISILDU ERAGIN.
Hacer callar. v. isilarazi. Isildu eragin bear dau. ItzAzald 111.
Ixilddu eragijoezu, ba!Otx 136.
azpisarrera-3
ISILDU GABE. Sin callar, hablando (cantando, emitiendo sonidos, etc.) sin parar.
v. ISILTZEKE. Gehiago marthirien / armada triunfantak / ixildu gabe dituzte / erraten zure kantak. EZEliç 187.
Iñauteriyan soñubarekin / ixildu gabe kantatzen. Echag 78.
Apostoluak [...] isildu gabe zebilzan Palestina guzian. Lard 505.
Arneguak eginen ditutzu, ixildu gabe huzkurki. HbEgia 127.
Beti egoten zalako negarrez da deadarrez isildu baga. EchtaJos 16.
Eskeka ixildu gabe irauteagatik. InzaAzalp 128.
Aitortzen baitute Zure egiak barrendik ixildu gabe esaten ditidan gauz ok egi dirala. OrAitork 355.
Ixildu gabe aitzen ziraden / basarritako zakurrak. UztSas 178.
v. tbn. A Ardi 110. JanEd II 84. Tx B I 60. Ixildu g.: NEtx Nola 27.
azpisarrerakoSense-3.1
(
I. gaberik, i. gabetandik, etc.). Oneen kontra ixildu bagarik diadar egiten dabee eleisiaren giza aldi guztietako gurasuak eta erakuslaak. fBOlg 8.
Neska guztiak andrageiagaz / isildu barik aurreti, / eta mutilak senargeiagaz / santzoka nesken atzeti. AzcPB 118.
Gaztiak jardun dira bertsuetan bapo, / ixildu gabetandik zipla eta tako. TxB III 135.
Txakur guztijak [...]asten dirala ausika ixildu barik bildurrez. KkAb I 57.
Erlojuak ixildu barik kanpaiak jo ta jo diardu. SMZirik 67.
v. tbn.
Ixildu barik: Akes Ipiñ 28.
azpisarrera-4
ISILDUXE . (Con valor aprox.). Oren laurden baten buruko isilduxe ziren [kanoiak]. ZerbGerlan 87.
azpisarrera-5
ISILTZEKE(V-arrig, G-azp, ixiltzeke G-azp, isiltzeka V-gip, ixiltzeka V-gip, isiltzake V-m, G-azp, ixiltzaka V-gip, G-azp, isiltzaka V, G-azp, ixiltzaga G-goi). Ref.: A (isiltzaka); EI 207. Sin callar, (hablando, cantando, etc.) sin parar. v. ISILDU GABE. Jardun dagiela ixiltzaka. MgPAb 219 (CO 202 isiltzaka).
Gauz oiek bakarrak esaten, egunez eta gauez isiltzaka. Lard 538.
Ixiltzaka dei egingo degu. ABAmaE 54.
Biotzaren erdian isiltzake deadarrez. AgG 253 (41 ixiltzake).
Kanta-kantari isiltzeke. ErkiagArran 102.
v. tbn.
Ixiltzeke: NEtx Antz 50. AEmil AndreM 149.