OEH - Bilaketa

1017 emaitza edan bilaketarentzat

Sarrera buruan (31)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
ai(t)-.
sense-1
(BN-ciz, S; ai O-SP 225, SP, Dv, H), ei(t)- Ref.: A (ai); Lh (aih- aik, ail-, ain- aitz-); Gte Erd 237 .
(Prefijo de votivo empleado para expresar un deseo (Lfn Syst I 494ss., II 98s., Gèze 94s, 122s, etc., Ip Verbe 384s y Bon Verb 8s). Va unido siempre a formas verbales irreales o hipotéticas (con suf. -(e)la en uno de los ejs. de Pouvreau)). "Ailliotza, veut dire pleut à Dieu qu'il dit" O-SP 225. "Ailiz, plût à Dieu qu'il fût" SP. "Ailu, plût à Dieu qu'il eût" Ib. "(Jainkoak) ailliotsa liren asko (Ax 419)" Ib. "Ai, joint à litz, liotsa etc., plût à Dieu que! [...] Ailitz hainitz, que n'y en a-t-il beaucoup! Ailiotsa Iainkoari, que plût à Dieu!" H. "Ai: [...] 5.º partícula modal de la conjugación, indica el optativo del condicional y del condicional potencial. Jin ainintz, ojalá viniera yo; jin ainendi, ojalá pudiera venir; jan ailu, ojalá él comiera; jan aileza, ojalá pudiera el comer" A. "Ailliots, plegue" Ib. (que cita a Ax). "Aileki o baileki, ojalá lo supiera" A Morf 37. "Aih- (S), [...] aihintz! plût à Dieu que tu fusses! Aihü! plût à Dieu que tu eusses! Aihendi! (fut.) puisses-tu être! Aiheza! (fut.) puisses-tu avoir!" Lh. "Aik- (S), [...]. Aikina! plût à Dieu que nous fussions! Aikünü! plût à Dieu que nous eussions! Au futur: aikinte! puissions-nous être! Aikeneza! puissions-nous avoir! " Ib. "Ail- (S), [...]. Ailitz! plût à Dieu qu'il fût! Ailira! plût à Dieu qu'ils fussent! Ailu! ailie! plût à Dieu qu'il eût, qu'ils eussent! Ailiotsa, aliotsa, plût à..." Ib. "Ain- (S), [...]. Ainintz! plût à Dieu que je fusse! Ainu! plût à Dieu que j'eusse! Ainendi! (fut.), puissé-je être! Aineza! (fut.) puissé-je avoir!" Ib. "Aitz, aiz- (S), [...], Aitzina! aitzinie! plût à Dieu que vous fussiez! Aitzünü! aitzünie! plût à Dieu que vous eussiez! Aitzinte! aitzinteie! puissiez-vous être! (fut.) Aitzeneza! aitzeneze! puissiez-vous avoir!" Ib. "Les anciens, pour exprimer l'optatif, se servaient des mêmes temps que nous, avec les mêmes nuances, mais remplaçaient le ba, si conditionnel par un ai votif. Ex.: ainaki, si je savais; ainitu, si je les avais! Aux formes périphrastiques, ils renversaient la construction. Ex.: Ainu jakin = jakin banu, si j'avais su! Ongi poxi bat ailute egiten = egiten balute, s'ils faisaient encore un peu de bien! Ailitz ethorri, que n'est-il venu! Ailadi eror, puisse-t-il tomber! Aileza ikus, puisse-t-il voir. Tout cela n'existe plus qu'en Soule. Pour distinguer le si conditionnel du si votif, les modernes ont parfois recours à l'interjection oxala, plaise à Dieu, d'origine espagnole. Ex.: oxala hobeak bazinete, plût à Dieu que vous fussiez meilleurs" Lf Gram 722. "Ailekigu balia (S), [...] ailizagu sarreraz hori burun barnen! (BN-ciz, S)" Gte Erd 237. Cf. ai. v. baldinba, oxala. Tr. Documentado en Leiçarraga, Garibay, Axular, Oihenart, Pouvreau, Barrutia, López, Inchauspe y, ya en el s. XX, en textos suletinos, y en Mirande, Zaitegi e Ibiñagabeitia. Salvo Leiçarraga, Pouvreau y Mirande, que lo emplean con relativa frec., en el resto de los autores no hay más que unos pocos testimonios. Ei(t)- es la var. occidental. Las formas sin -t- son más frecuentes. Según Bonaparte e Inchauspe, ya sólo se usaba en suletino. Inchauspe (Verbe 384s) distingue futuro, presente y perfecto, con ainéndi, áinintz y áinintz más hel, heltzen y heltü. Según Lafon y Azkue (Morf 419), la construcción equivale a la moderna ai + ba-: Ai baletor, ai baneki, conocida también en S (Lfn Syst 495): Sos bánü! hóri banéki! Esto, con todo, es más dudoso que seguro. Un posible ej. antiguo es ai / ait joat gabiraia 'véteme, gavilán' en Perucho (7), aunque no es un caso seguro de votivo. Cf. tbn. otro ej. antiguo, con verbo en pasado, documentado en Aleson 25ss: O Kometa, gizonen / lotzazale bortitza! / Ioan aitziñan Turkoaren / buru kruela gentzera! , aunque quizá podría tratarse de altziñan, de valor equivalente.
Aihinz hotz edo erakin. Apoc 3, 15 (Ip aizina hotz edo bero; He oxala hotza baziñe edo beroa). Ainenzazue suporta aphurbat neure erhogoán. 2 Cor 11, 1 (He nahi nuke paira bazinezate aphur bat ene ergelkeria ). Aitzinezate regna, guk ere zuekin batean regna dezagunzát. 1 Cor 4, 8. Ailitez trenka zuek trublatzen zaituztenak. Gal 5, 12. Eder baliz, on ez eiliz. "Fuese hermosa y no buena" . RG A, 56 (ref. a los que buscan en los matrimonios hermosura más que virtudes). Ederra bai liz, ona ez ei liz. "Si fuese hermosa, nunca fuese buena" . Ib. B, 10. Nik bedere, / Aitnetza hek [zure manu sainduak] ungi guarda / Iauna ona, bethiere. EZ Eliç 207s. Deus gelditzen bazaika ere, bilondoak, hondarrak, zahartzekoak gelditzen zaitza. Eta gaixtoeneko kontuan, aillekitza hek ere, edo hek bedere geldi. Ax 173 (V 116). Eztuzu zer ukha zarel' ogenduru. [...] Egundan' ez ailiz iaio gaxtagina, / [...] edo iai' eta, berhala / hil ailiz, inhar bezala. O Po 18. Aigine mundu hunetan egun batez bedere prestuki ibilli! SP Imit I 23, 2 (Ch oxala). Ailu Iainkoak nahi halako beharrik ezpaliz. Ib. 25,9. Egun bethi arraia, bethi segura [...]. Ailitzaiku egun hura ilkhi! ailute hemengo kauza guziek fin hartu! SP Imit III 48, 1. Ailiotsa zure ontasunak nahi sobera hagitz kexa enendin etorkizuneko kasuak gatik. Ib. 39,1. Aitzinitzat serbitza ahal bizi naizen egun guziez! Aininz baso zuri egun bateko bedere serbitzurik zuri egiteko dagotzun bezala! Ib. 10,4. Ainadilla bada bizi egin merezi eta behar bezala. Ib. 14,2. Jesus Jauna erran eta prometatu duzun bezala, egin ere bedi hala, eta ainadin merezidun gertha. Ib. 56,4. Hala ere aineza oren erditsu hura bedere behar bezala iragan! SP Imit IV 1, 4. Edan eitegi adinon, / Ondatu naxok ire tripa traidore gextoa[k]. Acto 261. Sobera gihaur beithan poroanza diizi otoitzaren dugun beharraz, eta ailira poroanza suerte horiek bekanago. AR 97. Aikünü Mariak bezala begiratü lehen grazia hura! Ip Hil 16. (s.XX). Eta ailetze ogendünek ororek, beren hütsak aithort, ni orai egitera noan bezain lañoki. Eskual 14-2-1913 (ap. DRA). Iturriñoa bezela ainintz! / mundu otzari igesi. X. Peña "Iturria" (ap. DRA). Onuntz erakarri gaitun zaldun aitor-seme au ikusi al izatea, Yainkoren batek ai-lizu emango! Zait Sof 137 (136 ai-nintz). Aineza gal bizia goiz batez / [...] // Aininderor gaztaroan, nerau / ikurriñik et' ikurrik gabe / [...] // Ainitza gal hats, arima, odol. Mde Po 53 (HaurB 10 aileki, 64 ailira, 82 ailitz). Nere ezurrek bai gozaro atseden artuko luketela zuen txirulek, noizbait, nere maitemiña goraipatuko ba-lute! Zuen arteko ai-nintza, artzai edo zoritu mats-biltzaile. Ibiñ Virgil 63.
azpiadiera-1.1
(En exprs. con Jainko ). "Quisiera Dios, que fueran bastantes, Jainkoari ailliotsa, liren asko " Lar Sup. "Jinkuak ailetsa! pluguiera a Dios (S; H)" DRA. "La vieille formule Jainkoak baletsa..., plaise à Dieu, nous paraît plus locale, mais elle n'existe presque plus. Ex. : Jainkoak baletsa hobeak izan zitezten, Dieu veuille que vous deveniez meilleurs. On rencontre une formule analogue dans les écrits de Hiriart-Urruty: Jainkoak ailema, que Dieu accorde..." Lf Gram 722.
Hauk dira (eta Iainkoak ailliotsa liren asko) [...] erremediorik prinzipalenak. Ax 419 (V 271). Ailemo Jainkoak hunen irakurzaille guziari bere benedizinoa, finean zeruko loria, deskansu eternala. Hm X. Iainkoak ailliotsa bertuteen aitzinamendua elizen osoki loakartu zure baitan. SP Imit I 18, 6. Hark dio egin-ahalak eginen dituela Aur besoetakoak argia ikhus dezan Venezuelan. Ailetsate jainkoek! Mde Pr 196.
azpiadiera-1.2
(En la expr. ailemo 'ojalá'). "On supprime d'ailleurs d'ordinaire le mot Jinkoak. Ex.: Ailema denak salba gaitzan, puisse-t-il nous sauver tous" Lf Gram 722.
Lapharrik, otherik, [...] baizik ez ageri, lehen sagar xuriz, gorriz eta horiz betheak ziren tokietan. Ailemo bederen ohiko sagardiak mahasti edo phentze gizendurik ikhusten bagintu! EGAlm 1896, 22.
ai(t)-
<< aisia 0 / 0 aita >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper