1 txotx.
1. (AN, L, BN, S; Lar, Aq (AN), VP , (G)) Ref.: A; Lrq .
Palillo; palito, leña menuda. "Palillo, palo pequeño" Lar y Añ. "Rozo, la leña menuda" Lar. "En casa del herrero, cuchillo de palo, arotzaren <arrolzaren> etxean kerrena txotxez (AN)" Aq p. 63. "Vareta" VP 22v. "Matsaren txotxak, sarmientos" Ib. 59v. "Palillo. Supizteko txotx (BN-mix, S), cerillas; litm., palillos para encender el fuego" A. v. xotx, zotz.
Jendiak, zaldiak, mandoak, manurgak, ibilten txipak bezala gora behera herrekan güziak bata berzia pültzatzen ari diradialarik, txotxak bezala beren kotxeran. Egiat 166. Lendabizi egin zuten lana izan zan arbazta txotx pilla andiak or emen toki askotan ifinirik, berai irazeki eta su izugarriak egitea. Izt C 313. Badira emakume batzuek bidean billatzen dituzten txotx guztiak etxera eramaten dituztenak, naiz eta etxean gurdikada egurrak saltzeko euki. Ag G 54. Eroritzen diran txotxak, lur-puxkak eta ostoak, an gelditzen dira, ura zikinduaz. LEItz 8. Arotzaen etxen, txotxa gerren. (AN-ulz) 'En casa del herrero, cuchillo de palo' . Inza Eusk 1927, 151. Artian txotxa baño, aurra obe. Anab Poli 42. Atal-aurrean ari zan txotx batzuek sutarako biltzen. NEtx LBB 26. Txotxa baño aurra obe. (G-nav). Inza NaEsZarr 137.
" Txotxa baiño haurra obe (L-ain), mejor es el niño que el palillo (para ponderar los trabajos de inteligencia)" A.
Aurra obea, txotxa baño, laguntzat. EZBB I 51. --Semea azi zaizu. --Bai. Okerrena egin du. Emendik aurrera, txotxa baiño obea da ori. BBarand 33.
Cf. txoxtu. .
Eztut txotxik ere jaso. (V-gip) 'Eztut ezertxo irabazi' . Inza EsZarr 172.
"Palillos de tambor etc., txotxak " Lar.
Olentzaro-ren zorroa / danborra bezalakoa; / nerean ez dunbarik txotxak, / sol-soillik kosketakoa. "Cipote" . Or Eus 372.
"Palotes en el escribir, txotxak " Lar.
2. (L, AN-5vill, BN-baig, B, S) Ref.: A; Caro CEEN 1969, 224 .
"Púa de injerto" A. "La planta pequeña (txotxa) se dejaba dos años. Luego se injertaba" Caro CEEN 1969, 224.
Zuaitz beraren adar-inguru, arbasta, txotx eta kimuaren modura. Aran SIgn 200. Bein batean Pernando bai omen zijoan Alegiko kalean bera, osto batzuek zituan txotx bat eskuan zuala. Muj PAm 73. Eskuan daramazun txotx ori elbiak izutzeko al dezu? Ib. 73. Elorri zuriala ez omen da oxmearik erortzen eta korrengatik San Juan-goizean unai ta artzaiek sakoletan elorrizuri-txotx bana artzen zien. (BN-ciz, Sal). A EY I 306.
3. (G-goi ap. A ; Lar).
"Canilla, la espita" Lar. "Espiche de las barricas" A. Cf. txoxperri.
4. "(V?; FSeg), vara de alcalde" A.
Cetro.
Eméngo erregéen etikéta, kunplim<en>tu ta zeremoniaik estú gastátzen, zerengatik gure Errége andigónen erregetasúna estágo txótxes armátua. LE ( in BOEanm 1013 ).
5. Batuta.
Zuen ustez, izkuntza baten elerti-pizkundea "orkesta" bat bezela, txotx apain baten bidez, zuzendu liteke. Ldi IL 109.
TXOTX ALA MOTX. "Txotx ala motx (G-goi). Se cogen dos palillos en las manos, el uno más largo que el otro. Gana aquel a quien le corresponde el más largo" A EY IV 375. "Txotx-ala-motx (G-goi), un modo de echar suertes, utilizando dos o más palillos de desigual longitud que una persona toma en la mano de suerte que sólo se vean sus puntas. Quien saca el palillo más largo sale ganando" JMB At.
TXOTX-ALDAKETAN. Jugando a cierto juego. Cf. txotxaldaketa.
Saltoka makillarekin, eta makilla bage, idiskoakin, iskintxoka, txotx aldaketan, atxi atxika. 'Cruzándose los palitos' . Izt C 213.
TXOTX BERRI. v. txoxperri.
TXOTXEAN.
a) "(G-goi), juego que consiste en sacar con los dientes un palillo metido en tierra" A.
b) En barrica (la sidra).
Naiz-ta egon txotxean, / ainbesteko otzean / [sagar] auek ere artuta min. Insausti 53.
TXOTX EGIN
a) (G, AN, L, BN, S). Ref.: A; Lh. "Echar a suertes" A.
Bere Ama maite Maria Guziz Santaren esku ederrak egin zioten, gañeko janzi jostura gabekoa, norentzat geldituko zan txotx-egiten. Lard 460. Atzena zein geratuko zan txox-eginda, elkar il zuten. Ib. 547. Atozte eta txotx egin dezagun ezagutzeko zorigaitz au nondik datorkigun. (Ion 1, 7). Ur ( in BOEg 1533 (BiblE zotz egin, Ol, Ker zotzak atera; Dv arthik detzagun zorteak ) ). Goizean Joxepak, astoarekin etorri zanean, triste arkitu zuen mutilla. Bai-baizekien txotx egiñak zirala nor norako. Ataño MLanak 21.
b) " Txotx in, sagardo edo txakolinari gagozkinez, upelera joan eta bertatik ateratzen dena edalontzira atera eta edan" ZestErret .
TXOTXEKO DIRU.
Kutxa onen txotxeko diruaz langille sariak ordainduko dira oso-osorik. "Los ingresos [...] serán ingresados en una Caja común y estarán afectos [...] al pago" . EAEg 30-10-1936, 171. Kutxa onen txotxeko diruaz langille eta lanarien lan-sariak ordainduko dira. Ib. 10-1-1937, 770.
TXOTXETARA. A suertes.
Txotxetara egingo dugu nor gelditu. Berron Kijote 134.
TXOTXETIK EDAN (G-goi-azp). "(G-goi): a) catar un líquido; b) beber al pie de la cuba" A. "Txotxetik ean, sagardo edo txakolinari buruz, upel-zulotik ateratzen dena edalontzian jasoz edan" ZestErret.
TXOTX-IRUDI. "(G-to), carbón delgadito" A.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper