OEH - Bilaketa

1017 emaitza edan bilaketarentzat

Sarrera buruan (31)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
hira.
sense-1
1. (SP, Lar, VocCB .(L, BN, S)), ira (G ap. A ; Lcc (irea det.), Lar, , VocCB .(V, G, AN)Dv (V, G), H).
Ira. "Dépit" SP. "Disgusto, enfado" Lar, . Tr. Documentado al Norte en esta acepción sólo en autores antiguos (Leiçarraga, Etcheberri de Ziburu, Axular, Oihenart), siempre en la forma hira; al Sur es algo más frecuente, sobre todo en catecismos, si bien falta en la mayoría de los autores relevantes desde la 2.a mitad del s. XVIII. En los textos más cuidados aparece junto a otras palabras, como irakunde (CatBurg), aserre (Gco II 47, AA I 582), aserretasun (Gco I 418, CatBus 34), aserrakunza (CatLlo 78) o aserkuntza (Legaz 48). Desde aprox. 1860 sólo se documenta en catecismos dialectales o, raramente, en textos populares; nunca, salvo en CatUlz, en el s. XX.
Baldin haren hirá gure gainera erakharri nahi ezpadugu. Ins D, 7r. Gure bekhatuén kausaz hire hirá iraxeki izan duk. Ib. A, 6r. Haren interzesioneaz hire hirá apazega eta amatiga dadinzát. Ib. A, 6v. Iainkoak bere hirán punitzen dituenén tormentaren artean. Ib. C, 5r. Bere inikitatéz hiratara probokatu ukhan au. Ib. A, 6r. Laugarrena, irea. Bet 14. Hira deskargaturen du. EZ Man I 72. Zertan galtzen baitu arimak ezagutza, / edo grazian edo hiran, han behar du egoitza. Ib. 57. Hiraren, mendekatzeko desira desordenatuaren erremedio handia da, luzatzea, pausatzea, ez lehiatzea. Ax 299 (V 199). Hira bera da sorgarri. 'La cólera misma es calmante' . O PrASJU 242. Ira edo bengatzeko arrabia. OA 98. Nor dire mansoak? Irarik edo iraren mobimenturik estutenak. El 92. Iraren kontra, pazientzia. Iraz 43 (v. tbn. en contexto similar en Cap 15 (ed. 1893, irearen), CatBurg 40, Cb CatV 57, CatB 78, CatLuz 26, CatAe 62 (irein), CatSal 63, CatR 63, Legaz 48 y CatUlz 50 (iren)). Zer da ira, irakundea? CatBurg 40. (la versión de Mb decía aserre edo ira; la corrección es de Lar) Berórren iratík [...] librabenáza. LE Ong 42v. Ez da emakumearen ira baño samiñ eta garratzagorik. AA II 94. Iraz beterik. It Fab 247 (v. tbn. expr. similar en Cb Eg III 368). Bibora arrazak, nork erakutsi dizute iges egiten etorriko dan iratik? Ur (G)Mt 3, 7 (Lç hira, Samper, Hual ira; He, TB, SalabBN, Ip, Echn kolera, HeH haserre, Dv hasarre, BiblE haserre-zigor). Gaizki itzegiñ dedala / iñork badu ira, / noiznai tribunalera / egiñgo da jira. AzpPr 89.
v. tbn. Ber Doc 169r.
sense-2
2. (L, BN, S ap. A ; Urt, Gèze, Dv).
Pena. "Angor" Urt II 89. "Chagrin, rancune" Gèze. "Chagrin intérieur qui mine, qui dévore. Lotsak hiran dauka (Gy), la crainte le mine" Dv. "Pena profunda, consunción, despecho" A, que cita a SP (cf. supra) y VocBN (pero este último sólo trae hira(tu)). v. hiradura, hiramendu.
[San Ignaziok] errezibitu zuen kolpea, haren presundegia, haren enheatzearen hira. Jaur 403. Gaixoa bazagon beraz / hartua melankoliaz. / Animale hau triste da, / eta lotsak hiran dauka: / Yende iziperak, hark dio, / zoiñ diren urrikaltzeko! Gy 116. Ai orai barreneko harrak jaten nau, hira minak hiratzen. Dv LEd 229 (Cb Eg II 128 penaz desegiten). Nere hoben eta zuri egin laidoak-gatik, hira minez eta damuzko itsaso ilhun batean nik egon behar nuke. Ib. 79 (Cb Eg II 38 penaz ta damuzko).
azpisarrera-1
HIRAZKO (Adnom.).
Paillardizaren hirazko mahatsarnotik edan ukhan dute jende guziék. Lç Apoc 18, 3 (He kolerazko, TB fuliako, Dv hasarrezko, Ip khexuzko, Ur (V, G) aserreko; v. tbn. Lç Apoc 19, 15 y Rom 9, 22)
hira
<< hiliko 0 / 0 hirubide >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper