OEH - Bilaketa

1017 emaitza edan bilaketarentzat

Sarrera buruan (31)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
hilgarri.
sense-1
I . (Adj.).
azpiadiera-1.1
1. (V?, G? ap. A; Urt I 97, Añ, Dv, H).
Mortal, mortífero; lo que causa muerte; cruel. " Ez da gizonik hez dezakeenik mihia, gaitz khexu eta pozoin hilgarriz bethea, [...] la langue [...] plein d'un poison mortel. Edan balezate zenbait edari hilgarri, [...] quelque boison mortelle" Dv. Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos desde principios del s. XVII. En DFrec hay 3 ejs.
--Zer erran nahi du mortal hitz hunek? --Leku hunetan hanbat nola hil-garria. Mat 163. Sekulako apartatze hilgarri haren ohoitzapena. Harb 142. Trufaz bezala ereiten den gaizki errana guzietarik hilgarriena da. SP Phil 354. Amudio hilgarria. 88. Zerbeit ondiko hillgarri gertha eztakion. Urt Gen 42, 4. Edari hillgarri. He Mc 16, 18 (TB zerbait hilgarri, Lard 477, Ir YKBiz 541 gauza ilgarri, IBe edari hilgarri; Dv hiltzeko edari, Leon phozoinki). Karzela illun, ziega illgarri. Cb Eg II 147. Ango usai ustel kiratsezko illgarriak. Ib. 123. Dardo hilgarriak. Mih 106. Saeta zorrotz illgarrijak. fB Ic II 214. Oinaze portitz illgarri. Izt C 86. Eziñ beregandik botarik begitazio hilgarri aiek. Arr May 77. Zauri ilgarriz zauriturik. Itz Azald 195. Zeiñ illuna, zeiñ pozgabea, zeiñ illgarria dan aien esakera dollorra. Ag Serm 416. Ipar-aize hilgarria. Iratz 180. Barruko kezka hilgarriak zeragiola. Mde HaurB 42. Atsegin ilgarriak. "Deliciis mortiferis" . Or Aitork 402. Bere ezpaiñak nereetan... eta belarrietan bere "maite zaitut" ilgarria. Txill Let 62. Burlarik ilgarriena egiten. Ibiñ Virgil 22. Deus kaltegarririk, are hilgarririk baldin bada hizkuntzarentzat, antsikabekeria da. MIH 226. Gaitz hilgarriak joa. MEIG IV 114.
v. tbn. Egiat 196. AR 218. CantIzp (1829), 47 (ap. DRA). JesBihD 83. Dv Rom 7, 13. Ayerb EEs 1916, 14. Mde Pr 136. Illgarri: Izt C 76.
azpiadiera-1.2
2. Mortal; (lo) que puede morir. v. hilkizun, hilkor.
Arima eztela hilgarri. Egiat 171 (v. tbn. 166). [Bizkaiko euskerea] eztala illteko zorian bizi ta eztala gañera eurak uste daben legez illgarria. Ag Kr 8.
azpiadiera-1.2.1
"Digno de muerte, reo de muerte" Bera. v. 1 hilgai.
Eta eurek erantzun eben: Ilgarrija da! (Mt 26, 66). AG 1471 (Ol iltzeko ogendun). [Yesus] lege-irakasle ta zaarren eskuetan yarriko dute, ilgarri-etsiko dute. Ir YKBiz 362 (v. tbn. en contexto similar SMitx Aranz 126 ilgarri etsi ). Aberetxeko orman bertan estekatzen zituen abereok [...] eta antxe izten zituen zutunik ilgarri errubakoak. Erkiag BatB 50 (v. tbn. 21).
v. tbn. Eleizalde JEL 1908, 114 (ap. NeolAG). Etxde AlosT 82.
sense-2
II . (Sust.).
azpiadiera-2.1
1. Cosa que provoca la muerte. " Leija, zarren ilgarrija, gaztien zaigarrija (V-m)" Bon n. º 9.
Bekhatu mortal edo arimaren hillgarriak. EZ Eliç 163 (112 y 157 arima hillgarriak). Baladrea sendoen hilgarri, erhoen sendogarri. "C'est du poison pour les personnes saines" . O Pr 489. Dugun bethi memorio / [...] geure hillgarri herio / begietan dugunaz. Arg DevB 148. Otz larregija, zarren ilgarrija, ta gazteen zaargarrija. Mg PAb 123 (v. tbn. la misma expr. en Etxde JJ 233). Txakur-ilgarri zan pistolatxua. Erkiag BatB 20. Ilgarririk edanarren be, ez dautse kalterik egingo. Ker Mc 16, 18 (Ol ilgarri zerbait, IBk hilgarriren bat).
azpiadiera-2.1.1
Sorgina nauk [...] hilkizunen hilgarri.Mde Pr 145.
azpiadiera-2.2
2. Mortificación. v. hildura.
Zeure penagarritzat ta illgarritzat daukazuzan ume lotsagalduko. fB Ic I app., 14. Ume bataganik albista txaarra, bestiaganik injurija [...] guztietati illgarrija ta mingarrija. Ib. app., 8. [Jaungoikuak] bialdu deutsala daukan gatxa, penia edo illgarrija. fB Ic III 266 (v. tbn. 262).
azpisarrera-1
BEKATU HILGARRI. v. bekatu.
azpisarrera-2
EZIN-HILGARRI. Inmortal. v. hilezin.
Kantatuko det bere bizia / dala eziñ ilgarria. AB AmaE 104.
hilgarri
<< 1 hil 0 / 0 hiliko >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper