Harremana

    OEH - Bilaketa

    1019 emaitza edan bilaketarentzat

    Sarrera buruan (31)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    gozo.
    sense-1
    I. (Adj.).
    azpiadiera-1.1
    1. (gral.; Mic 6v, SP, Urt III 235, Lar, Añ, VocBN , Gèze, Dv, H) Ref.: A; Iz ArOñ (goso); Iz Als (ái); EAEL 206; Elexp Berg.
     Dulce, sabroso, bueno, rico (ref. al gusto). "Doux, savoureux, de bon goût. [...] Gozo da, [c']est de bon goût" SP. "Julepe, bebida dulce [...] edari gozoa" Lar. "Eztia baño gozoago, más dulce que la miel" Ib. (s.v. gozo). "Qualité de ce qui va au goût. Arno hau gozoa da, bena bertze hori hobia da, ce vin est de bon goût [...]" VocBN. "Arno gozoa, vin agréable et doux" Dv. "Ianhari gozoa, aliment agréable, appétissant, doux" H. "Ez on ta ez gozo, ni bueno ni dulce, es decir, ni oficio ni beneficio (G)" A EY III 318. "Oso gozua dago bakillaua" Elexp Berg. "Eztixa gozogixa askondako" Ib. v. 2 ezti, goxo. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. Su empleo es más frecuente al Sur. En DFrec hay 80 ejs. (adj. y sust.).
    Ginda gozo dala min da. RG B, 41 (cf. ib. "gozoa quiere decir 'sabroso' y tambien 'dulce'"). Errana ezta gozoa bada bere eztizkoa. "La nuera no es sabrosa aunque sea de miel". RS 267. Zenbatenaz gosea handiago, hanbatenaz ianharia gozoago. Ax 492 (V 318). Arimaren othurunza gozoa. SP Imit IV 3, 2 (Ch ianari gustosa, Mst errekeitü eztia). Janhari gozo dibinoa. Gç 114. Har zazu liburua eta irets zazu; kharminduko du zure sabela, baiñan zure ahoan gozo izanen da eztia bezala. He Apoc 10, 9. Abadiaren lapikua, txikina baña gozua. Mg PAb 122. Jan oi dabe ezti gozoa. Añ LoraS 78. Janari bat txit gozo eta gusto andikoa. AA I 452. [Urdai] koipatsuagoa eta gozoagoa. Izt C 187. [Matsaren] zumu ain gozoa. JanEd I 114. Yanari finenak, arno gozoenak. Elzb Po 214. Eztia bera dan baño bere / gozo ta eztiagoa. AB AmaE 426. Etzuela [...] edari gozoagorik jastatu. Jnn SBi 81. Opil gozo biguña. Ag G 374. Marrubi gozo. A Ardi 36. Esne gozo. Ox 113. Gaztai gozoa. Lek EunD 28. Belar gozoa. Mde Pr 129. Opiltto gozoz betherik. Osk Kurl 135. Ekarri bearko dizkiagu galletak eta ardo gozoa. BAyerbe 125. Txakolin gozonak. Ayesta 136. Ez da ain gozoa izaten [trikua]. Gizen gusto piska bat bai. BBarand 54. Fruitu gozo bihur zitezen. MEIG III 123.
    v. tbn. Cb Eg II 102. Lg II 254. fB Ic II 254. Astar II 276. It Fab 184. Gy 35. Lard 110. Ur Dial 98. Ip Dial 97. Dv Lab 264. Arr GB 57. Aran SIgn 90. Sor Bar 30. Zab Gabon 53. Apaol 61. Azc PB 92. Lh Yol 6. Altuna 35. JE Ber 84. Laux AB 55. Otx 155. TAg Uzt 176. Mde Po 97. JAIraz Bizia 41. Bilbao IpuiB 88. Erkiag BatB 117. Anab Aprika 63. Arti Ipuin 26. BEnb NereA 43. Uzt Sas 92. Berron Kijote 124. Etxabu Kontu 75.
    azpiadiera-1.2
    2. (V-gip; SP, Urt I 379, VP , Lar, Añ, Dv, H) Ref.: A; Iz ArOñ (goso), LiñOñ 178; Etxba Eib.
     Dulce, suave, agradable, placentero. "Meloso" VP 36r (Requejo da "dulcis eloquio"). "Boca de risa, cara de risa, arpegi gozoa, begitarte ona" Lar. "(A) fuego lento, su gozoa" Ib. "Desgarro en los ojos de las damas, begien begiratze, beatze gozoa" Ib. "Agrado: [...] begitarte ona, gozoa, modu ona" Añ. "Chiste: [...] itz gozoa" Ib. "Doux, agréable. [...]. Gizon gozoa, homme d'un caractère paisible et doux" Dv. "Au tact. Ile gozoa, laine douce au toucher. Ohe gozoa, lit moelleux, chaud; à l'ouïe: soinu gozoa, son harmonieux, suave; à l'odorat: urrin gozoa, parfum agréable, suave, doux; à la vue: argi gozoa, lumière douce. Kolore gozoa, couleur qui flatte la vue. 2. doux, paisible, tranquille: zaldi gozoa, cheval doux. Haur gozoa, enfant paisible. 3. doux, affable, avenant, agréable à fréquente [...]. 4. au fig. doux, sans aigreur, flatteur: Hitz onez, arrazoin gozoez egiten dira egitekoak (ES)" H. "Errestilluan geldiketan zana amelua (ari-gei bigunagua) izaten zan; ta eskuan geaketa zana kirrua (ari-gei gozuena)" Iz LinOñ 178. "Aman laztanak, besterik ez lako gozuak" Etxba Eib. AxN explica uxter (97) por gozo. v. 2 ezti. Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos; es algo menos frecuente al Norte.
    Ene laztan gozo ederra. AzkPo I. Apa bat baneidizu ao gozoan. Lazarraga 1185r. Lorik gozoenagaz eozen orduan. Ib. 1153r. O Iaunaren iltzearen / orhoitzapen argia, / orhe gozo eta ezti, / emaillea bizia. EZ Noel 125 (v. tbn. Eliç 52 y Man II 80 orhe gozo). Iaunaren hitz gozoak. EZ Eliç 236. Munduko atseginek [...], lo gozo batek bezala, azpian nendukaten. Ax 47 (V 30). Gure Jaun gozo eztia. Gç 25. Iainkoa baitako fidanzan [...] bizitze oso eta gozo batez biziko baigara. SP Phil 444. Apa gozo dulzea. Acto 242. Eztute gozo kausitzen zure zuhurtzia, eztute gusturik haragiarentzat baizen. Ch III 34, 2. Dulze ta gozo / zugatik gauza gustiak / izten dut oso. Gamiz 203. [Euskera] suabe ta gozoa. Cb EBO 19. Bihotzeko bake gozo bat. Lg II 193. Nigar gozo. Brtc 232. Eznué úste, ain gózo zéla iltzea. LE Ong 78r. Aize gozo bat. AA I 410. Zer mement gozoak iragaten dituzten elkharrekin! Dh 177. Egon-aldi gozo. Lard 61. Ilea gozo eta argi duen aziendak. Dv Lab 236. Deitzen zion beti itz txit gozo ta eztiekin. Bv AsL 34. Haur denborako eskuara gozo eta aberats. Arb Igand 11. Gizon ezti, gozo. HU Aurp 178. Musika gozoa. Azc PB 296. Lanetan den gozoena, ogi biltzea. JE Bur 162. Laztan bero gozo. Ag G 362. Jaungoikoaren [...] bildotx gozoa otsoak arrapatu bear duten lekura dijoa. Inza Azalp 66. Esperantzazko amets gozo, ederra. JE Ber 88. Belar ebaki-berriaren usai gozoa. Or Mi 108. Begiak, aundi, gozo, pakezkoak. Ldi IL 17. Malda-beera gozo. Ib. 62. Euria ethorri zen, lodi bezen gozo. Zerb IxtS 65. Ibillaldi gozo ta atseginak egin. Munita 153. Alik abots meien eta gozoenagaz. Bilbao IpuiB 143. Berba gozo ta bigunkerigaz laster baketu eban. Ib. 29. Giro epeletan gozo zan [...] ur geldiari begira egotea. NEtx LBB 73 (cf. infra GOZO IZAN). Illagi gozo-fiñezko galtzak. Berron Kijote 31. Alango arrarea egiten euskun goizeko ixiltasunean doiñu gozo arek. Etxabu Kontu 42. Bakotxak baduela bere alderdia, batean latzago eta bestean gozoagoa. Larre ArtzainE 193. Zer persona gozoak! Albeniz 231. Arratiako hizkera gozoan egina. MEIG II 125.
    v. tbn. (Para autores septentrionales): Harb 152. Hm 144. SP Imit III 5, 3. ES 182. He Gudu 73. Mih 90. Monho 138. MarIl 23. Gy 65. Dv LEd 241. Laph 47. Bordel 108. Lap 419 (V 191). Jnn SBi 140. Arb Igand 155. Const 29. Iratz 35. Lf Murtuts 9. Mde Po 37. Zerb Azk 80. Xa Odol 103.
    azpiadiera-1.2.1
    (En frases negativas, con carácter expresivo).
    Ni ez nago gozo / zergatik juzgatu nau / gezurti oso. AzpPr 28. An eztu muttil batek / jeniyo gozua [...] / arretxek tira ziyon / neskari basua. Tx B II 162. Zuk jarritako [bertso] oiek / eztaude gozuak / [...] nai dana esan libre / kristau falsuak. Imaz Auspoa 24, 146. Kaliforniako zelaietan artzaintza gozoa ez uan izango. [...] Ni ez naiz askoz gozoago ibilli. NEtx Antz 102. Etxean egin zuten sarrera, etzan gozoa izan. NEtx LBB 53. Aserratzen zanean, bera ere ez omen zan gozoa. Uzt Sas 337. Ederki nekatuta / beraren besuak / illuntzian etziran / izango gozuak. Ib. 28. Eiztariak zai daude / ta ez oso gozuak. Uzt LEG II 309.
    azpiadiera-1.2.2
    (Empleo irónico). "Gozua egon, jarri, haserre egon, haserretu. Gozua zeunden ba etxea etorritakuan" ZestErret.
    Mutur gozuarekin / ziok nagusiya. Tx B 135. Bere gomazko porra zar aundi ura dantzatuz, gozoa zebilleken uraxe. Ataño TxanKan 236.
    azpiadiera-1.3
    3. "(V, G, AN, L, BN), fértil [...]. Lur gozoa [...], tierra [...] que fácilmente se labra" A.
    Geratzen zatzula etze zure etxeak duan sororik gozoena. AA III 512. Lur ain gozoa, zoroa ta ugaria non esnea ta eztia darion. Ib. 297. Gizpuzkoako lur gozoak / ematen dutela [...] / bertan bear dana ta geiago. Izt C 32 (v. tbn. 38, 149, 177 et passim). Lurra elkorragoa eta lenago bezain gozoa eta ugaria etzala. Lard 10 (v. tbn. 21, 48, 98, 122). Badijoaz [...] beren guraso, aide eta lur gozoak utzita. Zab Gabon 66.
    azpiadiera-1.3.1
    (V, G, AN, L, BN ap. A ; H).
    "Larru gozoa, cuir moelleux, souple" H. "Blando, de fácil manejo. [...], egur gozoa, arri gozoa (V, G, L): [...], leña, piedra de fácil manejo" A.
    Arri areatsu au dalako [...] landutzen txit gozoa. Izt C 51. Kirten bat egiteko ez dala egur au baño gozoagorik. Munita 39.
    azpiadiera-1.3.2
    (Respiración) tranquila.
    Arnasa, errezagoa eta gozoagoa artuten eban. Echta Jos 112.
    azpiadiera-1.4
    4. "Buen temple y sazón de una cosa; belaun gozoa decimos, v.g. al buen temple y flexibilidad de las rodillas" Lar (s.v. gozo). Cf. belaungozo.
    Aztalak arin darabiltza, belaunak gozo. Mok 4. Lauek gozo dute belaun. "La agilidad de sus piernas". Or Eus 327.
    azpiadiera-1.5
    5. "Aho gozokoa (L), de buen filo" A.
    azpiadiera-1.6
    6. "Euri gozoa ari du (B)" Gte Erd 111 (sin trad.).
    sense-2
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    1. (BN, S; Lcc, VocBN, Dv, H) Ref.: A; Lrq.
     Placer, gozo, deleite; dulzura; alegría, regocijo; consuelo. "Gozo" Lcc. "Calme, douceur, plaisir. Lurreko gozoek badute bethi zerbait kharastasun, les douceurs de la terre [...]. Utz nezazu gozo aphur baten hartzera, laissez moi jouir d'un peu de repos. [...] Ez duzu gozo handiagorik izanen (He), vous n'aurez pas de plus grande suavité" Dv. "3. goût, appétence que l'on éprouve à l'egard des aliments. Deusek eztaut gozorik emaiten [...]. 9. jouissance, joie, plaisir. 10. repos, tranquillité. Gozorik eztut, zutan goza nadin artean [...]. 11. agrément qu'on trouve en quelqu'un. Gozorik eztuen laguna, un compagnon, une compagne en qui on ne trouve pas d'agrément, dont on jouisse. 12. (au pl.). Ama Birjinaren gozoak, les joies de la Sainte Vierge" H. Cf. Lar: "El gozo por gusto, contento, alegría no decimos gozoa sino poza, bozkarioa, atsegiña, sendagalla". Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos.
    Grazia mirakuluzkoetarik zerbeit gozo [...] sendi erazi liezenzat. Lç Adv ** 3v. Haren doktrinán gozo eriden dezagunzát, erraiten du gure Iainko dela. Lç Ins D, 2v. [Frutuak espiritu santuenak:] Zazpigarrena gozua. Bet 16 (Cap 17, CatAe 66, CatSal y CatR 67 gozo; El 15, Iraz 46, CatB 81 gozo espiritual(e)a, Cb CatV 61 espirituko gozoa, CatLuz 28 gozo izpirituala; CatOiq 529 espirituko gozotasuna, CatLlo 84 arimako poza, CatBus 37 espirituko poza, Legaz 52 izpirituzko atsegiña). Gozo eta kontentu arimarena. Ber Doc 93r. Hau da, bada, prometatu atsegiñen gozoa / eta zerbitzu egiñei agindu golardoa. EZ Man I 112. Ustez hemen aurkhituren ituela gozoak? // Orain bada dastaturen hik dituk behazunak. Ib. 94. Loan ezta gozorik, logale eztenean. Ax 553 (V 354). O hitzaren eztia eta gozoa! SP Imit III 34, 1. Meditazionean gozo geiago eman derautzuten puntuak. SP Phil 120 (He 122 gozorik gehiena). Konsuelo edo gozu espirituala. OA 102. Bere animako gozorik andienaz. Cb Just 43. Ordu da egin dezon leku / tristeziak gozoari. Iraultza 118. Zeintzuben izerdijaz daruen bizitza olgura ta gozo andikua. Mg PAb 152. Kendutzen die gozo ta poz guzia. Mg CC 157. Gozo ta zori-onok eukiko dodaz [...] betiraun guztian. Añ EL1 62. Miserikordiaren Ama, bizitza, gozo edo dulzura eta esperanza gurea. Gco I 467 (KIkG 34, ArgiDL 15 gozo). Orduban euki zenduban gozo edo aragijaren gustuan pensetan egotia. Astar II 135. Zuei gozo emongo deutsuen bizitza on bat egitea. Añ EL2 227 (v. tbn. 211). Gozoen maitatzaileak. TB 2 Tim 3, 4 (Lç boluptatei hobe erizle). Haren gozo bakharra zen bere diru maithea. Gy 87. Txit poztu ziran, baña gozoa laster mindu zitzaien. Lard 143. Nere gozoa eta ospe bizia. Dv LEd 88 (Cb Eg II 44 konsuelo). Partzuer [...] nekhean eta gozoan. Dv Lab 188. Haien elhen gozoa eta eztitarzüna. Ip Hil 179. Ez duzue behinere hain bertze gozo izanen munduko atseginetan. Arb Igand 186. Gozo gitxikoa da [bazkalosteko loa] . Azc PB 328. Emaztearekin duelarik gizonak bere gozoa. JE Bur 110. Izen onen aldean jaun aundi orien izenak arentzat gozorik gabe zeuden. Lh Yol 17. Bidarrikoak baitute ordean gozo bat, legun bat Santa Grazikoek ez dutena. Ox 207. Horra zertako hunat ethorri zarenetik gozo handi batek hezurretaraino hartu dautan gorphutz guzia. Zerb Ipuinak 520. Igaran-erazten dü gezürra [...] gezürrak bere gozoa dialakoz. Const 14. Badukek gozo gu bientzat ondoko egunetan. "Il y aura du bonheur". Barb Leg 138. Euskararen gozoa dastatu. FIr 156. Ederretsi-iztxo baten gozoa. Ldi IL 87. Aren irribarrearen gozoa. Erkiag Arran 26. Hego hunen gozoa Eskual-Herrira heltzen othe da? JEtchep 64. Jauna serbitzearen gozoa bazenki. Gand Elorri 153. Ez etxeko gozorik, ez familiarik. Lf (in Zait Plat XVII). Zarren gozo guztiak / dirade samintzen / gauza utsengatikan / asiko da mintzen. Uzt Sas 196. [Ugazalabari] etzitzaion aztu ama zanaren gozoa. NEtx LBB 157. Hitz politak [...] elkartu [...] belarrien gozorako. MIH 303. Horrek ateratzen duen soinuaren gozoa. MEIG I 62.
    v. tbn. OrrAmaB 10. O Po 31. Arg DevB 104. FPrS 19. Tt Arima 31. Acto 480. Urqz 40. Lar STomas 1. He Gudu 113. Mst III 6, 2. Mih 68. AR 22. Egiat 180. Brtc 100. Monho 150. LE Ong 16v. Gco I 468. AA I 615. Dh 99. Zav Fab RIEV 1907, 540. CatBus 5. Echag 222. Aran SIgn 96. CatS VIII. Xe 154. Zby RIEV 1908, 757. Lap 20 (V 12). AB AmaE 111. Echta Jos 136. A Ardi 144. Etxde JJ 138. BEnb NereA 201. Azurm HitzB 54.
    azpiadiera-2.1.1
    Dulzura, amabilidad, simpatía.
    Ze bizitza egingo dabee, alkarri gozorik eta legerik ez deutseenak. fB Ic III 356. Paltak arpegira ateraten [...]. Ta inos bere gozo onik alkarrentzat ez daukela. Ib. 352 (cf. GOZO GAIZTO).
    azpiadiera-2.1.2
    "(Lc), tiempo dulce" A.
    Arratsalde garbia, mendiko gozoa! Ox 83.
    azpiadiera-2.2
    2. (G, L, BN, S; SP, Gèze, Dv, H) Ref.: A; Lrq.
     Gusto, sabor. "Saveur, goût. [...] Eztu gozorik, n'a point de goût" SP. "Ez diot janari gozorik hartzen, je ne trouve pas de saveur à la nourriture" Dv. "Edari honek gozo ona du, esta bebida tiene buen gusto" A. v. ahagozo (2).
    Gatzak du indar eta berthute ianhariei gozo eta zaphore emaiteko. Ax 466 (V 302). Desira hark emaiten baitio bekhatuari gozo eta zaphore. Ib. 511 (V 329; v. tbn. 20 (V 11)). Pitar emoiezkoak gozo hobea du eziez arno erosizkoak. "Goût". O Pr 397. Azitunen gozoa. SP Phil 327 (He 329 azitonen gustua). Badira fruituak [...] bere gozo minaz on guti direnak konfituraturik baizen. Ib. 404 (He 408 gozo miña). Untsa hürrün da kreazaliaren gozua kreatürarenetik. "Sapor". Mst III 34, 2. Gatzak gozua emaiten direezu gauzer. AR 64. Bethi ere hobe gozua / bortü ondoko haragik. Etch 534. [Txinako] urdekiak, gureak baino itxura eta ahoko gozo hobeak ditu. Dv Lab 281. Gogotikago jaten dü, gozo hobia dialakoz. Ip Dial 56 (Dv gostu, It, Ur gusto; v. tbn. 57). Figüra, koloria, ürrina eta gozua. CatS 72. Edari harren gozoa edo gustua. Jnn Bihotz 21. [Zangurru betekadeak] aoan itxiriko gozoa oraindiño ez dodalako galdu. Bilbao IpuiB 59. Menderen mende ahotan erabiliak gozoz eta zaporez bete zituen hitzak. MIH 70.
    v. tbn. Tt Onsa 36. Or Eus 297.
    azpiadiera-2.2.1
    Hitz bitan esana dago non datzan Neronek tirako nizkin-en gozoa eta indarra. MEIG III 133. Inor gutxirengan aurkituko dugu gaurko euskal prosan antzinako idazleen jatortasunaren eta gozoaren ispilu hain garbirik. Ib. 61.
    azpiadiera-2.3
    3. (Lc, B, BN-baig ap. A; Gèze, Dv, H). Jugo, zumo; sustancia. "Suc" Gèze. "Arbolek biltzen dute lurraren gozoa, les arbres absorbent le suc de la terre" Dv. "Poétiquement: aihenaren gozoa, le jus de la treille" Ib. "Ungarriaren gozo guzia galtzerat uzten duzie (BN-baig), dejáis perder la quinta esencia del abono" A.
    [Zuhaitzak] lurraren gozoa eta gizentasuna beregana bere erroez thiratuz. Ax 24 (V 14). [Elzaurondoak] hain handi izanez, edoskiten du lurraren gozo guzia. SP Phil 292 (He 292 gozo). Uliek bere hillez, [...] ungentaren gozoa gaixtatzen dute eta hiltzen. Ib. 81 (He 83 gozoa). Diotsuet ezen, eztudala edanen aihenaren gozotik. He Lc 22, 18 (Dv gozo; Ker maats-ardao). Esparanzari guziak zaizko aginduak, zeruko ihintza eta lurraren gozoa. Mih 71. Bi belhar mota ongi izan ditazke lur berean, baldin gozo berezak behar badituzte. Dv Dial 49s (Ip gozo; It ezade, Ur ezkotasun). Lurrak barnean baditu asko gozo mota. Ib. 48 (Ip gozo; v. tbn. 73, 80, 81, 82). Prentsan ezartzen da [hazia] eta ematen du bere gozoa. Ib. 104 (Ip gozo). Lurrean eta airean diren gatzu eta gozoek hazten dute belharra. Dv Lab 77 (v. tbn. 73, 146). Landareek hostoetarik [...] edaten dute airearen gozoa. Ib. 72. Lore zimel gañetan / ingumak ari, gozo-miazketan. 'Las mariposas saborean el néctar'. Ldi BB 128. Pentsatu genduan ezur aien gozoa aprobetxatzea, urrengo egunean gosaltzen, patata mordo batekin. BasoM 128.
    azpiadiera-2.3.1
    [Billobatxoak aitonaren] magalera igo naian, ipuiari beren gozoa osoki xurgatzearren. Etxde JJ 92.
    azpiadiera-2.4
    4. Beneficio, provecho, fruto. "Fruit, produit, revenu. Gozo gutiko alhorra, arthaldea: champ, troupeau de peu de produit" H.
    Nola gorputzeko mienbroek ere izaiten baitute gozo eta parte elkharren ontasunetan. Mat 71s. Eman diazaguzu lurreko fruituetarik gozo ona [...] geure aziendetarik probetxua. Harb 131. Gaitzak hain terribleki desegin nau, non iaten dudan guziak ezpaitarot hautsak lerokedan baino gozo gehiago. Ib. 340s. --Zer gozo idokiteko dügü egia hontarik? --Jinkoaren hontarzünaren ezagütze handi baten ükheitia. Bp II 134. Dohatsien besten begiratzetik zer gozo jiten zaikü? Ib. 89. "Biziaren eta funtsen gozoa / galdu dugu, Jauna" diotela [martirek] . Iraultza 18. Ezen zuk zuhaitz hoitarik / zer gozo [...] bada dezazuke igurik? Gy 150. [Laborariak] arbolarik gabe ez du ez gozo, ez mozkin, ez laguntzarik batere. Dv Lab 313. Jabeari eskaintzen diote priaztegiak egitea beren diruz, hekietako gozoa berentzat altxatzekotan. Ib. 172. Korban edo eskaintza deitzen zen Jainkoari kontsekratzen zen gauza, beretzat haren gozoa edo probetxua beiratuz. DvHtoy Mt 15, 5n. Sos txar heien gozoa / zuretzat deus ez zen, / ez zintuenaz geroz / hortik ateratzen. Zby RIEV 1908, 765.
    azpiadiera-2.4.1
    (Sc ap. A), goso (S ap. Lh). "Producto de las ovejas en leche, lana, crías, etc." A. "Goso (Alth), provision de fromage. Gosoa handi dea borthin? Fait-on grande provision de fromage à la montagne?" Lh.
    azpiadiera-2.5
    5. "Biens de fortune. Burhasoen gozoak eskuetan dadutzaten umeak, les enfants qui ont en main les biens de leur père et mère (EZ)" H. "Gozoak: primantzazko onthasunak" HeH 281.
    Hain laburki zeuen ahantz zatzuen burhasoak / zeñen baitadutzatzue eskuetan gozoak. EZ Man I 124. Nausia, errozu ene anaiari, ethorri zaizkon gozoak erdizka detzala enekin. HeH Lc 12, 13 (He eman diezadala neure partea primezatik).
    azpiadiera-2.6
    6. Sabor dulce, rico, sabroso. "Que dulce está! onen gozoa! onen eztia!" Lar. "Dulzura, dulcedumbre, dulzor" Ib.
    Matsaren zainetik dator / zumoaren gozoa. JanEd I 124. Nafar arnoaren zinezko gozoa. Barb Sup 129. Usaitu nuan asetu arte / bere usaiaren gozoa. Jaukol Biozk 80. Ai au don gauzien gozue! Kk Ab II 22. Illunpeak diztirazten du argia [...], mingotsak gozoa. Txill Let 93. "Begi-gorri" aren gozoa! Joxepak ez eutsan prestu bere bizian alako platerkadarik. Bilbao IpuiB 44. Bularretik hartu esne on haren gozoa. Xa Odol 80.
    v. tbn. Osk Kurl 145. Ibiñ Virgil 83. NEtx LBB 337.
    azpiadiera-2.7
    7. (V-gip; Lar, H) Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg.
     Dulce, golosina; azúcar. "Dulces, dulces secos, dulzeak, gozoak, elkortak" Lar. "Gozoak, id. goxoak (s'emploie généralement au pluriel), douceurs, friandises, bonbons, pâtisseries. Geldirik balin bazaude emanen dauzkitzut gozoak" H. "Dulces. Txikittan pentsatzen genduan, zeruan ez zala jaten besterik gozuak baño" Etxba Eib. "Tiok zuretako gozuak ekarrittu" Elexp Berg. Cf. Lar: "Confites, gozagaintxoak, gozaboillak". v. 2 gozoki.
    [Aurrari] jan edo edan dezan, eskintzen dio dirua, gozoa edo zer edo zer, ta dakar alimentua artzeera. Mg CC 207. [Emango dizkitzut] gaztaia, lukaika, zezina, gozoak. VMg 12 (v. tbn. 38). Mutikoak [...] otzaretako gozoak begiakaz jaten. Ag Kr 46. [Euliak] gozo apurretan mardokiro pillaturik. Ag G 324 (v. tbn. 194). Tire ba, sentimue emongo-tzut gozue erosteko ta. Ort Oroig 35. Eztiz eginddako gozuak. Altuna 22. Kañaberea-baltza dok txotxo; gozua bera baño gozuagua. Otx 165. Gozo batek ere, geiegi ianez, iguintzen gaitu. Or QA 132. Baiñan, badakizute: gozoari etzaio sekula ezetzik esaten. Etxde JJ 138. Asi zan gozogiñan eta gozo saltzen. NEtx LBB 41. Ango [gozo-dendako] gozo pilloak! Alzola Atalak 49.
    azpiadiera-2.8
    8. Gusto, afición. "Atseginetarako gozoa, le goût pour les plaisirs" H.
    Pekatubetara ekandu dan arimiak ez dau [...] gogo ta gozorik orazino [beroetara] . Mg CO 108. Beti galdeka ari nintzaioten euskeldun zaarreri, ene gozoaren bazkagei biltzen. FIr 156.
    azpiadiera-2.9
    9. "Le sens du goût. Gozoa galtzea, perdre le sens du goût" H.
    azpiadiera-2.10
    10. (V, G-azp-goi-bet, S) Ref.: A; Zt.
     "Temple de un instrumento cortante. Gozo oneko sorbatza (V-ple-arr-oroz), filo de buen temple. [...] Gozo huneko (S), de buen filo. Gozo huna du aiztur horrek (Sc), esas tijeras tienen buen temple" A.
    Ene ezpataren gozua / behar dük estrenatü. Xarlem 1307. (v. tbn. 502, 793)
    azpiadiera-2.11
    11. Gracia.
    Egiten dalarik goz-itztun, gozo bage, badarauskio onela [...]. "Echándola de gracioso, aunque sin gracia". Izt Carta a JJMg 7.
    azpiadiera-2.12
    12. "Lurra gozo hunean (Sc), lurra gozo gozoan (BN-baig), en buen temple" A.
    sense-3
    III. (Uso adv.).
    azpiadiera-3.1
    (Añ).
    Suavemente, delicadamente; a gusto, placenteramente. "Hablar con suavidad: (c.) me, eme, gozo berba, itz egin" Añ. "Or gozo, emen gozo dok ori, ese es un correveidile" A EY III 266. v. 1 gozoki, gozoro.
    [Ardaua] gozo eta bigun iragoko da zure estarririk. Astar II 130. Ain gozo ta egoki itz egin zien eze [...]. Bv AsL 116. Txorijak nun-nai abesten gozo. Enb 68. Zein gozo gauden! Ldi BB 122. Horra, zure erregea badatorkizu gozo, asto gañean. Ir YKBiz 374. Bakotxa bere sorterrian gozoago legoke. Eguzk GizAuz 172. Ni txibia bere xaltxan baiño gozoago ibiltzen naiz orrelako gertaera artean. NEtx LBB 110. I'ka ere gozo itzegin ziteken. Ib. 208. Euskerak gozo lo egiñ oi du / mutill jatorren besotan. Olea 170. Harri zaharren artean gozo lo egin birjina batekin. Azurm HitzB 40. Bokatibua nola erabili bear dugun aditzera ematen digu oso ta gozo. MIH 207.
    v. tbn. Onaind STeresa 54. Zendoia 226.
    azpisarrera-1
    AHO-GOZO. v. ahagozo.
    azpisarrera-2
    BERTAN GOZO; GEZA-GOZO. v. bertan, geza.
    azpisarrera-3
    GOZOAN.
    azpisarrerakoSense-3.1
    a) Tranquilamente, plácidamente.
    Hala bada dagoela bat bedera gozoan / [...] ustekabe harturen du suak mundu guztia. EZ Man I 80 (que Harriet traduce: "tandis que chacun demeure ainsi à son aise, à son goût, à son plaisir"). [Eliza bestak] guziz bai eder dire, [...] etxetan eta kanpoan halako gozoan eta bozkarioan dohazinekin! Zby RIEV 1908, 83.
    azpisarrerakoSense-3.2
    b) "Dirua gozoan emaitea, prêter de l'argent à intérêt" H.
    azpisarrera-4
    GOZOAREN GOZO; GOZOEN GOZO.
    Ahuntzaren esnearen gozoaren / gozoa. Ox 112. Aurki dezagun, aurki gozoen gozoa. Diren guzien iturburu den betiereko Jinkoa. Iratz 179.
    azpisarrera-5
    GOZOAREN GOZOZ; GOZOEN GOZOZ. De puro rico; de puro placer.
    Miazkauko dituzu atzak gozuaren gozoz. Mg PAb 70 (v. tbn. 131, en contexto similar, y A Ardi 115 gozoaren gozoz). Gozoen gozoz liluratuak bazagozkitzun begiak. Iratz 131.
    azpisarrera-6
    GOZO HARTU. Disfrutar, gozar; sacar provecho. "Bere buruari gozo hartzen dio... il se complaît en lui-même" Dv.
    Bere graziaz usatzeko eta hartarik gozo hartzeko. Lç Ins E 6r. Konzenzia xahü bat ükhen behar diala mezako sakrifiziotik gozo hartzeko. Bp I 118 (v. tbn. II 57, 37 y 58). Zeren hortik [meditazionetik] bere sensuetan zenbait gozo hartzen duten. He Gudu 32. Lürreko gaizetan gozo hartzen dienekilan. Mst III 53, tít. (Ip gozatzen). Haragiaren arabera bizi direnek haragiaren gauzei gozo hartzen diote. Dv Rom 8, 5. Betheki eta gozo hartuz bihotzean ardietsi Jesusen hitza. Dv Imit 2 (ap. A).
    azpisarrerakoSense-6.1
    Oraindrano egin den hunetán heuskaldunak gozorik edo edifikazionerik hartzen badu. Lç Adv * 7v. Gozo handi bat hartzen dügü nuizere mintzatzen beikira [...]. Mst I 10, 1 (Sp atsegin handi dugu [...] mintzatzeaz). Lürreko gaizen mesperxatzia, presentekuetan ez gozorik hartzia. Mst III 43, 3 (v. tbn. I 22, 4).
    azpisarrera-7
    GOZO-DENDA. Confitería. "Gozo-denda berrinbat iriki omen due ezta?" ZestErret.
    Ikusi ebazan gauzetatik geien-gein gura izan ebana, gozo-denda batean ikusi ebazanak. Ango gozo pilloak! Alzola Atalak 49.
    azpisarrera-8
    GOZO EGIN.
    azpisarrerakoSense-8.1
    a) "Dulzurar, dulcificar, gozotu, eztitu, gozo, ezti egin" Lar.
    azpisarrerakoSense-8.2
    b) Resultar sabroso, placentero.
    Itxi [...] gozoago egiten yatzun yaki edo kopaua. Añ EL2 63 (EL1 56 gustuko jaki).
    azpisarrerakoSense-8.3
    c) "Bere buruari gozo egiten dio, il se fait illusion à lui-même" Dv.
    azpisarrera-9
    GOZO GAIZTO. Antipatía, acritud, displicencia. Cf. gozo on en fB Ic III 352 (supra (II, 1)).
    [Gaiski azitako umiak, lotsa galdukuak,] gurasuentzako gozo gaistua daukeenak. fB Olg 202. Bake txaarra, gozo gaistua, zelo minberak, alkarren gorrotua [...] etxian daukeela. fB Ic III 328.
    azpisarrera-10
    GOZO GAIZTOKO. Desagradable, irascible; amargo (sentido fig.). "Gozo gaistokoa (G, msLond), antipática" A. v. gozakaitz.
    Noberaren gogoko ez dan lagunagaz ezkonduten danian. [...] Gozo gaistoko bizitzia. fB Ic III 357. Zeinbat onako ezkondu triste? Zeinbat senar emazte gozo gaistoko? Ib. 352. Leen baisen zital, leen baxen gozo gaistoko, leen baisen arro ta panparroe. Ib. 222s.
    azpisarrera-11
    GOZO-GARRATZ. Agridulce. v. GOZO-MINKAITZ.
    Edari garratz ta azukereaz egiten dan legez gozo-garratz zalegarri bat. Añ LoraS 125. Itz gozo-garratzetan esanaz. Ag Kr 171.
    azpisarrera-12
    GOZO-GAUZA (G-azp) (Lo) dulce. v. 2 gozoki (2).
    azpisarrera-13
    GOZO-GAZI (Pl.). Cosas, acontecimientos agradables y amargos. v. GAZI-GOZO (B).
    Ume giñala proatu giñun / munduko gozo-gaziak, / bizitzan alai geienbat baiña / bear gorrian aziak. AZink 19.
    azpisarrera-14
    GOZO-GOZO.
    azpisarrerakoSense-14.1
    a) (Adj.). Agradable, dulce. "Gizon gozo-gozo bat da" H.
    Ango eresi gozo-gozoak. Ag AL 141. Biztanle guztijak abegi gozo-gozua egiten eutsien. Kk Ab I 83. Eguberri gozo-gozo baten oroitzapena. Larre ArtzainE 181.
    azpiadiera-1.1
    Rico, sabroso.
    Gorri-gorriak [sagarrak] ta gozo-gozoak. TP Katalin 180. Sagarraren zumua jenerosua, / aparra zeriyona gozo-gozua. MendaroTx 270.
    azpiadiera-1.2
    (En frases negativas, con carácter expresivo). "Gozo gozua jarri ez. Enfadarse mucho. Kotxia markau notsala esan notsanian etzan gozo gozua jarri" Elexp Berg.
    azpisarrerakoSense-14.2
    b) (Adv). Suavemente, delicadamente; a gusto, placenteramente. "Urie gozo gozo ari du (B)" Gte Erd 111 (sin trad.).
    Ixil ixilik eta gozo gozo [illargiyaren argiya iragazten] . Bil 161. Santuak gozo-gozo artu zuan [...] gizon ura. Bv AsL 149. Izketan asi giñan / biyak gozo-gozo. Tx B 26. Garbantzu ta egoskariakin gozo-gozo betetzen zan. And AUzta 70. Lo gozo gozo zegoala. Salav 69. JanEd II 36. MendaroTx 46. Ataño TxanKan 193.
    azpisarrera-15
    GOZO-GOZOA. Tranquilamente.
    [Barda] elizan zen oraino gozo-gozoa. Goizean eman bide da ihesari. Lf Murtuts 6.
    azpisarrera-16
    GOZO-GOZOAN.
    azpisarrerakoSense-16.1
    a) Suavemente, tranquilamente.
    Gozo gozuan erran zeron bestiari: [...]. Const 27.
    azpisarrerakoSense-16.2
    b) "Lurra gozo hunean (Sc), lurra gozo gozoan (BN-baig), en buen temple" A.
    azpisarrera-17
    GOZO-GOZORIK (Estar, etc.) lleno de alegría, de gozo, de dulzura. v. GOZORIK.
    Gozo gozorik entzun daidala / zorionekoen deia. Azc PB 31. Ao guztia ta anima dana gozo-gozorik geldituten dira. Ag AL 110.
    azpisarrera-18
    GOZO IRITZI.
    Hemen natza ortzirik, noizbait gozo eritzirik, / erioak hustegabe doloroski egotzirik. 'Cuando en otro tiempo me complacía en la vida'. Amendux 1s. Ori egin dai gozo deretxalako ardaoak. "Por lo bien que le sabe el vino". Mic 14v.
    azpisarrera-19
    GOZO IZAN (Aux. intrans. bipersonal). Agradar, gustar; resultar agradable.
    Lehen on eta gozo zeizkitzun atseginak eta plazerak. Ax 508 (V 327). Nori ere zu gozo baitzaizko, zer etzaio gozo izanen? SP Imit III 34, 2 (v. tbn. Phil 174). Hei zaie gozo Jainkoa. Ch III 34, 2 (SP horrelakoei gozo zaie Jainkoa). Hain gozo zaitzun gostua. He Gudu 132. Aragijari gozo jakazan [loikerijak] . Astar II 136. Gozo zaizkigu gogoeta horiek. JE Ber 68. Hain gozo zait ixilik zure agurtzea. Iratz 144.
    v. tbn. Dh 241. Zby RIEV 1908, 610. FIr 133. Or Aitork 217. Berron Kijote 124.
    azpisarrerakoSense-19.1
    ne ahoari zure hitzak / zein gozo <goza> zaizko. EZ Eliç 234. Zegaitik jatzu ain gozo murmuretia? Astar II 196. Zure nahiak hain zitzaizkitan neri gozo, / heientzat baitut amodio. Ardoy SFran 347.
    azpisarrera-20
    GOZOKO (Precedido de gen.). Del gusto (de), del agrado (de).
    Maite dianaren gozoko dela Jinkua. "Quod amanti sapit Deus". Mst III 34, tí. Zer eztü hun edirenen zü bere gozoko zütianak? "Cui tu sapis, quid ei recte non sapiet?". Ib. 34, 2 (Ip zü gozatzen zütianak). Hen gozoko düzü Jinkua. Ib. 34,2 (Ip haier gozo ziezü Jinkoa).
    azpisarrera-21
    GOZO-LARRI. Agridulce.
    Eztakit zer zan, patata edo erremolatxa klaseren bat, "moniatue" eukan izena. Gozo-larri emoten eban. Gerrika 105s.
    azpisarrera-22
    GOZO-MINKAITZ. Agridulce. v. GOZO-GARRATZ.
    Izakai ba gazi-geza, lakatz-leuna, gozo-minkaitza. Ag G 141.
    azpisarrera-23
    GOZO-OLA. Fábrica de azúcar.
    Arabako lurra zelan dan guztiz ona erremolatxa artuteko, [...] dauke asmoa gozo-ola edo fabrika bat eregiteko. Ezale 1899, 4a.
    azpisarrera-24
    GOZO-ONTZI; GOZONTZI (Lar, Hb, H). "Orza, vasija" Lar. "Pot à confitures" H.
    Gozo-ontzitik azukre-koxkor bat atera. Ldi IL 18.
    azpisarrera-25
    GOZO-OPIL. Pastel (?).
    Amarentzat gozo-opillak [ekarri dauz] . Enb 165. Kipuleaz ixan dana azi, ezpetteke gozo-opillakaz isi. Otx 179.
    azpisarrera-26
    GOZORA; GOZOALAT (S; gozualat S). "(Prendre, donner) en ferme" Lh.
    azpisarrera-27
    GOZOREKIN; GOZOAREKIN. Con gozo, con alegría; de gozo, de alegría. "Alegremente, gozokin" Lcc.
    --Zer da dilijenzia? -- Fite gogotik eta gozoreki eta ari agradatzen zaizkion gauzak egitea. Ber Doc 170r. Perekatzen nuen [zakurra] [...], deitzen bere izenaz, orduan, gozoarekin, higitzen zuen buztana. JE Bur 62 (v. tbn. 184, 133).
    azpisarrera-28
    GOZORIK. Alegremente; dulcemente; placenteramente. Cf. Lar: "De poza, alegría decimos pozik, pozikan alegremente, con alegria y de gozoa, gozorik". v. GOZO-GOZORIK.
    [Taluak] esnetan ondo itorik / jan dagiezan gozorik. AB AmaE 369. Gozorik egiteko / goizaldeko loa. Azc PB 324 (en Ur PoBasc 285 gozaro). Gozorik esanarren. Ib. 219 (en Ur PoBasc 317 poz pozik). Gozorik, illeta / abesten didatela / berreun milla lorek. Ldi BB 10.
    v. tbn. Iratz 80.
    azpisarrera-29
    GOZOTAKO (Adnom.).
    [Kanpotiko zunbait konsolazionetan] gozotako plazer bat edireiten beitü. Mst III 54, 4.
    azpisarrera-30
    GOZOTAN.
    azpisarrerakoSense-30.1
    a) En dulce.
    Deabruak gozotan eman zien bokadu beltza infernuan zeñ garratza [...] biurtu zaien. Cb Eg II 62.
    azpisarrerakoSense-30.2
    b) (Precedido de gen.). Del gozo (de), de la alegría (de).
    Ikusiaren gozotan begiak bizitzen zaizkio. NEtx Antz 48.
    azpisarrera-31
    GOZOXEAGO. Algo más dulce.
    Berdintsutzat edo gozoxeagotzat zaldiarena [aragia] . "Con una ligera preponderancia de glucógeno". EAEg 24-11-1936, 376.
    azpisarrera-32
    GOZOZKO.
    azpisarrerakoSense-32.1
    a) De gozo, gozoso. "Ama birjinaren gozozko misterioak, les mystères joyeux de la S. Vierge" H.
    Misterio gozozkoak. Añ EL2 230 (EL1 216 gozotsu). Gozozko negarraz begiak bustita. Bv AsL 208. Geldi leku onek daukan laurka bizi ta gozozkoa. Ag Ioan 175. [Lora bat] beti oi zana zeruko iruntz / gozozkoaren egarri. Enb 81. Edari bigunak eta janari gozozkoak eskeiñiaz. Erkiag Arran 45 (v. tbn. 47).
    azpisarrerakoSense-32.2
    b) De dulce, de azúcar.
    Gozotegirik ederrenak [...] gozozko gizon aingeru, etxe ta eliza ta guzti. Ag Kr 189.
    azpisarrerakoSense-32.3
    c) (Precedido de gen.). Del agrado, del gusto (de).
    Agintzen deustazuna egiteko prest nago, iauna, neure gozozko eztan gauzia agintzen badeustazu be. Ag AL 151.
    azpisarrerakoSense-32.4
    d) "Gozozko ardiak, ovejas alquiladas en la temporada de leche" Darric (ap. DRA).
    azpisarrera-33
    UR-GOZO. v. ur.

    gozo

    gozo
    << gozatu 0 / 0 graskada >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper