Harremana

    OEH - Bilaketa

    1019 emaitza edan bilaketarentzat

    Sarrera buruan (31)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    gozatu.
    tradizioa
    Tr. Se documentan ejs. de part. goza (todos ellos en verso salvo algunos de Gaztelu (MusIx 66, 166)), en Noe (116), Arrese-Beitia (AmaE 287), Lizardi (BB 120), S. Mitxelena (Aranz 141), N. Etxaniz (LBB 310) y Uztapide (Sas 32, 263).
    sense-1
    1. (gral.; Urt II 284, Ht VocGr Lecl (gosatu), VocBN , Gèze, Dv, H); gozau (Dv (V)) Ref.: A; Lrq.
     (Aux. trans.). Gozar de, disfrutar (de); usufructuar. "Posséder" Ht VocGr. Ht VocGr (además de la acepción citada), VocBN, y Gèze dan como acepción el ambiguo "jouir". "Nik gozatzekoa da lur hau hamar urthez, je dois jouir de cette terre pendant dix ans" Dv. "2. jouir de, posséder: Zerua gozatzea, jouir du joie du ciel, posséder le paradis. Burhasoen onak gozatzen dituzten umeak [...]. 3. jouir de, avoir l'usufruit, la jouissance. Etxea ezta enea, gozatzen baizen eztut [...]. 6. jouir de l'agrément, du plaisir, de la joie que cause un objet. Bakeaz gozatzea, jouir de la paix" H. v. goxatu (2). Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. El complemento va por lo gral. en caso absoluto aunque hay algunos pocos ejs. con instr. (en Beriain y Xalbador).
    Ogi eta mahatsarno [...] ikhusten, hunkitzen eta gozatzen ditugunak. Lç Ins F, 5v. Artean, barriz, goza dezadan / oraingo libertadea. Lazarraga 1196v. Karro trunfala, ene perlea, / nik bearko dot gozadu. Ib. (B), 1179rb. Goza nazazu / neure Aitaren tronuan. Ib. 1200r. Gorputzareki eta arimareki Iaungoikoas gozatzen duela. Ber Doc 133v. [Mansoak] gozatuko dute lurra. Ib. 93v. Gozatzatzu zeruko atsegiñak. EZ Man I 133. Presentekoa goza dezakegu, ethorkizunekoa desira. Ax 155 (V 102). Neure onak neurk nahi ditut gozatu eta manaiatu. Ib. 235 (V 157). Eroan nagizu [...] gloria zelestialen gozaetan. Cap (ed. 1893) 155. [Paradüsian Jinkoa] maithatüren eta gozatüren baitie. Bp I 39. Ifini eban len gozetan zituzan ondasun da hazienden jabe. Urqz 26. Arimaren bakia goza dezagün. Mst I 11, 4. Gloria au gozatzeagatik zer egin [...] bear ezta? Cb Eg II 209. Joango nasala Zerura, Zeu betiko gozetan. Oe 35. [Lur hura] gozatzen duena obligatua izanen da zor haren intresaren pagatzera gozamena dueino. (1767). SenperEus 70. Españak, beretzat ezagutu ez ezik, berak bakarrik gozatu ere oi zebala Bidasoako ibaia. Izt C 122. Señorijo onek antxiñako denporetatik gozau edo daruan ondasun eta zorijonez beteriko bizitzia. (1868). BBatzarN 243. Zoriontasunak gozatutzeko / eternidade batian. Ud 148. Zü gozatzen zütianak, zer gaisto sendi dezake? Ip Imit III 34, 2. Guk gozatu biar gendukian aberastasuna, ark gozatzen du. Bv AsL 173. Iruñako kartzela [...] / irur mutil gaztek / ongi gozatu dutena. [...] / Seira ilabete pasatu. Balad 242. Jai eguna gozatu iñok ez bestean! Ag Kr 45. Gizonak errez mozkurtutzeko / kondizio bat bear du / [...] barru berdintzen dijoan eran / ardua berriz gozatu. JanEd II 105. Errenta polita [...] gozau eban urte askotan. Kk Ab II 81. Ezin gozatu dezakete Oroagindu-Lege onen onurik. EAEg 20-3-1937, 1325. Berrogoi urthe eder gozatu zituen oraino familia [...] baten erdian. Zerb IxtS 63. [Basoa] erriarentzat, erriak gozatu dezan. Munita 116. Egiazko zoriona gozatu dugula. JEtchep 70. Maitasun horren berotasunaz luzaz dezatela goza. Xa Odol 289. Munduko edertasuna gozatuz. TxGarm BordaB 150. Gozatuz bazkari gaitza. Larre ArtzainE 340. [Iliada] zahar-gazteek [...] dasta eta goza dezaketela badakit. MEIG II 67.
    v. tbn. Mat 253. Harb 72. FPrS 31. VJ 7. SP Imit III 21, 2. Arg DevB 37. Tt Onsa 35. CatAnz 5. ES 148. OA 37. El 25. Iraz 2. GavS 31. Mih 31. AR 31. CatLan 59. Xarlem 830. Añ CatAN 2. Añ LoraS 62. Gco II 20. Dh 246. fB Ic I 41. UskLiB 25. Jaur 116. Bordel 154. CatLuz 2. Ur MarIl 38. Lard 189. Dv LEd 227. Afrika 44. Bil 104. Aran SIgn 104. CatS 61. PE 30. Laph 21. Zby RIEV 1908, 773. Elzb PAd 22. Arrantz 110. AB AmaE 165. Xe 366. AzpPr 63. Ip Hil 37. HU Aurp 106. Itz Azald 42. CatUlz 26. Xikito 4. Lh Yol 53. Ox 201. Inza Azalp 116. Etcham 230. Mde HaurB 60. Or Aitork 177. Gazt MusIx 77. Osk Kurl 39. Vill Jaink 153. Arti MaldanB 215. Zait Plat 150. Ardoy SFran 15. Azurm HitzB 50. Uzt Auspoa 67, 114. Casve SGrazi 122. MMant 84. BAyerbe 96. Zendoia 241.
    azpiadiera-1.1
    Gozar, poseer sexualmente. Cf. JE Bur 93: "Zer da [...] emaztearekin gozatzeaz hoberik?".
    Jentil onbrea, ona zatozke, / gura banozu gozadu. Lazarraga (B), 1179vb. [Arreba] erdietsi eta gozatu zuenean, [...] etxetik egotzi baitzuen. Ax 389 (V 254). Haren emazteaz gozatzeagatik hilarazi baitzuen. Ib. 353 (V 234). Nire guraria, nire gutizia, laster gozatzea da nire maitea. Arti MaldanB 231. Amorante lizuna! Herri aldeko mozkorti eta arlote guztiek gozatu dute haren larrua. Arti Tobera 284s. Godotar errege azkenak, indarrez goza izan omen zun Kaba anderaurena. Gazt MusIx 66.
    azpiadiera-1.2
    "Norbaiten gozatzea borrokan, faire de quelqu'un ce qu'on veut à la lutte" SP.
    azpiadiera-1.3
    (Aux. intrans., con compl. en instr.). "Jouir. [...] Nor gozatzen da lur hortaz? qui jouit de cette terre?" Dv. "Paraje hartaz gozau" ZestErret. Tr. Más frecuente al Norte
    Obe da gozatzea mundu onezaz ezez berzea[z]. (Azpíroz, 1576). ReinEusk2 116. Tristea nengoan iru ileko egunetan, / atsekaba garratz asko oi nebela sufrietan, / sabelekoaz ez ninzala gozaetan. Lazarraga 1197r. Handi dela emetasun zurea / zeñetzaz gozatu baita dohatsuen partea. EZ Man I 35. Hek gozatu behar dute / haren bistaz zeruan. EZ Eliç 377. Bakezko bihotzaz goza gaitezin. SP Imit I 11, 4 (Ch gozatuko gare arimako bakeaz). Orhoit adi nola munduan, munduaz intzen gozatu. Gç 179. Zuekien izateko atseginaz aphur bat gozatu ondoan. He Rom 15, 24. Gidatuko bait gaituzte [...] menderen-mende gozatuko garen errepausu perfetera. He Gudu 103 (v. tbn. construcción de relativo en Lg I 321, JesBih 391, Jaur 117). Gozatüren zira barnetiko bake handiaz. Mst III 37, 3. Zure atsegiñez goza nadin. Lar STomas 1. Goza gaiten kontzientzia on baten gozotasunez. Jaur 159. Gozatu dire ontasunez, gozatu atseginez. Laph 129. Zure bi / ezpaiñ gozuez goza nadin. Mde Po 48.
    v. tbn. Harb 420. FPrBN 21. Hm 100. Arg DevB 134. Mih 119. Brtc 206. Mercy 11. Lap 420 (V 191). Monho 138. Dh 201. JesBih 447. MarIl 104. Arch Fab 233. Bordel 140. Zby RIEV 1908, 608. Elsb Fram 157. Arb Igand 179. Jnn SBi 19. Enb 81. Iratz 104. Etxde JJ 207. Gand Elorri 199. Mattin 64. Ibiñ Virgil 76.
    azpiadiera-1.4
    (Aux. intrans. bipersonal). "Satisfaire quelque passion, se contenter. Gozatu natzaio, j'ai satisfait une rancune à son égard, je l'ai maltraité, à mon plaisir" H.
    Iauna, iadanik parabisuko dohatsutasun hari esperanzaz gozatzen natzaika. Harb 287. Dezadan mundua zerbitza: nakion goza, [...] ase eta asper. Ax 174 (V 117).
    azpiadiera-1.5
    (Ejs. ambiguos con respecto al aux.).
    Eternitate guzian hartaz gozatzeko gai dena. CatLav 41. (V 28) Mundubagaz gozatu nai dabeenak. JJMg BasEsc 192. Orai beretik ikusi nahi izatea gero gozatu behar gauza. Hb Egia IX. Zeruan Jangoikoaz gozatzen dauden izpiritu doatsu batzuek. Legaz 23 (v. tbn. CatR 41). Libertatia izanen dugu / bai segur denborarekin, / Eskual-herrian gero gozatuz / gure herritar maitekin. Etcham 37. Zorrak ordaintzeari buruzko luzapenaz gozatu naiko duten nekazariak. EAEg 24-4-1937, 1555.
    sense-2
    2. (Lcc (+ gozadu), SP, Lar, Añ, Arch VocGr, Dv, H); gozotu (Añ).
    (Con aux. intrans.). Gozar, disfrutar, regocijarse, recrearse, alegrarse; consolarse. "Holgar" , "alegrarse" Lcc. "Jouir à son plaisir" SP. "Bañarse en agua rosada, pozez gozatu" Lar. "Regocijar" Añ. "Jouir à son aise" Arch VocGr . "Lizarraga emploie ce mot dans le sens de se réjouir: Erraten dizet inen duzela zuek negar ta dolamen baña mundua gozatuko da, je vous dis que vous pleurerez et que vous vous lamenterez, mais le monde se réjouira" Dv. "7. jouir, se réjouir, être dans la joie, le contentement. [...] Gozatu eta poztu zaitezte (Aizk, Lc). [...] Behin bedere gozatu naiz, au moins une fois, je me suis contenté" H.
    Oraingaño gaztea ax ta, / urtexe baten goza adi. Lazarraga 1190r. Eta haren konpanian / goza gaitezen glorian. EZ Eliç 392. Ez naiz hekin gozatzen eta ez solhasean iartzen. Ax 368 (V 242). Altxa zazu gora boza / eta zaite ungi goza / ogi hunen laudatzen. Gç 111. Usteko dezue hitz oekin gozatu zala Birjiña zerbait. Lar SermAzc 53s. Oriek ikusi ta Franzisko txit alaitu ta gozatu zan. Cb Eg II 179. Nola ni gozatuko ez naiz ekusi ezkero [...]. Mg CC 126. Zeinbat gozatzen naizan [...] zu bezelako sendagille bat [agertzeaz] . VMg 43s. Gozatu ta poztu zaite. Ur MarIl 74. Goza zaite zure baithan. Dv LEd 242. Diru zalia, dirua ikusi zuanian, zerbait gozatu zan. Bv AsL 47. [Jinkoarekin] baizik ez zen gozatzen eta phausatzen. Ip Hil 51. --Gozatu eta baketu zaitez --esan eutsan arimazainak [geisoari] . Itz Azald 109. [Kabalak] ez direla gu bezenbat gozatzen? JE Bur 94. Opa diogu / zeruan goza dedilla. Tx B I 44. Oieri begira beti, / gozatzen dira begiak. Uzt Sas 57. Nola etzigun ajolarik dantzan ibili edo bidean denbora pasa, berdin gozatzen giñan. BBarand 84.
    v. tbn. LE Ong 87r. Xarlem 688. JJMg BasEsc 282. It Fab 68. Mde Pr 129. Basarri 10. Auspoa 39, 41. Onaind in Gazt MusIx 210. Xa Odol 238.
    azpiadiera-2.1
    (Con ines.). Disfrutar con, disfrutar de. "Prendre plaisir à. Ezkira othoitzean gozatzen (AR), nous ne nous plaissons pas en la prière, nous n'y jouissons pas" H.
    Faltadun naiz. Gozatu naiz [...] gogoeta desonhetstetan. EZ Eliç 150s. Zutan gozatzeko ene arimak desira duen bezala. SP Imit IV 13, 1 (Ch zutaz gozatzeko, Mst zützaz goza nadin). Uzten bazituen bere libertatetan gozatzera [...]. ES 109. Ta ni, zure amorio orretan gozatzen naz. Cb Eg II 136 (Dv LEd 242 zure amodioan naiz gozaturen). Noskua pensamentu ezañetan gozatuteko oituria? Mg CO 115. Virgilioren itzneurtu ta apainduetan gozatzen nintzala. VMg X. Ez nion eragotzi [...] nai zituan atsegin eta gustoetan gozatzea. AA III 302. Urterik urtera sendatuten da nire biotza leleengo asmuetan ta gozatu ainbeste ezagutu ta maite dituban abarkadunetan. JJMg BasEsc I. Erdu ta gozatu gaitian luurreko atsegiñetan. Ib. 192 (v. tbn. 59). Gozatu zaite ordu onian zeure bizitza da egitada andijakaz irabazi zenduzan glorijako atsegiñetan. Ag Serm 98. Zugan baiño on dan artan areago gozatu nai badute. 'Quieren gozar más de ella que de tí'. Or Aitork 418. Mundu hunetan ez naiz luzaro / gozatu ama maitean / sortu orduko arkitu bainaiz / zoritxarreko atean. Xa EzinB 74. Apiziorik baldin badauka / gozatuko da pelotan. Uzt Sas 325.
    azpiadiera-2.2
    (Con complemento en alativo).
    Ifinten deusku poz eta gozo andi bat modu onetan gozatu gaitezan artu dogun grazijan egotera. Astar II 285.
    azpiadiera-2.3
    (Aux. intrans. bipersonal).
    Zere bizimodu on eta konseju ongarriaz [...] Jaungoikoa gozatuko zatzula. Arr May 65.
    azpiadiera-2.4
    (V-gip) Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg.
     (Aux. trans.). "Gozar, disfrutar. Semiak gozau eben guztia diru gastatzen, aittak gozau eban pillatzen" Etxba Eib. "Estebanek ikaragarri gozatzen dau lagun artian" Elexp Berg.
    Zeruan [...] gozadu dagiela beti glorian eta deskansuan. CatAnz 6. Gozadezágula bere amorearén [...] esnearéki. LE Ong 41r. Zegaz bijotza poztuta, barre eginda, gozatu dozu? fB Olg 130. Zurekin batera gozatu dezagun egunen baten zeruan. Ag Serm 125. Ez ei eban gutxi gozau aratoste aretan. SM Zirik 103. Kontu ta gertaera / joanaz an esatera, / gozatzen zuan erriak. Basarri 155. Orrelangoak gozatzen dute / bestien lepotik janda. BEnb NereA 262.
    v. tbn. FLV 1988, 278 (Larráinzar, 1906). BBarand 155. Zendoia 124.
    azpiadiera-2.5
    (Ejs. ambiguos con respecto al aux.).
    [Glorian] nun bienabenturaduak Jaungoikoa ekusiaz [...] dauden gozatzen. OA 41. Jaungoikoaren adiskide orain izatean, eta gero beraz Zeruan beti gozatzean. Gco I 401. Asko da [pekau izateko] [...] pensamentubagaz gozatutia. Astar II 135. Goza edo hil! Hb Egia 122. Ortxe gozetan bizi zaitez bai, alabatxoa. AB AmaE 137. Bizi ontan bera zerbitzetzeko eta bertzian gozatzeko. CatUlz 17. Basurdi ori janez / bear zutela goza. Noe 116. Antxen gozatzen egon deitezen / eternidade guzian. Arrantz 145. Poli aal guztian begira zegokion gozatuaz. Anab Poli 36. Gure bizitza izango litzateke josta ta goza. NEtx LBB 310.
    azpiadiera-2.6
    (Part. en función de adj.).
    Zein amorez urtuak, zein gozatuak gelditzen ziran komunio aurrean. Mg CC 226. Arpegi alai gozatuaz [...] begiraturik. Aran SIgn 96.
    sense-3
    3. (SP, VP , Lar, Añ, Dv, H, A); gozau (G-azp ap. ZestErret ); gozotu (Añ) Calmar(se), tranquilizar(se), aliviar(se), mitigar(se), aplacar(se), suavizar(se). "[...] egoiteak gozatzen deraut ene mina" SP. "Mitigar" VP 36v. "Al deponer la ira, al templarse, mitigarse decimos gozatu" Lar s.v. gozo. "Aliviar, dar descanso [...] nekeak [...] gozatu" Ib. "Allanar dificultades, vencerlas, errazkeak [...] garaitu, gozatu" Ib. "Amansar, aplacar, suavizar", "aquietar" Ib. "Hacerse afable, arraitu, gozatu" Ib. "Abemolar, quebrar dulcemente el sonido o la voz, otsa edo soñua gozatzea" Ib. "Apaciguar" Añ. "Serenarse el mar tempestuoso" Ib. "Adoucir, s'adoucir. [...] Loak gozatu du ene buruko mina, le sommeil a calmé mon mal de tête" Dv. "Har zazu mainhu bat zure oinhazearen gozatzeko, [...] pour calmer votre douleur" Ib. "Haserrea eztitasunak gozatzen du, la douceur calme la colère. Iaunak erratearekin ixil hadi, itsaso haserretua gozatu zuen, le Seigneur apaisa la mer. [...] Atsekaben gozatzeko asko da konzienzia ona, pour adoucir, calmer le chagrin, la peine. [...] Aphur bat itsasoa gozatu zenean, quand la mer se fut calmée un peu. Igurik diezozu haserregoa goza dakion bizkitartean, [...] la colère s'apaisera" H. "Ia oain oporretan pixkat gozatzean, beti erreta eotea behintzat eta" ZestErret. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. Emplean gozotu Añibarro (LoraS 125), Lardizabal (476, junto con gozatu ), Arrese Beitia (AmaE 107) y Enbeita (81).
    Zeure konsolamenduaz goza ezazu ene bihotza. Harb 385. Amorioak trabaillu guztiak arintzen, gozatzen [...] baiterautza. Ax 489 (V 316). Iauna, konsola nazazu [...], goza zatzu ene atsekabeak. Ch III 48, 4 (SP emazazu, Mst ezti ezazü). [Izarrak ere] ez naute betetzen, ukitzen, gozatzen: aiñ nator gozakaitza. Lar SAgust 3. Orma bedarrak gozatuteko / banatu jatzun albua. Mg PAb 65. O nolako aparia! / Gozatzeko sabel goseberia. Mg (in VMg 95). Amorioak gozatzen ditu jeniorik mukerrenak ere. AA I 573. Hark behar baiteraizte arindu ta gozatu . penitentzia. Dh 100. Jende asaldatu hura gozatu eta paketzeko. Lard 91. Nekatuak eta zamatuak zaudeten guziak [...] nik gozatuko zaituztet. Ur (G)Mt 11, 28. Ederto dakie esakera batzuen laztasuna gozatuten. Ag Kr 7 (v. tbn. 10). Gozatzen duelarik [...] hainbertze minberatua [...] duen bizkarra. JE Bur 189. Neke samintasunak gozatzeko. GMant Goi 24. Gozatu zaitala eta berritu zainetako bizia. JE Ber 95. Fernando de los Ríosek be Marx-en gizartekeria gozatu nai leuke [...] erdi-aberatsak ikaratu eztaitezan edo. Eguzk GizAuz 77. Itsaso nastau murgilla, naretu, gozatu, emetu [...] egikiola. Erkiag Arran 157. Eguzkiaren epelak gozatzen eta berotzen deutsaz gorputzeko atalak. Erkiag BatB 115. Nere zailtasun eta moldakaiztasuna Aita Onaindiaren trebetasunak gozatuko dizkitzue. Ibiñ Virgil 26. Egoak baztarrak gozatzen zituanean. NEtx LBB 93. Siestatik jeikitakoan, piska bat gozatu zan gure gizona. TxGarm BordaB 101. [Txakur umeari] ganadu-ezur gogorrak eman, ortzak gozatzeko. Ostolaiz 33 (ref. probablemente al dolor de encías). Haize hegoa gozatzen delarik. Larre ArtzainE 282.
    v. tbn. Hm 117. Gç 25. ES 119. Cb Eg III 295. Mih 20. fB Ic I app. 11. JJMg BasEsc 217. Astar II 207. Dv LEd 229. Bil 95. Aran SIgn 68. Bv AsL 171. AB AmaE 176. Arr May 109. Azc PB 343. Xikito 8. A Ardi 142. Enb 143. ABar Goi 27. TAg Uzt 41. Zait Sof 138. SMitx Aranz 201. Ataño TxanKan 143.
    azpiadiera-3.1
    Volverse agradable.
    Lili ta zitori usaiñez gozatzen da gela medarra, komentu osoraiño zabalduz. Onaind STeresa 110.
    sense-4
    4. (V, G-azp, AN-gip-5vill); gozotu (Mic 5r, Lar, Añ) Ref.: A; Etxba Eib; Gte Erd 32; Elexp Berg.
     Endulzar. AxN explica umotzen (211), por gozatzen. "Lenago eztixakin gozatzen ziran jateko gauzak" Etxba Eib. "[Ura] azukreekin ondo gozauta edan [G-goi]" AEF 1980, 65. "[Kafea] gozauta (G-azp), gozatute (V-gip), [...] ongi gozatuta artzen du orrek (G-azp, AN-gip-5vill)" Gte Erd 32. "Esnia sakariniakin gozatu bihar izaten zan, etzeuan azukarrik eta" Elexp Berg. Tr. Para esta acepción emplean gozotu J.I. Arana (SIgn 55), Iturzaeta y D. Agirre.
    Abaraska edo abao aurtxoen ezpañak gozatzen dituztenak. VMg XI. Ardo mindua gozatu zuan. Bv AsL 114. [Janari gozoak] gozotuten deutse bere aosabiya. Itz Azald 197. Esne-arroz gozotua. Ag Kr 45. [Parrea] gozatua baitu gaur / ezti bereziaz. Ldi BB 154. [Marxen sozialismoa] gaziegia dala ta [...] gozatu nai izan dabe batzuk. Eguzk GizAuz 72. Ugariegi ixuri zaio gozagarria [film honi], horrelakoen [ikusleen] janaria goza beharrean. MEIG I 172. Ahoa gozatzen diolakoan, sabela mingostuko dio. Ib. 175. Ondo egosi ta al den beroena edan, eztiarekin gozatuta. Ostolaiz 62.
    v. tbn. Ezale 1897, 19. NEtx LBB 37. Ibiñ Virgil 26.
    sense-5
    5. (AN-gip-5vill ap. Gte Erd 219; SP, H) Ablandar; madurar. "Morteru ongi gozatua, mortier bien détrempé" SP. "Ramollir, rendre plus souple. Eskuetan erabiliz ezkoa gozatzen da [...]. Larru idorra urinez gozatzea [...] 11. [...] Azken uri hunez lurra gozatu da, par cette dernière pluie, la terre s'est ramollie. [...]. Oinekoak gogortu direnean gantzutuz gozatzen dira" H. "Ahoan ondo gozatuta jaten du horrek (AN-gip-5vill)" Gte Erd 219 (junto a ondo txikituta, mastakatu, etc., de otras zonas).
    Ez jatala garirik elduko, [...] [galgarauba] eurijakaz gozatu ta lur barruban [...] erne erazo ta azten ezpadau. Mg PAb 68. Euri gozoak gozatzen ez duen lur elkor bat bezala. AA III 491. Gogortu ezkero bekatariaren biotza, nekez gozatuko da. AA I 432 (v. tbn. 412). [Ogia metan] utziz zenbait egunez gozatzen. Dv Lab 52 (v. tbn. 385). Hogoi egunez, tabako ostoen ur hotzean gozatzen uztea. JE Bur 9n. [Sagarra] geldiak gizendu, egonak goza. 'La inacción lo madura'. Ldi BB 120. Garau eze ori [...] goza ta ondu dedin. Ldi IL 37.
    v. tbn. A BGuzur 152. JE Ber 52.
    azpiadiera-5.1
    (Part. en función de adj.).
    Arrastiko eguzki gozatua. 'Maduro sol de atardecer'. Gand Elorri 127.
    azpiadiera-5.2
    Macerar.
    Xeha zazu puxka ttipietan sei iranyaren axala eta emaitzu gozatzen litre bat agordientetan ilhabete batez. ECocin 52. (v. tbn. más ejs. en 52 y 53)
    sense-6
    6. (Lar).
    Deleitar, alegrar, hacer gozar, hacer disfrutar; mimar, complacer. "Divertir, entretener" Lar. "Recrear, [...] gozatu, [...] atsegin eman" Ib. v. gozarazi.
    Erre zirian suurrak gozatuteko usaingarririk onenak. Mg PAb 216. [Nai dituzte] len bezela jan edanak, len bezela korputza eregatu ta gozatu. Mg CC 148 (v. tbn. CO 286). Pensamentu aragija gozatutekuak [...], arimia galdutekuak. JJMg BasEsc 141. Opa izan jakan sakrifizijuagaz geratu zan gozaturik. Astar II 216. Alan gura dabenak / beragana batu / daike ardura baga / bijotza gozatu. Ur MarIl 127. Dabid bere arparekin gozatzen eta alaitzen ari zitzaiola. Lard 168. Euskal-herriak gozatzen du begia. JE Bur 85 (v. tbn. 209). Atseden ginezake, begiak goza ahal bagintza gauaren ederraz. JE Ber 93 (v. tbn. 12; v. tbn. en contexto similar Uzt Sas 321 begiak gozatu). Erantzi-bage lo egiñean, / ez gozatzen soin-enborra. "El cuerpo no se regala bien". Or Eus 213. Onuzkero ez ote diozu beste neskaren bati belarririk gozatu? NEtx Nola 31. Onelako edestiak oso gozatzen zuten donostiar mutilla. Anab Poli 47 (v. tbn. 18). [Sagardotegi oietan] ango jendia gozatu naian / saiatzen giñan alegin. Uzt Sas 149.
    v. tbn. A BGuzur 152. JE Ber 52.
    azpiadiera-6.1
    (Part. en función de adj.).
    Onelakoen aragi erregalatu edo gozatuak. Mg CC 151 (CO 223 gozatubak).
    azpiadiera-6.2
    "Acariciar (FSeg)" A.
    Bere eskuen artean [basauntza] gozatu zuen. Aberea [...] otzan eta geldi zegokion. Arr GB 44. Garbitu eta gozatu zizkan [...] oñak. Arr Orac 284 (ap. DRA).
    sense-7
    7. Sazonar, condimentar; dar sabor. "Janariez mintzatuz, ondu, gaiei gozagarriak ezarri. Ensalada hau gozauta al do?" ZestErret.
    Manatuzióte nastekátzeko irín gutibát eta onéki gozatúrik janzúte góxo. LE Ong 24v (v. tbn. Ib. 16r). Gure etxeko azak jaki onekin ederki gozatuta jaten ditugu. Zab Gabon 70. Lapiko andi bat bete baba baltz, urdai azpiko ta lukainkaz ondo gozaturikoak. Ag Kr 143. Azak lenengo, odolki ta txerriaren bizkar-ezurrakin gozatuak. TxGarm BordaB 96. Katagorri orrek patatak gozatzeko balio dik. Kutxarakada bat oliok baiño gusto obea ematen ziok. BBarand 44.
    v. tbn. A BGuzur 152. JE Ber 52. BasoM 61
    azpiadiera-7.1
    Eleisako Gurasuen [...] esanez edertuta, Jazo jakineen grazijaz gozatuta [...]. fB Ic I VIII.
    azpiadiera-7.2
    Amesetan egin eban [...] okela-zati, bixigu-erre, [...] ta beste onelango gauzakaz. Itzartu zaneko [...] abo guztija gozotuta [...]. Kk Ab I 11.
    azpiadiera-7.3
    (Part. en función de adj.).
    Urdai gozatubak. Mg PAb 89. Usainik gozuenen, janaririk gozatubenen, edanaririk eztitsubenen. fB Ic II 277.
    sense-8
    8. "Goûter, éprouver, expérimenter. Goza zazu zoinhen ezti den jauna (AR), goûtez combien le Seigneur est doux. Syn. dastatzea" H.
    sense-9
    9. "Podar: (c.) [...] gozotu" Añ.
    sense-10
    10. (V, G, AN; Aq 843 (G, AN)), gozau (G-azp). Ref.: A; ZestErret. Fertilizar(se); abonar(se). "Abonar tierras" A. "Lurrare zimorrakin baike, pixkat gozau inber izatea" ZestErret.
    Lurrak gozatuteko / bear daben gatza. Azc PB 333. Bere ozkirriz soro elkorrak gozatu ditzan. Ibiñ Virgil 71. Karea oso ondo etortzen zan lur zeken aientzat, piska bat gozatzeko. BAyerbe 29.
    sense-11
    11. Afinar (el oído).
    Arabako arkaitzai belarriak gozatzeko. (Interpr?). A Ardi 97. Musika ori [...] eztute gizakume guzi-guziek aditzen. Ortarako nork bere belarria gozatu bearra duke. Zait Plat 59.
    azpiadiera-11.1
    "Afinar instrumentos músicos" A DBols.
    Gozatu zuan bere rabela. "Templando su rabel". Berron Kijote 126.
    sense-12
    12. (V, G-bet) Ref.: A; Zt.
     "Templar un instrumento cortante" A. "Uretan gozatu-burnia (Vc): hierro al temple" Zait Sof II 158.
    sense-13
    13. "Liñua apaindu gutxik esaten dute Oiñatin. Geien-geienak: liñua landu, liñu-lantzeia, liña-lantzeia, liñua gosaaketia" Iz LinOñ 178.
    sense-14
    14. "Pilota-jokoan, pilota bete-betean eta modu zeharo egokian jo. Goñi eztaba pelota gozatzen ai" ZestErret.
    sense-15
    15. (Uso sust.). "Hala, joan hari tiagana bisitta bat eittera. Ondo ondo esan eta gozatu bat emoixok" Elexp Berg. "Umiak gozau bat hartu due plaian" ZestErret.
    Urte batean [san Joan sua] egin genduan besteetan bezela, gozatu bat artuta. BBarand 51. Aiek artu zuten gozatua, jan zutenean! Ib. 102.
    azpisarrera-1
    EZIN GOZATUZKO. "Inconsolable, qu'on ne peut calmer, adoucir. Ene atsekabea, atsekabe ezin-gozatuzkoa, [...]" Dv.
    azpisarrera-2
    GOZA ERAGIN. Hacer gozar, hacer disfrutar.
    Kabugabeko zorionaz goza eragiteko. Gco I 396 (v. tbn. 425, 415, 450).
    azpisarrera-3
    GOZATUXE (Aprox. de gozatu).
    Herriko buruzagiak bere aldetik, ixilduak dire, gozatzenxe hasiak direla iduri dute. Prop 1896, 206.
    azpisarrera-4
    GOZATZAKE. Sin aliviar, sin descansar (el cuerpo).
    Goizean, gorputza ezer gozatzake ta anima gaixoa oerakoan baño larri ta gaziago zuala jaiki oi zan. Ag G 328.

    gozatu

    gozatu
    << goxo 0 / 0 gozo >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper