Harremana

    OEH - Bilaketa

    1019 emaitza edan bilaketarentzat

    Sarrera buruan (31)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    goxo.
    sense-1
    I. (Adj.).
    azpiadiera-1.1
    1. (L, B, BN, S, R; Urt III 235, Lar, Dv, H) Ref.: A; EAEL 206; Izeta BHizt.
     Dulce; sabroso, bueno, rico (ref. al sabor). "Mosqueruelas, peras, udare, madari, arretxo goxo batzuek" Lar. "Dulcecito, dulcito" Ib. "Janhari goxoa, mets savoureux" Dv. Cf. VocNav: "Gosho, sha: dulce, suave, grato al paladar, blando (Montaña, Pamplona). ¡Que caldo más gosho! Come natilla, que está muy gosha". v. gozo. Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII tanto al Norte (excepto en autores suletinos) como al Sur. En DFrec hay 66 ejs.
    Aitaren maiko jan-edan goxoa <goisoa>. Mb IArg I 162. Mama goxoa. Cb Eg III 363. Edari goxo. Monho 62. Gauza goxo, ahoari gehienik atsegin egin diezoketenetan. Dh 54. Jateko goxoagoaz tirriarazi. Dv Lab 228. Gosari goxo bat. Apaol 41. Ah! Zer ur garbia eta goxoa! HU Zez 72. Mokadu goxu ori. Moc Damu 25. Esne goxo. Barb Sup 33. [Mertxikaren] mami goxoa. Ox 30. Pastel goxuak. Tx B II 136. Erari goxo. Ib. 211. Jaten marrubi goxuak. MendaroTx 102. Behorrak [...] bazka goxo gizenetan. Zub 119. Opil goxo. Ldi IL 60. Apari-merienda goxoa. JAIraz Bizia 17. Txokolate goxoa. Munita 70. Mistel goxoa. Onaind (in Gazt MusIx 155). Nektar goxoa. Ibiñ Virgil 47. Ezti goxoa. Ib. 109. Apari goxo eta apaña. Olea 131. Turroi ta edari goxoak. TxGarm BordaB 95. Arno ezti goxo harek atxik-arazten zuen bere lagunarekin. Etchebarne 45. Oso goxoa dago gaurko zopa. MEIG IX 109.
    v. tbn. LE Kop 106. Zby RIEV 1908, 94. Ud 48. Sor Bar 101. Iraola 36. A Ardi 28. JE Ber 70. EusJok 147. Aran in JanEd II 145. Lab EEguna 68. Lek EunD 37. Or Eus 87. Etxde JJ 93. Anab Poli 73. JEtchep 32. Izeta DirG 97. NEtx LBB 200. Ataño TxanKan 200.
    azpiadiera-1.1.1
    (Agua) dulce.
    Aintzire ur-goxoetan. 'Dulcibus in stagnis'. Ibiñ Virgil 77 (v. tbn. 101 y 103).
    azpiadiera-1.2
    2. (G-azp, AN-ulz, L, BN, S; Lar, Dv, H) Ref.: A; Lrq; Gketx Loiola; Iz Ulz; Gte Erd 87, 212.
     Dulce, agradable, suave. "Aura, aizetxo goxoa" Lar. "Chulo, [...] goxakaria, esale goxoa" Ib. "On substitue souvent le diminutif goxo. Haize goxoa, zéphyr agréable" Dv. "1.º doux, agréable (au tact, à l'ouie, à la pensée, aux relations; mais non pas au goût ni à l'odorat); 2.º attrayant, aimable (relations)" Lrq. "Eguzki goxoa (G-azp)" Gte Erd 87. "Ez da oso goxoa (G-azp)" Ib. 212 (referido a una persona de mal carácter). AxN explica uxter da (97) por goxo da. Cf. VocNav: "Por extensión se dice pelota gosha de la que es blanda (Montaña, Pamplona). Suave tibio o agradable al tacto: ¡Que abrigo más gosho! (Roncal, Baztán, Regata del Bidasoa, Cuenca, Larráun; Blanco). Los colchones de hoja de maíz son muy goshos (Montaña)". Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos desde mediados del s. XVII.
    [Lepo] goxo besarkatzeko. O Po 27. [Zu zara] jende goxo gustien othoitz entzule handia. Gç 66. Begiratze goxo bat. AA III 619. Bekatu goxoa da ordikeria. Ib. 380. Toki goxoa <-ish->, garbia ta osasuntsua. Izt C 24 (v. tbn. 255). Primadera sartzerako egun goxo-epheletan. Gy 72. Moisesen biotz goxoa osotoro laztu zuen. Lard 94. Usain goxo ezti bat. Bordel 107. Eguzki goxoa. Arr GB 77. Andriari kariño goxo bat egiteko. Iraola 47. Hitz goxo amultsuak. JE Bur 178. Hirri goxo bat egiten. Barb Sup 165. Zer bizitze goxoa deramagun. Ox 36. Testamentu Zaarreko garai goxoetan. Mok 6. Alperkeri goxoan egon. Or SCruz 68. Belardi goxo batean exerita. Anab Usauri 134. Amets goxua. Laux BBa 112. Kantazar goxo. SMitx Aranz 185. [Garoaren] orri goxoa. Munita 56. Udaberriko airea hain goxo eta epela. Mde Pr 152. Predikari ederra bezen kofesatzaile goxo. Zerb Azk 55. Egun-senti garbi, goxo. Lek SClar 133. Goxo duk jakitea norbaitek maite hituela. JEtchep 67. Neska ixil eta goxoa. Ib. 112. Oe bigun goxoan. SM Zirik 118. Egonaldi goxo bat egin zuten edaten eta irri-solasetan. Izeta DirG 92. Ama goxo. And AUzta 112. Sekulan ez norbaiten elhe goxo bat. Larz Iru 86. Euskera / goxoan mintzatzen. BEnb NereA 194. Izan zitezte goxo eta alegera ororekin. Ardoy SFran 297. Lagun goxoa eta leiala. Xa EzinB 53. Solas goxo batek eztitzen eta ematzen du bihotz gogorrena. EZBB II 110. Udaraberri, urte-giro goxoa dek ori gaztearentzat. Ataño TxanKan 20. Auen parre goxoak. Insausti 343. Zein diren goxo [...] udazken-buruko egun epelak. MIH 318.
    v. tbn. Egiat 160. Bil 160. Zby RIEV 1908, 83. Arb Igand 90. JanEd II 140. Alz Bern 66. Lh Yol 16. Etcham 164. Zub 101. FIr 156. PierKat 55. Ldi UO 17. EA OlBe 101. Iratz 19. Txill Let 112. Erkiag Arran 172. Basarri 91. MAtx Gazt 82. Onaind in Gazt MusIx 145. Zait Plat 150. Mattin 78. Salav 100. Ibiñ Virgil 114. Olea 151. Casve SGrazi 142. Berron Kijote 184. Larre ArtzainE 12.
    azpiadiera-1.2.1
    (En frases negativas, con carácter expresivo).
    Ez omen ziran oso denbora goxoak. AZavala (in Goñi 11). Taularen gainian etzan nuk zenbeit egunez, ez baita batere goxo. JE Bur 115. Zuentzat ezta goxo izango / lanpide ori artzia. Yanzi 126. Jendea jin arau, aita xaharraren oihuak handiago [...]. Ez zen goxo nehorentzat. Lf Murtuts 53. Gizon baten galtzea ez baita goxoa. Xa Odol 189.
    azpiadiera-1.2.2
    (Empleado con sentido irónico). v. infra GOXOA JARRI.
    Goxo baita holako diruketaren galtzea, herrestan, doi doia bizi girelarik! Barb Sup 76. Eta jenden trufak oraino konduaren gainerat, goxo baita! Ardoy SFran 231.
    azpiadiera-1.2.3
    (Precedido de radical).
    "Maiatzeko hilabethe xumea" (160 plama), arras irakur-goxoa. Lf ELit 214.
    azpiadiera-1.2.4
    "(AN-gip), tranquilo (mar)" A.
    Itsaso goxo, maitagarria! Lau dago eta naro bere hedadura guzian. JE Ber 81.
    azpiadiera-1.2.5
    (Tierra) fértil.
    Azaleko lur goxoa azpiko lur gosearekin ez nastu. Munita 41.
    azpiadiera-1.2.6
    Blando, de fácil manejo.
    [Urkiaren] zura ariña ta goxoa da; ta zenbait tresnai kirtena egiteko asko erabiltzen da. Munita 50.
    sense-2
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    1. (L, BN, S ap. A ; Dv, H).
    Dulce, golosina, confitura. "Bonbon, douceur" Dv. "Goxoak dim. de gozoak, exprime une sorte de friandises plus menues" H. "Goxoak, los confites" A. Cf. Lar: "Torcidos, dulces, goxobiurrak"; "ramillete, piña de dulces, goxopilla"; "chocho, confitura, goxpilla [sic]"; "canelón, confite largo, goxotxotxa"; "peladillas, almendras confitadas, goxabiribillak". v. 2 goxoki.
    Ama batek goxoak haurrari ematen diotza. "Dragée". He Phil 487 (SP 481 azukre bihia). Aurrak goxoz <goisoz>, intxaurrez, madariz edo nola-nai enganatuko oi diran bezala. Mb OtGai II 191. Ona goxoa zuretzat / [...] eztiya ere badaukat. Echag 106. Iñudeak aurrakin / zebiltzan kalean / ta goxo <gotxo> -saltzallea / berakin batean. Ib. 187. [Borraja lorearekin] egiten dan goxo gordegarria. Izt C 161. Botikako sendagarria goxo tartean artu. Ib. 219. Haurrentzateko on-on edo goxoak. Prop 1911, 14 (ap. DRA ). Tira, zure goxoa artuko diñat. TP Kattalin 188. Txokolate, goxo ta eztigarriak! Lab EEguna 62. Arekipe izeneko goxoa. JAIraz Bizia 41. [Aitak ekarriko ditu] goxoak zuretzako. NEtx Antz 116. Nai aña pastel ta goxo jaten. Anab Poli 92 (v. tbn. 73, 77). Ao-sapaia ur biurtzen da goxo bat aogozatzekoan. MAtx Gazt 39. Nola eman oi zizkidan goxoak. JAzpiroz 48. Beren seme-alabatxoei [...] ogi-tarteko edo goxoren bat eramatera. Insausti 15s. Bi edo hiru pezeta goxoak erosteko. MIH 131 (v. tbn. MEIG I 204 goxoak). Jendea erruz dator, eulia goxora bezala. MEIG I 131.
    azpiadiera-2.2
    2. Dulzura (sentido fig.); gozo, placer; deleite, regocijo; ambiente cálido, agradable.
    Ezkontzeko itzen goxoakin edozeñ gauzatara kuturtzen diran neskatxaz. AA I 604 (v. tbn. II 223). Hango goxoa orduan, oro elgarretarat bilduak. JE Bur 77. Horrek ez bezalako goxoa dukegu bihotzean. Barb Sup 54. Ez baitu guk duguna: etxeko goxoa. Ox 37. Bihotzera jiten da halako goxo bat. Etcham 196. Haizia musikan ari zait beharrien goxoko. Ib. 74. Amaren goxoa. Iratz 11. Otoitz-ondo onek / ba du goxo-litsa. "Dejo de dulzura". Or Poem 518. Greko-ipuien goxo guzia. Or Aitork 28. Pozaren goxoa edo naigabearen samiña. Ib. 261s. Familiko goxoan, / andrian onduan, / antxen bizitzen nazu / al dedan moduan. Basarri Auspoa 22, 147 (cf. infra GOXOAN). Bihotzeko goxo batek sendiarazi daut [...]. Ardoy SFran 182. Bakean bizi diten etxeko goxoan. Xa Odol 238. Oeko goxo alferrak utzi. Berron Kijote 42. Jabearen etxeko goxoei ederretsi ziena. MEIG I 175.
    azpiadiera-2.3
    3. Buen sabor.
    Mundu guzira azalduz gure / sukaldearen goxoa. SMitx Aranz 105.
    azpiadiera-2.3.1
    Jateko aren goxoa! Bilbao IpuiB 63.
    sense-3
    III. (Adv.).
    azpiadiera-3.1
    Agradablemente, placenteramente. v. infra GOXO-GOXO (b), GOXORIK.
    Manatuzióte nastekátzeko irín guti bát eta onéki gozaturík janzúte góxo. LE Ong 24v. Legun eta goxo bizi ziran. Zait Plat 52. Amaren bularretik xurgatzen du goxo. NEtx LBB 303. Gure lagunak mendian bizitzaren arrixkua jokatzen ari ziran denbora berean, gu egunak goxo igarotzera baiginjoazen. AZink 82.
    azpiadiera-3.1.1
    Suavemente, delicadamente, dulcemente.
    Goxo mintzatzea. Or Aitork 151. Illoba txiki alaien salla / goxo laztantzen zaituna. Ataño TxanKan 273. Neskeak goxo begiratuaz / osatuko ziña. Ayesta 55. Ain garbi eta goxo kantatzen zuan. Insausti 237.
    azpisarrera-1
    ARDO GOXO; BERTAN GOXO v. ardo, bertan.
    azpisarrera-2
    GOXOA JARRI.
    (Empleado con sentido irónico). Enfadarse, irritarse.
    [Nagusiak] jakingo du eta... goxua jarriko litzake! Ill Testim 11. Goxoa jarriko da Egurmendi ori azaltzen danean. Loidi 24. Goxoak jartzen zerate, itz-erdi bat iñork esaten badizue-ta. NEtx LBB 146.
    azpisarrera-3
    GOXOAN.
    Tranquilamente; a gusto. Cf. supra (III).
    [Etsaiak] ützi dütügü / goxuan egon litian. / Deüsere ez lezen gütarik / boroga üngürünian. Casve SGrazi 136. Jendea goxoan egon da solasean ahaide eta adixkidekin. Herr 23-12-2004, 5. Zernahi kontseilu balios emanez jendea goxoan xahar dadin luzaz bizitzeko mentura hoberenarekin. Herr 17-11-2005, 5.
    azpisarrera-4
    GOXOA PREPARATU.
    (Empeado en sdo. irónico). "Goxua preparau, oso haserre agertu. Erabat haserreturik eraso egin, hitzezko erasoa bada ere" ZestErret .
    azpisarrera-5
    GOXOEN GOXOA.
    Placer de placeres.
    Hango afal-ondoen goxoen goxoa. Iratz 160.
    azpisarrera-6
    GOXO-GAUZA.
    Dulce, golosina.
    Fruta edo goxo-gauzen bat. Arr May 9. Goxo-gauza bai litzan yan neban. "Como quien toma grajea". Or Tormes 47.
    azpisarrera-7
    GOXO-GOXO.
    azpisarrerakoSense-7.1
    a) (Adj.). Muy dulce; muy sabroso.
    Beterraba saldan goxo goxoa. StPierre 24. Ogi au goxo goxoa dago. Or Tormes 81. Sardina preskueeee! [...] Goxo-goxue dago! Bilbao IpuiB 35. Apari goxo-goxoa jartzen zuan. JAzpiroz 127.
    azpiadiera-1.1
    Dulce, agradable, suave.
    Eta muxuak / amoriozko goxo-goxuak. MendaroTx 269. Usaia bait-dariok [...], ta ez goxo-goxoa. Berron Kijote 224.
    azpiadiera-1.2
    (En frases negativas, con valor expresivo).
    Bi lantzazo aiek / etziran goxo-goxoak. Tx B I 45.
    azpisarrerakoSense-7.2
    b) (Adv.). Suavemente, delicadamente, dulcemente.
    Gaizki esanak goxo-goxo aditzeko. Aran SIgn 100. Gure aurrei goxo-goxo euskera ta lenengo yakintza-gaiak erakusten dien irakasle atsegiña dan aldetik. Ldi IL 156. Esan zigun goxo goxo. Or Aitork 215. Bazekian bere ikaslea goxo-goxo ta poliki-poliki eramaten. Vill Jaink 41. Goxo goxo asten zaio: Hara [...]. MAtx Gazt 46. Ordua jotzen zuanean, nagusi-morroiak artzen zuten bakoitzak bere zartaillua ta an asiko ziran exerita zegoen jendea goxo-goxo astintzen. NEtx LBB 40. [Maisua] etorri zeunden alkira ta goxo-goxo argitaratuko zuan gure duda. JAzpiroz 128.
    azpiadiera-2.1
    "Goxo-goxo (L-ain), poco a poco" A.
    azpiadiera-2.2
    (Estar, etc.) confortablemente, placenteramente.
    Aizealdi bigun onek ere aldegingo baitigu, gauden goxo-goxo, sutondoan katua baño areago. Ldi IL 28. Sukaldean egonen gara goxo goxo. Izeta DirG 27. Gauden bada goxo-goxo etxe-zokoan. MIH 136.
    azpisarrera-8
    GOXO-GOXOA.
    Cómodamente, placenteramente.
    Eskualerria, goxo-goxoa, laborantzatik bizi zen. JE Ber 49.
    azpisarrera-9
    GOXO-GOXOAN.
    Tranquilamente, placenteramente. v. supra (III).
    Bueno! Goxo goxoan nuk orai. Barb Sup 72. Pipa bat erre behar zuela hantxet, goxo goxoan. Ib. 46.
    azpisarrerakoSense-9.1
    Dulcemente, delicadamente.
    Goxo-goxoan, zuri-zurian agertzen dio bere [...] maitasuna. MAtx Gazt 45.
    azpisarrera-10
    GOXO-GOXO EGIN.
    Tratar con dulzura, con suavidad.
    --Senargaia izatian, gure ontziyai bezela arren eskubai eltzen badiyozu, laster biatzik gabe geldituko da. --[...], goxo-goxo egingo diyot. Alz Bern 50.
    azpisarrera-11
    GOXO IZAN.
    azpisarrerakoSense-11.1
    a) (Aux. intrans. bipersonal). Agradar, gustar.
    Naiz gorputzarí etzaizkion góxo azóteak. LE Ong 54v. Goxo ahal baititzeien gauaz ibiltzea. HU Zez 128. Arrotzer hemen trikatzea goxo zaie. JE Ber 10. Etzitzaidan batere goxo par-murritz ua. Or QA 41. Esan aal zenezaidake [...] zergatik zaien goxo negarra gaixoeri? Or Aitork 82. Goxo zaitan jakitea eni pentsatzen dunala. JEtchep 68 (v. tbn. 64, 110). Sei ilabete oiek mendian igarotzea etzait bat ere goxo. Izeta DirG 107.
    azpisarrerakoSense-11.2
    b) (Con aux. de 3.a pers. sing.). Estarse a gusto, dulcemente.
    Salan bero zen eta goxo. Mde HaurB 6. Goxo dik iguzkian. JEtchep 101. Ohean goxo ditake holako hotzarekin. Ib. 91. Goxo beita mahaiñian / heben algarretatürik. Casve SGrazi 92.
    azpisarrera-12
    GOXORIK.
    Placenteramente, agradablemente; dulcemente. v. supra (III).
    Mement bat goxorik, / zurekin igan behar dut. PierKat 45. Noiz zaizko / supazterrari goxorik / sistuño hek ber-piztuko? Iratz 81. Goizean jeikitzen naiz bihotza goxorik / ohean argiraino ongi loz aserik. Zerb Azk 8.
    azpisarrera-13
    GOXO-UNTZI.
    "Cornet, boîte à bonbons" H.

    goxo

    goxo
    << gorri 0 / 0 gozatu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper