OEH - Bilaketa

1017 emaitza edan bilaketarentzat

Sarrera buruan (31)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
ezik.
sense-1
1. (L, BN ap. A ; VocBN ).
Pues, puesto que, ya que. v. ezen. Tr. Aparece en textos septentrionales no suletinos (éstos emplean ezi (q.v.)), en CatLan y en autores posteriores a la 2.a mitad del s. XIX. Gralmte. va en cabeza de oración, pero Laphitz lo emplea tbn. en segundo lugar e Hiriart-Urruty, en el único ej. encontrado, en una posición muy alejada de la cabeza.
Libro girea graziari ihardesteko edo ez ihardesteko? Bai, ezik berzela ez gindüke mereximendürik batere. CatLan 64. Behar zitzaiola ezarri / lepotik Rodilardori / kroskoila ozen bat dilindan: / Ezik ordutik [...] / noiz eta non pasatzen zen / aise zutela yakiñen. Gy 303. Zaude atzarria eta othoitz egizu, ez dakizu ezik, ez eguna, ez orena. Laph 173. Doña Zepilla, ezik hala deitzen omen da gure andrea, berriz ere hasten zaio. Ib. 56. Gogotik hartuko dut zaldi bat; enea ezik, bideko on ez izanez, ospitaleari utzi diot. Ib. 161s. Hamabi ehun [deputatu], hamabi aldiz bederen sobera zen, ezik, ehun gizonek ere aski lan ukhanen zuten elgar aditzeko. Elsb Fram 58. Ez da harritzeko [...] gazterik zahartzen eta hiltzen badire ere. Holakoetan gutienik agertzen direneri zaiote ezik asko aldiz gehienik odola berotzen eta galtzen. HU Aurp 70. Bainan [...] hantxe gelditzen da harritua eta tontotua. Ezik nor ikusten du kadira hartan belauniko, burua bi eskuen artean? Xantxo. Zerb Ipuinak 85.
v. tbn. SalabBN Mt 1, 20.
sense-2
2. + ezikan. (Precedido de participio). Sin (hacer, etc.), no (haciendo, etc.). " Esan nai ezik dago (AN-gip)" Gte Erd 116. Tr. Documentado desde Cardaberaz, aunque no es frecuente hasta principios del s. XIX. Es bastante más usual en textos guipuzcoanos. Se emplea sobre todo en la construcción nahi (o gura ) ezik 'sin querer, no queriendo', que es prácticamente la única que se documenta en los escritores guipuzcoanos populares. v. EZEAN s.v. ez .
Orduan Luzifer bere Egilleari obeditu nai ezik jaiki zan. Cb Eg I 81. Aztu bozuz [gurasoak] zarzaro edo premiña denporan, janaritu ta janzi gura-ezik. EL1 132. Maitik jagi zanik, ez gox guztian anis garau batek balio daben dun beste gauzarik egin ezik. LoraS 188. Lau andregai dakazkit / artu nai ezikan. Bil 75. Zer zorakeria [...] pakean bizitzen alkarri utzi nai ezik dabilltzan aiena! Arr GB 48. Bai al dezute baburrunik aurten? Ez ba, ereiñ ezik... Ag G 131. Udaberri, uste-ezik, / arki dut basoan. "Impensadamente" . Ldi BB 56. Antziñako idaztirik izan ezik, Arkeoloji eta Etnografiari eskatu bear izan dizkiegu lantxo onetan darabiltzkigun oñarririk bikañenak. JMB ELG 9. Gauzok, iñork jakin ezik onena. Etxde AlosT 76. Berak nai ezik eta gogoz-beste, emeki bearrarazi zuten zirkura. Or Aitork 139. Nigan bizi ezik bizi naiz. "Vivo sin vivir en mí" . Gazt MusIx 231. Illotzaren ondotik aldegin nai ezik, negarrez orduak nola igaro zitun. Ataño TxanKan 54. Gaur pezeta degu kasi ikusi nai ezik. BBarand 175.
v. tbn. Ur MarIl 42. Bil 101. Xe 299. PE 28. A BeinB 35. Mok 11. Tx B I 256. MendaroTx 94. TAg Uzt 147. EA OlBe 80. Bilbao IpuiB 64. Zait Plat 136. Basarri 92. And AUzta 112. Erkiag Arran 5. Ibiñ Virgil 103. Lab SuEm 215. Berron Kijote 54. Ezikan: JanEd II 70. MendaroTx 176.
azpiadiera-2.1
(Con izan sobreentendido). Sin (ser), no (siendo).
Mitxeletak, ilkor- / ezik beren ustez, / badabiltza an ta or / lur apaindu gainez. "Las que créense inmortales" . Ldi BB 74. Bera kristau ezik, emaztea bai, onek berantazten zun beste edozerk baiño areago, gure bideari lotu zedin. "Nondum christianus" . Or Aitork 214. Ez litzake batere bidezko Zuri berdin izatea, Zutaz egiña ezik. "Quod de te non esset" . Ib. 344. Zu gabe gaizki nagola, nitaz landa ez ezen neronengan ere; ta ugaritasun oro Iainkoa ezik urritasun dala. "Omnis mihi copia, qua Deus meus non est, egestas est" . Ib. 384.
azpiadiera-2.2
(Precedido de sust. o similar). Sin; a falta de. "(G), diru-ezik nago, estoy sin dinero" PMuj. v. ejs. de nora ezik en NORA EZIK.
Besterik ezik, badu osto ugaria, / bare-sare gaiñetik biltzeko odolkia. "A falta de otra cosa" . Or Eus 138 (v. tbn. besterik ezik en Or Poem 513). Zuzenari, beste makurrik ezik, etxekikoak, zabarkeriz, makurrago erabiltea datorkio, erriarenetik onurarik bat ere iaso bage. Zait Plat 136. Griñatxar, bekaitz, gorroto, axut / ta ustekeri ezik, / goiari zor diodan / zoria bakarrez goza nai dut. "Libre de" . Gazt MusIx 77.
azpiadiera-2.2.1
(Tras gen.).
Ille bi pasau egin zituan gurian. Ez egoan gurien lekuaren ezik. Gerrika 174.
azpiadiera-2.3
" Ezik (Vc), falto, desprovisto. Aspaldion bere ezik dagoz auzokook (V-ger), hace ya tiempo que estos vecinos están faltos" A.
sense-3
3. (c. sg. A; V-arr-gip) Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 116.
(Tras participio). A no ser que, a menos que, si no. "Condicional negativo del infinitivo. Esanezik, en caso de no decir" A. " Gabon-eguna, plazan gauza onak erosteko, preziuari begiratu ezik, [...] con tal de no reparar en el precio" Etxba Eib. " Izan ezik, de no ser, de no ocurrir... Etorriko naiz oker aundiren bat izan ezik " Ib. " Izerditutea ona da, ostea ozitu ezik (V-arr), [...] nik ikusi ezik, enoa siñistan (V-arr)" Gte Erd 116 (junto a ezean, de otras zonas). " Italian, makarroiak gustau ezik gosiak ibilliko za " Elexp Berg. v. EZEAN s.v. ez. Tr. Documentado primero en Añibarro, no volvemos a encontrarlo hasta fines del s. XIX, en autores vizcaínos. En el s. XX, y sobre todo en su segunda mitad, aparece tbn. en textos meridionales no vizcaínos, gralmte. de autores cultos.
Zelan konfesatuko nas ondo, Zuk lagundu ezik? EL1 152. Ekandu txarragaz dagoana, joan leiteke zerura, pekatu ilgarririk euki ezik. Itz Azald 178. Joaten zan noizean beiñ Zabaletara, Joanes etxean izan ezik. Ag G 129. Bat batez bizia kenduko eutsona, / adoretu ezik goiko-eskarrez. GMant Goi 62. --Bakaldunak zer erabagi dauan, ba al dakixu jakin? --Ez nik ezertxu bere, zeuk esan ezik. Otx 22s. Mirariak ikusi ezik, eztuzue siñesten. Ir YKBiz 74. Au etziteken esan beste ua aipatu ezik. Or Aitork 382. Iñoren egikerak ezin leiz, askotan, zelakoak izan diran esan, ikusi edota ondo jakin ezik beintzat. Erkiag Arran 141. Esango nikek! Orrela izan ezik, nolatan ager nindekek aurtengo leiaketara? NEtx LBB 113. Sukar bako erreuna eukenak ez eben diru laguntzarik, erreuma edo umore artikularra euki ezik. Etxabu Kontu 109. Bedar txarra, ondotik atera ezik, beingoan yatzu bizten. Onaind STeresa 28.
v. tbn. AB AmaE 417. Azc PB 118. Echta Jos 31. Kk Ab I 22. A Ardi 12. Jaukol Biozk 72. Enb 179. JMB ELG 44. Eguzk GizAuz 18. TAg Uzt 220. Etxde JJ 137. Bilbao IpuiB 159. Zait Plat 56. Vill Jaink 82. Gazt MusIx 164. MAtx Gazt 87. Ibiñ Virgil 73. Ker Is 44, 10 (Ol baizik).
azpiadiera-3.1
En caso de no, si no.
Zelako gizabidea eukiko genduke, laguntasunen premiñan itxas-zabalean dagoan ontzi bati jaramon ezik? Echta Jos 268. Zuzendu daiguzan artarako eskubiderik badaukogu, ta euki ezik, beñepein ez emon indarrik artu daben bide deungatik jarraitzeko. Kk Ab I 40. Emoten badauste, eskerrak emon [...]; emon ezik, bein be arpei txarrik ipiñi ez. Kk Ab II 59. Bestiak doiazen lekura joan ezik, nora juan? SM Zirik 85. Igarri ezkero, gainekoak azpira joan, eta berriz hasten zan dana lehen bezela. Igerri ezik, gainekoek egiten zuten ostera be salto. Osk Kurl 78. Laga ber-bertan karroxa ortan gogoz kontra daramazkitzuten printzesa goeneko oiek; ala egin-ezik, para zaitezte bizia ber-bertan ematera. Berron Kijote 101. Zaintzaille bat ipiñi ezik, komunak zikinkeriarik andien biurtzen dira ta. Etxabu Kontu 203. [Adan eta Ebak] bazekien-ta andik jaurtiak / zirala kunplitu ezik. Ayesta 134. Ogetamar egunera ordaindu egin biar zan, olan egin ezik beste prezio bat eukan eta. Gerrika 156. Lan honetan eta beste zenbaitetan [...] bildu ditu hamaika gai, bere arreta izan ezik, aztarrenik gabe galduko zirenak. MIH 237.
sense-4
4. (Como introductor de 2.º término en comparativas). " Lenago geiago apaintzean [sic] ziren ezik orain (AN-erro, R)" A Apend. v. EZIK EZ, ezi (2).
Nahiago gauza guziak galdu, ezik Jainkoa ofensatu. CatLuz 18. (CatSal 43, CatR 43 len ezik, CatAe 42 ezik ez) Sua du anitx obe [bagoak], ezik lerrak. Mdg 130. Zuketzaz, manifestatan digu alkar, digula amoriua, maitetarzuna eta adeskidetarzuna andiago ezik gainaratekueki. Ib. 147. Badakigu ñorkere eztakiola obeki, ezik, bapana berark, gaizak nola komeni zazkan. Ib. 128. Orainore xuntatan dra obroak; anke ez obro ezik apario baten egitra. Ib. 136 (v. tbn. la misma construcción ez obro ezik 'nada más que' en 121 y 147).
azpiadiera-4.1
Lein ezik tenpra anitx, asenda jentia kontatan zomait nestate.Mdg 132.
sense-5
5. (AN, S ap. A Morf 725, 6.a), ezikan. (En oraciones consecutivas, con hain o similar en el primer miembro).
" Ain da gaiztoa [mutila], ezikan ezin beregana kuturtu [du aitaitak] (G-azp)" A s.v. kuturtu.
Ainbesterañoko aomena ta jasoa artu dute Azpeitiaren mugapeko arriak, ezik, ifini dituzte bi lantegi [...] eta landutzen dituzte beretan. Izt C 55. Bi erri oek berezitzen ditu guztiz egoki [Urolak] [...]; alako moduz ezik, bertako barri ez dakien edozeñek begiratu batean esan leike, bi erriak bat dirala. Ib. 113. Eibarko mugapean jaiotzen dira ainbeste iturri, ezik, esan leike erri au guztia dala iturrizko itsaso bat. Ib. 91. Aitaren naiari txit ondo semiak erantzun zion. Añ ondo ezik, franzesen erderan egoki itzegiten zualako, aitak berak deitzen zion Franzesko . Bv AsL 25. Franzesko. Bv AsL 25. Jakintsua izateko, ikastola gitxitan ibili zan. Aiñ gitxitan ezik, irakurtzen ere etzuen ikasi noski. Etxeg ( in Muj PAm 19 ). Ain buru makur etortzen dira ezik, badakite emengo kapitalista zarrak [...] zakur leialak izango zaizkiela. AZink 139s.
sense-6
6. + ezikan (Añ), ezika (Lar). (En oraciones completivas, con -(e)la en el verbo auxiliar). "Que, después del verbo terminante" Lar, Añ. v. EZIK ETA.
Jendea oi dago sinistpen osoan, ezik, toki berperean izan zala lurperatua Julio Cesar-en emaztea. Izt C 50. Nondik igarri ditekean, ezik, Zeltiberiren dierria izan zala urre ta zillar bitorez sarriztatua. Ib. 63. Erantzun ziran ezik / atsegin ar nezan, / adituko zirala / zer nai niyon esan. Bil 70. Phensu dut ezik, Zabiererat nahiko duzula juan jin bat egin. Laph 196. Sinistatzera allegatu zala ezikan etzala izango iñor gizonik lurraren gañean beragan bezela bi gauza oek alkartzen zituenik. Aran SIgn 46 (24 ezik). Zabaldu zan berria ezikan inguruko auzo-baserrietatik guda mutillak ostu edo lapurtu zituztela abelgorri asko. Moc Ezale 1898, 148a. Uste det ezik motibua ere / badaukatela naikua. EusJok II 69.
azpiadiera-6.1
(Sin -(e)la ).
Esan zion, ezik, nere lurrean nago oraindik . Izt C 123. Nik esan ta zuk jakin / biazu ezikan, / lau andregai dakazkit / artu nai ezikan. Bil 75.
sense-7
7. Excepto. v. EZ EZIK (c), IZAN EZIK. Tr. No documentado hasta el s. XX; además de Mendigacha, sólo lo emplean autores de cierto nivel.
azpiadiera-7.1
(Antepuesto). " Obro [por oro?] ezik nik, todos menos yo" A Apend.
Nola ez baitei [llobek] ñonere entzuten ele bat ezik nik erraiten dabeidanak, eztokei ikas [uskara] ñolako gisan. Mdg 121. [Gizon guziuak] emaztetarik aborritruk, ez baitagiuei egiten berze gaizarik, ezik, [...] estorbu sukalte lanen antzatako. Ib. 132. Ez baitzaie on siñestuneri ezik, mende au maitatzetik aldegitea, len atsegiñetan bizirik illa zegon anima Zuretzat bizi dedin. " Quia non prodest nisi iam fidelibus continere se ab amore huius saeculi" . Or Aitork 402.
azpiadiera-7.2
(Pospuesto). "Neu ezik (V), excepto yo" A Apend. "Inork ez daki, Xaturrek ezik (G-goi)" Gte Erd 36.
Etxekuak ezik, danak alde ein eben andik. Kk Ab II 88. Olandesak ere ez dira nere gogoak... Gaztak ezik. Lab EEguna 94. Orok negar egin eutsen, / orok, neska batek ezik. Laux AB 84. Aro ontakorik [...] ezer gutxi dezu yaso aal emaitz eldurik, gero aztertu ta mamiagotu olerkiren bat ezik. Markiegi ( in Ldi IL 10 ). Zillar zurizko sorbalda orrek badu zer-ikusi [...] Erdiaroko Zaldunen altzairuzko armadurarekin; altzairuaren ordez "zillarra" diola ezik. Lek SClar 113. Nola esan ez dakit onela ezik: [...]. Or Aitork 311. Eta nondik lezake, Zuk egin zenulako ezik? Ib. 308. Untzi bat oraitiño, galdu egin zan, untzikoak, batto ezik, onik urtenda. Erkiag Arran 164. Emakumeak, begiak ezik estaliak. Anab Aprika 18. Emakume ederra; [...]. Gu ezik, beste ango iñork baño arpegi zuriagoarekin. Ib. 33. Ezer etzan, Jainkoa ezik. MAtx Gazt 13. Indarrez ezik, ez dizu ezer irakatsiko. Ibiñ Virgil 115. Bizpairu irudietan ezik, poema onek ez du bat ere unai kutsurik. Ib. 42. Etzeukateken jaki goxoen kutizirik [...]. Jantzian berdin, jaietarako ezik. Ataño TxanKan 200. Ondo egin genduen ibillaldia, gurpil bateko zulatze bat bakarrik ezik. Gerrika 164.
v. tbn. Otx 41. Txill Let 141. Mde HaurB 36. Onaind in Gazt MusIx 205.
sense-8
8. No... sino... v. infra EZ... EZIK..., EZIK... ERE.
--Aurreskuko sokan joatea oso erreza da, azari dantza besterik ez. --Azariarena ezik artzarena egingo nuke. Lab EEguna 94. Biotzean, sakelean ezik, txiroak oi dute [urrea]: sakelean, biotzean gabe, berriz, aberatsak. Ldi IL 78. Otsaren bidez ezik, eskuzkoa-edo bagendu elkar-adiraztea (mingeak oi antzo). Ib. 36. Itzak ezik aotik ontako urre gorriak yalkitzen ari dala dirudit. Ib. 22. Aldi bat ezik bizitz osua nai nuke bertan irago. EA OlBe 16. Sua nundik itzaliko ezik, egur igarra ta zaborra suari botatzen jardun. AZink 43.
azpiadiera-8.1
" Birtutez ezik, nai ta naiez egingo det, si no por virtud, lo haré por necesidad" PMuj.
Maitaliak ixanik alkartuko gara. / Jolas aldijan ezik otoien orduban, / eguzkira ezpada, gabeko illazkara. "Si no al recrearnos, al orar por lo menos" . Laux BBa 44. Barre alaiak ezik, barruko malkuak, / zale oneintzat dira antzikur gardenak. "Si no las alegres sonrisas, serán las lágrimas" . Ib. 44 (en la siguiente estrofa emplea la construcción con ezpada: eguzkira ezpada, gabeko illazkara). Urrun, oztiñaz bat / galdu zaldiñuak, / begi illunen bijak, gabaz ezik, autsez. "No de sombras, sino de polvo" . Laux AB 42.
azpiadiera-8.2
(En exprs. como nor... ezik '¿quién... sino...?').
Zertzait neri bost milla duroengatik semerik ez badet. Norentzat nituen beretzat ezik? ABar Goi 62. Zure ezik noren ziran, ama kristau aren bitartez belarrietan sartzen zenitidan itzak? "Nisi tua" . Or Aitork 41. Edozein tartetan zer negurtzen dugu aldia ezik? "Nisi tempus" . Ib. 325. Zer egingo yonat nik orain, enbarazu ezik? Bilbao IpuiB 85. Zer da, ba, amasei urteko mutillarentzat egun osoan urdailleratu dauana, janurritasuna ezik? Erkiag BatB 113.
azpiadiera-8.2.1
Agintari izan, erabakiak artu ta onetariko guztiak, beste ezeri, gogoari ezik, zuzen eta bidez al legozkioke [...]? Zait Plat 149.
azpiadiera-8.2.2
(Sin concordancia).
Nor, Zu ezik, mirakuilu aien egille? "Praeter te" . Or Aitork 223.
azpiadiera-8.3
No sólo..., sino también... v. infra EZIK... ERE.
Ta mutillak ezik, ta emakumeak ezik, gizon asko izan zan jaunartzen. Anab Usauri 4. Lo gelditutako bateri txospertzeko amoniako-botilla sudurraren azpian jarri ziotelako, txospertu ezik asarretu zan etxekoekin. Anab Poli 56. Alako batean, danbada batez, ura irakiten bezela jartzen zan eta arri batzuk azpitik azaleraño ezik uretatik kanpora ateratzen ziran. Ib. 18. Ikusgarria ezik, larrialdi geienak pasa ditutaneko lekua Sahara izan da. Anab Aprika 7. Bere isatsari erantsita zijoan bagoi beltz batean, burnibideko ta-pa-ta-pa! zarata ezik, beste berebiziko burni ta egur karraxiak entzuten ziran. Ugalde Iltz 45. Beruak ezik otzak e bere / indar aundiyak baditu. Auspoa 39, 31. Tienda ezik ostatua ere bazen. Auspoa 77-78, 21. [Zaldun] bakoitzak bazituan bizpairu letradu, [...] egintzak ezik, aien umekeri ta gogaldirik ttikienak jasotzen zituztenak. Berron Kijote 107. Aoa ezik, biotza ere bete-bete egiten didan Bordaxar. Ataño TxanKan 25.
sense-9
9. (En exclamaciones). " Txarra da gero ardo au, ain txarra ezik!, ¡cuidado que es malo este vino, y tan malo!. Andregaia bilatzea erreza da! Bai, nolakoa ezik!, ¡es fácil encontrar novia! Sí, ¿pero qué tal novia?" PMuj. v. eze (7).
Guk gizonok, nolanai ibiltzen omen ditugu emakumeak. Nolakoak ezik! Maritxu bezelakoak ez. ABar Goi 55. Bi idazleon orrialdetan gauzak badaude; nolakoak ezik! Zait Plat 82. Aize otza zegoan, arranek ezik! TxGarm BordaB 49. Etxeko lanak alde bat laga eta oiñak jaso genituan, milla demoniok ezik! AZink 22. Bazun egiña, arraiok ezik, / zartutzeko aiña saio. Ib. 132.
azpiadiera-9.1
Demontrek ezik baliyo zuen / ori bozeuan astiak. EusJok II 144.
azpisarrera-1
BALDIN... EZIK. A no ser que, a menos que, si no. v. supra (3).
Egiteko daukadan gauzea [...] eztot nik alegiñez egin barik itxiko; baldiñ nire eragozlean edo debekatzailean mendean neu egon ezik. A ( in Azc PB 3 ). Zezen-plazan jokoan ibilteko, bear bada, ez zan makala izango [idiskoa]. Epaipetua egoan, ostera, aurretiaz; baldin bizirik iraunerazoteko, norbaitek, aragitarako baiño diru geiago eskeiñi ezik. Erkiag BatB 50s. Ezer al dakie, ostera, txiribogiñak kanpoaldekorik, baldin mairen bat edo, an euki ezik? Ib. 112.
azpisarrera-2
EZ... EZIK... No (sólo)..., sino (también)...
Komunione seinduan, ez Jesus maitea ikhusten ezik, den guzia ni baithan errezibitzen dudanazkero, ogi sakratu haren gose handi bat sentitzen dut ni baithan. Dh 245. Emendik aurrera ez bakarrik maats mordo bat ezik, nere etxeko atiak idikiak dauzkatzute zuk eta zure lagunak. Bv AsL 132.
azpisarrerakoSense-2.1
Organistak ere erran daitad, noiz nai den egonen dela drezu, eskribitako ez kantxoin bat, ezik anitx obro. Mdg 125.
azpisarrera-3
EZ... EZIK... ERE. No sólo..., sino incluso...
Oraino ezkinukela hertsiki merezi, ez maiz ezik, gure bizi guzian behin xoilki ere komuniatzea. Dh 62. Gelditu zitzaien Ines ain pisu eze, ez an ziran amabi gizonek ezik, beste geiago eraman zituztenak ere, ezin mugitu izan zuten zeguan tokitik. Bv AsL 95. Nik, ezin bizirik neketan, nik ez daukat etxe berria zerekin egin ezik, gutxiago ere. Ib. 127. Ez genduen orlakorik pentzatu ezik gutxiagorik ere. Ill Testim 12.
azpisarrera-4
EZ EZIK.
azpisarrerakoSense-4.1
a) (G, -ikan G-azp; Dv, H; ezetzik G-azp). Ref.: A; Gte Erd 35s, 147. No sólo... sino también (generalmente con ere). "Non seulement" Dv. v. EZ EZE, EZ EZEN. Tr. Usado ya por Larramendi, aparece en autores guipuzcoanos (más Mendiburu) y en los septentrionales Duhalde y Duvoisin (usándolo éste antepuesto); en la segunda mitad del s. XX tbn. se encuentra en autores vizcaínos. La forma ezetzik la emplea T. Agirre.
Ondo eta zuzen esanekin ez-ezik, oker eta zearrera esan zituenakin ere bai. Lar SAgust 7. Bazter orietakoei ez ezik munduko beste guziei ere. Mb IArg I 134. Ongi ez ezik atseginz andiarekin egiñen ditu bere gauzak. Ib. 384. Baña ez genduan, bear adiña ezezik, gutxiago ere esan. AA I 427. Len ezezik berriz ere neke andiak gure gañera etorriko dira. AA II 75. Bere menekoez ez ezik, arrotzez ere hagitz ohoratua. Dh 193. Mingarri ez ezik negargarri ere da. Izt C 108. Gosete izugarri au Ejipton ez ezik, auzoetan ere sortu zan. Lard 54. Eta ez ezik horrelakoak egiten dituztenek, bainan oraino egileak ongi hartzen dituztenek. Dv Rom 1, 32 (Lç ez- [...] solament, He ez xoilki, Ol ez ezen, Ker bakarrik ez, IBk e IBe eta gainera, Bibl ez [...] bakarrik ). Gaitzusai guzitik librea erabakia ez-ezik, gizon prestu kuadretzat alabatua. Aran SIgn 102. Biotz prestu batek zenbateraño egiñ lezakean ezezik, gure Ama on Maria txit santaren maitagarritasuna ere erakusten digun gertakari bat. Arr May 170. Bandoa irakurri ez ezik, "deklamatu" egiten omen zuan. Alz STFer 127n. Gizonak ez-ezik atsuak e / erritan gogor jardun dia. EusJok 112. Adi-poesi eta maite-olerkiak ez-ezik beste gun ederra dituen olerkitxoak. Aitzol ( in Laux BBa XII ). Biotzean, sakelean ez-ezik, bear litzake urrea euki. Ldi IL 78. Astorgatik Burdigalerako bidean ez ezik, beste eusko-alderdi geiagotan ere. JMB ELG 100. Balendin ezetzik, pozik joaten zan ara Agustin ere. TAg Uzt 214. Sinismenaren auspo ez-ezik / gurenda aundienak dira. SMitx Aranz 98. Ariztietan ez ezik, baita gaztaindietan ere. Munita 39. Gurean ere, bat ez-ezik bi badagoz. Etxde JJ 54. Gogo-agintari diranak ez-ezik, oieri gogo-menpeko zaizkienak ere. Or Aitork 405. Biajantiak ez-ezik afiladore, mielero ta komeriantiak pe bai. SM Zirik 14. Zer ikusi ez ezik, zer pentsatu ere izango zuten mixiolariok. AZavala ( in Goñi 14 ). Bizitza gordin baten margoz ez ezik, / arimaz beteta. Gand Elorri 211. Gure erlijioa siñisgarri ez-ezik, onartu bearrekoa ere ba-dela erakustea. Vill Jaink 10. Morroiak, lanean ezezik, eskola kontuan bere ba daki. Erkiag BatB 125. Bere olertitzan ezezik, bere egintza osoan barna ere. Gazt MusIx 62. Ostoz eta ur-belarrez ez ezik, zere eskuz ereintzetan bildu gari-belarrez ere. Ibiñ Virgil 97. Maitatu ez ezik, adoratu ere egiten zuala. Berron Kijote 139. Ukatu ez-ezik, iñoizkorik gustoen egingo dut agindutakoa. BAyerbe 7. Etsaiak Dima ez-ezik, Iurre ere artua zutela. AZink 83. Eskeintza bikaina egin dio euskarari berari, Altzaga zenari ez ezik. MEIG II 98.
azpiadiera-1.1
No sólo no... sino tampoco.
Erregeen Errege Jangoikoaren begietan ez ezik, lurreko prinzipe batenetan ere ezin egin du niork atsekabe emanen dion gauzarik. Mb IArg I 383. Etxe artan ezezik erri guzian ere negarrez urtzen etzanik etzan. Arr GB 7. Erria ez ezik erresuma bat / Ez diat diña billatzen, / Bere izena nijoalako / Mundu guztian zabaltzen. AB AmaE 102. Zimenduetan ez ezik, ez zen paretetan artesiturik ageri. MIH 226s. Euskaldunek [...] ez dituzte orain arte honen legeak bete; bete ez ezik, bai baitirudi haien berririk ere ez dutela izan. Ib. 240.
azpiadiera-1.2
No sólo.
Frantziako elizgizon herbesteratuen bitartez ez ezik, bazuen Mogelek frantses literaturaren berri. MIH 167.
azpisarrerakoSense-4.2
b) No sólo no (...) sino que además.
Iñork gaitzik egin ez ezik, ondasun andiak ematen ziozkatela. Lard 13. Izkuntzak eta [...] elertiak aurrera ez-ezik atzera egingo dute. Etxde AlosT 9. Ta gero, sapaian ez-ezik, oe bigun goxoan etzin zan gure Pernando, sukalde ondoko kuartu batian. SM Zirik 118. Kaltea ezezik, laguntzarik baliotsuena eldu zaio gaur eguneon Jainko-fedari alde ortatik. Vill Jaink 16. Ukatu ezezik, baieztu egiten du nere emengo irakaspena. Ib. 142. Ez dituzte orain arte honen legeak bete; bete ez ezik, bai baitirudi haien berririk ere ez dutela izan. MIH 240.
azpisarrerakoSense-4.3
c) Excepto.
Ez da gurekin etortzen "konpromisoz" ez ezik. Lab EEguna 74. Au ez-ezik [esango], etxerakoa artu zutenean txoriak zijoazkiela atzetik. Anab Poli 138. Naiz eta edozer gauza egin lezakeen, maitaleak mantendu ez-ezik. Arti Ipuin 58. Onek [galdera] bat-bakarrari ere ez zion erantzun nai, jaten emateko ta lotan uzteko ez-ezik. Berron Kijote 73. Emen inguru auetan ez da bear bezela indartzen, eguzki alde ta arkaitz inguruan ez-ezik. Ostolaiz 149. Aurki daitezkeenak eta are zitezkeenak oro deuseztatzeko punttuan baikara. Oro, bakar bat ez ezik. MEIG VII 28.
azpiadiera-3.1
Nork aintza diñik Aitari eman / Jainko-Semeak ez-ezik? SMitx Aranz 180.
azpisarrerakoSense-4.4
d) No (...) sino.
Jaungoikoaren aurrean oker ez-ezik zuzen eta kistarki jokatuko zun. Etxde AlosT 91. Haundikiek pobrearentzat antolaturikako eta apaindurikako infernuan. Suzkoa ez ezikan, bai gosez eta hotzezko infernu batean. Arti Tobera 274.
azpisarrerakoSense-4.5
e) (En exclamaciones). v. supra (9).
Ez, olako bildotsik, / ez, etziok Bentan, / ez-ezik errekoño, / errekoño ez-ezik / errekoñuetan! Auspoa 60, 106.
azpisarrera-5
EZIKAN EZE (Parece ser usado como exclamación; cf. supra (9)).
Izubak ipiñiko / zinduzke aiñ zuri / non egingo zenduken / zuk, ezikan eze, / ikararen indarrez / balantz edo ese. Otañ 77 (ap. ELok 515).
azpisarrera-6
EZIK ERE.
azpisarrerakoSense-6.1
a) Pues. v. supra (1).
Hanitz dira sübitoki eta ustegabian hiltzen direnak; ezikere errana da Jinko semia jinen zaizüla gütienik uste düzünian. Ip Imit I 23, 3 (Mst ezi ).
azpisarrerakoSense-6.2
b) Aunque no. "Beti ezik ere, askotan beintzat nik irabazi diot, aunque no siempre, al menos muchas veces le he ganado yo" PMuj. "Sosa urthekal ezik ere bi urthetatik bederen bidaltzen dü (S), oroek ezik ere, gehixenek egin dute (S)" Gte Erd 36.
Beti ezik ere, Jaun orrek zure lagunetzaz ardura artzen duzu. " Aunque no siempre" . EEs 1914, 108. Nik ere maiz dut gogoan mendi eder ua [Tabor], begiz ikusi ezik ere. Or QA 150. Esteberen anaiak egin aitorra aintzakotzat artu ezik ere laguna salbatu bearrez, beste artzaien aitorrak ontzat jo bearrekoak ziran. Etxde JJ 194. Zer litzaizuke, ordea, nererik izkutu, aitortu nai ezik ere, Zure begieri ageri baitzaie giza-barrenaren tulunbioa. Or Aitork 244. Obe lizake, noski, legeok zuhur balira: izan ezik ere, bete bearrak genituzke, aren ustez, matxinadarik sor eztedin. Zait Plat 85.
azpisarrera-7
EZIK... ERE...
azpisarrerakoSense-7.1
a) No sólo..., sino también... "Alaba ezik, ama ere etorriko da (G-goi), ama ezikan, alaba ere etortzen (AN-gip)" Gte Erd 36.
Beterinariyuak emango dizkizu lau ezik, amalau're berak nai badu. Iraola 33. Emen ezikan geiotan ere asko famatzen zaituzte. Tx B 175. Ta jan ezik edan ere gogotik egin zuten. Anab Poli 96. Unai-kanta ezik epopeia ere badala esan diteke olerki au. Ibiñ Virgil 48. Orain ezikan orduan ere / neketsu zan basarria. Uzt Sas 74. Jaioterrira biurtzeko asmoa artu zuan bere baitan; naiz-ta oraiñarteko morrontza-sariak ezik, aginduriko ugarte-gobernuaren esperantzak ere galdu. Berron Kijote 202.
v. tbn. JMB ELG 40.
azpisarrerakoSense-7.2
b) Además de, aparte de.
--Enrike ezik geigo ere badituk. Pedro gizon on bat dek. ABar Goi 71.
azpisarrerakoSense-7.3
b) Excepto.
Pistolatxua eskuan, bestean kutxilloa, ta begiak ezik arpegia bere, mozorroz edo sudur-zapiaz estaldurik. Erkiag BatB 21.
azpisarrera-8
EZIK ETA (Introductor de oración completiva con -(e)la en el auxiliar). v. supra (6).
Ez dute aditu nahi ere Andre dena Mariaren othoizterik, [...] erranez, ezik eta Maria adoratzen dugula, beraz Eliza katolikoa idolatrian eroria dagoela. Prop 1906, 128.
azpisarrera-9
EZIK EZ (Introductor de 2.º término en comparativas). Que no. v. supra (4).
Naiago izatea gal gauza guziak, ezik ez Jangoikoa ofenditu. CatAe 42.
azpisarrera-10
IZAN EZIK.
azpisarrerakoSense-10.1
a) (V-arr-gip). Ref.: Etxba Eib (aparte); Elexp Berg; Gte Erd 36 y 117. Excepto. "Bizixa izan ezik, ostiango dana galdu eben" Etxba Eib. "Danak bakaziñotara joan die, neu izan ezik" Elexp Berg. "Etzeuken ezer emoteko, bere biotza izen ezik (V-gip)" Gte Erd 117 (junto a besterik, baizik, etc., de otras zonas). "Jontxo izin ezik, danak ito zirean (V-arr-gip), iñok eztaki, Mirenek izin ezik (V-arr), haxe izin izik, beste danak (V-arr), ez dut iñor maite, ama izan ezik (V-gip)" Ib. 36. v. supra (7). Tr. Sólo meridional, salvo J. Etchepare (sólo encontramos el ej. citado); comienza a documentarse en autores vizcaínos en la segunda mitad del s. XIX.
Berari iñok (Kataliñek izan ezik) beren iru mandoak eskatu izan baleutsaz. A BeinB 84. Gauza bat egiteko / ezer bere ezerik / Iaungoikoa izan ezik / eztago besterik. Azc PB 354. Ta Adabaldo izan ezik besteren bategaz ezkonduko ete zan? Ag AL 69. Orixe egingo eban zu izan ezik beste edozeiñek. Ib. 98. Baraurik eldu bear da komulgetara [...] gure Jauna eriotza aurreko geisoaldian artu bear danean izan ezik. Itz Azald 160. Ito egiñ ziran, Anjel da Sardinzar izan ezik besteak. Ag Kr 209. Mikallak berak etzuan ezagutu, erretratoan izan ezik. Ag G 260. Mikallak berak etzuan ezagutu, erretratoan izan ezik. Kk Ab I 92. Gaiztoak izan ezik, ez dagoz debekauta domeka ta jai-egunetan kirol eta jolasaldiak. KIkV 66. Garizuman, Domekak izan ezik, osterantzeko egun guztiak. Ib. 79n. Nun da ere, erraiteko, Strasbourgekoan izan-ezik, Baionako eliza-nausiak daukan erdiko egoitegia bezain lirainik? JE Ber 26. Barre eragitteko ixan ezik eztakit zetarako gauza ixango yatzuben. Otx 130. Barre eragitteko ixan ezik eztakit zetarako gauza ixango yatzuben. Eguzk GizAuz 52. Argindegiko neska zarrarena izan ezik, ez dakit beste norenik... TAg Uzt 283. Zuek izan ezik beste elizek etzutela nerekin ar-emanik izan. Or Aitork 412. Aste bete barru amaitu ebazan Anastasiren gaztaiok, bat izan ezik guztiak. Bilbao IpuiB 202. Etzitzaiola xentimorik kostako, Bilbaorako biajea izan ezik. TxGarm BordaB 131. Ez dago onen agiririk iñun, ementxe izan ezik. Gerrika 40. Jaiki zen, gero eta ozenago, marmar bat, edozer baino gozoagoa, Eleanoraren mintzoa izan ezik. MIH 298. Pentsa dezakegu orduan haur eta ume-k ezaugarri berdinak dituztela, bat izan ezik: haur-ek pretsonekin duen lokarria. Ib. 198.
v. tbn. A Ardi 60. Mok 20. Altuna 78 (ixan-e.). Otx 174. Munita 82. Etxde JJ 84. Erkiag Arran 13. Akes Ipiñ (ixen e.). Basarri 15. Zait Plat 108. SM Zirik 40. Osk Kurl 47. Etxba Ibilt 488. Alzola Atalak 79. Berron Kijote 227. Etxabu Kontu 85.
azpisarrerakoSense-10.2
b) (En construcciones con pronom. interrogativo). ¿(Qué, quién) sino? "Bera izan ezik, nor izango zan ba! (V-arr)" Gte Erd 116.
Norengandikoa zitekean bada aurra Xalbatengandikoa izan ezik? Etxde JJ 181. Zein ete zan bada, arrantzale sasokoen autua, euren arloazkoa izan ezik? Erkiag Arran 14. Ipuin au Esopori be irakorri netsan. Baña, Gertziako ipuinlari arek nun jasoko eban ba Plaentxian izan ezik? SM Zirik 119. Iñor zeruetan egotekotan, zu izan ezik nor? Alzola Atalak 68. Gaizki azitako nere buru antzu onek, zer sortu zezaken, ume zimur ta urritz-biur baten kondaira izan ezik? Berron Kijote 17. Eta nor ausar zitekeen horrenbeste arriskuren erdian grekorik maltzur eta burutsuena, Ulysse alegia, izan ezik? MIH 323.
azpisarrerakoSense-10.3
c) no ser que. v. supra (3).
Maxioa maxiobidez erantzuten etzekien. Etzan orretarako jaio, berak aurria artu izan ezik beintzat. Etxde JJ 26. Arrezkero, nor bere oldez agintari izatera ioatea lotsagarritzat artzen dute, beartu izan ezik. Zait Plat 140.
azpisarrerakoSense-10.4
d) En caso de que no.
Iru urtean jarraian, edo jarraian izan ezik ez dakit lau bidar edo, irabazi bear zan. Etxabu Kontu 153.
azpisarrera-11
IZAN EZIK... ERE... No sólo..., sino también... v. supra EZIK... ERE...
Palmerak millaka izan ezik, fruta ere etortzen da [oasisetan] . Anab Aprika 86.
azpisarrera-12
ONDO EZIK, ONGI EZIK. v. ondo, ongi.
ezik
<< ezer 0 / 0 ezinbeste >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper