Harremana

    OEH - Bilaketa

    1019 emaitza edan bilaketarentzat

    Sarrera buruan (31)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    ezbai.
    tradizioa
    Tr. Documentado en textos meridionales desde Mendiburu, al Norte lo encontramos en Axular y Constantin (ezbaieko ) y en Landerretche. Ezpai, que hallamos por primera vez en Uriarte, aumenta su frecuencia en el s. XX, especialmente en su segunda mitad. En DFrec hay 5 ejs. de ezbai y 16 de ezpai.
    sense-1
    1. (gral.; VocBN , H, Dv); ezpai (G) Ref.: A (ezbai, ezpai); Etxba Eib.
     Duda, incertidumbre; duda, indecisión. "Zure ez baietik ilkhi zaite, sortez de votre indécision" Dv. "Indecisión, indeterminación" A. v. duda, zalantza.
    Izango baldin balitz ezpairik, eramango dezute berak gana. Ur Ex 24, 14. Ezbai onetatik len bai len urtetearren. A BeinB 73. Oraindino etxat etxean iaio / ezbai erdiko semerik. Azc PB 254 (in Ur PoBasc 407 erdi dudako). Konfesore zur bati onen gañeko ezbaiak erakusten deutsaguzala. Itz Azald 114. Beste batzukaz ito ete direan ezbaia. Echta Jos 283. Aintzinagoko ezbaiek sobraxe hedadura hartu dutelakotz. Lander RIEV 1912, 555. Kristiñau zintzoak oi dabena artu lei, ezbaietan autor-entzuleari itandurik. KIkV 77. Or eztago ezbairik, argijago ezin, ezta? Kk Ab II 131. Sortu diran ezpaiak argitzeko eta erabateko arauak tinkotzeko, araudi bat eman bearrean gera. "Dudas". EAEg 19-5-1937, 1675 (ib. 11-3-11937, 1252 ezpai). Burua ezpaiaz bete zitzaion. Etxde AlosT 90. Orduak igaro zaizkit kalez kale ta ezpai gorrian. Txill Let 58. Argitu egin bear zan ezbai ori. Akes Ipiñ 15. Noberagaz ezbai gogorrean ibilli danaren arpegia erakutsiz. Bilbao IpuiB 218. Gauzak orrela balira, ezbairik gabe, etekiñaren moralak luke arrazoi osoa. Vill Jaink 101 (v. tbn. ezbai(rik) gabe en Echta Jos 274, Azc PB 307, FIr 145, Mde Pr 178, Or Aitork 209, BEnb NereA 87; ezpai(rik) gabe en Enb 51, FIr 139, Lab EEguna 86, Otx 87, Etxde JJ 136, Vill Jaink 176, Izeta DirG 19, Vill in Gand Elorri 11, Ibiñ Virgil 34, BEnb NereA 138, MEIG VII 52). Antxiñakoa izango dala ez dago ezpairik. Etxabu Kontu 102. Dudamuda ta ezpiritu aldeko ezpaiak ugari artuazoz. Onaind STeresa 59. Nekez uxa ditzaket, beraz, inoren ezpaiak, neronek ditudanak garbitzeko gauza ez naizenonek. MEIG VII 173.
    v. tbn. Ag G 264. Ezpai: TAg Uzt 273. Erkiag Arran 124. NEtx LBB 185.
    sense-2
    2. (V-gip, AN-larr; H) Ref.: Iz ArOñ 111; Asp Gehi.
     Discusión, disputa; debate. "Ezbaiak, ezpaitak, ezta badak eta liskarrak, les disputes et querelles" H. "Ezbairik gabe jo zuen" Asp Gehi.
    Eta ezbai anitzen buruan esan zion dragioak bidezkoari: "Ots emazu, ta goazen norgana nai, ta esaten badu ez dela egia orain nik diodan hau, utziko zaitut bizirik". Mb IArg I 535. Onelako ezbai on eta bakezkuetako eta erabagi mesedegarrijetako bide onetan. "Sanas y tranquilas discusiones" (1864). BBatzarN 201. Sortu ezkero ezpairik. Olea 201. Gure artean ugari datoz / munduan sarri ezbaiak. FEtxeb 168. Ezbairik ez dek sekula izan / oraindik gure artean, / aurrera ere bizi bear diau / maitasunaren tartean. Insausti 209.
    sense-3
    3. Momento, instante.
    Galdu zuen noizbait Jesusek guri zigun amorea? Ez eta instant edo ezbai batez ere. Mb IArg I 109. Aingeruaren begira zegon ezbai ta puntu oro. Ib. 257.
    sense-4
    4. Dificultad, problema. v. eztbaida (4).
    Agertu dira ezbai, eragozpen eta estropezu batzuk atzeratu dabeenak [...] alkartasuna. "Algunas dificultades" (1866). BBatzarN 221.
    sense-5
    5. "Ez bai bat, un rien ('un sí es no' (esp.)), qui peut rompre l'équilibre. Ez bai bat du eskas, il lui manque un rien, il dépend d'un rien" H. "Ezbai batengatik, por una nada (Ae)" A EY III 316.
    azpisarrera-1
    EZBAIAN (Dv, H). a) Dudando. "Ezbaiean dago gizon hori, cet homme reste indécis" Dv. "Ezbaixan nago ez dakirala nora jokatu" Etxba Eib.
    Oráño perill andirík eztelarík, dagolarík ezbaieán zértara emainduén. LE Ong 71r. Nola [errezu eta elizkizunak] ezin iraun ditzaketen sendo eta gogor, egiten zaiozkana baldin badago ezbaian eta zabunka. Ur BulaG 525. Gauzaren bat, garbitasunaren kontrako pekatu dan ala ez, ezbaiyan dagoanak, zer egin bear dau? Itz Azald 104. Ezbaian edozer egin eztakiala. Ezale 1897, 243b. Ezin egon leittekean beti ezbaian, da egun baten esaeutsan Mari Jesusi: [...]. Echta Jos 128. Etzen egon ezbaian: zunbat itzikiz edan zian botilla ardua eta ezari zian ohe pian botilla erdikalaxe beterik, bere huretik. Const 21. (Ezbaian). Baña... ez zekiñat... TP Kattalin 189. Noiz arte idukiko gaituzu ezbaian? Ir YKBiz 344. Batzuek ordea ezbaian gelditu ziran. Ib. 540. Ezpaian eta zalantzan ibilli gabe. TAg Uzt 188. Amontillado dela omen eta ezbaian nago. Mde Pr 106. Ezbaian egon zen pitin bat, gela erdian zutik, ez jakin zer egin. Ib. 148. Aunitzetan laiño, bai, ta ikaste-arauz ezbaiean. "Fluitans". Or Aitork 160s. Bertsotako gogoa / dedan garaiean, / ez det denbora asko / galtzen ezbaiean. Insausti 274. Au ondo asko ezagutu nun, / zertako jardun ezbaian? Ib. 147. Batzarkideak, buru-makur, ez-baian dagoz entzunak ausnartzen. Onaind STeresa 72.
    azpisarrerakoSense-1.1
    Nere ezbaiean igartzen nuna esatea ez nion ukatu. "Quod nutanti occurrebat." Or Aitork 162.
    azpisarrerakoSense-1.2
    "Gauza ez-baiean gelditua da, la chose est restée en suspens" Dv.
    [Egia] bat edo beste ukatuten dabenak edo ezbaiyan iminten dituezanak. Itz Azald 83. Bere ezkutapen edo misteriyuak ezbaiyan daukazanak. Ib. 83.
    "Ezpaiean dago (G-to), está en extremo trance" A.
    b) (Con ipini, etc.). (Poner) en duda.
    Jakiña, entzutea egiteak emoten dabe, ta irabazle askotan izango zana ez da ezpaian ipintekoa. Etxabu Kontu 145.
    c) "Bortz kilometro ezbaian (L, BN), 5 km., más o menos" (comunicación personal).
    Bestalde, hor ginituen Eguberrikoak, eta Bazkokoak, hamabosna eguneko hori, ezbaian. Larre ArtzainE 124. Eman dezagun ehun bat ginela bakotxean ezbaian. Ib. 124.
    d) Discutiendo, disputando. "Ezbaixen ez dutset ekin gure (V-gip)" Gte Erd 119.
    azpisarrera-2
    EZBAIEKO. v. EZBAIKO.
    azpisarrera-3
    EZBAIETAN. "Ez-baietan nago nola den ori (AN-ulz), estoy dudando cómo es eso" Inza Eusk 1928, 234.
    azpisarrera-4
    EZBAIKO; EZBAIEKO (SP, Dv, H, A). a) Vacilante, dudoso. "Ezbaiekoa, vague, douteux" Dv ( A). Pouvreau, que cita a Ax, da la trad. "indiférent".
    Debozino ttipia, ezbaieko gogoa eta intenzione flakoa ere, edozein tentamendurekin [...] iraungitzen da. Ax 463 (V 301). Dominika Haritchabalet etzen ezbaiekoetarik: "Nahi niz izan apez eta apez saintü", erran zian, lehen egünetik. Const 16.
    azpisarrerakoSense-4.1
    Nere egoitzara so badagit, arrisku; / baldin irterara, ezbaiko. "Si la salida, incierta." Gazt MusIx 137. Gainerako hots guztiak ezpaiko zituelarik. MEIG VII 179.
    "Ezbaiko euria (V-ple), lluvia menudísima, indecisa" A.
    b) "Ezpaiekoa [..., négatif" O-SPAd 878.
    azpisarrera-5
    EZBAIEZKO; EZBAIZKO. Dudoso. "Ez-baiezkzoa da gauza ori, ta nik ezin erabaki (AN-ulz), eso es cosa dudosa" Inza Eusk 1928, 234.
    Ezbaizko itz zimardiken esan-naia mugatzea atsegin zitzaion. Zait Plat 118.

    ezbai

    ezbai
    << ezaindu 0 / 0 ezer >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper