Harremana

    OEH - Bilaketa

    1019 emaitza edan bilaketarentzat

    Sarrera buruan (31)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    ezagutza.
    tradizioa
    Tr. Documentado desde principios del s. XVII en autores labortanos, bajo-navarros occidentales y alto-navarros; tbn. hallamos algunos ejs. en Oihenart y CatLan. Lizarraga de Elcano emplea ezauntza y Mendiburu ezagunza. Entre autores occidentales hay algunos ejs. aislados en Moguel, V. Moguel, Beovide, Villasante y Aresti. En DFrec hay 28 ejs. (6 sept.) de ezagutza.
    sense-1
    1. (L, BN; SP, Urt I 274, Ht VocGr (etza-), VocBN , Dv, H); ezauntza (AN-larr) Ref.: A (ezagutza); Asp Leiz (ezauntza); Gte Erd 200, 201. El ambiguo "connaissance" de SP y Ht VocGr podría atribuirse a cualquiera de las dos primeras acepciones.
    Entendimiento, razón, juicio; conocimiento, consciencia. "Intelligence, bon sens" VocBN . "Ezagutza galtzea, perdre connaissance" H. "Ezagutza galdu zuen (BN-arb-lab)" Gte Erd 200. "Berriz jin zako ezagutza (BN-arb)" Ib. 201. v. ezagutze, ezaguera, ezagumen.
    Zaren beraz laudatua egun eta sekulan ezagutza dukedaiño. EZ Man I 40. [Haurrak] ez baitziren / ezagutzan sarthuak. EZ Noel 76. Imajina hark baldin ezagutzarik balu [...]. Ax 172 (V 116). Bat bederaren konzientzia, zeinetan barrena baitago bere buruzko ezagutza bat iakiteko zein den zuzen eta zein makhur. Ib. 420 (V 272). Nork eman deraue arrain eta hegastinei aitzindariaren [...] hautatzeko ezagutza? ES 142. Oraino ez duzue ezagutzarik, ez adimendurik? He Mc 8, 17. Ekusirik sazerdoteak anbeste argi, ezagutza ta debozio ekarri zion ostia konsagratua [mutiltxoari] . Mg CC 215. Ezagutzak eta zuzentasunak ez othe dute galdegiten guziez balia [...] gaiten haren [Jainkoaren] loriakotz? Jaur 181. Ezagutza khamusten zerait. Dv LEd 173 (Cb Eg II 96 kordea galtzen det). Azken gaitzak [...] ezagutza osoan utziko nauela. Ib. 164 (Cb Eg II 90 juizio osoan; v. tbn. ezagutza osoan en Zerb Azk 87). Adinarekin ezagutza ethorri zitzaitanean. Elzb PAd 17 (v. tbn. ezagutza ethorri en CatJauf 105). [Hil aitzineko egunetan] ezagutza osoki joana. HU Aurp 177. Ezagutzarat helduak direnentzat. CatJauf 106. Edan [...] ezagutza galtzerainokoan. Ib. 17 (v. tbn. ezagutza galdu en EZ Man II 93, Jnn SBi 31, Laph 210, Arb Igand 87, FIr 187). Ezagutzarik gabe [...] azken hatsetan zen. Barb Sup 69. Platonek nahikundea sar-arazten duela ezagutzan. Adimendua ez da egiari lotzen, ez badugu gure nahitara egia ganatzen. Lf (in Zait Plat XXII).
    v. tbn. Ch IV 4, 1. Mih 105. Hb Egia VI. Ox 179. JE Med 24. Xa EzinB 28.
    azpiadiera-1.1
    Eskualdunak famatuak dira [...] Espainolekin egiten duten tratuko ezagutza dela kausa. "Leur intelligence dans le commerce qu'ils font avec les Espaignols". ES 111.
    sense-2
    2. (Dv, Lar).
    Conocimiento que se tiene sobre algo o alguien; noticia, noción, idea. "Ez dut egiteko horren ezagutzarik, je n'ai pas connaissance de cette affaire" Dv.
    Zure legearen ezagutza dutenak. EZ Eliç 227. Ezi aspaldi du haren / merezi handiaren / ezagutza dudala / et' en' eskasgoaren. O Po 39. Ihes egizu gizonen ezagutzatik. SP Imit I 8, 1 (Ch gizonen ezagutzari, Mst gizonen ezagütziari). Gure beheramenduaz dugun [...] ezagutza. SP Phil 214 (He 216 ezagutza). Nahi baduzu sarthu Pesmarken barna, behar duzu ezagutza arroka handienarena. INav 53. Ardien eritarzun prinzipalen ezagutza. Mong 586. Adamek izan zuen gauza guzien zienzia edo ezagutza. ES 101. Extudioaren bidez ardiesten diren ezagutzak. Ch I 3, 4. Jentil bizi zen len ta Jangoikoaren ezagunzik bage. Mb IArg I 319. Dugula obligazio edo aikos edo ezauntzas edo kristiotasunas. (248) 'Por ser parientes o conocidos'. LE-Ir. Errelijioneko gauzez dugun ezagutza aphurra. Dh 50s. Holako hainitz huts [...] ezagutza gabe, bainan bere artha eskasetik sortzen zitzaion. Ib. 141. Ezagutzaren dohaina. "Don de ciencia". CatLuz 27. Basa-herri hainitzek ez nahi serorak / [...] ezagutza balute, ez litezke mintza. Hb Esk 175. Fedezko egien ezagutza. Laph 46. Beraren ezagutza onek mugituko zaitu bera maitatzera. Bv AsL 18. Etzuten [...] bi mutillen ezagutza. "No tenían noticia de ambos contrincantes". Or Eus 230. Aurretiko ezagutza (Geroa igartzea). Mde Pr 327. Ezta hemen ezer gertatzen hauen ezagutzarik gabe. Arti Tobera 282. Jainkoaren ezagutza berezko du gizonak. Vill Jaink 30. Liburu Sainduen ezagutza, Elizaren Zuzenbidea, Kantua eta Musika, Liturgia... Larre ArtzainE 158. Joera berezia duela [...] itsas gauzetara eta, joera hori dela bide, ezagutza ugari ere bildu dituela [...] sail horretan. MEIG III 56.
    v. tbn. Gç 212. CatLav A 4r (V 4). Lg II 87. Mih 30. Mg CC 184. CatLan 4. Jaur 392. Hb Egia 130. Zby RIEV 1908, 88s. Lap 5 (V 5). Zink Crit 6.
    azpiadiera-2.1
    Conocimiento carnal.
    Ezkonduek baduketela elkharrekin parte eta ezagutza, baiña ezkonduak eztirenen arteko haragizko obrak [...]. Mat 114. Badela heken artean behar ezten zenbait ezagutza eta amorio desordenatu. Ax 403 (V 262). [Emazte harekin] behar ezten ezagutza izatu baituzu. Ib. 373 (V 246).
    azpiadiera-2.2
    Característica, señal.
    Segidan dire Irlandako portutako entradak eta ezagutzak. INav 93. Segidan dire bankuko xorien ezagutzak. Ib. 119. Nahi baduzu nezesitatez sarthu Daberoko arradan hartuko duzu ezagutzatzat arradarrentzat harea puiu belz batzuek eta haltoak. Ib. 17.
    azpiadiera-2.3
    Acción de conocer, reconocer.
    [Axuriak] atea zabal zaien ezkero / asten dittute ezagutzak. "Comienzan a hacer sus reconocimientos". Or Eus 225.
    sense-3
    3. (L, BN ap. A; SP, Ht VocGr 414, VocBN, Dv, H), eza(g)untza. Reconocimiento, gratitud. "Ezagutza bederen behar lerauket" SP. "Egin diotan ongiaz ez du batere ezagutzarik, il n'a aucune reconnaisance pour le bien que je lui ai fait" Dv. "Bere ezagutza nahi izan du ekharri, il a voulu porter sa marque de reconnaissance" H.
    Indazu grazia zure ontasunei ihardesteko eta ezagutza bihurtzeko. EZ Man II 169. Esker bada eta ezagutza darotzut podoreaz, zeren faboratu nauzun. Ib. 12. Bihotz gogorra eta ezagutza gutitakoa. Ax 330 (V 219). Arren, gure ezagutzak / O Jesus, ikhus detzatzu. Gç 79. Obligatuak gara errezibitzen dugun gauzaren aithortzera, edo bertzela da ezagutza gabeko marka. ES 148. Zer esker eta ezagutza eztarotzut beraz zor [...] egiñ darokuzun graziaz. Ch III 18, 3 (v. tbn. ezagutza zor en Harb 16, Gç 27, Lg I 270, Mih 59, Brtc 28, Dh 227, MarIl 66, Jaur 168, Hb Egia 33, Zby RIEV 1908, 89, HU Aurp 155, Arb Igand 200). Nola ezagutzarik ez duten egiten zaizten mesedeak gatik. VMg 11. Jainkoarén zenbáit óngi-egínen ezauntza, konfésioa ta eskérrak. LE Ong 34r. Ezagutzaz bethea [...] Amaren alderat. MarIl 100. Ezagutzarekin, eskerrak bihurtzen dioztegularik. Jaur 129. Horra hunen ezagutza. Dv LEd 267 (Cb Eg II 151 orra onen pagua). Emaile guzier ezagutza handi bat erakatsiz. Laph 55 (v. tbn. ezagutza erakutsi en Lg I 224, Hb Egia 34, HU Aurp 87, Zerb IxtS 14). Izanen da utzia bazterrerat, jendeak alda maitez labur baitu ezagutza. JE Ber 88. Lehengoen alderat dituen zorrak eta ezagutza. Larre (in Xa Odol 12). Zuretzat ezagutzaz bihotza betea. Xa Odol 140.
    v. tbn. CatLav 37 (V 26). Mat IX. He Gudu 75. CatLan 30. CrIc 51. Arb Igand 183. Jnn SBi 76. Mde Pr 229.
    sense-4
    4. Reconocimiento (de una falta, pecado, etc.).
    Bere bekhatuez ezagutza eta urrikia duen bekhatoreari Iainkoaren miserikordia etzaika faltatzen. Harb 322. Ama Birjinari othoitza, ardiesteko bekhatuaren ezagutza osoa eta egiazko urrikia. Dv LEd 141.
    sense-5
    5. "Ezagutza. Syn. ezaguna. Gure ezagutza da, il est notre connaissance. Ezagutza handiak ditu, il a des grandes, nombreux connaissances. Bilha zaite zure ezagutzetan, cherchez parmis vos connaissances" H. "Donostian ezauntza asko ditu" Asp Leiz. v. ezagun (II).
    S. Juan, Pontifizearen etxean ezauntza izanik. LE-Fag. Familiak [...] hango ezagutza zonbaiti igorria. "À quelques connaissances". Ardoy SFran 102.
    azpisarrera-1
    EZAGUTZA HARTU.
    azpisarrerakoSense-1.1
    a) Conocer.
    Midikuek ezagutza handi hartzen dute gizonaren osasunaz [...] haren mihia ikusiz. SP Phil 334s (He 336 ezagutza hartu). Marka hauez ezagutza hartuko duzu despasatu duzula Flandresko kosta. INav 61. Hau dateke gauza bat zeinetan nik ezagutzarik hartu nahi izatu eztukedana. E 17.
    azpisarrerakoSense-1.2
    b) Hacerse cargo.
    Kondemnatua da agertzerat gaixkirik handienen ezagutza hartzen zuen yuie atze baten aitzinerat. Lg II 265.
    azpisarrera-2
    EZAGUTZA EGIN v. EZAGUTZAK EGIN.
    azpisarrerakoSense-2.1
    a) Agradecer, mostrar agradecimiento. "Présent, cadeau, offrande faite soit en reconnaissance d'un bienfait ou par honneur" H, que cita el ej. de Gç.
    Iainkoari zor zitzaion ohorearen ematera, ezagutzaren egitera [...] eta eskerren itzultzera. EZ Eliç 142. Iauna, zuk bethi ontasunak emaiten derauztatzu eta nik zuri ezagutzarik ez egiten. Harb 232. Zergatik bada zuk ere eztiozu bethiere ezagutza eginen eta esker emanen? Ax 181 (V 123). Ene Jainkoak eman darot / bere tresor aberatsa [...] / Helas! Nik ere behar diot / egiñ ene ezagutza. Gç 122.
    azpisarrerakoSense-2.2
    b) (H). Conocer (a alguien), entablar trato. "Connaissance, habitude que l'on a d'une personne. Ezagutza egitea, faire connaissance. Ezagutza norbaitekin egitea, entrer en connaissance avec quelqu'un" H.
    Hemezortzi urte ditu, haren ezagutza eginik, lanari lotu ginela hura buruzagi. HU Aurp 157. Gure haurride zonbaitekin egiten baginu ezagutza. JE Ber 97. Zure ezagutza egin omen du [...] Batzar [...] hortan. Mde Pr 56. Behar diat bihar berean, posible baldin bada, haren ezagutza egin. Echebarne 121.
    azpisarrerakoSense-2.3
    c) Conocer (algo).
    [Girixtinoek] segura zuten basa-abere gaixtoenen ezagutza egitea, heien hortz eta aztaparrak beren haragian sentitzea. Zerb IxtS 98. Theresaren [nortasuna] [...] kulturaren ezagutza egiten ari. Mde HaurB 27.
    azpisarrera-3
    EZAGUTZA EMAN. Enseñar, dar a conocer.
    Mundu guztiko hitzkuntzen ezagutza eman nahi izatu zioten. ES 393. Hañitz gauzen ezagutza ematen dio. Ch I 4, 2. Jainkozko egien ezagutza eman zioten. CatJauf 64.
    azpisarrera-4
    EZAGUTZAK EGIN v. EZAGUTZA EGIN.
    azpisarrerakoSense-4.1
    a) Demostrar agradecimiento.
    Jainkoa [...] bethi [...] ungi egiten hari zaikunaz gerostik, justu da guk ere ohoratzeko [...] gure ezagutzak egin diozogun. Gç 31.
    azpisarrerakoSense-4.2
    b) (Dv). Conocer a alguien, entablar trato con alguien. "Gazteen artean laster eginak dire ezagutzak, entre jeunes gens, on lie vite connaisance. // Dans le sens de faire connaissance, ezagutza prend souvent le pluriel" Dv. "Elgarren ezagutzak egin zituzten (BN-arb-lab), hareki ezagutzak egin ditut (BN-arb)" Gte Erd 114.
    Ezagutzak aise egiñ nituzken nik animale [...] harekin. Gy 219. Mintzatu zituen banazka eta ororekin egin ezagutzak. Hb Egia 32. Han hatzeman zuten elgar eta ezagutzak berheala egin elgarrekin. Laph 123. Ezagutza hertsiak egin zituen Iñaziok [...] portuges batekin. Ib. 135. [Gizon] hura beretu nahiz, egin zituen haren ezagutzak. Prop 1880b, 284. Nahiz ezagutzak egin berriak ditugun biek, iduritzen zaitak yadanik bi adizkide zahar garela. Elzb PAd 35. Herriz-herri zauzkigu ibili, ezagutzak eginez batzu ta bertzeri. Etcham 215. Norbaitek aiphatu zauzkit niri [...] zure ezagutzak egin nahi lituzkeela. Lf Murtuts 29. Antonekin noizbait egin ditu ezagutzak. Larz Senper 86. Gobernadoreak Frantsesen ezagutzak egin nahiak zituen. Ardoy SFran 244. Ezagutzak egin zituen m utiko gazte xarmant batekin. Etchebarne 113.
    v. tbn. HU Aurp 187. JE Bur 37. Zerb IxtS 33. Herr 14-11-1957, 4. Larre ArtzainE 179.
    azpisarrera-5
    EZAGUTZAK EGINARAZI.
    Hacer conocer.
    Hunek bere eliza erromaniko parerik gabearen ezagutzak egin-arazi baitzauzkun. Larre ArtzainE 153.
    azpisarrera-6
    EZAGUTZAK ERREBERRITU. "Renouveler connaissance" H.
    azpisarrera-7
    EZAGUTZAKO (Adnom.). "Qui appartient à la connaissance. Ez da hori ene ezagutzako, cela n'est pas à ma connaissance. Ene ezagutzako gizon bat, un homme de ma connaissance" Dv.
    Bere ahaidien eta ezagutzako yendien artean. Mih 119.
    azpisarrera-8
    EZAGUTZAN (Precedido de gen.). En agradecimiento, como muestra de gratitud. v. EZAGUTZATAN.
    Juramentu egiten dute [...] Zabierek salbatu dituela. Beren ezagutzan, guziek goresten dute Jainko guziz botheretsua. Laph 226. [Iñaziok] bere ezagutzan, bere bihotz guzia ixurtzen du Salbatzailearen bihotzerat. Ib. 45.
    azpisarrera-9
    EZAGUTZAN IZAN.
    azpisarrerakoSense-9.1
    a) (Aux. intrans., precedido de gen.). Estar en conocimiento (de)).
    Ethorkizuneko gauzak zure ezagutzan dire ethor ditezen baiño lehenago. Ch III 50, 6. Hekien ezagutzan zen etzela Jesu-Kristo baitan [...] gaixkirik. Lg II 279. Jauna, zure ezagutzan dire gauza guziak, ikhusten duzu zer iragaten den. Ib. 295.
    azpisarrerakoSense-9.2
    b) "Bere ezagutzan den gizonak ez du holako lanik egiten, un homme qui est dans son sens ne fait pas de pareille chose" Dv.
    azpisarrera-10
    EZAGUTZARAT EMAN. Dar a conocer.
    Jesusek eman zion emazte hari ezagutzarat bazakiela haren iragan bizitze guziaren berri. Lg II 137. Enperadorearen manua ezagutzarat emana izan zen. Ib. 104 (v. tbn. 130).
    azpisarrera-11
    EZAGUTZARAT ETORRI.
    Llegar al conocimiento (de).
    Gauza hori, bada, ethorri izan zen Efesan zeudezen judutar eta jentill guzien ezagutzarat. He Act 19, 17 (Lç ezagutzera ethorri).
    azpisarrera-12
    EZAGUTZAREKIN. Conscientemente, con conocimiento de causa.
    Ezagutzarekin ez dut beraz bekhatu den xumeena eginen. Brtc 111. Menturaz gaizki handirik ezagutzarekin egin eztuen. Dh 134.
    azpisarrerakoSense-12.1
    Ezagutza osorekin [...] hilarazi zuten Jesu-Kristo. Dh 222.
    azpisarrera-13
    EZAGUTZATAN (Precedido de gen.). En agradecimiento.
    Fabora ezazu gure unzi guzia guk ere zuri obligazino hunen ezagutzatan laudorio eternalak emaitea gatik. Harb 392.
    azpisarrera-14
    EZAGUTZATAN SARTU (H). Entablar trato, relación con alguien.
    [Dantzan] ezagutzatan sartzen da, solhastatzen da [...] eta azkenean behar eztena sortzen da. Ax 413 (V 268). Zuhurtzia handia da emaztekin ezagutzatan ez sartzea. Ib. 404 (V 263). Hitzetan eta ezagutzatan sobera barrena sartzetik eskusatu. Ib. 404 (V 263).
    azpisarrera-15
    EZAGUTZAZ. Con agradecimiento, en agradecimiento.
    Zerua da zure obra, / ilhargia halaber. / Ezagutzaz badarotzut / ahal bezanbat esker. Hm 42.
    azpisarrera-16
    EZAGUTZAZKO (Dv, H). "Qui tient de la reconnaissance. Ezagutzazko seinaleak ematen ditu, il donne des marques de reconnaissance" Dv. "Ezagutzazko, ikhuspidezko, bihurkundezko emaitza, presént de gratitude" H.
    Zure ungi egiñenzat zituen ezagutzazko sentimendu guziak. Mih 59. Zor diotzoten ezagutzazko ta maithagunezko sentimenduetan. Dh 224s. Ezagutzazko sendimendurik khartsuenak. Jnn SBi 101.
    v. tbn. He Gudu 155. Jaur 161.

    ezagutza

    ezagutza
    << ez 0 / 0 ezaindu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper