Azpisarrerak (sarrerak) (31)
- edan
- edan
- DANGA-DANGA EDAN (danga)
- EDAN BEROAN (edan)
- EDAN-EDAN EGIN (edan)
- EDAN ERAGIN (edan)
- EDAN-ERRAZ (edan)
- EDAN GAIZTO (edan)
- EDAN-GRINA (edan)
- EDAN-GURA (edan)
- EDAN-KONTU (edan)
- EDAN-KUIA (edan)
- edan-leku
- EDAN-NAHI (edan)
- EDAN-NAHIARI (edan)
- EDAN-ONDO (edan)
- EDAN-ONTZI (edan)
- EDAN-SARI (edan)
- EDAN-SARRI (edan)
- EDAN TXAR (edan)
- EDAN TXARREKO (edan)
- EZ JAN ETA EZ EDAN (jan)
- GARGAILETARA EDAN (2 gargaila)
- hedan
- JAN-EDAN (edan)
- JAN-EDAN (jan)
- JAN-EDAN-BIDE (jan)
- JAN-EDAN DENDA (jan)
- JAN-EDAN-GURA (jan)
- TXOTXETIK EDAN (1 txotx)
- ZER-EDAN (zer)
eskusatu.
Tr. Documentado desde Dechepare; es usado tanto al Norte como al Sur, siendo muy escaso desde la segunda mitad del s. XIX.
1.
exkusatu.
Evitar, rehuir.
Hebengoaz berzekoa [pena] albaheza eskusa. E 245. Sortu eta sortzekoak, hilez gero pizturik, / Orok hara behar dute eskusatu gaberik. Ib. 53. Eskusatu behar dira eta gibelatu hitz alferrak. Ax 396 (V 258). Itzegitea eskusadu ez ote zeban. OA 152. Nik ezin au kendu, eskusatu ta ez iges egin. Cb Eg II 83. Eskusatu, bada, arren, Jaunak, eta geienean alde batera [...] ondo ez datozkien galde edo preguntak utzi. Cb EBO 62. Erremedioa da jan-edan erabageak kontuz eskusatzea. Gco II 42. Gure naturalak sentimentua ezin eskusatu duenean ere. Ib. 29. Ezpadaike exkúsa [tragogáu] . LE Ong 53r. Gurasuak begiratu biar dau [...] ta eskusau peligru andirik baleukee. JJMg BasEsc 119. Askotan da pasatzen, / ez dute eskusatzen. AzpPr 63. Beñere etzula eskusatutzen / eguzkiyen azpirikan [desafiyorikan] . EusJok 23.
Evitar, rehuir.
Hebengoaz berzekoa [pena] albaheza eskusa. E 245. Sortu eta sortzekoak, hilez gero pizturik, / Orok hara behar dute eskusatu gaberik. Ib. 53. Eskusatu behar dira eta gibelatu hitz alferrak. Ax 396 (V 258). Itzegitea eskusadu ez ote zeban. OA 152. Nik ezin au kendu, eskusatu ta ez iges egin. Cb Eg II 83. Eskusatu, bada, arren, Jaunak, eta geienean alde batera [...] ondo ez datozkien galde edo preguntak utzi. Cb EBO 62. Erremedioa da jan-edan erabageak kontuz eskusatzea. Gco II 42. Gure naturalak sentimentua ezin eskusatu duenean ere. Ib. 29. Ezpadaike exkúsa [tragogáu] . LE Ong 53r. Gurasuak begiratu biar dau [...] ta eskusau peligru andirik baleukee. JJMg BasEsc 119. Askotan da pasatzen, / ez dute eskusatzen. AzpPr 63. Beñere etzula eskusatutzen / eguzkiyen azpirikan [desafiyorikan] . EusJok 23.
(Con aux. intrans., con complemento en ablativo).Excusarse de, evitar, rehuir.
Bekhatu egitetik gibelatu eta hartan neurria bethatzetik eskusatu. Ax 124 (V 82). Exkusátzea aldaiken lán ta biaje guzietáik. LE Prog 104.
Bekhatu egitetik gibelatu eta hartan neurria bethatzetik eskusatu. Ax 124 (V 82). Exkusátzea aldaiken lán ta biaje guzietáik. LE Prog 104.
Halako hitzetarik behar duzu eskusatu zeure mihia.
Ax 396 (V 258).
2.
(Lcc (-du), Urt II 171, Lar, Añ, H).
Excusar(se). AxN explica desenkusatu (15) por eskusatu.
Berriz uste duzue ezen gure buruak exkusatzen ditugula zuek baithara? Lç 2 Cor 12, 19 (He esenkusatu, Dv garbitu, Ol, Ker, IBk, IBe zuritu, Bibl xuritu ). Eta eskusadu ezin leite iakin ezagaiti? Cap 54. Kofesa leialki: ez nihor akusa edo zeror exkusa. Hm 203. Bekhatua ezin eskusa dezakegunean. SP Phil 348 (tbn. He 350). Eskusatu zutiala bere dizipuliak. Tt Arima 97. Barka diezadazu eskribitzeko modu gaitzaz bañon eskusatu ba naiz zeren ezpaitugu guk eskribitzen usatzen uskaraz. CartVera 264. Baldiñ Jainkoaren paubreek / Bagaituzte eskusatzen. Gç 207. Exkusatzeko errátea dibertitzeagátik iteuntéla. LE Prog 112. Zure bekhatuen eskusatzeko. Brtc 256. Zein bekatu guzia ezkutatu, zein estalgarriekin eskusatu, oro bat da. Mg CC 112. Modu gaizto oiyekin atsegin artu, eta gero eskusatu alegiña konfesioko Sakramentuan. AA III 393. Zeuben ez jakinak edo fede onak atzakijetan edo eskusetan ezpazaitube. Astar II 38. Biz aski hemen pontu horietan nere eskusatzeko. Gy XII. Eskusatu zitzaion Santua modurik al zuen egokienean bere pobretasunarekiñ. Aran SIgn 60. Eta gero nai izango dezute aitzakiatzea edo exkusatzea esanaz demonioak tentatzen zaituztela? Kortazar Serm 182.
v. tbn. EZ Man I 28. CatLav 144 (V 74).
Excusar(se). AxN explica desenkusatu (15) por eskusatu.
Berriz uste duzue ezen gure buruak exkusatzen ditugula zuek baithara? Lç 2 Cor 12, 19 (He esenkusatu, Dv garbitu, Ol, Ker, IBk, IBe zuritu, Bibl xuritu ). Eta eskusadu ezin leite iakin ezagaiti? Cap 54. Kofesa leialki: ez nihor akusa edo zeror exkusa. Hm 203. Bekhatua ezin eskusa dezakegunean. SP Phil 348 (tbn. He 350). Eskusatu zutiala bere dizipuliak. Tt Arima 97. Barka diezadazu eskribitzeko modu gaitzaz bañon eskusatu ba naiz zeren ezpaitugu guk eskribitzen usatzen uskaraz. CartVera 264. Baldiñ Jainkoaren paubreek / Bagaituzte eskusatzen. Gç 207. Exkusatzeko errátea dibertitzeagátik iteuntéla. LE Prog 112. Zure bekhatuen eskusatzeko. Brtc 256. Zein bekatu guzia ezkutatu, zein estalgarriekin eskusatu, oro bat da. Mg CC 112. Modu gaizto oiyekin atsegin artu, eta gero eskusatu alegiña konfesioko Sakramentuan. AA III 393. Zeuben ez jakinak edo fede onak atzakijetan edo eskusetan ezpazaitube. Astar II 38. Biz aski hemen pontu horietan nere eskusatzeko. Gy XII. Eskusatu zitzaion Santua modurik al zuen egokienean bere pobretasunarekiñ. Aran SIgn 60. Eta gero nai izango dezute aitzakiatzea edo exkusatzea esanaz demonioak tentatzen zaituztela? Kortazar Serm 182.
v. tbn. EZ Man I 28. CatLav 144 (V 74).
Disculpar(se) por ausentarse, por rechazar una invitación, etc.
Baina guziak has zitezen konsentimendu batez exkusatzen. Lç Lc 14, 18 (Oteiza eskusatzen, He esenkusatzen, Dv estakuruka, Ker aiko-maikoetan, IBk, IBe aitzakiak jartzen). Aldi honetako exkusa nazala. Volt 280.
v. tbn. Gy 91s.
Baina guziak has zitezen konsentimendu batez exkusatzen. Lç Lc 14, 18 (Oteiza eskusatzen, He esenkusatzen, Dv estakuruka, Ker aiko-maikoetan, IBk, IBe aitzakiak jartzen). Aldi honetako exkusa nazala. Volt 280.
v. tbn. Gy 91s.
Perdonar.
Eskusa ezazu, othoi, ene indar gutia. EZ Noel 174.
Eskusa ezazu, othoi, ene indar gutia. EZ Noel 174.
Dispensar(se), librar(se) de una obligación.
Senharra eta emaztia ere eskusatzen dira baruretik ezkonziaren kargiak ezin egarten badira. Tt Arima 73 (v. tbn. 65s). Nor dago eskusaturik ez barutzeko? El 64.
Senharra eta emaztia ere eskusatzen dira baruretik ezkonziaren kargiak ezin egarten badira. Tt Arima 73 (v. tbn. 65s). Nor dago eskusaturik ez barutzeko? El 64.
Penitenzia bear bearrak, konfesoreak berak eskusatu ezingo dituanak ere ezpadituzte artu nai.
Mg CC 148.
ESKUSATUTAN EDUKI,
ESKUSATUA EDUKI,
ESKUSATUTZAT EDUKI.
Disculpar, perdonar una ausencia, el rechazo de una invitación, etc.
Posesione bat erosi diat, eta haren ikhustera ilkhi behar diat: othoitz egiten drauat, eduki nezak exkusatutan. Lç Lc 14, 18 (He esenkusa nazazu). Erregutzen dizut, eskusatua eduki nazazula. Oteiza Lc 14, 18. Eskusatutza[t] eduki nazazula. Ib. 14,19.
Disculpar, perdonar una ausencia, el rechazo de una invitación, etc.
Posesione bat erosi diat, eta haren ikhustera ilkhi behar diat: othoitz egiten drauat, eduki nezak exkusatutan. Lç Lc 14, 18 (He esenkusa nazazu). Erregutzen dizut, eskusatua eduki nazazula. Oteiza Lc 14, 18. Eskusatutza[t] eduki nazazula. Ib. 14,19.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
