Harremana

    OEH - Bilaketa

    1019 emaitza edan bilaketarentzat

    Sarrera buruan (31)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    epeldu.
    tradizioa
    Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. En DFrec hay 2 ejs.
    sense-1
    1. (gral.; SP, Ht VocGr, Lar, Añ, Lecl; -ph- Dv, H); epeltu (-ph- S; Gèze); epildu (Mic 6v); epeldutu Ref.: A; Lh (epheldu, -tü); Lrq /éphelt/; Etxba Eib.
    Entibiar(se), templar(se). "Rendre ou devenir tiède" SP. "Epeldizuz pare bat arrautza" Etxba Eib. "Otzak etorri naiz, baña sutondu onetan epeldu naiz biziko onduen" Ib. "Arrautza preskuak uretan epeldutzia naikua dau" Ib. "Galtzairuak, obeto biarra eitteko, epeltzia biar izaten dau" Ib.
    Phereka zatzue zuen ardiak iminzione hortaz epheldurik. Mong 593. Urteak baditu [...] uda beroa ta utza edo udazar epelzen ta ozten asia. Mb IArg I 169 (cf. infra ejs. de eguraldia epeldu). Ez deutsa Medikubak itxi gura gaixo bati ura edaaten epelduta ezpada. Mg CO 78. Edatekoa ere epheldurik. Dv Lab 260. Ephel zazu ur xorta bat. ECocin 43. Egualdi otzak baño gaitz geiago egiten dizu barrua geiegi epelduak. Apaol 118. Ioan ziran sutondora, piska bat epelduteko usteagaz. Ag AL 91. [Gaztenak] han baitzagoden estalirik, epeldu artio, bahe baten barnean. JE Bur 76. Antxen epeldu oi zuan oe purtzil bat gabero. Ag G 327. Elgebarnek maite zian mahatsaren hura. Ageri zen nuiz zian papua epeltzen hasirik. Const 38. Arrautza epeltzen txori / papar-gorrikua. MendaroTx 107. Pertzean esnea epeldu bitartean. TAg Uzt 88s. Urrutiko galda eskerga baten errauts epeldua bezelakoa. Txill Let 133. Ur berozko bonbillaz epeldu zion oia. Etxde JJ 264. Amabost minutuan irakiten iduki litro erdi bat uretan. Epeltzean edan. Ostolaiz 59.
    v. tbn. Erkiag Arran 10. Ibiñ Virgil 113. Olea 122. Ataño TxanKan 20.
    azpiadiera-1.1
    Hurbil zan untzi beltz hori dezagun edan trago bat edo bia; / Bihotza dinat epheltzen hasia.Elzb Po 207.
    azpiadiera-1.2
    Berun urtu gorijak iruntz preskotu dira, ta laba ixiuak bainu epeldutu dira. fB Ic II 93.
    azpiadiera-1.3
    Eta irugarrenari, zeuzkalako otzak, / Epeldu dizka ederki belarriyen ertzak [Paulino Uzkudunek].MendaroTx 421.
    azpiadiera-1.4
    (Ref. al tiempo). "Egualdiak epeltzera dijoala ematen du (G-azp)" Gte Erd 86. "Egualdia epeldu egin du (G-azp)" Ib. 284.
    Egurastia galanki beratu eta epeldu zan. JMB ELG 55. Egoaldia epeltzean, laxter joaten dira beren larrera. Munita 94. Bear bada, epeltzen balu, xuriz [elurrez] jantziko lirezke Parisko karrikek. Izeta DirG 63.
    v. tbn. Izt C 235.
    sense-2
    2. (-ph- H). (Uso fig.).Entibiar(se); perder fervor, ímpetu. "(Au moral) s'attiédir" H.
    Noiz ere gizona hasten baita epeltzen, orduan trabaillu aphurraren ere beldur da. SP Imit II 4, 3 (Ch ephelzen). Ezpanaizü aiütatzen [...], erras epheltzen eta laxatzen nüzü. Mst III 40, 1 (Ip epheltzen). Etzen oztu, ez eta epeldu ere Jesusen guganako amore andia. Mb IArg I 107. Kristaurik geienetan epeldu zan, Jesu-Kristori jarraitzeko gogoa. Ub 118. Asi ze gutibát epéltzen ferbórean. LE JMSB 409. [Ez] makaldu, ez epeldu, ta ez emon eriotzia motelto ta adore baga. Mg PAb 207. Nagoanean [...] gozotasunaz epel otziturik. Añ EL1 62 (EL2 71 laxaturik). Baketu zan ekatxa? Bada epeldu zan deboziñoa. Añ LoraS 8. Gure zori onaren gogo, gura ta egarria geratu zan guztiz epeldua animari dagozkan gauzetarako. AA III 624. Haren bihotza den gutiena hoztu ez epheldu Jainkoaren alderat. Dh 263. Deboziñoian otzitu edo epeldutia. Ur MarIl 9. Bitartean Dabiden sua zerbait epeldu zan. Lard 195. Maria maitagarriaganako debozioan epeldu ote zeran. Arr May 79. Amodioetan hazkarrena, [...] ephel daiteke eta iraungi. Lap 47 (V 26). Zuen erreguak epeltzen dira lenengo, aztutzen dituzue gero. Ag Serm 290. Biak ordutik haurretarat ixurtzen baitira, elgarrentzat epeltzen direlarik. JE Bur 98. Beren oitura zaar on guziak epeldu zaizka. Ldi IL 169. Bostogei urtez epeldu gabe / artara baitzan emana. Or Poem 555. Bere elkarrekiko bizieratik deus ezkutatu gabe, ezer epeldu gabe. Mde HaurB 76. Piarresi bere gorrotozko gogoak epeldu zekizkioken. Etxde JJ 128. Ikararik larrienak epeldu, atsegiñik bizienak kamustu. Txill Let 119. Kritiarenganako maitasuna etzitzaion epeldu. Zait Plat 9. Euskalzale sutsuenaren garrik goriena ere epeltzeko ta itzaltzeko ere naiko ta geiegi. Ibiñ Virgil 23. Lenbizi epeltzen eta gero ozten joan ziran, elkarren artu-emanetan. NEtx LBB 123. Bero-bero ibili zen luzaroan gerra hotza; hotzildu zen poliki-poliki, epeldu gero eta are azkenik, hoztu ez ezik, baita izoztu ere. MIH 375. Guatemalara jo beharrak ez dio [Zaitegiri] sorterriaganako grina epeldu, goritu baizik. MEIG III 109.
    v. tbn. Cb Eg II 171. JesBih 439.
    azpiadiera-2.1
    Ainbertze orduz Jaunaren aintziñean egoten zen Gotzaia, orain biotz-epeldu zela zirudien.Bera EEs 1916, 174.
    sense-3
    3. "(V-oroz-ple), encogerse, entornar (los ojos)" A. "Begiak epeldu (V-ple), entornar los ojos" Ib. s.v. begi.
    sense-4
    4. Embriagarse ligeramente.
    Erdi-epeldurik eta kantari heldu baitziren merkatzaleak etxerat. Larre ArtzainE 295.
    sense-5
    5. (Uso sust.).Acción de calentar.
    Bazkaria gertaute itxi eusten, eberdian epeldu bat emon da jan baño ez ebala. Gerrika 169.
    azpisarrera-1
    EPELDUXE (Part. con suf. -xe, de valor aproximativo).
    Ez ditu andik belar-era eramaten inza kendu edo eguna epelduxe artean. Mb IArg I 309. Gaztetango beroaldiak, neronen gisan, epelduxe dituenarentzat. MEIG IX 91.

    epeldu

    epeldu
    << epel 0 / 0 erabat >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper