Harremana

    OEH - Bilaketa

    1019 emaitza edan bilaketarentzat

    Sarrera buruan (31)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    debalde.
    sense-1
    I. (Adv.).
    azpiadiera-1.1
    1. (L, BN, S ap. Lh ; VP , VocBN ( vEys), Dv, H).
    En balde, en vano. "Debalde ari zera, en balde trabajas. Debalde zabiltza, en vano andas" VP 20v. v. DEBALDETAN. Tr. Usado desde Lizarraga de Elcano por autores septentrionales y alto-navarros.
    Gisaóntan baliaraztendire berze gisas debalde lidoázken lának. LE Prog 102. Arteko mensajeruak / ez dabiltza debalde. Bordel 88. Helas! debalde naiz oihuka hariko. Gy 291. Zeren debalde heriotzea hartu dudan zuretzat, urrun zaite niganik. Dv LEd 210. Desarau eta debalde üdüri zaizün zerbaiten egitera manhatzen zütienian. "Minus utilia". Ip Imit III 49, 5. Guziak ikhusten ditu / agerian Jainkoak; / debalde dire harentzat / ilhunpe ta zokoak. Zby RIEV 1908, 204. Alferretan eta debalde. Lap 118 (V 260). Ene iduriz, ez da alfer eta debalde izanen. Ib. 162 (V 353). Beñere ez dago debalde, / bere bototik izan nai luke / anima guziyen jabe. Auspoa 97, 83. Debalde duzu deusen erratea. HU Zez 13. Kontrariua frango / Bazela herrian / Debalde ibilirik / Gohernamendian. LuzKant 97. Debru zaharra heldu zaio ondotik, eta azkarki lotzen. Debalde! Ez du bertzeak bezala garhaitzen ahal. Barb Leg 131. Denborarik ez pasa- / tutzeko debalde. Yanzi 193. Bi egun horietan gizon frango galdu ginuela funts handirik gabe eta debalde. Zerb Gerlan 66. Orduan ez litazke debalde igorriak izanen. Zerb Azk 21. Perpausa guztia izanen da debalde; / epaia eman gaberik kondenatu zara. Arti MaldanB 210. Berriz ere debalde errerik bolbora. Xa Odol 255. Ez zituzten zapetak higatuko eta hartu zuten akidura hartuko debalde. Etchebarne 54.
    azpiadiera-1.2
    2. (V-gip ap. Elexp Berg ).
    De balde, gratis. "Don Debalde gosiak hill (e)i zuan (esaera). Plazentzian eta Eibarren duan esaten da" Elexp Berg. Tr. Documentado, desde mediados del s. XIX, en textos meridionales, gralmte. populares o de léxico poco cuidado.
    Erdi preziyuan / edo kasik debalde. Bil 151. Artu beza labian. [...] --Ezta debalde're, lotsagabiak. Sor Gabon 33. Debalde aterako zait. Iraola 18. Arratserako ostatu ona / debalde zuben billatu. JanEd II 89. Danak debalde uzten dizkitzut / gaurko erana ta jana. Tx B I 151. Edan ardura bage, / baldin bada debalde. (In Or Eus 109). Erdi debalde be iñok eleuskio erosi gurako. Eguzk GizAuz 55. Ia nork kontetan dauazan debalde orren ipuin polit sakonak! Bilbao IpuiB 71. Galdaria debalde konpondu. And AUzta 81. Ni ez nintzala beti debalde lanean ariko eta zerbait ordaindu bearko zidala. Salav 30. Eta oso gustora / jan ta edanian, / neurririk ez baidegu / debalde danian. Uzt Noiz 58. Amerikara barkua debalde zuan ezkero. TxGarm BordaB 140. [Bazkari] ori debalde, eta dana eginda. Gerrika 149.
    v. tbn. MendaroTx 70. Auspoa 39, 78. Olea 35. JAzpiroz 68.
    sense-2
    II. (Adj.).
    azpiadiera-2.1
    1. "(S), (adj.) infructueux" Lh. v. infra DEBALDEKO.
    Au baino pauso debaldeagorik / ene bizian dut eman. Xa (in Uzt EBT 83).
    azpiadiera-2.2
    2. Gratuito.
    Aren zaldalia / ezta debaldia, / gauza onen zalia, / bizkotxo jalia. Xe 299.
    azpisarrera-1
    DEBALDE EGIN. "Lana egiteko orde, debalde egin dute (BN-arb)" Gte Erd 157 (junto a denbora alperrik galtzen, etc. de otras zonas).
    azpisarrera-2
    DEBALDEKO (Dv).
    a) Inútil, vano.
    Zonbait duro behar da / debaldeko gastien. (1920). LuzKant 85. Orai artean debaldekoa / izan da ainitz garrasi. Xa EzinB 80.
    b) Gratuito.
    [Liberalak diyote] debaldekua dala / aur bataiatzia, / gañera iltzen dana / enterratutzia. Xe 401. Bi eguneko jan da erana / gendukan debaldekua. Uzt Sas 105. Bestela debaldeko tragorik / ezingo genuelako. Zendoia 220. Debaldeko lanak errenta gutxi du etxerako. Insausti 157.
    c) (Gente) de poco valor.
    Graziyak udaran egiten diran festa ederrari eta orain negukuari, izateko nai degun bezelako mauka debaldeko jendiakin. Iraola 104.
    azpisarrera-3
    DEBALDETAKO. Inútil, vano.
    Tiroa etzen debaldetakoa izan. Herr 1-11-1962, 3.
    azpisarrera-4
    DEBALDETAN (BN-arb ap. Gte Erd; Casve). En balde, en vano. "Ene bizia debaldetan izan da (BN-arb)" Gte Erd 59. Tr. Muy común en textos septentrionales desde fines del s. XIX.
    Debaldetan dire kurritzen ene begiak zuen gainean, [...] ez dute akusatzailerik baizik edireten. Elsb Fram 108. Banoa laguntza galdez! [...] --Debaldetan liteke, ezen, hobeki naiz orai... Barb Sup 160. Ikher berriz eta berriz, bainan debaldetan. JE Ber 25. Agintza ederrenak egin ziozkaten: mehatxuak gero. Oro debaldetan. Zerb IxtS 76. Badakizu, duda-mudarik gabe, zure indar-zalapartak debaldetan izan direla. SoEg Herr 9-7-1959, 1. Pena diat [...] hola debaldetan gogor egoiten baihaiz. Gertatua hain duk argi eta garbi... Larz Senper 68. Mutxurdin hil beharra zen bainan ez denbora debaldetan higaturik! Ardoy SFran 58. Bainan debaldetan da / gure entsegua, / gazteak bertzalderat / hartu du plegua. Xa EzinB 21. v. tbn.
    v. tbn. Ox 99. Zub 22.
    azpisarrera-5
    DEBALDE UTZI (Dv). Abandonar. Tr. Documentado en textos septentrionales desde mediados del s. XIX.
    Ezti-breska zenbait, utziak debalde, / bazauden yaberik gabe. Gy 188. Hain gaixtoa izatu naizela non zuk debalde uztea merezi bainuke. Dv LEd 143 (Cb Eg II 77 utzi). Gu hunat ethorri aitzinean lepradunak debalde utziak ziren. Prop 1883, 136. Ene Jainkoa, zertako nuzu debalde utzi? Leon Mc 15, 34 (Lç, He, TB abandonatu). Gure Jainkoak banatzen baitu behar denean grazia, / eta Hazparne ez du oraino arras debalde utzia. Xa Odol 161. Ez baitute debalde eta hutsik uztekoa beren otoitzen xokoño hori. Larre ArtzainE 316.
    azpisarrerakoSense-5.1
    (En función de adj.).
    Landa debalde utzi batean belhar gaixtoak gaindituz doatzin bezala. Prop 1889, 148. Haur debalde utzi. JE Bur 66.

    debalde

    debalde
    << deabru 0 / 0 debekatu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper