Harremana

    OEH - Bilaketa

    1019 emaitza edan bilaketarentzat

    Sarrera buruan (31)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 buztin.
    tradizioa
    Tr. Hallamos ejs. seguros con -a constitutiva en Urte, J.J. Moguel, Astarloa, Aresti (MaldanB 194), Gandiaga, Ibiñagabeitia y Bibl. La var. buztiño aparece sólo en Urte. Parece ser que buztan es sólo forma de composición (cf. infra buztan-lur ), pero no encontramos otro ej. que büztantzü en Eguiateguy (en otros suletinos como Inchauspe sólo encontramos büztin- ). En DFrec hay 18 ejs. de buztin.
    sense-1
    1. (V-gip, G, AN-ilzarb-olza, B, L, Ae, BN, Sal, S, R; Urt, Arch VocGr , Hb, Gèze, Dv, H, T-L; -a det. Lcc, Lar, Aq 793 (G, AN), Añ); buztina (V, BN-lab; Zam Voc); bustin (V-gip, AN-egües; VP 8v; -a det. Mic, Añ); buztiño (Urt Gram 17 ( A)); buztun (R); buztan (S) Ref.: A (buztin, buztan, buztun); VocPir 128; Bon-Ond 107; Lh (buztin); Iz ArOñ (bustiñ), To (buztiña); Etxba Eib (bustiña); Elexp Berg (buztin).
    Arcilla. "Greda para paños" Lcc. "Barro" , "masa de barro" Mic. "Argilla, buztiñoa, buztiño xuria, eltze buztiñoa" Urt II 293. "Homulus ex argilla et Luto fictus, buztiñez eta basaz vel basa buztiñez moldaturikako gizóntxoa" Urt II 293. "Barro, arcilla" Lar, Añ. "Barrizal de olleros" Lar. "Greda, klera, bustina" Añ. "Ciment, mortier" Lh. "Bustiñ apur bategaz eiñ eban Jaunak iduri bat" Etxba Eib. Cf. LexBi: "Bustina, barro; incurriendo en pleonasmo se dice barro de bustina"; Baraib Voc: "Bustina, arcilla", y VocNav: "Bustín, tierra arcillosa, arcilla (Salazar, Erro, Añorbe)". v. buztinzuri.
    Hala izatu zituzten ardilluak harri orde eta buztiñoa izatu zitzaien morthero orde. Urt Gen 11, 3 (la Vulgata dice "bitumen pro caemento" de donde Dv naslika, Ur betun, Ol, Ker ui, Bibl mundruna). Guziak bustin beraz egiñak gare. Mih 25. Guziok dakigu buztiña ez dala biguintzen eta gozatzen surik andienarekin ere. AA I 412. Jarriko zinatekez arpegi loijagaz eta esku bustina eta kakatzaz betiakaz? Astar II 232. Ondar geiago badu buztin baño deitzen zaio ondar lurra. It Dial 43s. Bustiñ-basa ondikozkoa, / zoiñak baidauka karroa / haxeraiño zikindua / eta zilhoan lothua. Gy 133. Lür orok badü büztin eta hariña. "De l'argile". Ip Dial 43s. Lurrak ona izateko euki biar dau buztiñik beste ondar. Ur Dial 44. Gero buztin orhatu puska batez inguratzen da. Dv Lab 384. Eta bertze buztin batez zartatua izan dadien etxea. Dv Lev 14, 42. Itxura berrituko zaio, buztinak hatz bat hartzen duen bezala. Dv Iob 38, 14. Bustiñakin egin leikek i bezelakua. Bil 122. Jaungoikuaren eskuan dago gizonaren biotza, eltzegilliaren eskuan buztiña bezela. Bv AsL 35. Lurra dena buztina da, eta nola uri egin berri baitu, ez dauke hartan xutik jendea. Prop 1890, 16. Egin eban gizonaren gorputza lupetzeagaz edo buztinagaz. Itz Azald 28.
    ( s. XX) Dana dala, iñausketarako erabiltzen dan buztiñaz estali beti egindako zauriak. EEs 1916, 253. Bustiñez estalerazi. Lh Yol 12. Bustiñez loitutako amantar aiekin. Anab Usauri 118. Adituak gira porzelenaren egiteko behar dela alde batetik, eta guziz, kaolin deitzen den buztina. JE Ber 8. Etxe aundietan urre-zillarrezko atuxaz gañera, buztin-zurezkoak ere badira. Ol 2 Tim 2, 20. Ots! buztiña oretu ta surtan egos dezagun. Ol Gen 11, 3. [Zumarrak] ez du nai toki oso leorrik, ez ta buztin itorik ere. Munita 52. Hilerriko buztina izeneko eleberrian. Mde Pr 245. Arri gogorrean eta buztin biguinean. Zait Plat 43. Zerren uraren erditik, / agertu zen buztina. Arti MaldanB 199. Moldatu zuan gizakumea lurreko buztiñetik. Vill Jaink 60. Ur-behera aldian, ibaia idorten danean, buztin beltzez estalia agertzen da ondarra. Osk Kurl 161. Gantzutu itzatzu inguruan buztiña leunarekin erlategiko zirrikituok. Ibiñ Virgil 108. Bustiñez labain dago / alboko zingira. NEtx LBB 261. Zorakeri andia zuena! Buztinlaria buztintzat artzea! Ker Is 29, 16. Iguzkiak urina guritzen eta buztina gogortzen. EZBB II 14. Lurra kargatu eta eramaten, lurra edo buztiña. MMant 16. Eta lur-saillak buztin utsak geienak. BAyerbe 24. Morteroa zer nuen? Buztina. Harria, aldiz, gisuharria. Arras harri huna. Etchebarne 83. Etxea bera arriz eta bustiñez zutitua oi zan. Zendoia 197. Buztinez egin-erazi ditut, irudi bakoitza 18 bat zentimetroko, [...] Korputz-egunean Jaunaren aurrean dantza egiten duten ezpatadantzariak. MEIG I 79.
    azpiadiera-1.1
    (Como primer miembro de compuestos). "Alcancía, bola de barro seco llena de ceniza, &c. que se tira en el juego de alcancías, buztinboilla" Lar. "Buztinpilla, alcancía, bola de barro seco" Lar DVC 187. "Buztin-zuban, gâchoir" T-L. Cf. VocBN: "Buztin, adj., argileux".
    Nola buztin puska bat erosi duenak, nai duena orrezaz egin dezakean, edo ontziak, edo zoiak. Cb Eg II 50 (Dv LEd 98 buztin pozi bat). Urre utsa baño obe ta beñagoak ziran, Siongo semeak zer dala ta buztin-eltzeki biurtu dira? Ol Lam 4, 2 (Dv lurrezko untzi, Ker buztiñezko edontzi). Buztin-kutsua dun lurra geien nai izaten du [osto zabalak] . Munita 53. Xoragarrizko gizalan antzeko batzuk. Buztin-muño batzuk, euriak bi aldetatik yanak eta iduri polit biurtuak. Or QA 50. Burni zigorrez ditugu iaurriko, buztiñ-eltzea bezala autsiko. Or Ps 2, 9 (Ker buztin-ontzi; Dv lurrezko untzi). Estaltzen dauan buztin apurra. Gand Elorri 88. Mahixan ipiñi bi'ok horrelako buztiñ mokil bat. Osk Kurl 48. Bere lehen liburuaren zai nengoen, bada, harzaz zerbait esateko nik dakidan buztin prosazko hizkuntza baldar bakar honetan. MEIG III 79.
    azpiadiera-1.2
    (Usado como apodo).
    Argi-zirrinta suma dutela, / lau mutil doaz beor-zun: / Mikel Eleder, Patxiku Ubilots, / Buztin, laisterkari Irurtzun. Or Eus 327.
    sense-2
    2. "(Sal), (pan) insípido y no bien fermentado" A.
    azpisarrera-1
    BUZTIN-BUZTINKA. "(V-ger), juego de niños, que consiste en clavar varias veces un palo en tierra, mientras uno va a buscar el suyo" A (v. otros nombres del mismo juego en A EY IV 364).
    azpisarrera-2
    BUZTIN EGOSI. Barro cocido.
    Ta buztin egosia arritzat eta uia espaloitzat zitzaielarik. Ol Gen 11, 3 (Urt ardillu, Dv adrailu, Ur, Ker adrillu, Bibl brika).
    azpisarrera-3
    BUZTINEZKO (V-gip; VP, Lar, Dv; buztiñazko Urt; buztiñezko V-gip; bustiñozko Urt II 294). Ref.: Etxba Eib (bustiñezkua); Elexp Berg (buztiñezko). De arcilla. "Argillaceus" Urt II 293. "Buztinezko lurra, greda" VP 10r. "Alcancía, vasija de barro que sirve de hucha para guardar dineros, lurkutxa, buztinezko gordairua" Lar. "Qui est en argile" Dv. "Ontzi asko dira bustiñezkuak" Etxba Eib. "Mutikuak buztiñezko figura polittak eitteittue. Ontziez, lurrezko esaten da" Elexp Berg.
    Eta [harriak] gizamoldea jo zuen burdinazko eta buztinezko oinetan, eta xehakatu zituen. Dv Dan 2, 34. Txorietako bat buztiñezko ontzi bateko ur biziaren gañean odolustu bear da. Ol Lev 14, 5 (Dv lurrezko untzi). Beren moralkeria buztinezko oinak dituena zutik gordetzearren, gudu eginen zieten noski Theresari eta berari. Mde HaurB 47. Gizonaren gorputza buztinezkoa da. Arti Ipuin 38. Han bai egiten zituan iñoren bildurrik gabe eta lasai lasai buztiñezko errekattoak, ura nahi zuan tokira eroan eta ugesi edo presak egiteko. Osk Kurl 93. Zuri Bak orri, ots egiten dizute poema alaiekin eta zure goratzarrez buztiñazko iduriak esegitzen ditute ler-ondoetatik. Ibiñ Virgil 90. Geisoak ikutu dagian buztiñezko edozein ontzi, apurtu egingo dabe. Ker Lev 15, 12. Ondasun hau buztinezko ontzitan darabilgu. IBk 2 Cor 4, 7 (Bibl buztinezko; Lç, He, TB, Dv lurrezko). Etxe haundi batean ez dira izaten urrezko eta zilarrezko ontziak bakarrik, baita zurezkoak eta buztinezkoak ere. IBe 2 Tim 2, 20 (Bibl buztinezko; Lç, He, TB, Dv lurrezko). Buztinazko edozoin untzitarat. Bibl Lev 11, 33. Apezak hegaztinetarik bat buztinezko untzian, ur biziaren gainean hiltzeko manatuko du. Ib. 14,5.
    azpisarrera-4
    BUZTIN JO. Arcilla batida.
    Samatsaren lekhua behar da izan ixuri guti batekin; ondoa buztin joaz egina, lurrak ez dezan edan samatsaren urina edo gozoa. Dv Lab 149. Zilho haren barnea egina izan behar da buztin joaz; hobeki daite egitea mortero segurez, urina gal ez dadientzat. Ib. 151.
    azpisarrera-5
    BUZTIN-KOLORE.
    "Buztin-kolorea, color azofarado" VP 9r. "Buztin-kolore, buztina-kolore (BN-lab), couleur d'argile" Lh.
    Zegoan guztiz arlote jantzia, oso argaldua eta aren lengo larrosa kolore ederrak biurtu ziraden buztin kolorekoak. Apaol 94. Buztin koloreko erri ta lurrak. Anab Aprika 34.
    azpisarrera-6
    BUZTIN-LUR (gral.; bustin- V-gip; buztan- S, buztun- R; VocBN, Dv, H, A DBols). Ref.: A (buztin-lur, buztan-lur, buztun-lur); Iz ArOñ (bustiñ); Elexp Berg. Tierra arcillosa. "La arcillosa (Buztin Lurra) es una tierra blanquecina, pero más tenaz y dura que la gredosa" Ensayo 27 (1766 (Vit. 1768)). "Buztan (S) corruption de buztin, argile, dans büztan-lur (S), terre argileuse" Lh. "Bustin-lurra, (zailla)" Iz ArOñ.
    Zetatik egi eban Jainkuak lenengo Guraso Adanen gorputza? --Bustin lur zati batetik. CrIc 17. Azkenik artu eban Ja[n]goikuak bustiña luur puska bat ta beragaz egiñ eban Adanen gorputza. JJMg BasEsc 29s (ed. 1845, 26 luur puska). Buztin lurrak ez dio urari barrena sartzen uzten. It Dial 44. Eun artalde oek egindako zimaurtza andiaren bidez Zaldibiako buztin lur gozakaitzak ematen dituzten ondasunak. Izt C 171. Badira lapitzak latsün hanitx dadükenak eta ezinago hun direnak büztin lürrarentako. Ip Dial 51. Ez dago gauza kaltegarrijagorik lurrarentzat ganaduen apatxa baño; beintzat buztin lurra danian. Ur Dial 62. Zilho bat egin buztin-lur batean, berehala han sar [...] landare mamorra eta buztin hotz puska batez estal..., ezagun da aski garbiki ez dela hori lan ona. Dv Lab 342. Erregek, Jordaneko ephaitza batean Sokoten eta Saredatharen artean, buztin-lurrean urtharazi zituen. Dv 2 Par 4, 17 (Ol buztindui batean, Ker lurrean bertan; cf. Dv 1 Reg 7, 46 lur buztintsu batean). Laben aotik gar luxe batzuk atera asitzen ziran, ta oieri bidea itsitzekotan mutilak buztin-lurrez eginikako opilakin zuloak estaltzen ziezkaten. Lh Yol 11. Kamio-ertzetan, buztin-lurretan, erreka-inguruetan ugari ikusten da jenero au. Ostolaiz 70.
    azpisarrera-7
    BUZTINPE (En casos locales de decl. sing.). Espacio situado bajo la arcilla.
    Zeure errukia eskatzen deutsut / arimarentzat, Jainkoa. / Buztiña-pean itotzen daukat / zeure arnasa gozoa. Gand Elorri 88.
    azpisarrera-8
    BUZTIN-TXULO. Pozo de arcilla.
    Leor zegotzik, eziñago latz, / "San Blas"ko buztin-txulo guziak, / ta iñolaz ere zartzez guk ezin / berriztu lengo ekiñaldiak. / Oroimenean buztin-txulo ta / zankiñezkako makil txikiak. EA OlBe 31.

    buztin

    buztin
    << busti 0 / 0 danga >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper