OEH - Bilaketa

1017 emaitza edan bilaketarentzat

Sarrera buruan (31)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
bitarte.
tradizioa
Tr. General en la tradición meridional de todas las épocas. Se documenta además en Leiçarraga y en autores labortanos del s. XVII, sobre todo en la forma bitartean; después de Etcheberri de Sara sólo se encuentran ejemplos aislados en Larreguy, Duhalde, Goyhetche, Hiribarren, Duvoisin, J.B. Elissamburu, Hiriart-Urruty, J. Etchepare, Oxobi, Arradoy, Xalbador y Mattin. Hallamos bitaarte en J.J. Moguel y f. Bartolomé, y bitxarte en San Martin. En DFrec hay 487 ejs., 4 de ellos septentrionales.
sense-1
I . (Sust.).
azpiadiera-1.1
1. (V, G, AN; SP, Lar, , Dv; bith- BN; VocBN , Dv), bitaarte Ref.: A; Etxba Eib; Iz ArOñ; Elexp Berg .
Intervalo de tiempo. "Mundua egin arterainoko bitartea" SP. "Begi hets ideki baten bitartea" Ib. "Entremedias, bitarte onetan. Lat. interea" Lar. "Comedio, medio tiempo, intermedio, bitartea, bizkitartea" Ib. "Medio tiempo" Lar y Añ. "Intervalle" VocBN. "Intervalle de temps" Dv. "Intermedio" y "coyuntura" A. "Un momento. Bittarte bat artu eta etorri zaitez zer darabigun ikustera" Etxba Eib. "Bíttartia, el intermedio" Iz ArOñ. "Momento. Aber noiz artzen doten orretarako bittarte bat" Elexp Berg. v. 1 arte, tarte (I, 3).
Ordea nork erranen du zenbat balio duen orai hunek? Iraute, iraupe eta bitarte ttipi, aphur, labur hunek? Ax 156 (V 104). Oren baten denbora eta bitartea. Ib. 156 (V 104). Begi herts-ideki baten bitartea. Ib. 196 (V 132). Bekhatorea apartaturik dagokan bitarte hartan. Ib. 555 (V 355). Lurretikan izatea, / Dadukagun bezala, / Haratzeko bitartea, / Instantetan dugula. Arg DevB 160. Berrogei eta hamar urthe iragan ondoan [huna] non edireten den bere garbitasunean; ordea bitarte hartan bertze hitzkuntzek zenbat ganbiadura hartu duten. ES 100. Et tenebrae erant super faciem abyssi. Baña bitarte artan Espiritu Santua zebillen uren gañean. Lar SAgust 8. Bitarte perillezkoan bekatu berrien urez bete ta erio gaistoz ito ez ditezen. Mb IArg I 248. Emen bizi garan arte onetan badirudi zerbait gure bizi txar onek [...], zeren bitart onetan gure bizi hau zutik arkitzen den. Ib. 320. Askotan agertu zitzaien berrogei egunetan, ta bitarte onetan erakutsi zizten gauz jakin behar asko. Ub 94. Zeinbat izerdi triste / bitarte onetan / pasau biarko ere dan / osatu artian. DurPl 100. Konfesio jeneral onetan agertu bear dira, ez bakarrik lotsaz gorde ziran bekatuak, baita ere aleginez bitarte artan egin ta konfesatu ziranak ere. Mg CC 177. Orain bada egin biar dabee konfesinoe jenerala bizijo jarraitubetan iraun dabeenak, bitarteetan konfesetan ziriala. Mg CO 250. Konfesetako bitarteetan. Ib. 267. Aurre-bide guztiz andia izango da zati bitan erdibitutea komuniño baterik bestera dagoan bitartea. LoraS 80. Berritu bear dituzu bitarte orretan egindako konfesioak. AA II 36. Bainan bitarte hartan debruaren esklabo dohakabeak guziak hiratuak daude. Dh 195. Bost milla eun ta larogeta emertzi [sic] urte igaro ziran [...]; baña bitaarte onetako gizonei bere aurreratu jakeezan eriotza onen merezimentubak. JJMg BasEsc 36. Konpesinoe bitarte luzia daukanak, denpora geijago biar dau [pekatuben gogoratzarako] . fB Ic III 113. Artzanoratzar orrek iritsi bezin prest oratu nai ziokean belaun-burutik; bañan, aoa al zeban guztia zabaldurik ezin ondo moldatuz ari zan bitarte labur artan, mutilak artu omen ziozkan ao sapai biak. Izt C 252. Bitarte guzia igaro zuen Jaunari erregutzen. Lard 494. Geroz illabeteko bizia zeukan, eta bitarte au Israel bere lekura joateko zuzemenak egiten igaro zuen. Ib. 104. Etzan bitarte artan / il ta eridu gitxi. Afrika 127. Bere jaioterrian bizi zan bitarte guzian. Aran SIgn 78. Kristo zerutik jetxi zanetik / oneraño bitartia. Xe 369. Bitarte ontan zenbait otz bero / naski izandua dago. Arrantz 79. Bitarte atan bazijoaizan euren bidean. AB AmaE 376. Lengo bitarte guztietan ostalariya ta Txomin ibildu dira sartu ta atera. (Acot. escén.). Sor AuOst 95. Betor mundura loa / eta ames zoroak: / bizitza nekatuen / bitarte gozoak. Azc PB 335s. Noiz arte? Biarte andian ez, emengo egunak laburrak dira-ta. Ag AL 158.
( s. XX) Luze iritxi eutsen Mañasik be amabietatik eta iru ta erdietako bitarteari. Ag Kr 50. Ezeuken bittarterik ez eroapenik, berbaldi luzerik egitteko. Echta Jos 192. Illebi gitxienez eukazan lez etxean egoteko, bittarte onetan, amak eta berak egittu ebezan euren biotzeko Done batzuri eginda eukezan eskintzariak. Ib. 246. Eguzkia goietan dabillen bitarte guztia. Ag G 151. Bera, leen zan baiño ere euskaldunago itzuli aiñ urrutitik, berrogei urteren buruan; eta bere erritarrak bitarte ontan, azken-izpiraiño galdu euskaltasun guzia. Mok 19. Agaz bizi, edo obeto esana, il nintzan bitarte guztian, enintzan txuri baten yaube egin. Or Tormes 41. Lenagoko gizonak idazten ez zekiten, [...]. Bitarte oni "Edesti-aurrea" deitzen diogu. JMB ELG 13. Bitarte artan, zeruan ñirñirka ziarduen izar dirdaitsuak. TAg Uzt 68. Bitarte ontan ikustaldi bat egitera ere ezpaitzitzaioten azaldu. Etxde AlosT 84. Kaiatik ontzirañoko bitartean itz egiña bañan geiago eskatzen dutelako. JAIraz Bizia 36. Bitarte guzi ortan neskaren begi-belarriak bestetara daude. Or QA 138. Poz ortaz beterik bada, bitarte ua --ez dakit ogei egun ote ziran-- iraupenez neraman. Or Aitork 214. Bitarte txiki onetan kuarteletik atera ta igesi egiten badigu? Ugalde Iltz 67. Eta etxian ebela neskame mardo eta itxura onekua, senarrak, gor ta guzti, begixa jota eukan eta bittarte guztietan aren talaixan ebillen. Etxba Ibilt 470. Bitarte ontan musika ixilpean ariko da. NEtx LBB 129. Bitarte hortan obra on batzu / egin detzala herrian. Mattin 93. Bitarte ontan au ez balego. Berron Kijote 179. Eta, bitarte orretan, beste estropada bat ipinten dau Agirre Francok. Etxabu Kontu 150. Liburu inprimaturik aski deuseztatu direla bitarte honetan. MIH 284. Gelazuloan ahazturik bezala nengoen bitarte luzeetan. MEIG IX 92.

v. tbn. Imaz in FrantzesB II 138. EusJok 136. Inza Azalp 71. Akes Ipiñ 30. Anab Aprika 16. Uzt Sas 63. Alkain 40. Ataño TxanKan 224. Gerrika 94.
azpiadiera-1.1.1
(Como segundo miembro de compuestos). Intervalo entre. " Zeruan ostarteak dira (G-goi), [...] errezu bitarteak daoz (V-arr), ater bitarteak daoz (V-ger)" Gte Erd 310.
Eraentzalle diru-zale ark San Pabloren esanai, itz-bitarteak sartu, eta geroko epea ematen zien. Lard 526. Mutil au joaten zan leorrera lan bittartietan. Echta Jos 306. Intziri ta urruma bitartietan erdi-tartaka min motelaz esaten ebala. Kk Ab I 101. Goiz-Argi irakurri / lan-bitartietan / buruz jokatuteko / baserri-lanetan. BEnb NereA 110.
azpiadiera-1.1.1.1
Tiempo durante.
Meza bitarte guztian ezta negarrez naikotu. Ag G 340.
azpiadiera-1.1.2
(Tras part.).
Zuloa egin bitarteak, naiko astia emango dizu-ta. Berron Kijote 151. 1972tik eta 1974a amaitu bitarte orretan ziran iskamil edo naasterik geienok. Gerrika 192. Orrelaxe izan zan bandera juratu bitartea Carrascal-en. Albeniz 62.
azpiadiera-1.2
2. (V-gip, G-goi, AN-araq-burg, BN-baig; SP, Añ, Dv), bitxarte (V-gip) Ref.: BEcheg Nombr 188; Etxba Eib; Elexp Berg. .
Espacio intermedio; separación, distancia. "Espace" SP. "Mediación, distancia entre dos cosas" y "medio" Añ. "Intervalle [...] de lieu" Dv. "Intervalo entre dos casas no unidas por pared medianera (Roncesvalles, Burguete, Valcarlos)" BEcheg EAlde 1922, 443 (ap. DRA). "En Yabar y Legazpia" BEcheg Nombr 188. "Rendija, intersticio. Orma zar sikua zan bittartez beteta, eta bitarte arek sube gorde-lekuak. Etxba Eib. v. arte (I, 2), tarte.
Abere-taldeak bijoaz bat-banaka, edo batagandik besteagana zerbait bitarte edo une dutela. Lard 42. Aurkituten da zuen eta gure artian sakontasun eta bitarte guztiz andi bat, irago ezin leitekeana. Itz Azald 40. Bittarte ortan dauden izarrak. Inza Azalp 33. Neurkiñaz neurtu itzatzu bitarteak. Zink Crit 64. Bien bitartea 384-395 aneurkin edo kilometrokoa da. ArgEgut 1928, 49. [Baserria] aste-egunez ikustetik jai-egunez ikustera, kana t'erdiren bitartea. Anab Usauri 12. Orixe diño ba, idiyek egaiz eruen dituezala leku batetik bestera bitarte urriñian. Kk Ab II 66. Mutil arek izan zun azkeratik, Libek eta Malentxok izan zuen azkerara ere, bitarte aundia zegon. TAg Uzt 197. Siñesteak Iainkoaz esaten digun au oroitzea, ots, Iainkoa badala, ta berekin gauzkala bion artean tarterik edo bitarterik gabe. Or QA 129. Tantai eder batzuk zutunik imini, bitarteak arri-ormaz bete. Akes Ipiñ 8. Azkartza deitzen diogu Koroazioko kapillatik prailleen baratzaraiño dagoan bitarteari. And AUzta 107. An baditu, ganera, bitarte illak, orga eta bagoiak egoten diran lekuak. Erkiag BatB 129. Zuzenetara tartetu itzatzu arbolak [...]. Izari berdintsukoak bitez bitarte guziak. Ibiñ Virgil 88. Ekarten dabe plaza toki bat / iñondik bitarte barik. FEtxeb 100. Emen bitarte guztian eztago lur alperrikorik. Gerrika 219. Haren eta gure hizkeraren artean bazegoen, gutxi gorabehera, nere eta gaurko zenbait euskal idazle garairenaren artean dagoen bitartea. MIH 144. Ikusi behar duguna da non zegoen bitarte larriagoa goiko eta behekoen artean. MEIG VI 70. Ongi ikasia zuen [...] histori-aurrekoetan diharduena ezin dabilkeela, zenbaitek gogoko duten gisan, natura eta kulturaren arteko bitartea zabaltzen. MEIG VIII 62. Hutsuneak bere tarteekin betetzen dituen bitarte iheskorrak. MEIG IX 123. (en colab. con NEtx)
azpiadiera-1.2.1
(V, G, AN-larr) Ref.: A (etxebitarte); BEcheg Nombr .
(Como segundo miembro de compuestos). Espacio entre. "Mendi-bitarte (V, G), hondonada" A. "Etxebitarte (G-to), callejón, espacio como de un metro entre dos casas" Ib. "Etxebitarte" (V-gip, G-goi-to-bet, AN-larr) BEcheg Nombr 188.
Pillare bitarte guzietan. Lard 83. Araunza ta Gainzako tontor bitarteetatik <bitartarteetatik> jetxirik. Aran SIgn 76. Etxe Santuaren beian, artarako zorubitarte bat epakirik [...], egiñ zan 1638-tik 1684-ra Kapilla aundi edo Sorrera garbiko Eleiza. Aran EE 1885a, 74. An ageri ziren [...] Elizak, yauregiak, abe-bitarteak, naas-maasak, ez Korintok ez Babilonik iñoiz egin etzitutenak. 'Péristyles' . Or Mi 80. Armol-bitarteak guztiek gixa-azurrez beterik agertuten ei-zirean. Akes Ipiñ 30. Harri bitartetan ikusten ziran hutsuneakaitik. Osk Kurl 147. Emen zegoala aiz-bitarte bat iñor bizi ezin leikiana. And AUzta 64. Batzuk ba doaz gela berezietarantz, burdiña ta sare bitarteetan, kale-jentea ikusteko eretia ta baimena daukelako. Erkiag BatB 194. Haizearen ulua ozenago zedin isla bitarte hartan. Lasa Poem 98.
azpiadiera-1.2.1.1
Tramo de.
Irutaerdiatarako jendez gañezka agiri zan Zarautztik Getarira dijoan itxasertz-bitarte dana. TAg Uzt 226.
azpiadiera-1.2.1.2
(Tras rad. vbal.).
Simon Bolibar-en "aur kutun", Bolibi, / non da begientzat ikus-bitarterik zugan bezain aundi? "Horizonte" . Or Poem 531.
azpiadiera-1.2.2
Diferencia.
Ara, neu bere odolberritua nagoala deitzat [...]. Atzotik gaurko egunera, zer bitartea! Ag Ioan 275.
azpiadiera-1.3
3. Término medio. " Ez da bitarterik, il n'y a pas de terme milieu" Dv.
Baitezpada izan behar gare, edo dohatsu, haren ontasunaren azpian, edo dohakabe, haren justizia zorrotzaren azpian; ezta bitharterik. Dh 114. Etsaiak maithatu behar ditugu edo bertzela gu gerorrien etsai gare; ezta bitarterik. Ib. 251. Helburu horien bien artean horrenbertze dihoa; bitarterik ezda. Dv LEd 53.
azpiadiera-1.4
4. Intercesor. v. bitarteko.
Balia bekigu orrén piedáde andia , o gure Jangoikoa ta Jesu Kristorén bitartea. LE Ong 120v. Jesus maitagarriyak / gugana du deia: / bitarte ipiñirik / Birjiña Mariya. Echag 66. Apostoluak eta beste santu guztiak bitarte ditugula. ArgiDL 74s. Jesus bitarte artu, / Aitari eskatu, / santu ta aingeruakaz / gloria kantatu. Ayesta 101.
azpiadiera-1.4.1
Mediador. "Arbitrer, jujatu, epaitu, bitarte jarri " T-L.
Ez ziren bertzenaz batere elgar iduriak; guzizki, ez elgarrekin uztartzekoak [...]. Bederen ardura ukanen zuten bitarte norbeiten beharra. HU Aurp 104.
azpiadiera-1.5
5. Medio. " Bittárte asko daos, hay muchos (re)medios" Iz ArOñ. Cf. DELA BITARTE.
Orra modu onetantxe leen kontrakorik gogorrena zana, hori bera Jesukristoren bikarioagan bitarterik onena izandu zana. 'Instrumento' . Aran SIgn 107. Ondo zekin [...] etzezakeala izan eskuartean aren laguntza baño bitarte oberik. TAg Uzt 115. Bukaera on bat iritxi nai izateko, gaiztakerizko bitarterik ez dek zillegi. Ataño TxanKan 218.
azpiadiera-1.6
6. "Intercesión" . "Influencia, mediación, apoyo" A.
Naparroako Erregeak nai / luke egin bien pakea. / Alperrik. Urren Apezpikuak / egin nai du bitartea. Or Eus 208.
azpiadiera-1.7
7. Rincón.
Artu eban farola ta billa urten zan. Bitxarte ta ezkutuna guztiak ikusiaz, bazoian ibai baztarretik gora. SM Zirik 120.
azpiadiera-1.7.1
(Tras tema nominal nudo). Esquina (entre).
Kale bitarte batetik Fraixko agertu zan galtzarpian periodikua ekarrela. SM Zirik 22.
sense-2
II . (Adv.).
azpiadiera-2.1
(Lar, ).
En medio. "Mediar, estar en medio, artetu, bitartetu, bitarte egon " Lar (v. tbn. Añ). v. BITARTEAN (c).
San Jorji, artuak eregiteko goizegi; San Markos, ereiñak balegoz. --Eta egun bat besterik ez dago bitarte. Sor Bar 76. Ate zabal bat bitarte jarri / Dauste margorik baltzenaz. Enb 182. Bizitza-bidea ez da zearo garratz; ez du beti eguzki, besteetan bezela odeiak yartzen baitira bitarte. Ldi UO 26. Belar-illarak bukatzen doaz / larratza dala bitarte. "Dejando en medio descubierto el césped" . Or Eus 317. Ezker-eskubi mendi bi / erreka bitarte. NEtx LBB 353. Laztan bat emon behar detsut / andratxu gaztia. / Ibia dau bitarte / bai aita frailia. (V-ger). Balad 126.
azpiadiera-2.1.1
"Pared en medio [='mediando una pared'], orma bitarte, paretarte " Lar (tbn. en Añ).
Gure ikuste ori an izaten zan berja bat bitarte. Gerrika 85.
sense-3
III . (Tema nudo, usado como posposición).
azpiadiera-3.1
1. (Tras alativo). Hasta. v. BITARTEAN (b).
Illaren ogei ta irutik / seiera bitarte. Afrika 122. Debatik asi eta / etxera bitarte. Xe 291. Jesus maitia jaio zanetik / Onera bitarte. MendaroTx 363. Lekunberrira bitarte kosta zitzaigun pixkat bat. Salav 48. Amaika bertso kantatu degu / andik onera bitarte. Uzt Sas 173. Irurogei ta amalaura bitarte [...] eztarri zar artan pasa ziran ardo-sagardoak. Ataño TxanKan 112. Zegamatik Iruna bitarte ez dira asko izango ikusten ez diranak. BBarand 74. Isastiko ur-putzu edo presatik ibaira bitarte. Ostolaiz 145. Dotriña aundia ikasi nuan / amar urtera bitarte. Insausti 78.
azpiadiera-3.1.1
(Tras sintagma nominal).
Gela ortatik atea bitarte, ukulluan, esne-bei, biantx ta txekor gorri lodiak. Ag G 16. Lau t'erdiyatik bostak bitarte / atera giñan etxetik. JanEd II 133. Seiak bitarte / ez deilla beintzat erori. Tx B II 250. Bosteun metrotik gora milla ta berreun bat bitarte, oso ondo indartzen da [alertzea] . Munita 72. Goizean amarretan joan da arratsaldeko seirak bitarte. BAyerbe 90. Batalloi Ibaizabal egon zan / ordu tristeok bitarte. FEtxeb 22. Ezpela, metro batetik zazpi bitarte azitzen da. Ostolaiz 90. Ekainetik asi ta abuztuaren azkena bitarte biltzea izango litzake oberena. Ib. 165. Oso bertso gutxi kantatu nuan amasei urte bitarte. Insausti 17. Naiko gustora jardun nintzan, kartzelako gaia bitarte beintzat. Emen ez nuan gai bat ondoegi ulertu. Ib. 25. Gaueko amabiak bitarte genduan epea. Albeniz 32.
azpiadiera-3.1.2
(Tras part.).
Orren zumuarekin / zer egingo dute / neurri txikiak jarri / ta saldu bitarte? MendaroTx 193. Orko oiturak artu bitarte / naiko paraje torpia. Yanzi 131. Orrengatikan ez du aldegin / danak ondatu bitarte. Auspoa 39, 30. Etxea barru ta kanpoz karez txuritu bitarte, ez uan ama konformatu. Ataño TxanKan 58s. Udaberrian asten da pruituak ematen, udazkena edo izotzak asi bitarte. Ostolaiz 93. Ain onik ez det nik ezagutu / au asi bitarte. Insausti 203. Orrela izan zan Pazko-eguna pasa bitarte. Albeniz 58.
azpiadiera-3.1.3
(Tras frase relativa).
Arro ibiltzen giñan, / bai, jai eta aste, / gero lotsatutzen a- / si giñan bitarte. Yanzi 189. Bein ezagutu giñanetikan / gaixotu nintzan bitarte. Uzt Sas 137. Asitzen zan bitarte / sasoia erretiran. Insausti 302. Mendiolan laguntzen [...], berriro bueltatu nintzan bitarte. Albeniz 63.
azpiadiera-3.2
2. (Tras part.). Mientras. v. BITARTEAN.
Nik ezagun-berrikoak egin bitarte, galde-eskari salla agortu da. Ldi IL 23. Gizonak gaztak egin bitarte / andriak babak egosi. Uzt Sas 64. Alaxe egin nituan Usurbillen iru bat illabete, etxe bat egin bitarte erriaren alboan. Albeniz 45.
azpiadiera-3.2.1
(Tras frase relativa).
Ori beñere etzaigu anztuko / bizi geraden bitarte. Auspoa 77-78, 246. Onla jarraitu bear / al duten bitarte. Uzt Sas 220. Batzuak etxea garbitzen zuten bitarte [...], zakar-pillak egin zizkiteken besteak. Ataño TxanKan 59. Gizona zorrak egiten ari dan bitarte bizi da ongien. EZBB I 131. Geienean zerbait izaten genduan, ttikiak ziran bitarte. JAzpiroz 213. Bero neukan bitarte / sasoiko odola, / antxe izango nintzan / al bazan iñola. Insausti 185.
azpiadiera-3.3
3. (Tras dos sintagmas nominales en gen.). Entre (uno y otro). v. BITARTEAN (c).
Emon zetsen gelan, Frailliok ikusi eben eurenan eta senar-emaztien gelan bittarte, ez zala oolekin eiñdako apartagarri argal bat baño. Etxba Eib 461.
azpiadiera-3.3.1
(Tras tema nudo).
Amar eta amabost urte bitarte iraun izan balu maiztartzan. "Más de diez, sin exceder de quince años" . EAEg 1-11-1936, 188. Zenbat area dan saill ori? Ezin nezake ziur esan baña izango da iru-lau ektarea bitarte. Munita 70.
sense-4
IV . (Adj.).
azpiadiera-4.1
(G-azp-goi ap. Gte Erd 219 ; ).
Mediano, intermedio. "Mediano, mediana, adiñona, bitarte " . " Gizon bitartea zan (G-azp-goi), behi bitartea (G-azp-goi)" Gte Erd 219. v. bitarteko (2).
Erri andietan, bitarteetan, txikietan. AA III 298. Baziran onzitegiak, [...] nondik irten oi ziran ontzi andiak, bitarteak eta txikiak naroro. Izt C 128. Ugollo-andia. Ugollo-bitartea. Ugollo txikia. 'Gallineta mediana' . Ib. 200 (v. tbn. pág. 198). Bere kanpantorre zorrotzak lau kanpai ditu: bi aundi, bat txikiagoa ("bitarte" deritzana) eta beste bat txikia. Garm EskL I 24.
sense-5
V . (Uso adnom).
azpiadiera-5.1
Ogeitaz urteak gora, etxe onetan amabostetik ogeira bitarte ardi [='hasta veinte ovejas'] eukiten ebezan. Gerrika 127.
azpisarrera-1
ARTE-BITARTE. "Arte ni parte [...], arte bitarterik eztet" Lar.
azpisarrera-2
BIEN BITARTEAN. v. bi.
azpisarrera-3
BITARTEAN.
azpisarrerakoSense-3.1
a) (gral.; Lar, Añ, VocBN (-ith-), DV, H). Ref.: A; Elexp Berg. Entre tanto, mientras tanto. "Entre tanto" Lar y Añ. "Dans l'intervalle" VocBN. "Durant cet intervalle, cependant" H s.v. tartea. "Laster etorriko da bera ta bittartian etxoizu kanpuan" Elexp Berg. Tr. Documentado al Sur desde principios del s. XVII, a partir de principios del XIX es de uso gral. Al Norte lo emplean Leiçarraga y autores labortanos del s. XVII, pero desde mediados del s. XVIII se hace escaso: sólo lo hallamos en Larreguy, Duhalde (tras part.), Goyhetche (137), Hiribarren, Elizanburu (PAd 41), J. Etchepare y Mattin (41).
Baina bithartean, irakasteko kargua duzuenák, hiru punktuz prinzipalki adbertitu nahi ukhan zaituztét. ABC A, 2v. Deus berririk baldin badaki, jakingo dugu eta nere eginbidearen egitera ezta faltarik izango. Eta bitartean mana naza bere serbitzuan. CartEsp 454. Erran beza zuetarik batek [...] hemen ibeniko dudan othoitza. Eta bitartean eduki bezate berzek ere hartan gogoa. Mat 327s. Nik iraglia dakarrenean eragingo diot, badakar. Bitartean aitaorren esanak sofri itzazu pazienziarekin. CartAzp 124s. Orain danik iguzkia estal dadin artean [ofizioan nekhatu], / Gaizki enplegatu gabe momentik bitartean. EZ Man II 35. Baiña anarteraiño, bitartean, iustizia edukazu zeuretzat. Ax 145s (V 95). Orai presenteon ezin obra ditezkeienak gorderik idukitzekoak direla zenbait bihotzeko zokholutan hekin erakusteko ordua dathorrenean, bitartean sasoinezkoak eta ondu direnak obretan eman behar direla. SP Phil 390. Ongi hazirik eta indarrak harturik denborarekin estudiaraziko derauela, eta bitartean atsegin hartzera utzi behar direla. ES 180. Eleizaren etsai ikaragarri guztiak [...] gautu zutela zirudien Eleiza ama Santaren egun ederra. Ala ere, bitartean Espiritu Santua zebillen Eleizari bere argia prestatzen. Lar SAgust 9. Bitartean ematen genien etxekoei nork daki zenbat egiteko. Mb OtGai I 2, 18. Bekhatuak ez du desmasia gutiago egiten giriztinoen artean; zenbatak ez dire, bitartean, [...] behin bethiko su lametarat! Lg I 328. Bitartean bildu zituan Judas traidoreak soldaduak. Ub 87. Bitartian andrakume batek darabill gabikua. Mg PAb 138. Propondu ezkero Jaunaren laguntasunaz graziau alkanzetea, bizi zaiteze kontuz bitartean, alan egiteko. LoraS 80. Esaten ditugula bitartean Aita gurea, Abe Maria, Salbea. AA III 358. Beasaingo mendiak bitartean ondatzen ezpadira. Izt C 165. Bitartean ala Jentillai nola Juduai Jesusen gañean itzegiten zien. Lard 496. Bitartean zapatainak izan zituen sustaitzaileak, eta galdetzen ditu berrogoi mila libera. Hb Egia 18. Bitartian jendia juan zan Santua zeguan etxera. Bv AsL 137. Txili gaisoari bitartean, gorputzaren arintasunak burua ia zorabiatuarte astundu eutsan. A BeinB 91. Alan komulgau bear dau urrengo egunean, barriro konfesau baga, pekatu ilgarriren bat egin izan ez badau bitartean. Itz Azald 171.
( s. XX) Salto batian botikara nua, eta bitartian oztuko balitz, tiranti oiekin jo zazu bizkarrian. Iraola 95. Bakizu [...] lenengoa dala beti lenengo, jazoera txarrik bittartean ezpadago. Echta Jos 111. Zerbait geiago itzegingo degu. Bitartean, kezkak utzi alde batera. Alz Ram 32. Geroago bakanago emaiten dautet elhe. Bitartean, ni, ororen gidaria, ene kontzientzia azterzearekin ohartzen niz zoin erho izan naizen. JE Ber 97. Orduentxe aitek esaust botikara yuateko, bitartian beste ekinaldi bat eukiteko asmotan. Kk Ab II 55. Asmo ta eginbearren berri zeatzagoa, txeegoa, gero ikusiko dezuten ingurtiak emango dizuete. Bitartean, goazen aurrera. Ldi IL 145. Latziñaldaritzak idatzitako agiria bitartean duten kutxak. EAEg 11-5-1937, 1640. Agur, ba; ta bitartean ar zak ire lagun zar onen besarkada luze bat. NEtx Nola 23. Bitartean, gelan zeuden gizonezkoak iritxi ziran eralleaganaño. Etxde AlosT 102. Ene izeba berehala jautsiko da .; bitartean nolazpait jasan beharko nauzu. Mde Pr 94. An goxo egotea erabaki nuan; bitartean aukera oberik agertzen ez bazitzaidan beiñipein. Or Aitork 111. Bitartean, astiak txiri-txara iges egin eban. Erkiag Arran 46. Loari emon eutson, bitartean arraiñek eiotuten ebazala. Bilbao IpuiB 37. Alki gañetik jausi egiñez bijoaz. Bitartean, ezkerretik antzeztokira Biedermannen andrea sartzen da. Lab SuEm 174. Bitartean, gure aldamenean, aurrak koskortzen ari itun. Ataño TxanKan 165. Epaiaren barriztapena lortu eben, bitartian lan gogor egiñaz zerbait lortzekotan. Gerrika 84. Zertako ainbat aurrerapen da / orrenbeste jakinduri? / Ta bitartean dana puskatu / ta ainbeste odol ixuri. Insausti 97. Bitartean ez zen atertzen iharduna. MIH 144.

v. tbn. (para textos anteriores a 1800) Arg DevB 107. Harb 330. Cb Eg III 321.
azpiadiera-1.1
(Tras frase relativa). " Errege lo datzan bitártean " Urt I 268. "Mientras, mientras tanto, entre tanto, artean, bitartean, bizkitartean. Y se posponen cuando vienen con verbo" Lar. " Yatagun bittertian, mientras comemos" Iz Ulz. " Bazkaltzen genden bittartian lapurrak autua eruan zoskuen " Elexp Berg. "Aita bizi den bitartean (AN-gip)" Gte Erd 22. Tr. Al Sur se documenta ya en Beriain, y es de uso gral. desde mediados del s. XIX; al Norte sólo lo hallamos en Axular, Pouvreau y Urte.
Sazerdotea sakristaniatik atratzen den bitartean meza erratera. Ber Trat 121v. Fidantzia izan zuen bitartean, ongi ioan zeikan. Ax 132 (V 87). Danzan hari izan zaren bitartean. SP Phil 373 (He 376 dantzan ziñen denboran). Eta Rebekak aditzen zuen, Isaak bere seme Esauri mintzo zitzaion bitartean. Urt Gen 27, 5. Mundu onetan bizi geran bitartean. Ub 149. Mezea itxadoten zagoan bitartean, euki gogarte [...] gitxi bat. EL1 13. Sorgiñ izan zeran bitaretan, ito dezu aurrik? AA II 222. Errezoak egiten / diran bitartean. It Fab 116. Zenbatek nere aitaren etxean ogia naroro jango dute, ni emen goseak iltzen naukan bitartean. Lard 417. Tomas Arrola onela mintzatzen zan bitartean, Prantxiskari negarra zerion. Zab Gabon 39. Onela gauzak iraun zuten Jaungoikuarekin leialak izan ziran bitartian. Bv AsL 181. Adalbaldok iardunean ziarduan bitartean, Riktrudis mirarituta legez egoan. Ag AL 48. Fraileak koruan erregutean egozan bitartean, angeruak inskribiduten egozala. Itz Azald 67. Neskamea erosketara ta izekoa mezatara zirean bittartean, urten eban etxetik. Echta Jos 296. Pekatariak ondutzeko ainbeste adoregaz lanegiten eban bitartean, prantziskotarren arazo ta zeregiñetan sartu ta begiratzea, ez eban aztuten. Belaus Andoni 16. Bera bero-bero zegon bitartean, emazte gajoa kanpoan. Muj PAm 53. Edurra dan bittartian, etxat ondo etorten Jon ikusten juatia. Altuna 56. Mugertza jauna dan bitartian / erriko alkate. MendaroTx 440. Yendeak lo zeuden bitartean, etorri zan aren etsaia. Ir YKBiz 175. Gaztea dan bitartean bizikera erraza eman naiean. ABar Goi 59. Zuk ainbeste irabazi dozun bitartean, orreik zelan ibilli ete dira? Eguzk GizAuz 22. Itz oek jaulkitzen zitun bitartean, igesika bailijoa, seska artean sartu ta ezkutatu zan. TAg Uzt 101. Maian exerita zegon bitartean jendea zizaka ari zan nor ote littekean. Etxde AlosT 41. Iaten ari dan bitartean. Or QA 163. Etxeko zeregiñak egiten zituan bitartean, alde batetik eta bestera. Erkiag Arran 148. Itsasertzeko argi biziak gabean diz-diz egiten zuten bitartean ontzi-gañean ara-onera ibiltzen zan gizona. Anab Poli 47. Euskal Unibersidadea eztaukagun bitartean, auxe eskatuko neuke nik. Alzola Atalak 137. Gu bertsotan aritzen giñan bitartean, Elustondo tolosar ura bertsoak takigrafiaz artzen jarduten zan. Alkain 106. Ondo agertu dira lan orreik / ezer ez dan bitartean. FEtxeb 196. Piñudian lan egiten duten bitartean, lan ariñago bat topatu dute beren errian. AZink 139. Elkarrekin sesioan ari garen bitartean, hizkuntza bizi da. MIH 226. Baina, aldatzen ez diren bitartean, lehengo lepotik izango dut burua. Ib. 390.
azpiadiera-1.1.1
(Con valor condicional). Siempre y cuando, mientras que.
Lazka ta asarrerik eztatorren bitartean, agintariak egitekorik ez ei-dauke. Eguzk GizAuz 163. --Zer gaietan? --Edozein, politika ez dan bitartean. JAIraz Bizia 50.
azpiadiera-1.2
(Tras part. o rad. vbal.). Mientras. Tr. Aunque se documenta ya en Mendiburu, no es frecuente hasta el s. XX. Es menos usual en los vizcaínos, y al Norte sólo lo hallamos en Duhalde. Con rad. vbal. lo usan algunos autores cultistas como Orixe, Lizardi o T. Agirre.
Bere oñ lizunak garbitu bitartean, Judas bere saltzalleari bihotzez bihotz adirazia. Mb OtGai II 256. Orái náiz idúri zerbaitto, pasátu-bitártean. LE Ong 64v. Etzan hamar orenen inguruan; eta loan sarthu bitartean Jainkoarekin egon bihotzez, zenbait gogoeta on Izpirituan erabiltzen dela. Dh 56. Geisoak eta guztiz osatu-bitartean dagozanak, seindun diran edo seina aziten aurkituten diran emakumeak, eta premiñadun aterik ate eskean dabilzanak. Itz Azald 115. Zuk patatak zuritu bitartian, [Meltxor] mantala jantzita eskobakin bakallua garbitzen. Iraola 26. Begiratu zioten alkarri itzerdika batzuk esan bitartean. Ag G 100. Antxe tenk egin bear izan du aspoak lasatu bitartean. Mok 13. Nere errialdeko aizeak artu zetiat irakurri bitartean. Or SCruz 75. Apaizak ederretsi zun, eta gosaldu bitartean an ari izan ziran edozer gauzaz izketan. Ib. 128. Au yazo bitartean, aulkeri bat etorri yatan burura. "En cuanto esto pasaba" . Or Tormes 31. Zumitzak garbi bitartean, arren, beor zuri onek edan dezala, iduri ba zaizu. Or Mi 50. Azken-aldera, txalo anitz; mintza-bitartean, bat-ere ez: guziak erne, baña iñor ez da berotu. Ldi IL 25. Ori egin ez bitartean, eskubide berririk eskatzea yardun alperra. Ib. 64. Eta, ibil bitartean, onelan dagi oiu. TAg Uzt 31. Botak jantzi bitartean, Mañanak sakristitik bruxa zuria, estola eta olio santua emateko ontzia ekarri zizkion. Etxde JJ 48. Eta itzegin bitartean, itsumustuan yoiazan eliza-alderantz. Erkiag Arran 171. Baña jan bitartean berba be egin bear da. Bilbao IpuiB 204. Bentura, galletak jan bitartean, ixilik zegoan. Anab Poli 93. Armak erantzi bitartean onela esan zien grazi ederrean. Berron Kijote 47. Agirre jaunari, oiek entzun bitartean, bi begiak dix dix egiten zioten. Alkain 62. Oraindik ere kanpotik gabiltza, etxea konpondu bitartean. MEIG VIII 82. Umore onez esnatzen da biharamonean eta garbitu bitartean txistuka ari da alaikiro. MEIG IX 111.
v. tbn. ArgiDL 133. FIr 173. ABar Goi 69. Lasa Poem 98. Zendoia 19.
azpiadiera-1.2.1
Lazaro, zaindu egik etxea, ni mezetara bitartean. " En tanto que voy a oír misa" . Or Tormes 37. Mun-bitartean, kanta au Mikeli / oles eta azken-agurra. " Mientras veneran la reliquia" . Or Eus 264. Bestea lo bitartean, onela ostutzen zizkion ainbat sagar. Anab Poli 48.
azpiadiera-1.2.2
Itzaiak alea-bitartean, berak[idiak] agotza yan bear dulako? Or Mi 85.
azpiadiera-1.3
(Tras sintagma nominal en caso absoluto). Durante. " Meza bitartean, durante la misa" A Morf 164.
Zuréki nago [...] zeure trabáju bitártean. LE Ong 59r. Ta au, bai ta meza bitartean bere. MisE 251. Lenengo igande-gau artan Tomas beste Apostoluakin arkitu etzan Jesus agertu zitzaienean, eta aste-bitartean lagunak ikusi zutenean bereala esan zioten, Jauna ikusi zutela. Lard 473. Ezagutu eban Ioanek / dantza-bitartean / ezagutu ezebana / inos bere artean. Azc PB 131. Etziran egoten elizan Meza bitartean. Ag Serm 513. Lan bitartean, gomutau zaitez zagozala Jaungoikoaren aurrean. Itz Azald 204. Apaizaren jaunartze bitartean. ArgiDL 69. Gabeko itxodona-bitartean, yagitzen nintzan. Or Tormes 53. Pazko-yaiak bitartean Yerusalemen zegolarik. Ir YKBiz 60. Sarrerako ateondoan jartzen dira, meza bitartean, gizonezkoak zutik. TAg Uzt 25. --Nun bizi da mutilla? --Ondartzaburuko jauregitxo batean udaldi-bitartean. Ib. 128. Kantua darie, lan bitartean, garo-biltzalleai. Ib. 278. Guda bitartean Otxandak Usoari egin zizkionak ikaragarriak izan ziran. Etxde AlosT 59. Gudaritza bitartean. Etxde JJ 63. Itsasoko ura aunditu zan gaua bitartean. Anab Poli 25. Kesaren omenez egiñiko illeta bitartean, dakigunez, aillizar bat agertu zan ortzi zear. Ibiñ Virgil 61. Arrixku bitartean atseden artu oi zuten zaldun aietakoren bat al naiz? "En los peligros" . Berron Kijote 218. Batzuk josten diardue, beste batzuk goruetan be bai, lan bitartean Ama iraslearen izketa gozo bizia entzunaz. Onaind STeresa 79. Txistua atera eta Salbea jo nuen meza bitartean. MEIG I 61.
azpiadiera-1.4
(Tras gen.).
Ifini atz bat kandela erexegin baten garrean, aldaizun denpora guztian, batez bere Abe Maria baten bitartean. EL1 51.
azpisarrerakoSense-3.2
b) (Tras part.). Hasta que.
Bada iduki du bera ill arte edo norbaitek kendu bitartean. Mb IArg I 342. Metala urtu eta sugea egin bitartean, lur eskeñian sartuko etzirala. Lard 100. Nik esan guzia bete bitartean, ez dezu itzik izango. Ib. 362. Biali zuan [...] San Benitoren alabak bizi ziran moja-etxera, antolatu bitartian Klararentzat bizi-leku bat. Bv AsL 93. Paper asko egin bear izaten ditu ezkondu bitartean. Moc Damu 32. Emen egongo da Pilartxorekin ni etorri bitartian. Alz Bern 64. [Markolbe] urittik etorri bittartian etxiaren ardurea euki egijala. Otx 171. Muga igaro bitartean, ez beza iñork txintik atera. Etxde JJ 44. Ezkontza garaia iritxi bitartean, mutil bazera, ez zaiozu lagundu iñori. MAtx Gazt 75. Ez dago jairik egiterikan / oiek ondu bitartian. Uzt Sas 244. Au ikusi bitartean bada, euki zazu zure ostatuko giltzapean. Berron Kijote 83. Nere sekreto au ixilka ibili bearra izaten nuan, apustua lotu edo zerratu bitartean. Albeniz 52.
v. tbn. MendaroTx 367. Alkain 47.
azpiadiera-2.1
(Tras alativo). Hasta. " Eguerdira arte, bitartean lana egingo degu (G-azp)" Gte Erd 22. " Burgosa bitartean (G-azp) [...] Burgosera bitartean (AN-5vill) [...] Elgoibartik Eibarrera bitartean (G-azp) [...] Unanuara bitartean negarrez fan zan (G-nav)" Ib. 64.
Milla zazpieun berrogei ta amargarren urtetik irurogeira bitartean. Izt C 72. Erosi zioten Parixen bere lagunak muxaltxo bat, unetik unera beñepeiñ gañean joan zediñ Españara bitartean. Aran SIgn 76. 1872 garrengo Apirillaren erdi-aldetik azkenera bitartean. Or SCruz 29. Biaramonagoan asi gaitun zelaiez aurrera, ta bigarren geltokira bitartean, xoragarrizko gizalan antzeko batzuk. Or QA 60. Santandertik Donostiara bittartean, txalupa asko ondatu zirean ekatx aregaz. Echta Jos 93. Urkiolatik Legutianora bitartian, bitxabalaren alde bijetatik urriñeraño, oian edo baso sarratu zabal andijak egozan. Kk Ab I 114. Andik etxera bitartean, jakingarririk ez. Anab Aprika 104. Gizonak lau aro zituala [...]. Lenengoa, udaberria, ogei urtera bitartean; bigarrena, udara, berrogei urtera arte. Uzt Sas 181. Kofradia Barritik Arlanpara bitartean. Etxabu Kontu 204. Berriztik Durangora bitartian. Gerrika 67. Nere bizitzako trote-aldi gogorra orrera bitartean izan zan. Albeniz 33.
azpiadiera-2.2
(Tras sintagma nominal en caso absoluto). " Goizuetatik Leitza bitartean (AN-gip)" Gte Erd 64.
Ama Birjiña Aboztukotik Eguerri bitartean. Izt C 153. Zarauzko errian Txiliku esaten zaion tokitik Mirador izendatzen dan etxearen inguru bitartean baziran onzitegiak. Ib. 128. San Estebanen eriotzatik Santiagorenera bitartean. Lard 502. Asensio ta Pentekostes Pazkoa bitartean. Aran SIgn 75. Erromatik Espoleteko ibar bitartian beste izkuntzarik etzuten eraman. Bv AsL 76. Lutxanako zubirik / Deusto bitartean. Azc PB 205. Amazortzirik ogetasei urte bittartean ebiltzan lau neskatillok. Echta Jos 316. Asi gabeko amarretan da / ordu bata bitartian. Tx B I 261. Agorretik asi ta otsailla bitartean. Munita 46. Ubideti Ipiñeburu bitartean, orraitio, bidarlo luze bildurgarrie eukien. Akes Ipiñ 11. Gizonak lau aro zituala [...]; irugarrena, uda azkena, berrogei urtetik irurogei bitartean. Uzt Sas 181. Gure jardunaldiak, gaueko amabietatik goizeko irurak bitartean izaten ziran. Alkain 95. San Martiñetatik Ama Birjiña Abendukoa bitartean. JAzpiroz 79. Barkaza andiak etorten ziran / arratsalde bitartean. FEtxeb 59.
azpiadiera-2.3
(Tras frase relativa).
Nork eman lekikedan infernuko su, eta garren artean ezkutaturik egotea, zure aserrea igarotzen dan bitartean? AA III 462. Zure aserrea igaro dedin bitartean. Ib. 541. Zeruan sartuko zan bitartean, lurrean izan zezakean zorion guzi-guzia emanaz. Lard 477. Isilaldirik, ardoa ekarrerazi nuen bitartean, etzan besterik izan. A Ardi 34. Piarres, atxillotu zuten bitartean ur-zurrunbilloa bezala jira-biraka ibilli zen. Etxde JJ 161. Itzul nadin bitartean, bidea laburra baita, larra itzatzu auntzak. Ibiñ Virgil 59. Alde ortatik joateko garaia iritxi zan bitartean. JAzpiroz 147. Emendik nik ogei urte nituen bitartian ainbat barrikuntza egin ziran. Gerrika 39. Axularri dagokionez, ez gaude horren egoera onean, Aita Villasantek hasi duen lan ederra buka dezan bitartean. MEIG VII 53.
azpiadiera-2.4
(Tras -(e)raino ).
Kristo zerura iyo zanetik / orañdaño bitartian. Tx B II 90. Bertsotan asi giñanetikan / oraindaño bitartian. Uzt Sas 296. Kuarteleraño bitartean, naiko ogi eta txorizo eta abar jan genduan. Alkain 129.
v. tbn. MendaroTx 357.
azpisarrerakoSense-3.3
c) En medio. "Aberetegia erre da, bainan etxea ez, bitartean baitzuten baratzea, l'étable s'est brulée, mais non la maison, parce qu'ils avaient le jardin entre deux" Dv.
Barberek buruko zaurietan, lehenik haragia aldaratzen dute, eta ezur kroskoa agertzen, bitartean odol ustelik geldi eztadin. Ax 336 (V 223). Gogan behartu naiz eta beldurtu, etziren bideak asko segur eta garbi, baden bitartean zenbait trabu edo behaztopa-harri. Ib. 16 (V 6). Nik Jangoikuagana juateko daukat enbarazu bat, ta da bitaartian daguan luurrezko orma bat, zeiñ dan nire gorputz ustela. JJMg Basc 282. Ernio bitartean ezpalitz. A Ardi 134. Juan giñan, bitartian desierto naiku aundi dan bat bidian atzera itxiaz, Jordan ibai ingurura. Gerrika 253.
azpiadiera-3.1
(Fig.). De por medio.
Zelan beti prest egon biar dogun gauza guztiak sakrifikau ta istera Jangoikuaren gloria ta borondatia bitartian jarri ezkero. CrIc 50. Zelan bada gero [misinuak] artu gura ezak? Diabruba dabillelako bitartian eragozteko. Mg CO 296. Baña persona onek berak ikusi zuen ere, nola Birjiña txit sagraduak bere erreguak bitartean ipiñi eta bere Seme Jaungoikozkoak eranzun zion. Arr May 41. Euskeldunak eztaula krimenik egiten, dirua edo interesa bitartian ezpadago. KK Ab II 24. Legezko adiñera eldu gabeak diralarik, ezin ezkondu gurasoak bitartean ez dirala. " Cuya intervención sea indispensable" . EAEg 5-11-1936, 219. Idazkiak erderara itzuli erazi bearko dira bitartean arkitzen dan norbaitek ala eskatuko lukenean. " Parte interesada" . Ib. 11-10-1936, 21. Bitartean diranen oarrak [...] adituko ditu. " A los interesados" . Ib. 24-11-1936, 378. Ez bait-zuan uste Santxo-ren esku-jokoa bitartean zebillenik. Berron Kijote 218.
azpiadiera-3.2
(Tras uno o dos sintagmas nominales en caso gen.). "Aratostiak eta Paskuen bittartian, Garizumia" Etxba Eib.
Ezkonduak, erdi bi egiñak bezala daude Jainkoaren eta munduaren bitartean. Ub 222. Amar urteetatik amalauren bitartean. AA I 485. Alkarganaturik gorputz bat egiten dira gero [bi errekak] Arizkunekin Azpilkuetaren bitartean. Izt C 120. Elizak erdi-erdian zituen bi pillare [...]. Oien bitartean Sanson ipiñi zuten. Lard 146. Bi denbor'aben bitartian gertatzen dira txandatzen diran Elizako egun aundiyak. Sor Bar 71. Iauna emoidazu zeure eskumati / lekua ardien tartean, / ta ez ezkerreti, ez arren Iauna, / aker deungen bitartean. Azc PB 30. Potiñaren da neure gorputzaren bitartean ipiñi neban. Ag Kr 92. Berdiñeztasun andi ta agiria zegoan artzai orren ta bere semien bitartean. Ag G 18. Eztakit bi gela onen bitartean aterik ote zan zu emen zeundenean. A Ardi 51. Erriojan, Kameros eta Kantauri mendien bitartean. JMB ELG 96. Zutikako arria besteak baño laburxeagoa izaten da, eta berorren eta estalkiaren bitartean utsune bat egon oi da. Ib. 87. Ekarri zuten VI eta VII-garren mendeen bitartean. Mde Pr 282. Bi hegazti-zurkaitz larriren bitartean. Ib. 113. Ederrarekiko ta besterekikoei buruz askotzak dituen beredin iritziak erabat ez-izanaren eta zer-dan utsaren bitartean pirringilan dabiltzatela. Zait Plat 48. Oiek eta erdikoaren bitartean, beste zertan bi ere emanak izan zaizkie ilkor gaxoei iainkoen adeiez. Ibiñ Virgil 74. Pagotxiki eta gure bitartean, Granja esaten genion toki batean, Batallón Rusia zegoan. Alkain 127s. Irureun millatik gora dira erri bi onen bitartian. Gerrika 219. Kargu bi onen bitartean, ebakuntza gogor bat egin biar izan neban. Ib. 189. Kresala eta Garoa-ren bitartean bihurtu ote zitzaigun karlista? MIH 383. Galdegile eta aditzaren bitartean, ontzat hartzen ditugula halako tarte-esaldi edo hitz andana aski luzeak. MEIG VI 166.
azpiadiera-3.3
(Tras dos sintagmas nominales en caso absoluto).
Erriya ta Loiola bitartean dagon Olazko Ama Birjiñaren pareko tokiya. Aran SIgn 85. Aralar eta Aitzgorri bitartian. Sor AKaik 109. Senako errira eldu baño len, ara batian, San Quirino ta Campilio bitartian, iru dontzella eder, guztiz pobre jantzita eta irurak berdinak, agur egin zioten. Bv AsL 173. Atxerre, Ogoño ta beste mendi asko, ta ganera, ondartza ta itsasbazter edatsuak, Mundaka ta Bermeo bitartean direala. Echta Jos 248. Mendi au, Urnieta eta Lasarte bitartean dago. Alkain 48. 1905 eta 1911 bitartean iraun zuen aldizkari horrek. MEIG III 110.
azpiadiera-3.4
(En la construcción ...-tik ...-ra bitartean; cf. supra (b) ejs. con el sdo. de 'desde... hasta').
Erosten da ollorik oberenetakoa lau errealetik bostera bitartean. Izt C 195s. Andik Endarlatzera bitartean zegoan baserri batera. Urruz Urz 55. Asi kabotik eta Buruzagia bitartean arkitzen diran aginte malla guzitako agintariak. EAEg 27-10-1936, 147. Ermita ori Oñatitik Mondragoera bitartean dezu. SMitx Aranz 51. Billabonatik Andoainera bitartean, Oria-ibai ezkerretik tontortxo batean, eliza agirian dala erritxo polit bat. Uraxe dezu Aduna. Munita 114. Eskatzetik portalera bitartean etxaustek ba, neuri be abixurik egin barik, ikaragarrizko domixtikun batek urtetan? Bilbao IpuiB 253. Bergaratik Oxintxura bitartean, antxe zegoen Etxeguren basarria. NEtx LBB 18. Ardi eta auntz artean beti iru millatik lau millara bitartean izan dirala. Alkain 46. Guztira, ogei ta iru milla peztatik laura bitartean kosta zan. JAzpiroz 204.
azpiadiera-3.5
(Tras dos sintagmas nominales con el suf. -ko ).
Eztu ahora duzun bezain sarri Sakramendu hunek obratzen bere bertute prinzipala [...], ez ere zure estomakak ukitu duen pontuan, baina bai bateko eta berzeko bitartean. Hm 211.
azpisarrerakoSense-3.4
d) (Lc, Sal, R ap. A; Urt). "At, [...] ezperen, bada, bitartean" Urt III 19. "Sin embargo" A. v. bizkitartean.
Plazer dugu bertzeak diren eskasik gabe, eta bitartean geurok eztitugu gure makhurrak xuxentzen. SP Imit I 16, 2. Ezta deus flakoagorik eta ez trunpagarriagorik, nola baita mundua [...]. Bitartean gehienek eztute solament segitzen, bañan entzuten dute orakle balitz bezala. 30. Ezen lastoa etzaitzue emango, eta bitartean errendatuko duzue adrillu kuantitatea. Urt Ex 5, 18 (Bibl bainan, BiblE baina ). Zeren gizonak baitu errespetu zahartasunarentzat; bitartean egun [...] eskualdunak mespreziatuak eta arbujatuak dira, zeren bere hitzkuntza zaharra dadukaten. ES 97. Intres, ospe, edertasunak, llilluratzen gaituzte. / Berhute, erlijioneak, desgustu demaigute: / Hauk gabe hek bitartean, zer dukete balio? Gy 64. --Bada polboria ez da gatza baño. --Bitartian gatza zurija da ta polboria baltza. " Entre tanto; [fr.] cependant" . Ur Dial 115 (se diría que Uriarte con bitartian tradujo a la letra el inapropiado "entre tanto" de la versión castellana, sin intentar verter la adversativa que el sentido del texto exige). Bitartian loikerijatik datozala esaten dabe. " Entre tanto" . Ib. 34 (v. tbn. 18, 119). Etxea zutik egotea nai dute, eta bitartean ari azpiak jaten ari zaizkio. Vill Jaink 80.
azpisarrerakoSense-3.5
e) (Tras sintagma nominal en gen. o caso absoluto). Por medio de.
v. tbn. v. DELA BITARTE.

Ala Iaunak anhitz egin / Ezdeusen bitartean. Hm 140. Ego-aizea bitartean, mendi bizkarrak garbitzen ari zan eta inguru guzia zoragarri agiri zan begien aurrean. NEtx LBB 60.
azpisarrera-4
BITARTEDUN (Empleado por Iturzaeta en osatubitartedun 'convaleciente').
Ezintasunean aurkituten diranak, diran legez geisoak, osatu bitartedunak, eta alan beste asko. Itz Azald 92.
azpisarrera-5
BITARTEKO .
(Cf. bitarteko. ).
azpisarrerakoSense-5.1
A) (Adnom.).
azpiadiera-1.1
a) De entre tanto, de ese tiempo, de ese intervalo de tiempo.
Herioa hurbiltzen zaitzunean, nola athaka hertsian, eta pausu gaitzean iragan behar baituzu, eta bitarteko doloreak ere handiak baitira, orduan zeure onez kontu guti egiten duzu. Ax 238 (V 159). Dakigula hobirako, / Prestatuak garela, / Ephe dena bitarteko [=bitarteko ephe?] / Gau biharkoa dela. Arg DevB 61. Eta nola ill bearrak ote dira bide galgarri orietan dabilzanak? Eta nolakoak ote dira orien bitarteko konfesio guziak? Mb IArg 281. Pazkoa asitzen zan eguzkia sartzean edo arratsaldeko seietan. Bitarteko denboran Jesus gurutziltzatu, il, gurutzetik kendu eta lurpetu bear zan. Lard 456. Uzten du San Franziskok Albernako mendia Porziunkulara juateko; eta bitarteko mirariak. Bv AsL 411. --Etxekoandre, sukaldea nua, egongo da zerbait kaxuelakara ta. --Berialaxe bazkaitara guaz. --Eta bitarteko plakik? Alz Bern 72. Eleiz onen bizitza ugaria, bere zabaltasuna ta bitarteko bere santutasuna. Inza Azalp 98. An bizi zan urte-terdiz, eta bitarteko berririk eztakigu. Or SCruz 27. Bitarteko erabakiak. " Disposiciones transitorias" . EAEg 13-10-1936, 36. Euzkadiko Bitarteko Jaurlaritzaren Lendakaritza. " Gobierno Provisional" . Ib. 18-1-1937, 833. Urrengo illean [...] ezkontzea pentsatu degu ta bitarteko denborak bearko ditut preparatzeko. TxGarm BordaB 111. Bitarteko egunetan beste batzuk. Gerrika 211s.
azpiadiera-1.1.1
(Tras frase relativa). De mientras.
Irakaskintza irixten eztegun bitarteko nere irizpidea auxe da. Etxde AlosT 9.
azpiadiera-1.1.2
(Tras sintagma nominal en caso absoluto).
Egun bitarteko otoitz laburrak. ArgiDL 20. Domeka baten, meza bitarteko bere itzaldiyan laguntza eskatu eutsela eleiztarrai. Kk Ab II 173.
azpiadiera-1.2
b) (Tras frase relativa). De hasta que.
Adan gure lenbiziko gurasoa bekatuan erori zan bitarteko denborari deitzen zaio inozenziako denbora. AA I 17.
azpiadiera-1.2.1
(Tras alativo). De hasta.
Aitzaren oñetik erpiñara bitarteko lau zatietatik iru igarotzean. Izt C 66. Ogeittik berrogei urtera bitarteko mutil guztiak. Echta Jos 56. Suatetik gizategira bitarteko iragotegi edo bidestuan. Ag Kr 23. Zarauztik Getarira bitarteko erreskada luzea. TAg Uzt 226. Amar millatik amar millara bitarteko zatiak. EAEg 13-10-1936, 36. Arrapaladan egin zituan gure mutilak untzira bitarteko bideak. Erkiag Arran 83. Neska-mutil gaztetxoentzat, amalautik emezortzira bitartekoentzat. MAtx Gazt 11. Bazkide sartzeko, amabost urtetik berrogetamabost urtera bitartekoa izan bear zan. Etxabu Kontu 109. Ogei ta amar urtetik amaseira bitarteko amaika mutil. Ataño TxanKan 211.
azpiadiera-1.2.2
(Tras sintagma nominal en caso absoluto).
Epaillatik asi eta Agorrilla bitarteko sei illabeteetan. Izt C 78. Ugoldea bitarteko milla eta geiago urtean lege au bere indarrean egon zan: baña ugolde ondoan, nai zuenak emazte bat baño geiago idukitzeko eskua Jainkoak eman zuen. Lard 16. Laugarren partea [...], milla bosteun eta berrogeitik berrogei ta amasei urte bitartekoa. Aran SIgn 115. Veneciatik Genova bitarteko bide guzia. Ib. 42. Egunez egiten du gaitzik aundiena, eta batez ere eguerditik labak edo bostak bitarteko arriyak. Sor Bar 48. Izpegi mendatea bitarteko aldapa igo degu. Ldi IL 47. Kilo batetik kiloterdi bitartekoak. EAEg 23-2-1937, 1135. Antiguatik Santa Klara bitarteko bidean. Etxabu Kontu 209. Indar-etxetik asi ta Ameraun bitarteko urbide oien ardura zutenak. AZink 127. Lekungaraitik Arandan bitarteko mendian. Ostolaiz 161. Ogetamarretik berrogei urte bitarteko gizon edo mutillei. Gerrika 59.
azpiadiera-1.2.3
(Tras part.).
Geroztiko, Italian sartu bitarteko gauzarik, eztakigu argiro. Bv AsL 133. Irakurtzen ikasi ta lenbiziko jaunartze ospatsua egin bitarteko aurtxoentzat. ArgiDL 170.
azpiadiera-1.3
c) De en medio, de entre medio.
Bide hartaz interpreten edo bitarteko adiaratzaillerik gabe bere buruen adiarazteko. ES 393. Baña urberantza zan lez, laster agertu bear eben bittarteko atxak. Echta Jos 35. Uri eta toki oietan eta bitarteko lurretan erromatarren [...] ezagungarri aldintsuak agertu izan dira. JMB ELG 99. Bitarteko paretak baizik bereizten ez bazituen ere. MEIG IX 89.
azpiadiera-1.3.1
(Tras uno o dos sintagmas nominales en caso genitivo). "Siroco, viento de entre Levante y Mediodía, sortaldearekin eguerdiaren bitarteko aize bat" Lar.
Leaburu ta Gazteluren bitarteko zoko sakon ori lurrez betetzeko. A Ardi 32. Ispiritu mei, beste mundukoak, gaiaren eta itxuraren bitartekoak an zebiltzan arat-onat. Or Mi 71. Talde bik ziarduen ikaragarriro alkarren kontra, paperen bitarteko gudua gertauten. Erkiag BatB 89. Bi mendi aundiren bitarteko lepotik beera zetorrela. Berron Kijote 149.
azpiadiera-1.3.2
(Tras dos sintagmas nominales en caso absoluto).
Etxahunia ta Hegiaphalia bitarteko sastraka batzutan. Etxde JJ 151. Lehenbiziko zenbakiak, urtarril-martxo bitartekoak. MEIG I 256.
azpiadiera-1.4
c) (V-gip, G-azp-bet). Ref.: A; Iz ArOñ (bittarteko), LinOñ 175; Gte Erd 219; Elexp Berg. (Uso adj.). Mediano, intermedio; regular. "(G-bet), vela mediana de lanchas" A. "Bittarteko lurrian, erdizpuerdiko lurrian" Iz LinOñ. "Gizon bitarteko bat zan (G-azp)" Gte Erd 219. "Mediano. Iru naranja onetatik zein nai dozu, aundixa, txikixa ala bittartekua?" Elexp Berg. "Enoia ez kotxe karuena ez merkiena erostera; bittartekua" Elexp Berg. "Ori da nere moduko gizon bitarteko bat" (G-azp; dicho, eufemísticamente, por una persona de baja estatura). v. supra (IV), bierarteko, ARTEKO (e) (s.v. 1 arte).
Goi mallakoak, bitartekoak edo bekoak diran. AA I 580. Iru mallatan, nola diran beenekoa, bitartekoa eta goienekoa. AA II 167. Noiz dan ordikeria osoa, noiz bitartekoa, edo erdimerdi esaten zaiona, ez da beti erraz ezagutzen. AA III 371. Herriko populuan, ez bertze batek bezenbat bitarteko jendearekin, ardurago handiekin eta gero pobre herresta apalenekin, batez bertzea ontzen zuela. HU Aurp 149. Neskazar bat, ona ez bazan bitartekoa... EgutTo 8-4-1921 (ap. DRA ). Nekeak iru motakoak dira: nagusiak, bitartekoak eta ariñak. " Principales, accesorias y subsidiarias" . EAEg 20-12-1936, 597. Zarrak, bitartekoak, gazte xamarrak ere bai. Ataño TxanKan 154. Kanpaiak ere ez dira badaezpadakoak, naiz argiak eta naiz illunak eta naiz bitartekoak jotzen dituztena. Insausti 39. Halako itxurazko maila hartu zutenez gero hitz kontuan, ez goiko ez beheko, bai nolaerebait bitarteko. MEIG VII 28.
azpiadiera-1.5
d) De entre, que se da entre (dos personas, etc.).
Euskotar neskatxa ile beltz ta begi-samurrak Iparraldeko gizon bizargorri orientzat ein bat ikusgarri ta asmagarri ziralakoan. Egin izan ziran bada, noizpait, bitarteko ezkontzak. Lh Yol 7.
azpisarrerakoSense-5.2
B) (Uso adv.). (v. BITARTEAN.)
azpiadiera-2.1
a) (Tras part.). Hasta que.
Baña, dana dala, eure begiz nexka-mutikook ezagutu bitarteko, neronek egingo diat, nere eskuz, argazki. Ldi IL 15.
azpiadiera-2.2
b) (Tras gen.). En medio de.
Egiz alkarraz maite badira / ez dirade bananduko; / alperrik jarri ibai, itxaso, / maite bion bitarteko, / bizi badira danen gañetik / zigur dira alkartuko. BEnb NereA 63. Oietaz zer egin, edo, zer-danaren ta ez-izanaren bitarteko baino obeki non ezarri? Zait Plat 48.
azpiadiera-2.2.1
(No precedido de gen.).
Sutan jartzen direla; eta zaldieri itzul-eragiñez zelai eremu zabal-aski bat bitarteko artzen dutela. " Tomar una buena pieza del campo" . Berron Kijote 147.
azpisarrera-6
BITARTEKO ARO. Edad Media.
Ai, bitarteko-aroan (Moyen-âge) asmatu balute, bazukeen bertze trakarik. Egan 1955 (5-6), 9.
azpisarrera-7
BITARTEKOZ.
azpisarrerakoSense-7.1
a) (Tras gen.). Por medio de, por intermediación de. "Por medio de ése, orren bidez, bitartez, bitartekoz" Añ. "Aingeruen bitartekoz (He), par l'entremise des anges" Dv. v. BITARTEZ.
Senjorale ibilltzeaz ondratzen tuk sainduak / Eta hekin bitartekoz ardiasten donuak. EZ Man I 26. Birjinaren bitartekoz / Gure Iaun onak arren / Salba gaitzala, bakea / eta digula hemen. EZ Eliç 383. Iguzu [...] berze zure apostoluen bitartekoz ere bethi fabore. Hm 111. Nere anima, beraien graziaz ta zuen bitartekoz, zuen lagun zeruan betiko izan dedin. Cb Eg III 301. Au opa dizuet guzioi Jesu Kristoren pasio santuaren bitartekoz. AA III 385.
azpisarrerakoSense-7.2
b) En medio, en el proceso (entre dos acciones, momentos, etc.).
Burdiña txatarrak badakarrez, eta ba daroez urtuteko, laba aundietara-ta; oneek saldu arako; ortik ekarri erosiak, urrengoai eskeintzeko. Sal-erosketa jatorra, eta bitartekoz geitu dana, eralgi-bearrak kendu ezkero, orra or irabazia. Erkiag BatB 161.
azpisarrera-8
BITARTERA. Al medio de.
Txikerdi batzuk paparlepo bitartera ustuten. Kk Ab II 96. Labur esan: alkarte ez alkarte bitartera biltzen da Fray Luis Leonen ertigintza osoa. Gazt MusIx 71.
azpisarrera-9
BITARTERAINO.
azpisarrerakoSense-9.1
a) Mientras tanto. v. bitarteo.
Glória dá gúre Jaunarén sála erreála, nora usten baititu sártzera bere eskojituak bere denboran; bitartáño gaude ala nola etxidéten. LE ( in BOEanm 816 ). Eztá glórian dagoník, ezpada orrén amoréz, / origábe gauza oník / eztá nión, nión ez. // [...] // Bitartáño dén lekúan / ori nik emén humíl / utzirik orrén eskúan / nai dut bizi, nai dut il. LE Kop 162.
azpiadiera-1.1
(Tras frase relativa). Mientras>.
Obligaturik dágo legearí bizidén bitartáño konsórtea. LE ( in BOEanm 473 ). Oraingo zer-nolak dirauten bitarteraño. EAEg 21-3-1937, 1332.
azpisarrerakoSense-9.2
b) (Tras part.). Hasta que.
Errekisa egin zanetik itxasontzia utzi bitarteraño izan diran kontuen garbiketa. EAEg 28-10-1936, 155.
azpisarrera-10
BITARTERAINOKO .
(Tras instr.).
20-tik 30 kiloz bitarterañoko zenbat larru. "Que pesen de de 20 a 30 kilos" . EAEg 24-11-1936, 376.
azpisarrerakoSense-10.1
(Tras frase relativa). De hasta que.
Oroagindu au bein-beingoa izan bedi. Menderatzen gaituzten zer-nolak erabateko eralguntza osatzen utziko duten bitarterañokoa alegia. EAEg 30-12-1936, 685.
azpisarrera-11
BITARTERAKO.
azpisarrerakoSense-11.1
a) (Tras part.). Hasta que.
Egoera zearo argitu bitarterako, ordekoa izendatu al izatea. " Hasta que se resuelva" . EAEg 5-4-1937, 1436.
azpisarrerakoSense-11.2
a) (Tras frase relativa). Mientras.
Oraingo zer-nolak dirauten bitarterako auxe agintzen det. EAEg 31-1-1937, 946.
azpisarrera-12
BITARTERIK BITARTE. De tramo en tramo, a intervalos.
Tosta da alde batetik bestera txalopeak daukan ola, bitarterik bitarte, arrantzaleen iarrilekutzat. Ag Ezale 1897, 61n.
azpisarrera-13
BITARTETIK (Tras gen.). De entre.
Irugarren egunean resuszitatu zen ilen bitartetik. CredoZan 5.
azpisarrerakoSense-13.1
(Tras tema nominal nudo). De entre; por entre.
Lagundu eustan arri-bittartetik urteten. Echta Jos 61. Min bitartetik izpika sartzen / asi jat askatasuna. Gand Elorri 89. Nire anka bitartetik sartu eskue, aurreko praka gerrikutik eldu ondo. Gerrika 41.
azpisarrera-14
BITARTEZ .
(v. BITARTEKOZ, BIDEZ.).
azpisarrerakoSense-14.1
a) (V, G, AN; Añ, Dv). Ref.: A; Gte Erd 74. (Tras gen.). Por medio de. "Por medio de ése, orren bidez, bitartez, bitartekoz" Añ. "Adiskidearen bitartez erregerekin adiskidetu zen (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 74. Tr. Al Sur es de uso gral. a partir de principios del s. XIX (aunque se documenta desde principios del XVIII); al Norte sólo lo hallamos en Zerbitzari (Ipuinak 126), Oxobi, Mirande, Arradoy y Xalbador (Odol 79).
Bulda onen bitartez jan leike okelia. ZBulda 39. Sufrajioen bitartez igaro deidan zerubetako deskansura. Ib. 50. Estanislaoren eskuetatik edo onen bitartez. Cb Just 118. Birjiñ ta ama Ispiritu Santuaren lanez ta bitartez izango zala. Ub 61. Eskinia izateko biktima bat legez Sazerdotiaren bitartez. CrIc 147. [Emakume] onen bitartez edo eskuz eman zion etsaiak Juduari belarrondoko edo maxallako ikaragarri bat. Mg CC 224. Konfesio on baten bitartez. Gco I 432. Aoko berbiaren bitartez alkarri aituten emoten deutsagu geure goguan daukaguna. fB Ic II 173. Sakramentubaren bitaartez. fB Ic III 104. Egiten dau sarri nai dabena eurakaz ta eureen bitaartez beste askogaz. JJMg BasEsc 190. Bere pasiño ta kurutzearen bitartez. EL2 243. Gaitz onen bitartez [...] zure anima garbitu. Echve OngiB 123. Errege agindu edo dekretuba, zeiñen bitartez barriro batu zituzan bere batzar edo junta jeneralak. " En virtud del cual" . (1846) BBatzarN 163. Jakiña da eguzkijaren bitartez egiten dan gatza askoz merkeago ateratzen dala. It Dial 114 (Dv, Ip -en bidez ). Jainkoak utzi nau, eta ez dit aditu nai izan, ez Profetaen bitartez, ez ametsetan. Lard 181. Adieratzallearen bitartez itz egiten zielako. Ur Gen 42, 23. Zenbat on eta grazia zerutik artu zituen, guziak Mariaren bitartez zirala. Arr May 173. Lumakaz zerurantza / txoria doa artez, / ta Eskribaua infernura / lumean bitartez. Azc PB 266. Emoten deutso arimako ezaugarria, zeinen bitartez desbardinduten dan beste enparauakgandik. Itz Azald 130.
(s. XX) Done bat edo besteren bittartez. Echta Jos 14. Zai ote daukat Zabaletako atarian parre pixka baten bitartez baimena emateko? Ag G 150. Perzeturraren bitartez hunkitzen zuen errenta. Ox 196. Bataioaren bitartez zure seme egin nazun nere Jesus ona. ArgiDL 59. Bakixu X izpien bitartez gorputz barruan dagoan edozer ikusi al izaten dala. Kk Ab II 133. Yainkoa mintzo zan aien bitartez. Ir YKBiz 198n. Or doakizu, mandatari onen bitartez, nere oroitzapenik kutunena. TAg Uzt 245. Erabakiaren berri, Udalaren bitartez emango dio zer-ikusi duanari. EAEg 25-4-1937, 1561. Zuen bitartez hunki ailitza / zorioneko egoitzak. Mde Po 102. Ezkontzaren bitartez. Etxde JJ 181. Lege-gixonen bitartez. Akes Ipiñ 33. Aingerukien bitartez dute elkarbidea jainkoek gizonekin. Zait Plat 153. Anartean, gitxi ziran errian radioaren bitartez azkenengo gorabeeren jakitun izaten ziranak. Erkiag BatB 49. Zure errukiz, Jauna, eta Maria beti Birjiña doatsuaren bitartez. Ker EMeza 462 (ap. DRA ). San Frantses dohatsuaren bitartez. Ardoy SFran 350. Gaur biotzetik agurtzen zaitut / juan dan aspaldiko partez, / emen aurrian arkitzen diran / bertso ale auen bitartez. Uzt Sas 280. Nere zorion beroak artu / bertso auetxen bitartez. MMant 58. Emen baditugula / guk induljentziak, / bulda baten bitartez / Erromak utziak. Ayesta 73. Euskal literaturak azkeneko urte hauetan miragarrizko lana burutu du Orixeren bitartez. MIH 33. Hizkuntza horren bitartez beste sakonagoko zerbait adierazi beharrean. Ib. 69.

v. tbn. (para textos anteriores a 1850). Astar II 30. CatLlo 67. CatBus 28.
azpiadiera-1.1
(Tras tema nominal nudo).
Ari bittartez deiak yabiltzak. "Las llamadas pasan por esos hilos invisibles" . Laux AB 79. Saildietako Buruak idatzitako agiri bitartez [...] egiztutzen badute. EAEg 3-6-1937, 238. Naiz ta ezkontza bitartez bere zoriona topatu. Etxde AlosT 96. Bere amaren gezurkeri bitartez. Ib. 25. Iñor ilteko gei diran iskillu bitartez, lagun urkoaren bizia arriskuan ipintea. Erkiag BatB 195. Berdintza ta antz bitartez. Gazt MusIx 165. Eta, otoitz bitartez edo zelan ez dakit baiña, iritxi eban beintzat miraria erregeak. Bilbao IpuiB 226. Zubi ezkutu bitartez, oro / atxi oi det ariñ. NEtx LBB 244. Oraziño bitartez / emon alabantza. Ayesta 72. Zor berriak ere egiteko mailebu bitartez. MEIG V 99.
azpiadiera-1.2
(Tras sintagma nominal en caso absoluto det.).
Ill onen 11garrenez [...] argitaldu zan oroagindua bitartez irasitako Ikastolan. EAEg 3-6-1937, 238.
azpiadiera-1.3
(Con dela, direla, etc.). v. DELA BITARTE.
San Antonio zala bitartez / bustarri ona ezarri. FEtxeb 122. San Antonio bitartez dala / emon eskuak alkarri. Ib. 124.
azpisarrerakoSense-14.2
b) Entre tanto. v. BITARTEAN.
Martija irugarrena / laijetakua da, / neskatillak mankatzeko / ofizio ona da, / ezpaleukiez bitartez / egurrak inausi / edo artua gobernau / ezin leitez bizi. DurPl 68.
azpiadiera-2.1
(Tras frase relativa). Mientras.
Jabia lotan dauan bitartez / asten badira loretzen. MendaroTx 148. Nerekin bizitzen zeraten bitartez, denetik izanen dugu. Auspoa 77-78, 34.
azpisarrerakoSense-14.3
c) De por medio.
Josetxok uste eban Jaungoikoa ebillela bittartez, bere atsekabe guztietan ibilli oi zan lez. Echta Jos 360. Naiz-ta dirua bitartez egon / gu lagun izan gaitean. FEtxeb 163.
azpisarrera-15
DELA BITARTE, DIRELA BITARTE.
azpisarrerakoSense-15.1
a) (Por) medio (de). v. DELA BITARTEKO, BITARTEAN (e).
"Esku eder onek egunen baten usteldu ta austuko dira [...]". Au zala bitarte, ondu eban A. Santo Domingok andra bekatari andi bat. EL1 61. Esperatzea, gloria, Jangoikoaren laguntasuna ta geren ongi egiña bitarte dirala. CatAN 45. Bear bada gure ondorenguak, gure lana dala bitarte, euskaldun ede<...> aterako dira. (Carta de Iturriaga). Eusk 1977, 138. Jainkoaren laguntasuna eta gure ongi eginak direla bitarte. Legaz 37. Gero ontzi onegaittik, guzurrak bittarte zireala, sari ona artuteko ustez. Echta Jos 269. Kaliz astuna bitarte dala / bizia emondakua. Ayesta 78. Aita Villasantek duela zenbait urte [...] bildu zuen Aitonaren uzta joria dela bitarte. MEIG III 124.
azpiadiera-1.1
(Con dela, etc. elidido).
Uts azkengabe bainaiz, / argatik zaduzkat / argi azkengabe au / bitarte, etxekotzat. "Por intermedio" . Or BM 70. Eliza bitarte / on artzen dut; esku ôk elkar etzazute. "Yo en nombre de la Iglesia os lo apruebo" . Or Eus 373. Ondoren, zaldunorrek sentidu eban gañeko estalkixa kentzen zetsala bateron baten esku sorgiña bitarte. Etxba Ibilt 467. Zeureganatu niñuzun noski / emakume bat bitarte. Ayesta 136.
azpiadiera-1.2
(A) causa (de).
Adanen pekatuba zala bitarte, madarikatu eban [Jainkuak gorputza] . CrIc 38. Asko [kondenetan da] borondate txarra dala bitarte. Ib. 183. Baina, zeinbat onetariko naibage, eskandalu ta negargarri ezkontzia dala bitarte? fB Ic III 328. Adanen pekatuba zala bitarte, geratu zirian geure gorputzak ta arimak gaixotuta. Ib. 18. Baña zure ontasuna ta azkartasuna bittarte dirala, badakit utsen bat idoro dagixunian [...] ez-ikusi egingo dautsazuna. Otx 7. Jarriziran frailliok ipuletan, andrakumiori biguntzen eta eben euren ez-zuzeneko gogora, diabrua zala bittarte. Etxba Ibilt 455.
azpisarrerakoSense-15.2
b) Acerca de, sobre.
Gure pelota dala bitarte / zerbait nai nuke itzegin, / Ogeta gazte orren izena / ezaguna izan dedin. Basarri 89. Kantuzko lanen astera nua / pelota dala bitarte. TxGarm Auspoa 39, 23.
bitarte
<< 2 bira 0 / 0 bizardo >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper