Harremana

    OEH - Bilaketa

    1019 emaitza edan bilaketarentzat

    Sarrera buruan (31)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    beldurti.
    sense-1
    (G, AN, L, BN, S; SP, Urt I 21, Ht VocGr, Lar, Lecl, VocBN , Hb, VocCB , Dv, H, VocB , Foix); bildurti (V, G; Lcc, Mic, VP, Lar, Añ, Zam Voc ); billurti (V-gip) Ref.: A (beldurti, bildurti); Lh; Iz Ulz (beldurtíe) ArOñ (billúrti); Etxba Eib (bildurtixa); Elexp Berg (billurti).
     Miedoso, temeroso, cobarde; tímido. "Medroso, bildurtia" Lcc. "Cobarde, bildurtia" Mic. "Craintif" SP y Foix. "Craintif, timide" Ht VocGr. "Marica, maricón" y "medroso" VP 10v. "Cobarde", "temeroso, medroso", "tímido" &c. Lar y Añ. "Peureux, craintif, timide. Beldurti da, id. beldur da gauaz ibiltzeko, il a peur de voyager la nuit. Syn. izua, uzua, izia, ohila, izutia, izitia, lotsatia, ahalgetia, herabea, herabestia, herabetia, anutia, etc." H. "Tímido" A (v. tbn. s.v. beldurkor). "Bildurti, miedoso (el que frecuentemente teme)" Ib. "Beldurtíe, el tímido" Iz Ulz. "Tímido" Iz ArOñ. v. beldurtsu, beldurkoi, beldurkor. Tr. Documentado desde Leiçarraga, lo hallamos en todas las épocas y dialectos. En DFrec hay 3 ejs. de beldurti y 5 de bildurti.
    Baina beldurtiei, eta inkredulei, eta exekrablei, [...] partea asignatua dagote suz eta sufrez datxekan stañean. Lç Apoc 21, 8. Sinhetsi duten prinzipal batzuén fedea beldurti. Lç Io 12 (tít.). Bildurti dana anker. "El que es medroso es cruel". RS 12. Konszienzia gaixtoa bethi da beldurti eta ekhurugaitz. SP Imit II 6, 1 (Mst lotsaz). Zarela humillago eman zaitzuna gatik, zarela ere begiratuago eta beldurtiago zure obra guzietan. Ib. 9,4. Beldurti baita, eta ezpaitu korajerik. Tt Onsa 100. Beldürtiak bihotztoitü ziren, jakile azkar izateko Jesus-Krist arrapiztü zela. Bp II 77. Bake denboran bere burua sobra seguratua dadukanak laxo eta beldurti izanen da gerla denboran. Ch III 7, 4. Baiñan beldurtiez eta sinhets gaitzez, exekrableez eta gizon hiltzailleez [...] denaz bezanbatean, hekien partea izanen da suz eta sufreez dirakien lakhuan. He Apoc 21, 8. Etzan miresteko gizon argal, erbal, bildurti batzuek utsegitea. Lar SermAzc 55. Uste txarreko beldurti kezkatuak, zertako da zuen orrenbat asaldanz eta arazo? Mb IArg I 194. Zenbat arkitzen dira beren luzanz beldurti onegatik Eliz gauzak eta sakramentu andi hau artu baño len burua galzen dutenak? Ib. 188. Haren lagun bertze apostoluek eta hura bezain beldurti agertu zirenek predikatzen dute animo berarekin Jesu-Kristoren yainkotasuna. Lg II 299. Baitaré berarén / miserikordía, / edozéin denarén / humil beldurtía, / jendákis jendáki / betíro dá andía. LE Kop 34. Etzé orgátik egin ausárt konfiátu, bai beldúrti humilágo. LE JMSB 325.
    ( s. XIX) Ona da eta justua / Beldurtien alderat; / Beti da disposatua / Umilen altxatzerat. Monho 150. Oek dira anima beldurtiegi, ikarakor edo egiaz eskrupulosoak. Mg CC 157. Bera bere lotsatuko da onelango lotsoor ta bildurtijak dizipulutzat ezagututen. Mg CO 136. Jangoikoak gura gaituala gerrariak, ez ollotu-bildurtiak. Añ LoraS 171. Badira bai gu baño ere beldurtiagoak. VMg 31. Gai onetan batzuek dira jakinezak, eta beldurtiegiak, eta uste due garbitasun edo kastidadearen kontra datozkien gogorazio guziak bekatu dirala. AA II 141. Pazienzija onekua bada bat, bildurti koitautzat dauka deungiak. fB Ic II 224. Zertako zarete hola beldurti? Nola ez duzue sinhetsterik? TB Mc 4, 40 (Dv beldurti; He horren izikor, HeH horren iziper). Farra eragiten du / gizon beldurtiak, / esaten asten bada / bere balentiak. It Fab 126. Pittikak, beldurti bethi, ttarttetik du behatzen. Gy 113. Zertarako larritu zerate eta gogorazio bildurtiai leku eman diezute? Lard 473. Dabid, gai onetan beti bildurtiak, Jonatasi esan zion, bi eguneko pestak biaramonean asten zirala. Ib. 169. Erroboam gizon antzegabe eta bihotz beldurtikoa zen, eta ezin egin zaroeten buru. Dv 2 Par 13, 7. Zerren da bildurtija ta bildurrak argalduten dau. Ur Dial 47 (It ikarakorra, Dv izipera, Ip lotsor). Animosua ta bildurtiya / kanpuan ezagun dira. Azc (in Afrika 83). Jauna badakigu ez zarela beldurti. Laph 16. A billurtiyak! Iza EE 1881a, 165. Batzuek diote Ispastergo zenbat mutill gaztek, [...] ikustean zaldunaren iges egite bildurtia, asi zirala segika bere ondoren. Otag EE 1881b, 112. Nizaz farra eta burlegiñ, eta bildurtia naizela esango dute. Arr May 68. Herri hartakoak edo bide ziren sinhets-gogorrak edo beldurtiak. Elsb Fram 72. Apostolu hek, hain beldurtiak non, Jesusen Pasioneko orenean, guziak ihesari eman baiziren. Lap 286 (V 130). Txakur bildurti bat. A BeinB 43. Geroago eta bethi ahulago, beldurtiago, ez-deusago agertzen da gure Gobernamendua. HU Zez 208. Gurago eban bildurtitzat euki eiela, ta ez guda ta aserre okerrai laguntasun apur bat geiago emon. Ag AL 151.
    ( s. XX) Dana egoan orduan azpikoaz gora. Alperrenak ebiltzan langillien, [...], bigunenak gogorren, bildurtienak ausarditsuen. Ag Kr 172s. Jaungoikoak daki noraño elduko zan emakume bildurtien irudimena. Ag G 111. Ohartuago gizona, eta beldurtiago duzu jan-edan soberatik kalte har. JE Bur 91. Hain da beldurtia eta sinheskorra, hain izipera! Barb Sup 152. Gauaz beldurti gehienak bezala, ikare bat bozean, kantaz ari da Aitaxo. Ib. 174. Zenbat bildurti dago baztarretan, beren siñesmena aitortzeko kopetarik eztutenak. Inza Azalp 10. Beldurti txar batekin ez jin ihizira. Ox 124. Jainkoaren Legea / ez dute ikasi: / Gizonenez gisala / ez dira beldurti! Etcham 182. Bildurtia ta fiakaitza zala? Nork azalduko luke burua lasai ario orretan? Or SCruz 79. Sagutxoa baño bildurtiago aiz da! TP Kattalin 197. Bildurti arraioak. Anab Usauri 70. Onetariko gauzetan geienak bildurtiak izan oidiran lez, ikaratu zan, usterik beste mundukuak-edo eldu eutsoela. Kk Ab II 44. Mutiko beldurtiek, illun-une baten barrena ibilli bear dutenean, badakizu zer egin oi-duten. Ldi IL 95. Beldurti denaren ezpatak punta motz. Zerb Prov 154. Hogoita hamabi mila gerlari bildu zituen, bainan hogoita bi mila berehala beren etxetarat igorri, beldurti handi batzu baizik etzirela frogaturik. Zerb IxtS 46s. Lotsagaldu bat izan arren, beldurti eta koldarra zen, eta ez zen ausartu bere lizunkeria besteen aurrera agertzera. Mde Pr 179. Nesketarako trakets eta kankallua ez-ezik lotsati ta bildurtia ere bazala. Etxde JJ 119. Ikusiko dozue Bartolo ori be beste edozein bestean bildurtia danentz. Bilbao IpuiB 180. Arroputz diranak beldurti ta erabe oi dira eskuarki. Zait Plat 90. Arriskuen aurrean / eznaiz bildurtia. Arti MaldanB 206. Xamur, baiña ez bildurti; goxo, baiña sendotasunean tinko. Gazt MusIx 145. Berdin hobengabeak zafratzen, eta, beldurtieri hala direnak eta ez direnak aithorarazten. Larz Senper 24. Ez baitziren haatik jakin gabeak, ez eta ere beldurtiak amor emaiteko! Ardoy SFran 126. Ez ei-ziran bildurtiak arek olagizonak, baiña ikaratuta gelditu ei-ziran, beste mundukoen bat ete zan edo a gauza zuria. Alzola Atalak 59. Beldurti danak / Ots txikiena / mamutzat artzen. Lab SuEm 182. Nola sendotu bear duzu nere barren beldurtia, eta nola argitu nere barrengo illunpea? Berron Kijote 19. Beldurtiarentzat uli guziak lespada. EZBB I 65. Bildurtiagorik bazan urte aretan. Gerrika 192. Ain giñan bildurti motzak. Insausti 74. Zalakain ausarta ez da noski Baroja beldurtia, baina bai Baroja goseak amets duen amets-ezkurra. MIH 272. Argi bildurtia aspaldi itzali zitzaigun. MEIG I 131.
    azpiadiera-1.1
    (Con gen. objetivo).
    Zuk hazten duzu presuna / Zure beldurti dena. EZ Eliç 255. Hala bethi danik, hura / Ohi da bihotz bera: / Haren beldurti direnen, / Gizakumen aldera. Hm 162. Herri hontako Erretor, Bikari, eta Jinkoaren beldürti güzier grazia eta bakia direla zieki Jesus-Krist gure Jauna ganik. Bp II 3. Eta zen gizon hura justua eta Jainkoaren beldurtia. He Lc 2, 25. Emazteki Jangoikoaren beldurti birtutetsua da emazteki zure hondragarria ta zeruko bidean ongi lagunduko dizuna. Mb IArg I 179. Zé ain eriotzearén beldúrti, ezi aipátzea ere etzezáke súfri. LE JMSB 175. Kristau onak ta Jainkoaren bildurtiak jan oi duen anbateraño. Ub 189. Zori onekoak Jaunaren beldurtiak, ta Jaunaren lege Santa kontuz gordeaz bizi diranak. AA III 290. Ain beldurtia zera erriertaren? Ib. 368. Gizon artez edo justu, santu eta Jaungoikuaren bildurtijak, nai dozube azi edo geitu zeuben santidadia? Astar II 214. Nik badit abis hunik emazte lagünen! / Susmis izan ditian gizun brabuen, / Lotsa eta beldürti bai aldiz kokien, / Haien gobernatzia eztela emazten. Etch 282. Bakarrik itzitzen naiz, / banuke tokiya, / enaiz bada mutillen / oso beldurtiya. Xe 184.
    azpiadiera-1.2
    (Tras tema nominal nudo).
    Iainko beldurti direnak, / Huna segur dohatsu. Hm 142. Mintza zaite zure egitekoez gizon zuhur eta Jainko beldurti batekiñ. Ch I 8, 1 (v. tbn. Jainko beldurti He Act 10, 2). Egitzü zure egitekuak jente zühürreki eta Jinko beldürtieki. Mst I 8, 1. Zozo-bikote datorrenean / ez dira negu-bildurti. Or Eus 74.
    azpiadiera-1.3
    (Con -t(z)era).
    Fiñean mihiari emok guardia, ezten gezurti, / Eta aizen falseria irauztera beldurti. EZ Man I 12.
    azpiadiera-1.4
    Temeroso, que siente temor (ante un hecho puntual).
    Lenago bildurti bezala, gero ausardia geiegirekin Kanaanera joan naienean agertu ziran. Lard 92. Zuen etxia dago irruti / birian zer gerta izan bildurti. Bil 78. Egin bear deguna: / eldu kotxen bati, / etzaitezela egon / gauz orren [la lejanía de su casa] bildurti. Lasarte (in Uzt Noiz 125).
    azpiadiera-1.4.1
    (Con reduplicación intens.).
    An gelditu bear izan genduan, ixil-ixilik eta bildur-bildurti, mendigain artan. Alkain 147s.
    azpisarrera-1
    BELDURTIZ. De miedo, por el miedo.
    Diszipuluak trubla zitezen, erraiten zutela, Fantosma bat da, eta beldurtiz oihu egin zezaten. Lç Mt 14, 26 (Ur bildurturik, Echn, Samper beldurrez, Ur bildurturik, Ip lotsatürik, Ol, IBk, IBe beldurraren beldurrez).
    azpisarrera-2
    GIBEL-BELDURTI (SP, Dv, H, A). Desconfiado. "Gibel-beldurtia da maliziatia" SP.
    Gaixtoa bethi da gibel beldurti, eta gogan behartsu. Ax 432 (V 281;
    v. tbn. 448 (V 292)). Behartu zen mandarinen eta xinatar gibel-beldurtien amarruarekin gudukatu. Prop 1897, 274.

    beldurti

    beldurti
    << belardi 0 / 0 beltz >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper