Azpisarrerak (sarrerak) (31)
- edan
- edan
- DANGA-DANGA EDAN (danga)
- EDAN BEROAN (edan)
- EDAN-EDAN EGIN (edan)
- EDAN ERAGIN (edan)
- EDAN-ERRAZ (edan)
- EDAN GAIZTO (edan)
- EDAN-GRINA (edan)
- EDAN-GURA (edan)
- EDAN-KONTU (edan)
- EDAN-KUIA (edan)
- edan-leku
- EDAN-NAHI (edan)
- EDAN-NAHIARI (edan)
- EDAN-ONDO (edan)
- EDAN-ONTZI (edan)
- EDAN-SARI (edan)
- EDAN-SARRI (edan)
- EDAN TXAR (edan)
- EDAN TXARREKO (edan)
- EZ JAN ETA EZ EDAN (jan)
- GARGAILETARA EDAN (2 gargaila)
- hedan
- JAN-EDAN (edan)
- JAN-EDAN (jan)
- JAN-EDAN-BIDE (jan)
- JAN-EDAN DENDA (jan)
- JAN-EDAN-GURA (jan)
- TXOTXETIK EDAN (1 txotx)
- ZER-EDAN (zer)
bederik.
1.
(G, L ap. A
; Lar, Añ (G), H),
bererik (H s.v. bedere
).
Por lo menos, siquiera, cuando menos, aunque sólo sea. "(A lo) menos, cuando viene con el si o con otro determinante" Lar, Añ. v. badere, bederen, berarik. Tr. Atestiguado a partir de Larramendi en textos guipuzcoanos, fuera de los cuales no se encuentra sino muy tardía y raramente. En DFrec hay un ej. Se coloca generalmente detrás del sintagma al que acompaña.
Zeure anima piskatxo bat bederik lasaitzeko. Lar SermAzc 52. Urtean bein bederik aitortzea. CatBurg 30. (la versión de Mb decía gutxienaz) Jesusen izen gozoa berekiko askotan aoz edo biotzez bederik esan ditzala: Jesus, Jesus milla bider. Cb Eg III 250. Onetan [orazioan] lau ta bost ordu egoten zan, ordu bat bederik batere diberti gabe bete artean. Cb Just 37. Urtean bein bederik konfesatzea. Lariz 9. Kristau guziak jakin behar ditue ta esan egunoro orazio hoek, goizean, ta arratsean bederik. Ub 164. Eta dator gure biotzetara, onela bederik sortu dedin gugan Jaungoikoarenganako amorioa. AA I 411. Kontrizioa sortzeko itzak bederik dakizkianak zerbait egin dezake Jaunaren lagunzarekin, baña zer egingo du itzak ere ikasi ez dituanak? AA II 17. Putzua idikia dagoan bitartean sokaz bederik irten diteke bat, ara erori arren. AA III 503. Laguntzaren bat egiten diolako pozarekin, arintzen ditu zertxo bat bederik bere atsekabe astunak. Jauregui 243. Osterontzekoetatik ere geintsuak, erdia bederik. Izt C 152. Ai, Jerusalen, Jerusalen, gaur bederik ezagutuko bazendu zerk on egingo dizun! Lard 429. Zuk mortu onetan ere nere semea eta ni manten gaitzaketzu, arriak ogi eginta bederik. Arr GB 43. Beti guzien aurretik zijoan eta egunean eun aldiz bederik esaten zien: Aurrera, nere lagunak. Ib. 126. Gaur gabean bederik ez ote zerate egongo negarrikan gabe? Zab Gabon 32. Esan zion sultanak, beretzat nai ezpazuan ere, ar zezala bederik kristau biartsuen artian zabaltzeko. Bv AsL 218. Jokatzerako zerbait / ark itzegin balit, / pozik emango niyon / piska bat bederik. AzpPr 40. Izena ezpazan ere bederik sendi beraren odola an gorde zedin. Lh Yol 15 (v. ib. 23, pospuesto). Pozik etorriko nintzake berorrengana, sakristau bederik izateko. Or SCruz 76. Idaz dezagun guziok neurtitz bana, bederik! Ldi IL 38. Gutxitan iñor[k] eskeñiko digu, kemen nekatuaren xuxpergarritzat, ederretsi-iztxo baten gozoa bederik. Ib. 87. Iñoiz ere ez det edan / onenbeste txanpain / [...]. Alaz ere pittin bat / bederik lengoz gain / zuen guzion opaz / edango det orain. EA OlBe 92. Ta zartzaroan bederik, zuur izaten irakasten diete. Zait Sof 198. Itzik ixillen au biur ledi mintzo, biur lekit oiu, / asperen bederik...! "O al menos gemido" . Or Poem 526. Ta antxen egon bear guztiak, ez jan ez lo, kape pitin bat bederik, ontzietan artzeko oitura aundia dutelarik. Anab Poli 62. An, bederik, gau guztian etzanda egon zindezke. Anab Aprika 61. Ames, itzi eidazu apur baten bederik zure altzoan jesar nadin. Gand Elorri 145. Oi! nerekin bizi nai bazenu, bederik, landa zikin eta etxola apaletan. Ibiñ Virgil 35. Ez al duzu beste katillukara artu nai? (Joxek buruarekin ezetz). Erdia bederik? Lab SuEm 180. Unetxo batez bederik or ni / bete zoriontasunez. Olea 66. Letratua dugu Oihenart, letra gizona [...]. Poeta landuen edo bederik landuxeen artean sartu zigun Orixek. MIH 233. Barka eske nator, azkenik, Barojaz bi bider bederik mintzatu naizelako gure Barojalari ofizialen baimenik gabe. Ib. 401.
Por lo menos, siquiera, cuando menos, aunque sólo sea. "(A lo) menos, cuando viene con el si o con otro determinante" Lar, Añ. v. badere, bederen, berarik. Tr. Atestiguado a partir de Larramendi en textos guipuzcoanos, fuera de los cuales no se encuentra sino muy tardía y raramente. En DFrec hay un ej. Se coloca generalmente detrás del sintagma al que acompaña.
Zeure anima piskatxo bat bederik lasaitzeko. Lar SermAzc 52. Urtean bein bederik aitortzea. CatBurg 30. (la versión de Mb decía gutxienaz) Jesusen izen gozoa berekiko askotan aoz edo biotzez bederik esan ditzala: Jesus, Jesus milla bider. Cb Eg III 250. Onetan [orazioan] lau ta bost ordu egoten zan, ordu bat bederik batere diberti gabe bete artean. Cb Just 37. Urtean bein bederik konfesatzea. Lariz 9. Kristau guziak jakin behar ditue ta esan egunoro orazio hoek, goizean, ta arratsean bederik. Ub 164. Eta dator gure biotzetara, onela bederik sortu dedin gugan Jaungoikoarenganako amorioa. AA I 411. Kontrizioa sortzeko itzak bederik dakizkianak zerbait egin dezake Jaunaren lagunzarekin, baña zer egingo du itzak ere ikasi ez dituanak? AA II 17. Putzua idikia dagoan bitartean sokaz bederik irten diteke bat, ara erori arren. AA III 503. Laguntzaren bat egiten diolako pozarekin, arintzen ditu zertxo bat bederik bere atsekabe astunak. Jauregui 243. Osterontzekoetatik ere geintsuak, erdia bederik. Izt C 152. Ai, Jerusalen, Jerusalen, gaur bederik ezagutuko bazendu zerk on egingo dizun! Lard 429. Zuk mortu onetan ere nere semea eta ni manten gaitzaketzu, arriak ogi eginta bederik. Arr GB 43. Beti guzien aurretik zijoan eta egunean eun aldiz bederik esaten zien: Aurrera, nere lagunak. Ib. 126. Gaur gabean bederik ez ote zerate egongo negarrikan gabe? Zab Gabon 32. Esan zion sultanak, beretzat nai ezpazuan ere, ar zezala bederik kristau biartsuen artian zabaltzeko. Bv AsL 218. Jokatzerako zerbait / ark itzegin balit, / pozik emango niyon / piska bat bederik. AzpPr 40. Izena ezpazan ere bederik sendi beraren odola an gorde zedin. Lh Yol 15 (v. ib. 23, pospuesto). Pozik etorriko nintzake berorrengana, sakristau bederik izateko. Or SCruz 76. Idaz dezagun guziok neurtitz bana, bederik! Ldi IL 38. Gutxitan iñor[k] eskeñiko digu, kemen nekatuaren xuxpergarritzat, ederretsi-iztxo baten gozoa bederik. Ib. 87. Iñoiz ere ez det edan / onenbeste txanpain / [...]. Alaz ere pittin bat / bederik lengoz gain / zuen guzion opaz / edango det orain. EA OlBe 92. Ta zartzaroan bederik, zuur izaten irakasten diete. Zait Sof 198. Itzik ixillen au biur ledi mintzo, biur lekit oiu, / asperen bederik...! "O al menos gemido" . Or Poem 526. Ta antxen egon bear guztiak, ez jan ez lo, kape pitin bat bederik, ontzietan artzeko oitura aundia dutelarik. Anab Poli 62. An, bederik, gau guztian etzanda egon zindezke. Anab Aprika 61. Ames, itzi eidazu apur baten bederik zure altzoan jesar nadin. Gand Elorri 145. Oi! nerekin bizi nai bazenu, bederik, landa zikin eta etxola apaletan. Ibiñ Virgil 35. Ez al duzu beste katillukara artu nai? (Joxek buruarekin ezetz). Erdia bederik? Lab SuEm 180. Unetxo batez bederik or ni / bete zoriontasunez. Olea 66. Letratua dugu Oihenart, letra gizona [...]. Poeta landuen edo bederik landuxeen artean sartu zigun Orixek. MIH 233. Barka eske nator, azkenik, Barojaz bi bider bederik mintzatu naizelako gure Barojalari ofizialen baimenik gabe. Ib. 401.
(En oraciones negativas).Ni siquiera.
Eta guzien artean etzan bat bederik Jainkoaren gogoko zanik? Ub 15. Beti jostatzeko aurrena izanik ere, au izan zan gazte bat iñoiz ere itz lasai bat bederik bere aurrian esatia ametitu nai etzuena. Bv AsL 26. Eta denbora añ luzean [...] beatz bat mugitzea bederik ezingo det? Arr May 51. Batzarkide erdeldunetarik batek bederik etzun aldegin: guziek antxe aoa zabalik, euskeldunei begira txoraturik. Ldi IL 94. Edatea zer den ez dakizu bederik, oi Theresa [...] eta ez duzu ajolarik neure burua iltzeraino vodkan murgil nadin. Mde HaurB 12.
Eta guzien artean etzan bat bederik Jainkoaren gogoko zanik? Ub 15. Beti jostatzeko aurrena izanik ere, au izan zan gazte bat iñoiz ere itz lasai bat bederik bere aurrian esatia ametitu nai etzuena. Bv AsL 26. Eta denbora añ luzean [...] beatz bat mugitzea bederik ezingo det? Arr May 51. Batzarkide erdeldunetarik batek bederik etzun aldegin: guziek antxe aoa zabalik, euskeldunei begira txoraturik. Ldi IL 94. Edatea zer den ez dakizu bederik, oi Theresa [...] eta ez duzu ajolarik neure burua iltzeraino vodkan murgil nadin. Mde HaurB 12.
2.
Si bien, aunque.
Gaur, laburtxo bederik, itzegin nai dizut, Kristaua, komunio ondoko eskerrak ematearen gañean. AA I 460. Ez dizu eman zure mallako mirabeai eman oi zatena? Bai Jauna, beenekoa bederik. AA II 177. Agertuko da mundu guziaren aurrean gure Jaun, Errege ta Jueza bezala, ta alatzat ezagutuko ta adoratuko due, ez onak bakarrik, baita gaiztoak ere gogoaren kontra bederik. AA IIII 470. Iturri leor bat [...] zeña ezagutu izan neban, orain irurogei urte inguruan, ura ematen zebala gitxi ta txarra bederik. Izt C 103s. Ontaraño Josek, nekez bederik, bere Jauntasunari eta inguruan zeuzkanai begiratuta, negar gabe iraun zuen. Lard 59. Joabek, gogo gaiztoz bederik, Absalonen alde Dabidi itzegin zion. Ib. 196. Bigarren paretari eraso zioten, eta jende askoren truke bederik, artu zuten. Ib. 542. Guziak gisa onetakoak irten etzitezen, banaka batzuek zotz oiek gabe umetzen zituen, gitxi bederik Labanentzat ere jaiotzeko. Ib. 39. Berandutxo bederik, oartu ta baliatu zan une egoki onetzaz. 'Aunque tarde' . Aran SIgn 8. Artarako gogo andirik ezpazeukan ere, erdilotan bederik bere hura errezatu zuen. Arr May 57. Txantxetan bederik gezurrik esan al dezu? ArgiDL 28. Goizaldeko oxkirria / xital dala! Bear duk / beldurra, neurriz bederik. Ldi UO 42. Zuk iztazaiña joaz, erren geldi nadi! / Erren bederik, noan, baitut irabazi. "Vaya yo siquiera cojo" . Or Poem 534. Ona emen, labur bederik, sofista zenbaiten berri. Zait Plat 118. Halaz guztiz, eta ezinbestean bederik, nik ere igaro ditut ateak eta oinak lur sakratuan. MEIG IV 114.
Gaur, laburtxo bederik, itzegin nai dizut, Kristaua, komunio ondoko eskerrak ematearen gañean. AA I 460. Ez dizu eman zure mallako mirabeai eman oi zatena? Bai Jauna, beenekoa bederik. AA II 177. Agertuko da mundu guziaren aurrean gure Jaun, Errege ta Jueza bezala, ta alatzat ezagutuko ta adoratuko due, ez onak bakarrik, baita gaiztoak ere gogoaren kontra bederik. AA IIII 470. Iturri leor bat [...] zeña ezagutu izan neban, orain irurogei urte inguruan, ura ematen zebala gitxi ta txarra bederik. Izt C 103s. Ontaraño Josek, nekez bederik, bere Jauntasunari eta inguruan zeuzkanai begiratuta, negar gabe iraun zuen. Lard 59. Joabek, gogo gaiztoz bederik, Absalonen alde Dabidi itzegin zion. Ib. 196. Bigarren paretari eraso zioten, eta jende askoren truke bederik, artu zuten. Ib. 542. Guziak gisa onetakoak irten etzitezen, banaka batzuek zotz oiek gabe umetzen zituen, gitxi bederik Labanentzat ere jaiotzeko. Ib. 39. Berandutxo bederik, oartu ta baliatu zan une egoki onetzaz. 'Aunque tarde' . Aran SIgn 8. Artarako gogo andirik ezpazeukan ere, erdilotan bederik bere hura errezatu zuen. Arr May 57. Txantxetan bederik gezurrik esan al dezu? ArgiDL 28. Goizaldeko oxkirria / xital dala! Bear duk / beldurra, neurriz bederik. Ldi UO 42. Zuk iztazaiña joaz, erren geldi nadi! / Erren bederik, noan, baitut irabazi. "Vaya yo siquiera cojo" . Or Poem 534. Ona emen, labur bederik, sofista zenbaiten berri. Zait Plat 118. Halaz guztiz, eta ezinbestean bederik, nik ere igaro ditut ateak eta oinak lur sakratuan. MEIG IV 114.
3.
Sólamente.
"(De el) lobo un pelo, y ése de la frente, otsotik illebat bederik, ta hura betondotik
"
Lar (tbn. en EZBB II 14).
Ura ez zan ostatua bederik, baizik soldaru-etxea, kantina eta guzti. Anab Aprika 62.
Ura ez zan ostatua bederik, baizik soldaru-etxea, kantina eta guzti. Anab Aprika 62.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
