OEH - Bilaketa

1017 emaitza edan bilaketarentzat

Sarrera buruan (31)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
bahi.
tradizioa
Tr. Aunque atestiguado ya en Landucci y en RS, parece poco empleado en la literatura meridional: sólo se encuentran ejs. de J.A. y J.J. Moguel, Astarloa, Uriarte y, en la variante bagi, en algunos autores más modernos. Entre los septentrionales se encuentra desde Leiçarraga; a partir de finales del s. XIX, su uso disminuye considerablemente.
etimologikoa
Etim. Se trata de un postverbal de ba(h)itu (q.v.).
sense-1
1. (V, G, L, AN, BN, S ap. A ; Lcc, SP, Ht VocGr, Lar Sup, Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv, H, Dgs-Lar 8), bagi.
Prenda, garantía. "Prenda, baia " Lcc. " Baia es aquí adverbio, y en otras partes es nombre y significa 'prenda'" RG B45. "Gage, saisi" SP. "Gage" Ht VocGr 366. "Prenda" Lar Sup. "Gage, garantie" Gèze. "1. gage, garantie [...]. 2. (au fig.), bahia, chose sur laquelle on s'appuie, dont on se prévaut" H. Cf.: Zumalde 209s: "[...] le dijo: Zara baia, que quiere decir: sé el prendado [...]. Zeren bai? que quiere decir: de qué prendado? a lo cual el aguil<l>o le respondió: Gari bai, que quiere decir: del trigo, porque garia es en bascuence el trigo y bai prenda" (Oñate, s. XVI). v. bahitura, bahikuntza (2).
Eta bizitze hartako seguranzá emaiten drauku, prestuzko beharkian bahi on batek seguranza emaiten duen anzora. Adv 2v. Rezebi dezagun bada Sakramendu saindu haur bahi egiazko bat bezala. Ins B, 4v. Zeren harzaz baitugu bahi seguru bat, ezen gu ere resuszitaturen garela inmortalitate gloriatakora. Ib. C, 5v. Bagila, sei goseen baila [contracción de bai ila] . "Junio, prenda muerta de los niños hambrientos" . RS 523. Orduan eman ziñaroen / zeure azken bahia, / nola herstu bai zen zure / heriotze larria. EZ Noel 120. O saindu gloriosak, / zuen hezur goitiak / ohoratzen tugu, nola / zuen azken-bahiak. Ib. 170. Bahi bat tabernara arnozun igortzen duzunean, gaztigatzen diozu tabernariari eduki dezala zenbait egunez bahi hura. Ax 80 (V 54). Eta sekulako salbamenduaren seinalea, bahia, gizona lurreko gauzetarik zerukoen amudiora altxatzen duena. SP Imit III 54, 8 (Mst gaje, Echve prenda, Pi baiturea). Eta batzutan ere sekulako errekonpensen aitzineko seinaleak eta bahiak dira. SP Phil 478. [Eukaristiarekin] gure arimak handitzen dire grazian, eta gure gorphutzek errezibitzen dute glorian pitzteko bahia. 215. Eta erran zuen, egorriko daronat ahuntziño bat arthaldeko ahuntzen artetik. Eta ihardetsi zuen, bai, ematen badarotak bahia egor dezaan artean. Urt Gen 38, 17 (Dv bahi; Ur prenda, Ol baikuntza, Ker baitura, Bibl berme). Handik ikhusiko duzu bat-bederaren eginbidea dela sortzeak bahitzat bezala emanikako hitzkuntzaren jakitea, ohoratzea eta aitzinaraztea. ES 164. [Komunionea] da gure baithan bizitze eternalaren eta phizte glorios baten bahi bat. CatLav 243. (V 123) Zeiñ baida gure primezaren bahia. He Eph 1, 14. Zertan bere Amoriuaren erhes edo bahi bat eman dee gizoner Jesü-Kristok Eukaristiaren establizian? CatLan 133. Hori guretako Jinkoaren graziaren bahi eta berme bat denaz geroz. AR 36. [Komunionea] da pena eta nahi gabetan gure kontsolamendua, eta phizte glorios baten bahi preziatua. Brtc 234.
( s. XIX) Bera da geure bizitza beti iraun biar dabenaren ta atseginezko baten prenda edo bai bat. CrIc 137. [Komuninoia] da geure salbazinoeko bairik edo prendarik segurubena. Ib. 145. Zauri hortan zaizko sortu / Sakramenduen grazia, / Biziaren iturria, / Zorionaren bahia, / Gizonen arrazari. Monho 128. Eta gurutze hekiei behatzen diote zeruko loriak higurikitzen dituelako bahi batzuei bezala. Dh 194. Zerren dan Jesus ematen zaiguna etorriko dan Gloriako Bai edo prenda ederra. Mg CC 222. Jesu Kristo berbera [...] emoten jaku Sakramentu onetan baitura edo fijadore [...]; eta leenago ukatu edo faltaduko dabe zeru luurrak Jaunaren baijak edo berbiak baño. Astar I 156. Pekatu mortala da arimako eriotzia, infernurako bai edo prendia. JJMg Mayatz 103. Ohore zaiola soinean ekhartzea medaila xume hetarik bat, Birjina Mariaren arartekotasunaren bahitzat bezala, irrisku guzien kontra. MarIl 91. Jainko gure Aitak preparatu daukun premuntza ezin konprendituzko haren bahi preziatua da: pignus haereditatis . Jaur 204. Bethiereko zori onaren bahi sakratua. Ib. 154. Salbatzailearen bizte loriosa gurearen bahi segura da. Ib. 157. Artu egizuz lora oneek, gero zeruan emongo deutsudazanen bai, ezaugarri ta prenda ziurra legez. Ur MarIl 118. Oi! nere tresor gozoak, / Bahi zorionezkoak. Gy 320. Munduko egitekotan, kalte eztela diduri, / Segurantzaz ukhaitea, baten plazan bahi bi. Ib. 113. Eian artho bahi den neguko elhurra. Hb Esk 189. Gure hiletarik phizte gloriusaren bahi bat da. CatS 75. [Eskapilario] hura izanen zela haiekin egiten zian adiskidegoa berheziaren siñalia eta bahia. Ip Hil 146. Xinako hilkarreak berak dire, gure arabera, mende dohatsu baten bahi zinezkoa, eskualde bazter gabe horrentzat. Prop 1899, 108.

( s. XX) Gure phizte loriosaren bahia da. CatJauf 114. Goitiko argi ta Yainkoaren emai berezi bat da, autuen ezaubide berebizikoa, ta betiko osasunaren bagia. Ol Imit III 54, 8. On egin nazazue Kriton-en aurrean, esan zuen, epaileen aitzinean on egin nauen alderantziko bahitzaz. Zait Plat 106.
azpiadiera-1.1
(Como complemento predicativo). " Bahi dago, il demeure en gage. Zeren bahi daude? de quoi sont-ils en gage?" SP. " Bahi (adj.), en état de saisie. Bernadek ene ahunza bahi dauke, Bernard tient ma chèvre en état de saisie" VocBN . " Bahi ematea, donner en gage" Dv.
Zeren nik zuri / Emanik bahi / Bihotz', itzuri / Baitzauzkit nahi. O Po 46. Eta ezta bahi gelditzen / Ardi golatu bat baizen. "Et laisse seulement une brebis pour gage" . Gy 269.
azpiadiera-1.2
Garante, fiador.
Ethorkizuneko gloriaren bahia, urrikal gakizkitzu. 126. Ene Jainkoa, orhoit zaite zure eskuko obra naizela, zure odolaren prezioa, zure gurutzearen irabazia, zure heriotzearen bahia, eta ene salbamendua behar dela izan zure amodio guziaren fruitua. JesBih 456. Bahi bat zen Parisko bihotz onena. Hb Egia 150. Othoitzen zütüt eta errekeritzen bi bahi maiteen hoietzaz, Jesüsez eta Mariaz, theiükeria orotarik begira nezazün. Ip Hil 260.
azpiadiera-1.2.1
(Uso pred.). "Appromittere, bertzerentzat [...] bahi egitea " Urt II 211.
Egia horren bahi Tertulien deitzen. Hb Esk 33.
azpiadiera-1.3
Rehén.
Esklabo deramatzaten jendetarik zonbait ihes joaiten deia bai; hartzen dituzte bahitzat lekhuko jendeetarik bertze hainbertze. Prop 1887, 211.
sense-2
2. (Gèze, Dv, H (S)).
(Uso pred.).Preso. "(Adj.), captif, en état d'arrestation" Gèze. "(Adj.), arrêté, prisonnier" H. " Uhuña bahi duzu (Hb), le voleur est sous les verrous" Lh (pero no lo halalmos en Hb).
Besten bahi eruailia, bere bahitürik juanen da: ezpataz erhailiak, behar dü ezpataz hil. Ip Apoc 13, 10 (Ur (G) besterik katiberiora daramana, Dv gathibu eramaile dena).
sense-3
3. Prueba. "Preuve" Hb.
Aldegizube donga atralakari, bakegatzalle orreetati, ta etorri zaiteze neure aldera. Au izango da zuben damu ta leijaltasunaren bai ta ezagugarririk ederrena. Mg PAb 210 (VersBasc 16 bairik ederrena). Istorioak galdetzen ditu egiaren bahiak, zion Voltairek. Hb Egia 126. Gauzen sinhetsaraztea, bahirik gabe. Ib. 147.
sense-4
4. bagi. Prenda, cualidad valiosa.
Azkatasuna gizasemearen doe, bagi ta bitxirik ederrenetarikoa da. Eguzk GizAuz 104.
azpisarrera-1
HATS-BAHI. v. hats-bahi.
azpisarrera-2
BAHIA HARTU (H (que cita a Ax)).
Baldin bere haserre hartan kolperik egin badu [...], edo bere hitzetan nehork bahirik hartu badio. Ax 282 (V 188; H traduce: 'si quelqu'un le prend en ses paroles, se prévaut de son dire').
azpisarrera-3
BAHIA ATERA. Rescatar una prenda.
Gaztigatzen diozu tabernariari eduki dezala zenbait egunez bahi hura, eta heken buruan atherako duzula. Ax 80 (V 54).
azpisarrera-4
BAHIAREN GAINEAN. A cuenta de la prenda.
Egunetik egunera bahiaren gaiñean, arno gehiago hartzen duzu, halako moldez ezen azkenean ikhusirik bahiaren balioa edan duzula, bahi guztia tabernan utzten baituzu. Ax 80 (V 54).
azpisarrerakoSense-4.1
O Jaingoikoa, hori da itsumendua ematekotan horla jokatzea fitsezko bahi batzuen gañean gure arimak baliosenik eta hoberenik duen duena.He Phil 291s (ed. 1853 hoberenik duena).
azpisarrera-5
BAHI-PAGU. "Arrha, bahipágua" Urt II 346.
azpisarrera-6
BAHITAN. En prenda, como garantía.
Zeruko loriaren bahitan eta segurantzatan utzi derakuzu eta eman aldareko Sagaramendu Saindu hunetan. Mat 250s.
bahi
<< bafada 0 / 0 bai >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper