OEH - Bilaketa

1017 emaitza edan bilaketarentzat

Sarrera buruan (31)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
hau.
tradizioa
Tr. La forma haur aparece en autores septentrionales del s. XVI y de la primera mitad del XVII, como Dechepare, Leiçarraga, Axular, Materre (213) o Voltoire (187). Más tarde se mantiene en los textos suletinos y mixanos, como forma única en en FPrS (32), Belapeire, Maister, CatLan (30) y Xarlem (1054); alternan haur y hau en Tartas, Eguiateguy (17 y 177, respectivamente), Etchahun (578 y 516), UskliB (35 y 11) y CatS (XI y 40); en Inchauspe sólo aparece ya hau, lo mismo que los textos del s. XX.
Hallamos la forma -or, usada como sufijo, en Leiçarraga y Harizmendi.
Los aezcoanos emplean gau, que tbn. aparece, sólo como sufijo, en algunos alto-navarros meridionales como Lizarraga o SermAN (pero no p. ej. en Beriain o CatUt); los salacencos usan kau (CatSal 47) y los roncaleses kaur (Hual Mt 3, 17, CatR 65, Mdg 122). Hay aor en MRos (14.1r, etc.; en una ocasión (12a.1r) auor)).
En casos oblicuos, al Norte predomina hun-; hon- aparece en Dechepare (201), y en textos suletinos antiguos: v. p. ej. FPrS 2, Bp I 115 o Egiat 161, pero cf. hun- en Mst III 16, 3, Mercy 17, Xarlem 83, UskLiB 12, Etch 412, Ip Dial 12, CatS 22 o Casve SGrazi 56. Al Sur, si exceptuamos algunos ejs. navarros --gralmente. baztaneses-- de un- (CatB 45, Legaz 13, FIr 141, Izeta DirG 107), lo que se encuentra es on-.
En los casos locales, las formas sincopadas del tipo huntan, etc., alternan al Norte con hunetan, etc. desde mediados del s. XVII, y predominan claramente sobre éstas desde principios del s. XIX. Al Sur, onta-, que apenas aparece antes del s. XIX --hay algún ej. en Lizarraga (Prog 102) o Mendiburu (IArg I 220)--, va aumentando su frecuencia entre los guipuzcoanos a lo largo de dicho siglo, y es en el XX más frecuente que oneta-. Entre los vizcaínos sólo hallamos ontan en Enbeita (53), Kirikiño (Ab II 5), Lauaxeta (BBa 2), Erkiaga (Arran 64) y Gandiaga (Elorri 31).
Para el instrumental, aunque hay -zaz desde Leiçarraga (Mt 15, 32) y -tzaz desde Etcheberri de Ziburu (Man II 39), es más frecuente -taz, sobre todo en los textos más modernos. Hay -ez (honez, hunez) en la tradición suletina, además de en Dechepare (243), Leiçarraga (Mc 10, 22), Haramburu (271) o Harizmendi (174); cf. además al Sur en expresiones conjuntivas del tipo honez aurrera, honez ostean, etc.
En textos alto-navarros de la comarca del Bidasoa aparece empleado tras sust. det. (erriya onetan LesakSerm 259, ausarkiya onen jabe Yanzi 135, lana ontako ib. 137; v. tbn. 145, 192, 220, etc.; modua onetan Auspoa 97, 23; v. tbn. 106, etc.).
sense-1
(V, G, AN, L, BN, S; SP, Urt Gram 47, Ht VocGr 337, VP 2r, Lar, , VocBN , Gèze, Dv, H), haur (BN, S; Lar, VocBN , Dv, H), gau (Ae, AN-mer), kau (Sal, R), kaur (R), aor Ref.: A ( au, aur, gau, kau, kaur ); Lrq; Etxba Eib; Iz ArOñ; Iz Ulz; Holmer ApuntV; EAEL 151 .
(Pronombre y adjetivo demostrativo sing. de primer grado; en los casos oblicuos el tema es hon- ). "Este, ésto" Lar, . "Estotro, beste au, berze haur " Lar. "Ce, cet, adj." Gèze. "Celui-ci, pr." Ib. "Celui-ci, celle-ci, synonyme du mot hau " VocBN . " Oraiko hau barkha diezadazu, pardonnez-moi cette faute-ci (faute est sous-entendu)" Dv. " Zaldi beharrean bazare, har zazu hunena eta ez horrena " Ib. s.v. hunen. Tr. De uso gral., tanto como pronombre como acompañando a un sust.
Kulpa gabe ehor ezta, haur da segur egia. E 101. Orazione haur derrana. Ib. 83. Haur da ene gorputza zuengatik emaiten dena. Lc 22, 19. Bigarren signo haur berriz egin zezan Iesusek. Io 4, 54. Silverok, au enzun egian orduan, bere buruari itxi eutsan lurrera jausten. Lazarraga A, 1152r. Zegaiti onek sustenduko nau. Ib. A24, 1196v. Gizon onek <guiçon.onec> seme bat bazedukan. Ib. B3, 1154r. Zuk au, nik au, zozkereak emon dau. RS 67. Onek oñon ta ni exilik egon. Ib. 179. Negar egiten dogula erri negarrezko onetan. Bet 7. Mantena ezpagaizke ere / ogi utsak mundu onetan. Elizalde 117s. Au danean ezta beste bearrik. CartAzp 125. Fabora nazazu piaia peliros hunetan. Harb 102. Liburutto haur da emazurtza. Ax 4 (V 2). Bellako oker onek engaña dezala erriau ni eta guztiok manera ontan. AltsAuz 318. Nox da ondo usaetea kurutze santa onegaz? Cap 23. Au ezin dinean. Ib. 70. Haur da lurreko legea. O Po 40. Meditazione saindu haur. Tt Onsa 84. Kapitañ zuhur hau. Ib. 65. Egun hau aspaldi zuten / gure Aitek desiratu. 65. Gauza au neure iritxian / fundaetan da inbidian. BBizk 6. Artuteko kapaz gara / gu onen industria. Ib. 12. Nork hausten dü manü haur? Bp I 111. Ordea nola ni sarthuko naiz itsas hondargabe hunetan? ES 123. Jaungoiko au izanik bat bakarra, egiazkoa. OA 20. Egin zion Davidek bein bere gerrari prestu bati bidebageko lan itsusi bat [...], ta bere horduko lan onekin galdu zuen Jangoiko maitagarria. Mb IArg I 172. Mandamentu onetan zer aginduten da? Cb CatV 41. Batak txerkhatüren dizü haur, bestiak hura. Mst III 49, 7. Gauza bera egin zuen Joaben alderat; hau zen gerla-gizon ospe handitako bat. Lg I 324. Bildur onegaz estalduten deutsa zirkunstanzija esan biar au. Mg CO 160. Ez da au Sakramentu orrek anima onetan egiten duan guzia. AA I 408. Zor batzu dire horiek, mundu huntan edo bertzean baitezpada pagatu behar ditugunak. Dh 90. Baña, ai zure errukarrija era eder au galduten badozu! Ur MarIl 8. Ni nere anaiaren kontu-artzallea naiz, onen berriak emateko? Lard 6. Gauza guzietan hartze bat bada: huntan ere, behin trebatuz-geroztik, den errexena da. Dv Lab 247. Nork bekatu egiten du mandamentu konen kontra? CatSal 43 ( CatR 43 konen, CatAe 42 gonen ). Hau ere Jesüs haurraren ikhustian, hasi zen Jinkoari esker emaiten. Ip Hil 118. Au irakurtean, barre egin daike nire irakurleren batek. Ag Kr 42. Zer dala-ta bildu zerate gaur Larrunarriren azpian bere tokia aukeratu zuen Amezketako erri ontan? Etxeg ( in Muj PAm 18 ). Gan behar duk merkatura, ezti hunen saltzera. Barb Leg 134. Oraingo goibelaldi au noiz artekoa ote? Or QA 64. Ongia egin bear delako legea denek onartzen dute. Ontan denak datoz bat. Vill Jaink 35. Ta azken-aldi onetan, artu-emona izan baldin ba dau, langille beartsu eta emuts beargiñakaz izan dau. Erkiag BatB 189. Sainduek, zeruan sartuz geroz ere, ez dutela lur huntan bakerik. Ardoy SFran 314. Bühürgia hau hartürik. Casve SGrazi 30.
azpiadiera-1.1
(Usado tras sust., como suf.). Sg. Azkue, se diferencia todavía en hablas vizcaínas su uso como artículo: Sare bat erosi dot. Gura dozu sareau ikusi? de su uso como demostrativo: Iru sare dagoz esegita. Sare au eztakit norena dan, pronunciado el primero sariau. Tr. Frecuente en textos vizcaínos ya desde los cantares antiguos (aunque empieza a escasear en el s. XX); tbn. aparece en AzkPo y Lazarraga, y en alto-navarros meridionales como Beriain, Lizarraga, etc. Al Norte lo hallamos en Harizmendi (cf. infra en Leiçarraga con valor de pron. personal de primera persona).
Oñetako lurrau jabilt ikara, / lau aragiok bere an berala. Artazub 1s (v. tbn. una fórmula casi idéntica en Abendaño 3s). Kolpe andiak jo nengian biotzonen erdian. AzkPo IV. Ene amorioau anzitu jaquinic. Lazarraga A, 1152v. Neure peneau esan bear dot. Ib. A7, 1171v. Neure zilonen artezean. Ib. A19, 1190r. Eman drazkiogun Iaunoni graziak. Ber Trat 11v. Ari erraten zaiola berriau. Ib. 42r (cf. ib. 93r, 44v, etc., como pronombre, escrito hau ). Beste Moisen bat, kumareanik / gizonau egon da señaladurik. EgiaK 86. Apetituoneri frenu bat ifintea. Cap 75. Dilijenziau arduraz eginagaz. Ib. 91. Erregadu ta garbitu daigua gelau. Mic 14v. Sion inguratua da, / Mendiz ingurunean: / Bai pobluor bere Iaunaz, / ori eta finean. Hm 135s. Haren esku ezkerra da / Ene buru azpian, / Et' eskunor lothuko zait / Besarka bere aldian. Ib. 151. Seinonek jaio bear dau. Acto 115. Arraziogonen kasos. SermAN 6r. Lenago bearnuela asi trabajugau. Ib. 1r (cf. ib. 7 maldizioau, introduciendo un enunciado). Zer manatzen da mandamentuontan. CatUt 64. Guziáu in daike itzik errangábe. LE Prog 98. Mediku dibinogónek ordenatutuén errezétak. LE Ong 21r. Pása urrupagáu ene amóres. Ib. 17r. Ta maiordomo jaunau / diruak arturik / dua bere etxera. DurPl 77. Eztauket arime illeziñau baño balio andiagoko ondasunik. EL1 21. Eranzute galantau emon eban Errege jentil onek. GGero 268. Zaldijonek nai daben lekura. fB Ic II 257. Kristiñauok daukagun fediau konfesetako. CatLlo 15. Ulu eskergau maomatarrak entzundakoan. AB AmaE 445. Artean ikusi eban / bein baten errekan / galaiau, eta gero / Eleizan Domekan. Azc PB 155. Guztiau ein ta ere. Enb 181. Ederra baida mao gorrijau. Laux BBa 28. Ori dala-ta, gure beargiñentzat Euzko-Langille-Batzau berebizikoa da. Eguzk GizAuz 194.
azpiadiera-1.2
(V-arr-ple-m-gip; A) Ref.: Iz ArOñ; EAEL 151 .
(Antepuesto y pospuesto al sust.). " Au sóki/au " Iz ArOñ (Cf. infra HAU BERAU.).
Bada au guztiau ezta birtuteen ofizioa? Cap 82. Au guziau konformatus len duzien kostunbrera. SermAN 6r. Munduko tristezia / melankoliña da, / ta au geixo modubau / onan kenduko da. DurPl 93. Au guztiau, Jauna, opa-deutsut. EL1 168. Nasaitasun au guztiau. fB Olg 53. Txito nai izan dot, esaten eban Jesusek, au aparijau zeubekin jatia. fB Ic III 212. Au gustijau dator luurreko interes, ta gorputzeko gauzei laarregi begiratu, ta arimakuei jaramonik ez egitetik. JJMg BasEsc 12. Onegaz guztijonegaz bere, ikusiko da, zelako epeltasunagaz begiratuten dirian auzija daukenak. Astar II 30. Aiztak ederrak dira lau / aita dabenak au gauzau [=urtea] . Azc PB 285 (Ur PoBasc 226 aita dabeenak gauza au ). Onek paper batonek eun peseta balio ditu. Ag Kr 149. Au zure alaba gaisoau errukigarria da. Echta Jos 66. Emendik aurrerako burrukan, lagun indartsu bat geiago dogu geurekin, au Ikurriñ au. Gerrika 262. Ez diot hau guztiau norberaren bada-ezpadako humiltasuna ager-nahian edo esan ohi dena esatearren. MIH 191.
azpiadiera-1.3
(Como introductor de enunciados). Tr. De uso gral.
Ezen nik badakit haur, sarthuren diradela ene ioan ondoan otso dorpeak zuen artera. "Je sais cela, qu'après mon depart ." . Act 20, 29. Eta ilkhi zedin hitz haur anaién artean ezen diszpitulu hura etzela hilen. Io 21, 23 ( TB, Dv, Ker (hau), LE -gau; EvS hoi; He goan zen ospea [...] ez zela hillen, Leon hedatu zen [...] hilen ez zelako solasa ). Parabisua fiñean hunetan da zarratzen: / On guztiak dire eta gaitzik ezta balsatzen. EZ Man I 132. Konfienza andiegaz esaten dala modu onetan: Neure Iesu Kristo Iaune. VJ 15. Errozu orazione labur haur: Maria mater gratiæ [...], tu nos ob hoste protege . Tt Onsa 173. Baitio gisa hunetan: miretsiko duzue agian nik [...] eskuaraz iskiribatzeko ausartziaren hartzea. ES 156. Orrengatik ematen diat neure maldizioau: goseak eta trabajus bizi adila beti. SermAN 7. Aditu zuten betiko Aitaren hitz hau: Hau da atsegin egiten didan nere Seme maitea. Mb IArg I 235. Han egin zioen Jainkoari othoitz hau: ene Jainko Jauna, orhoit zaite nitaz. Lg I 234. Ez da inos desegindo San Juan Bautistaren esan au: Egizubez penitenzijako frutu biar bestekuak. Mg CO 231. Demagun egiten dezula juramentu era onetan: Demonioak naramala, ezpadiot burua autsitzen urliari. AA II 28. Hilari entzün zeren hau erraiten: / Insolenta, zer süjetez naik ehaiten? Etch 640. Zuekin nenbillenean au esan nizuten: [...] esandako guzia egin bear zala. Lard 473. Jesusek ipui au esan zien: Gizon batek afari andi bat ipiñi zuen. Ib. 416. Zenbat ama dohakabek eztiozkate gomendatzen [...] beren haur maiteak hitz bakhar huntaz: Maria Saindua! Jnn SBi 35. Lau edo bost bidar esan eutsan au: Gero ni Alkatien aurrera eruango banendue, bakizue zer jaso dan. A BGuzur 174. Hiruzpalau ukomilo ttipik atabalatzen baitiote bizkar zabala, erasiaño hunekin: Zu! Zu! Zu! JE Ber 103. Mikallak berak aitortzen zion Kataliñi, era onetan: --Ai, Katalin! Negarrak, bai, negar andiak egin ditut! Ag G 236. Egin eutsen itzaldian, / Au esan eutsen: España zala / Ospetsuena ludian. Enb 163. Neskazar orrek au esan ziran: / Ekarri zazu [erlojua] zerekin. Tx B I 70. Yesusek berriz agindu zorrotz au eman zien: : Ez dezala gero iñork orren berri yakin. Ir YKBiz 100. Guarda-ondo batek hitz hau erran ziotelarik: Jaunak, [...] huna ene proposamendua. Lf Murtuts 16. Bertakoek au esaten zidatenan: Guk ezin dugu lorik egin ainbeste gautan, eta zuk aur batek bezala. Or QA 49. Gero, ama konturatzen denean, au esango du: Ori? Aspaldikoa da. Vill Jaink 8. Entzun dau esan mingots au: Atxilloturik zagoz oraintxe berton. Erkiag BatB 188. Noizbait apezpiku? Ez dakigu. Dakiguna, hau: Frantsesen urgulu handia etzitakela nola nahi ase. Ardoy SFran 288. Direlako hots bustiez hau esan daiteke: arras leku gutxi gelditzen zaiela, daramagun bidetik bagoaz. MIH 101.
azpiadiera-1.4
(AN-ulz; Lar, , Dv) .
(Introduciendo oraciones exclamativas). "(Ay qué) dolor! ay dolor! oi eta au miña! oi au miñaren gogorra! " Lar (tbn., con alguna var., en Añ). "En manière d'exclamation, hau se rend par 'quel'. Hau duk gizona! quel homme!" Dv. " Au gautiro edérra!, ¡qué buen tiempo de noche!" Iz Ulz.
Zeure Aitari arima / gomentaturik hil ziñen: / hau zen bada lastima! EZ Noel 100. O Iainko, hau da faborea! Hm 228. Amudio dibinoa, / hau da bada botherea! 75. Ala hau espantu ederra! Ib. 138. Au gaba argi! Au gaba gozo! Lar SAgust 8. Au miraria! Ib. 12. Ai, hau erakeria! asi ziran esaten guziak hau ekusi ta. Mb IArg II 290. Agasajo txit andiak egiten asi zizaion: Ai au enkontrua! Ziña ta bedeika: au Galaia! Au joia preziatua! Cb EBO 41. Hau da erhokeria! Hau da itsumendu auhendagarria! Brtc 113. Asto judeguba / asto batek emoteko / au dot tormentuba. DurPl 63. Zu erretor einez geroz, oi hau berri tristea! Monho 50. Zure karitateari / berant diot ihardetsi. / Hau da ondikoa! Ib. 82. Laster zan bai gizendu / Misotxo gurea, / mendian ez du izaten / etxeko gosea; / dio: Au janaria! Mg ( in VMg 110 ). Au gauaren guztizko / eder ta alaia, / berak ekarri digu / Jaunaren doaia. Echag 36. Aiei hau doloria eta ezin jakin / züganik aita nur nin! 'Ô douleur!' . Etch 406. Au triparen utsa! It Fab 77. Ai au desleijaltasuna! Ai au gaistakerija! Au pekatua! Ur MarIl 53. Oi hau oinhazea, bertze guzien ahantzgarria! Dv LEd 222. Ezin bizi zu gabe / au amoriyua! Bil 137. Au alabatxua dakarrena! Ze bapa! Sor Bar 41. Bainan hau da gauzaren bitxia! Elsb Fram 150. Au da intxaur saltsa gozoa! Azc PB 93. Au lana, nai ez dedana egin bear! Moc Damu 24.
( s. XX) Jesus, au-da bakean bizi-eziña! Echta Jos 154. Jesus, au burua! Loruen kaiola zala uste nuen. Iraola 88. Au gizonez dator! Au andrazkoz! Ag G 235. Au atsegiña ematen dit! Au astuntasuna kentzen zait! Ib. 147. Aitiaren! Au da emakumiaren lotsabakua! Kk Ab I 69. Au dok ixatekua!... Onak gaiagozak!... Ib. 14. Lehoinak bere baithan: hau duk jaki keta! Ox 130. Baño, au lana! urak etzun estaltzen gerriraño baizik, eta bildur zan, alkandora zuria ikusiko ote zuten. Or SCruz 47. Hau da lana! Gose hamikatua naiz eta sos bat [...] zarpan ez. Zerb Ipuinak 156. Zer aro xoragarria! Nolako urustasuna geure baitan! Hau bizitzearen zoriona! JE Ber 8. Au da berri ona! Ez nekien ezer! Lab EEguna 103. Au da barri-barrija! Lo-zorro-zorruan banago, zelan gura dozu nik neure buruba itxartu al ixatia? Otx 164. Senarrarengana nijua. Au poza eman bear diot. ABar Goi 30. Jesus! Hau da berria! Atzo akulua bezain xut pasatu baita karrikan, zer gertatu zaio bada? Lf Murtuts 99. Au da lotsari emon daustana / lagun artian gizonak, / emen ez dira danak izango / zuk legez itz dagienak. BEnb NereA 33. Au gauaren luzea, ta iguingarriaren iguingarria! Erkiag BatB 190. Aragia jan gabe ere, jasoko dizkiat bai nik emengo zaku abek! Au dek sasoia, au! Salav 104. Zerbait gogortxo esaten noa, / au bihotzaren pilpirra! Xa EzinB 77. Onenak pasa ote ditudan / au bildurra daukatena! Uzt Sas 189. Au dek euskaldun jendearen itxumena! Ataño TxanKan 66. Au deskantsua artu det! BAyerbe 87. Euskaldun jator geran danontzat / au tristura ta lotsea. Ayesta 89. Hau lana! --dio ahopean--; ostatu batera joan beharko diat jatera. MEIG IX 108.

v. tbn. GavS 17. AstLas 40. Izt C 249. EusJok II 93. JanEd 111. ChantP 134. Xe 274. Ud 25. Bv AsL 183. Urruz Zer 22. Alz Bern 53. Ill Pill 10. A lArdi 2. Inza Azalp 146. Tx B I 141. Enb 124. TAg Uzt 81. Iratz 71. Zait Sof 114. NEtx Antz 128. Etxde JJ 174. Txill Let 62. Basarri 21. Arti MaldanB 218. Anab Aprika 58. Osk Kurl 38. Balad 219 (V-arr). Onaind STeresa 16.
azpiadiera-1.5
(V, G ap. A ).
"Significa 'yo' en dos casos: a) cuando concuerda con un epíteto, b) cuando se une a un verbo mediante el sufijo -n, 'que'" A. Cf. nihaur. Tr. Lo hallamos en autores meridionales y en Leiçarraga. Aparece a menudo como sufijo.
Amatiga akit othoi niri bekhatoreoni. Lc 18, 13 (He, Leon ni bek(h)atorosa, Dv naizen bekhatoreari ). Ezen ni naiz Apostoluetako xipiena, Apostolu deithu izateko digne ez naizenor. 1 Cor 15, 9 (cf. ib. 8, 10 baldin norbeitek ikhus baheza hi ezagutze duanor, de segundo grado). Ni bekatariau konfesetan natxako Iaungoiko gustiz poderosoari. Bet 12 (Cap 20 ni bekatariau, VJ 14 ni bekatarieu, CatLlo 89 ni pekatariyau,EL2 103 ni bekatari au, KIkG 76 nik, pekatari onek; CatUt 14, CatUlz 5 ni bekatarie, Ub 166, Añ EL1 94, CatB 12, CatLuz 4 ni bekataria ). Emen presentatzen naiz ni bekatariau gaizki egina bezala. Ber Trat 88r. Egia hunen arauaz / Iauna zitut laudatzen, / Eta zure maiten balsan / Naizenor gomendatzen. Hm 185. Ara emen neu guztiau Zeurea, artu nagizu. Oe 143. Orain nago ni Jabe onarekin zaartza on batean, belarra emen jaten, guziau pizkortuta. VMg 48. Zelan guztiau emoten eznas neure arimea salbetara? EL1 21. Bada zer egingot bekatari andi onek? Ib. 26. Bildotsak eramaten / ditugun erria, / uste nuen, nar onek, / zala ain andia, / non izan zitekean / zanik andiena. It Fab 177. Alanbere orain guztijau nago osoro aldaturik. Ur MarIl 112. Jauna, kupidaz begira zadazu, ni bekatari andi oni. Lard 420. Oinpeko autsa, nornaik zapaltzekoa naizen au. A Ardi 134. Nerekin? Zure alaba bat bezela dan onekin? Alz Ram 61. Nik, Bertolda deristen onek. Otx 96. Nik, aren berri nekian bakar onek, galdegin nion, biurriki. Ldi IL 48. Nik Yaun ta Maisu naizen onek zuen oñak ikuzi baditut. Ir YKBiz 439. Eta nik, ero onek, aien itzeginbear errezari erronka zoro batez erantzun nion. TAg Uzt 97. Nik, itxu onek, etxetik bialdu nuen andra errukarria. NEtx Antz 96. Zuk egin-eder auetara oldartzen nintzan, itsusi au. Or Aitork 276. Berandu bederen begiratu zidan erbail oni. Ibiñ Virgil 32.
azpiadiera-1.6
(Gèze), haur (Dv, H) .
(Seguido de vb. aux. con -la ). He aquí. " Haudela, voilà que" Gèze. "Voici, huna, huna heben, hau düzüla, hau düziela " Ib. " Haur duzula, haur dugula, haur dela, voici devant vous, voici devant nous, voici (S)" H. v. infra HAU NON. Cf. tal vez O PrASJU 217 Haur ola, zirola. Tr. Lo hallamos en autores suletinos.
Orotrat ere haur nuzula zure seme obedienta eta humilla, egizu nitzaz plazer duzuna. Tt Onsa 151. Arima debota eta penitenta, haur dela gure azken prinzesa, amoina. Tt Arima 127. Haur naizüla Jinkoaren neskatoa egin bedi nitan, zure hitzaren arau. Bp I 133. Hau nüzüla Jaunaren neskatoa, zure hitzaren arauera izan bedi nitan konplitia. CatOlo ed. 1743, 5. Haur düzüla zelia eta lürra. "Ecce" . Mst I 20, 7. Haur dela gure erregia. Mst III 56, 6. Haur nüzüla ni, haur nüzüla zure khantian. Ib. 21,5. Tho, Hunolt, haur diala / galthatü diharia. Xarlem 332. Haur naizüla, musde Xaho, dütüdana phenak oro. Etch 578. Pilatusek presentatü ziala popüliari eskarlatazko manto batez estalirik, ziularik Ecce Homo, haur düziela gizona. UskLiB 57. Haudela ezariko düt ohian eta hareki nahasi direnak izanen dira eskernio handienian. Ip Apoc 2, 22 (Lç, TB huna, Dv huna bada, Ur (V) orra nun, Echn orra bada, Ol, IBe (h)ara, Ker begira ).
azpisarrera-1
HAU BAI .
(En exclamaciones. Puede ir o no acompañado de verbo con suf. -(e)la ). ¡Qué...!, ¡vaya...!, ¡esto sí que (es)...! "Interj. de pesadumbre. 'Esto sí que!'. Au bai izatekua neri datorkirana...! " Etxba Eib. Tr. Documentado en textos meridionales desde mediados del s. XVIII.
Au bai dala kontuba. Euskeriak eukitia ainbeste ondasun, ta guk ez ezagututia. Mg PAb 179. Au bai dala humiltasun ta prestaera ederra! Mg CO 11. Au bai dala bizitza kategabe ta erri-andietako lotutasun edo labañkeriarik ez duena! VMg VII. Au bai dala estadu triste negargarria. Gco I 418. Negarrezko begiakaz / dakus Amak Semea, / galdurik ta il bearrez, / Au bai zala nekea! EL2 193. Ori ezer ez dala --au bai ausartzia!-- / larrutu nai diote / iruk epurdia. It Fab 77. Egiten zion beti / burla eta farra, / esaten ziolarik: / "Au bai komedia! Ib. 121s. Egunean bi aldiz / ejerzizioa / egingo baldin balitz, / au bai lezioa! Xe 326. O anai Maseo, au bai dala ditxa guria! Bv AsL 168. Mikaelak ere ez du ezer galdu. Au bai dagoala neskatxa. Apaol 33. Au bai dagola ondo egiña. Iraola 92. Zurekin bizi...! Olerkariaren biotzarentzat / au bai atsegin eztia! Jaukol Biozk 58. Ai, au zan poz guria! Au bai atsegiña! Enb 53. Au bai dala iñok siñistu be ez egittekua! Otx 135. Au bai dala ixatekua! Ib. 76. Ortarako, au bai betikoa!, dirua bear. Zer egingo? Ldi IL 75. Soraiotasun elkor au bai dala nekagarri! "¡Qué penosa es esta insensibilidad!" . Or Poem 541. Au bai zoramen gozo! / erio bizkor! aanzte ezti! "¡Oh desmayo dichoso!" . Gazt MusIx 85. Sesiyo polita zegon / emen sortzekua, / au bai dala buruan / ongi sartzekua! Uzt Noiz 35. Maitatu nuan, au bai mirari, / eta gero ni urruti, infernuari berari / beldurra sartu nion goitik-beiti. Berron Kijote 29. Gero, gerra-denboran da ondoren, makinarik ez ta eskuz. Au bai txarra ta luzea. JAzpiroz 76. Au bai benetako kartzela zala: iru pixu, eta pixu bakotxak eun zelda. Gerrika 98.
v. tbn. Urruz Urz 19. Alz Txib 100. EA OlBe 91.
azpisarrerakoSense-1.1
(Con sufs. de decl.).
Onek bai San Agustinen konsejua ondo artu zuela. Cb Eg III 231. Pekatu egindako damua artzen ondo erakutsi. Ontan bai alegiñak egiten zitula apaiz jaunak! ArgiDL 129.
azpisarrerakoSense-1.2
(Con el vb. tras hau ).
Negarrezko begiakaz / dakus Amak Semea, / odolturik, ezaindurik, / au zan bai dolorea! EL1 187. Metro bi zabaltzen zan, / au da bai egiya, / larru guziya goma, / ura animaliya! Arrantz 208. Ene Peru maitia, / au dala bai lorra! Edurra ta txingorra... / Au negu gogorra! Enb 169.
azpisarrera-2
HAU BERAU.
Este mismo, esto mismo.
Otoitz hau berau euskeraz. Lar STomas 1. Kristabak degun fedea [sic] au berau aitortzeko. CatBurg 14 (en el ms. orig. degun sinismena aitortzeko ). Kristiñabak daukagun fede au berau autortu. Cb CatV 19. Eta au berau leku askotan dio. Cb EBO 7. Onek beronek egin zituan beste onelako mirari ta ekuskari ikaragarri asko. Ub 47. Ilbález errege bera, nor ezlizake pasmatúko [...]. Bada au beráu itendúgu guk Jangoikoaréki. LE ( in BOEanm 30 ). Berze anitz lekuetan enkargatzendú gauzagáu beráu. Ib. 34. Beldur onek beronek geiago eta geiago asaldatzen ditu. AA II 141. Au berau biurtu ta opa deutsut. EL1 113. Dotrina au berau erakusten dabee, bakotxak bere lekuban. fB Olg 91. [Txingurrien] gizentasunak iraunarazotzen die. Au berau gertatzen da sugeakin. It Dial 29 (Ur auxe berau, Dv hau bera, Ip gaiza bera ). Jainkoak profeta onen beronen bitartez esan zion. Lard 189. Geroztik amorio au berau predikatuko du aurrena. Bv AsL 102. Gure gorputz au berau. Itz Azald 185. Artu etxe au berau tutor-tutorretik. Otx 136. Alaka au berau alperrik da. Txill Let 82.
v. tbn. Mg CO 288. VMg XV. JJMg BasEsc 193. Astar II 87. Ur MarIl 111. Arr GB 33.
azpisarrera-3
HAU DA (Ht VocGr 337, VP 2r).
Esto es, es decir, a saber. "Esto es" VP . v. ERRAN NAHI DA, alegia (3), hots. Tr. Documentado en textos meridionales desde el s. XVII, al Norte sólo lo hallamos en INav y algún autor moderno como Mirande.
Birtute karidadekoa zer da? --Amadu eitea Iangoikoa gauza gustien ganean, aude geiego amadu eitea [...] beste gauze gustiek bano. VJ 12. Handik ioanentzare bertze bidearen erdian uest noroestean, hau da, Lorrenetik Arroke Tobasat eta Arroke Tobastik Sen Maloarat. INav 57. Guziáu ezlizáke anitz inpórt, ezpáliz dáñu espiritualerik, au dá, bekaturik. LE Prog 112. Guzur andija da, diabrubak kristinau askori siniserazoten deutseena, au da, gerora aldatuko jakeela bijotza onerako. Mg CO 112. Egingo dodaz al daidazan limosnak, baña bere moduan; au da, eztot eurekaz emongo biderik iñori alperrak urteteko. LoraS 162. Diotela beren artean, iñoren lumaz janzi nai duela bela-txikiak; au da, besten bearrak artu nai ditudala neretzat. VMg IX. Munduko gauzak eztitzatzula maitatu: au da, orietan zure biotza eztezazula ipiñi. Gco II 2. Soberbia, au da, andinaia eta arrotasuna. Ib. 20. Eta zazpigarren egunean atseden zuan, au da, utzi zion lan egiteari. AA II 43. Nola utsegin dezun, au da, edo pensamentuz, edo itzez, edo obraz. AA III 526. Ofrezietan Jaunari sakrifizijuak, au da, fruta, abere edo animalija, egazti edo beste gauzaren batzuk. Astar II 207. Ill guztijen artian ederrena, au da, Majatza. Ur MarIl 1. Ez uste izan pakea dakardala, au da, munduak paketzat daukana. Lard 394. Eta leku ari deitu zion Fanuel, au da, Jainkoaren ikuskera. Ib. 43. Ta bear bada ez gitxirentzat / garratza zelan ozpiña, / au da, batzuen gozoa eta / bestientzako samiña. AB AmaE III. Milla ta zortzireun ta irurogei ta seiyan; au da, orain dala ogei urte. Sor Bar 72. Dotriña galgarriak zabaltzen zituen lekuetan, au da, Konstantinoplan eta bere inguruetan. Arr May 164. Egin zan Anglikanismoaren, au da, hereje arimagaldukuen buru eta agintari. Itz Azald 104.
( s. XX) Nik nai nuke ezkondu lege zarrean, au da, lapikotzar-legean. Urruz Zer 69. Esan nai du euskeraz jauntza, au da, jaun baten mendeko erridia. Inza Azalp 135. Egiya da euzkeldun geienak arotz, argin, igeltseru, errementari, au da, berarizko lanbiden bat ebenak, opiziodunak, izaten zirala. Kk Ab II 182. Aurrera yo bear degu, ta poliki yo; au da, ez beti leengo tokian egon. Ldi IL 93. Ola daudela, prantses-izkuntzan / esan oi dute iru aldiz: / "Pax avant", au da, "Pakea aurrera". Or Eus 209. Gizarteko zuzenez, au da, gizarteak bazkide guztiei eta bakotxari egin bear dautsen zuzenez. Eguzk GizAuz 180. Ektareako larogei zentimetro, au da, metro eskaxa urteko. Munita 66. Maltzurki esaten du bestalde eguzkia sartzean dela alargun gertatu, hau da, amoranteekin gauaz ibiltzeko libre. Mde Pr 173. Poliandria, au da, emakume bakar batek gizon bat baiño geiago eukitzea. Vill Jaink 158. Aur-egarria, au da, ondorengoak uzteko gogoa. MAtx Gazt 26. Kalkidiko eraz, au da, Kalkiko Euphorion olerkariak egin oi zunez. Ibiñ Virgil 64n. Danak euskaldunak; au da, euskeraz ekienak. Etxabu Kontu 197. Azariak, kozka eldutakoan, presa egiten duo Au da, eldu ta eutsi. JAzpiroz 139. Prest daukazu nai dezun garairako edo beartzen zeran garairako. Au da, biurrikada bato golperen bat. Ostolaiz 106. Bizkaian bertan bilatu behar da egia, hau da, hots horiek ederki bereizten zituzten bizkaitar idazle zaharretan. MIH 100.

v. tbn. JJMg BasEsc 225. Izt C 16. Legaz 32. Bv AsL 42. Ag AL 101. Txill Let 120.
azpisarrerakoSense-3.1
Ez dik esan "konde" baizik "donde", au dek, "nun". Urr Zer 33.
azpisarrera-4
HAU DA HAU .
(En exclamaciones). " Au dok au izatekua, osabia ill eta aberastu! " Etxba Eib. v. HAU BAI.
Hau da, hau ganbiamendu / ederra eta berria! 77. Au da, au gorputz galdua, zeñean, ta zeñagatik, añ ainbeste pekatu egin nituen! Cb Eg II 147. Au dek au ederra! Inza Azalp 31. Gizona! hau duk, hau, arno goxoa. Zub 74. Hau duzu, hau gauza ederra! Soizu, soizu, zer bortakoak, ze xingarrak ditien hunek. Ib. 71. Au da, au --esan nion--, neri sartu zitzaidana. JAzpiroz 182.
azpisarrerakoSense-4.1
(Como exclamación). " Au dok au! interj. en expresiones de júbilo" Etxba Eib.
--Zuk ikusiko dezu, baiña nere ustez gaur egin bear da egitekoa. --Au da au! Loidi 24. Au da au! Norbaitek Iñigoren kaltez berriz ere papera sartu. Manzi GPatroi 125. Ordu laurden baiño lenago bigarrena?... Au dek au! NEtx LBB 184.
azpisarrera-5
HAU-DA-HAU-DANEKO.
" Auda-audaneko gizon bat (V-ger), un hombre en la flor de su edad, lit.: un hombre del tiempo en que se dice: ¡éste es! ¡éste es!" A.
azpisarrera-6
HAU DEA, HURA DEA.
Que si esto, que si aquello.
Hau dea, hura dea, aste huntan dugu gure muthiko gazten komedia. Herr 23-1-1958 (ap. DRA ).
azpisarrera-7
HAU EDO BESTE .
(Det.). Esto o lo otro (indefinido).
Au edo bestia zure kontra esan dabela. fB Ic II 215. [Sinistutia sorginak] au edo bestia egin dabeela; oni edo bestiari gatx egin deutsela. Astar II 40. Jaungoikoak nai badau au edo bestea, / Pedro, nik gura neuke aurten egitea. AB AmaE 294. Franco-n irudien kontra au edo beste. Gerrika 125.
azpisarrerakoSense-7.1
(Con sust.).
Badozu duda egiazkorik au edo beste desoneskeria egin edo konfesau dozunez. EL1 136. Ezin esan lei bestek ezer gaitik, au edo beste gauzia neuria dot. JJMg BasEsc 3. Norberak aukeratu eikean au edo beste batalloetara juatia. Gerrika 267.
azpisarrera-8
HAU EDO HORI.
Éste o ése, esto o eso (indefinido).
Zuk dakizu nola den hobekienik, egizu hau edo hori plazer duzun bezala. SP Imit III 15, 2 (Ch, Ol (h)au edo (h)ori; Mst haur edo hura ). Zer doatzu zuri hunez edo horrez? Ib. 24,1. Zuek baño obeto daki jai-egunean au edo ori egin ditekean. Lard 392. Praile batek edo bestek au edo ori egin dula? Or QA 198. Eztu orrek zer-ikusi onekin edo orrekin, gizonaren izatearekin baizik. Vill Jaink 149. Ondo etortzen dira, neri beintzat bai, noiz eta nola gertatu zan au edo ori jakiteko. Insausti 15. Gauza bat da aho-hizkuntza eta bestea, arras bestea, hizkuntza idatzia, ez hau edo hori, baizik edozein hizkuntza idatzi, gehiagoko edo gutxiagoko neurrian. MIH 218.
azpisarrerakoSense-8.1
(Con sust.).
Oraindaño sortu diran argiak izan dira argi au edo ori, argi bata edo bestea. Lar SAgust 4. Aurrean daukagun eri hau edo hori gogoan dugunean. MIH 225.
azpisarrerakoSense-8.2
Zuk au edo ori edo bestia egin biar zeunke. Kk Ab I 52 ( Cf. HAU EDO BESTE.).
azpisarrerakoSense-8.3
" Au edo ori dala ta, a propósito (V)" A EY III 328.
azpisarrera-9
HAU EDO HURA.
Éste o aquél, esto o aquello (indefinido).
Baldin Iainkoak nahi badu, baldin bizi bagara, eginen dugu haur edo hura. Ax 56 (V 36). Haur edo hura egin bedi, zük plazer düzün bezala. Mst III 15, 2. Judatar guzietatik hau edo hura kendu ta beste guziak ez-aditu egiten diote Jesusen ta predikari onen deiari. Mb IArg I 310. Ekustea emaztea onekin edo arekin itz egiten. AA I 590. Beren Aitari au edo ura galdetzera. Bv AsL 139. Senarrak hau edo hura erraten zionean. HU Zez 53. Beharrik huni edo hari noiztenka zerbeit makur gertatzen baitzako! JE Bur 164. Galtatzen dero hau edo hura kunta dizon. Const 43. Egunero eta orduero andik edo emendik, unekin edo arekin beti zerbeiten ikasteko bidetan. FIr 157. Ez onen edo aren maite miñez [zauritua], maitasun utsaren maite miñez baizik. Aitzol ( in Laux BBa VI ). Au edo ua nai baitu. Or Aitork 204. An eta emen, onegandik eta arengandik entzun zituen [...] esamesak. Erkiag BatB 66. Ez onek edo arek, edozein gizonek, nai du beti zerbait geiago. Vill Jaink 141.
azpisarrerakoSense-9.1
(Con sust.).
Gaitz da egiazki iujeatzea ea Espiritu onak ala gaixtoak gonbidatzen zaituen gauza hunen edo haren desiratzera. SP Imit III 15, 1. Hau egin naizik sartu oi dira relijio onetan edo artan sarzen diran gizaki ta andreki guziak. Mb IArg I 287. Milagr hau edo hura. Ib. 321. Bota det birau bat era onetan edo artan. AA III 526. Eta futxo, igandetan lan hau edo hura egin gabe, ezin bizi. HU Zez 12. Kasu au edo ura aipatzen digute. Vill Jaink 51. Bereizkuntza honetaz edo hartaz ez zen honako edo harako langile trebe hau edo hura ohartu. MEIG VI 132.
azpisarrera-10
HAU ERE BADA .
(Expresión usada como exclamación).
Au ere bada ba! Beretzat aña izan ez ta besteak baño geiago dala uste. Ag G 368. Zorrak? Zereko zorrak? Ala jainkia! Au ere badek onatik! Ataño TxanKan 157.
azpisarrera-11
HAU ERE BADUGU .
(Expresión usada como exclamación).
--Au ere badegu, Joxe! Au ere badegu! --Baña, Agustiña! Moztu egin al zaituzte? --Bai zera! Zulkoan bera sartu! Ataño TxanKan 199.
azpisarrera-12
HAU ETA HAU.
Esto y aquello, tal y tal.
Diñogu [abere mutuak] dabela au eta au esan erakusteko orlan geuk egin bear doguna. Zav Fab, RIEV 1907, 93. Eta esan zien: Jauna ikusi det; au eta au esan dit. Lard 468. Zin egina du eskola-urtearen len-egunean, au ta au aitortuko dula, ta orain bestera ari da. Or QA 108. Oraingoan ere jun ta esan zion, au ta au jakin zula. Manzi GPatroi 125. Nor gera gu, "Zuk desiatzen duzuna au ta au da" iñori esateko? Vill Jaink 139. Saltatu dira baillarara, jendea erromerian zegoen tokira, eta "au eta au". Zendoia 69.
azpisarrera-13
HAU ETA BESTE .
(Gralmente. det.). Esto y lo otro.
Ta ganera zemai gogorrak eskiñi, au ta bestea egingoztala, mutil aregaz batuten banaz. Echta Jos 152. Ondo jantzi, ara ta ona ibilli, au ta bestea ikusi, jolastu ta atsegin artu. Eguzk GizAuz 147. Badaude berriketan ordu laurden bat, erdi bat, olako pesta, alako txango, ta au ta beste iardunean irauliz. Or QA 138. Laster entzungo deutsazue erostea: bateko gosea igaro ebala, besteko lo-gurea izan ebala, au ta bestea zala, atxakia beintzat ugari. Bilbao IpuiB 105.
azpisarrerakoSense-13.1
Asko juaten ei jakoz, au ta bestia ta arutzagokua preguntez. SM Zirik 111.
azpisarrera-14
HAU ETA GUZTI, HAU ETA GUZTI ERE.
A pesar de esto.
Gaztetasunak bultz eraginda / etxetik nintzan urruntzen, / au ta guzti be aita ta amak / bardin ninduen maitatzen. BEnb NereA 43. Baña jakiñeko ondamendi au ta guzti, bixak bizi ziran maitte eta bake onian. Etxba Ibilt 473. Ark, ezezko au ta guzi, esperantzaren aurka leian, eta aizearen aurka bogabogan ari nai bazuan. Berron Kijote 160.
azpisarrerakoSense-14.1
(Con guztiz ).
Au ta guztiz be ez da kikiltzen / arrantzaleen biotza. BEnb NereA 149.
azpisarrera-15
HAU ETA HORI.
Esto y eso, esto y lo otro.
Aserre ta zer-esan andiak idoro zituan prankotarren artean euskaldunen kontra. Au ta ori egin ebela, bata io ta bestea zuzitu. Ag AL 133. Au ta ori egin bear, eta beti geldiegonean. Or Mi 68. Zuk diozu, au ta ori zerala; baña ezta aski zuk esatea. Ir YKBiz 320. Zoriontsu izango nintzan, au ta ori izango nintzan. Txill Let 94. Famili ortan au ta ori gertatu dek. JAzpiroz 157.
azpisarrerakoSense-15.1
(Con beste ). " Hau ta hori ta bestia esan itea baña, eztu gutxi in hainbeste urtian gurasuak zaitziakin " ZestErret. Cf. HAU ETA BESTE.
Au ta ori ta bestea ikusiko zituala ta. Ag Kr 58. Au ta ori ta bestea aipatuz, milla gauzaz mintzatuz. Or QA 140. Norbaitek edo norbaitzuk zabalkunde ederra egin didate, nere iztegi orri buruz au ta ori ta bestea esanaz. PMuj Egan 1957 (3-4), 127.
azpisarrera-16
HAU ETA HURA.
Éste y aquél, esto y aquello (indefinido).
Oni ta ari ta al duten beste guziei gal-bide guziak eragotzi ta onak ar-erazteko. Mb IArg I 296. Aztu guzurra / kartak eio / ta ebagirik / daragoio. / Oni ta ari / igarriten / zer zer etorri / bear yaken. Zav Fab, RIEV 1907, 536. Hau eta hura; ehun mila estakuru. HU Zez 50. Han erasten dituztenak, xuxen edo makur, egun hartako kabalen, merkatuaren, hunen eta haren gainean! JE Bur 170. Amona xintxook Mikeli dio / ontaz eta artaz galdea. Or Eus 267. Iragaile guziak nola ez zituzten jorratzen? [...]. Holakoak holako nahaskeria egin, eta hau eta hura... Lf Murtuts 107. Arrasatetik nentorren oni ta ari Ibarretako bidea nundik ote-zan galdezka. NEtx Antz 21. Eta guzien buruan zerk frogatzen dauku izen zaharretan ere hau eta hura egiazko eta egundainoko Azkaindarrak direla? Zerb Azk 30. Onekin eta arekin saiatuta, arkituko duzu, noski baiño noskiago, ortaratuko den mutil on bat. Etxde JJ 54. Onetaz eta artaz itzegin dugu. Txill Let 49. Nola nai duzu izadiak erruduna, erruduna denez, atzemaitea, eta onen ta aren errua neurtzea? Vill Jaink 104. Oni ta ari, an zear doazanai eskeintzen deutse bere salkaia. Erkiag BatB 174. Arrapaladan doa arima Maitearen billa, oni ta ari galdezka. Onaind ( in Gazt MusIx 153 ). Eta, onen ta aren, aien ta auen, gaiñetik Marzela ederra garaille, libre ta lasai. Berron Kijote 140. Orai erraiten dugu hau eta hura, bainan Roland Moreau baigorriar-getariarrak dio, besteak beste, bere liburuetan haur sortzeen laurdena ezkontzaz kanpokoa zela. Larre ArtzainE 261. Hizkuntza baten edo besteren literatura dela eta, hau eta hura sartuko lituzke honek eta kanpoan utziko harako hark. MEIG I 87.
azpisarrera-17
HAU NON.
He aquí dónde. v. hona (2).
Arrain, Musen haur-hazia, / Haur, non datzan ehortzia. O Po (ed. Michel) 249.
azpisarrera-18
HAU-ZER-DA, HAU-ZER-EZ-DA.
Asombroso, admirable.
Errana da: Urruneko eltzea urrhez, etxera orduko lurrez. Munduaz berdin erran dezakegu: Urrunetik iduri du hau-zer-ezda, oro eder eta garbi. Arb Bok 48. (Hostalapeko nausia) gibeletik bi idi eder "auzerda" emanak, lepo-ustai ederrekin eta oihal xuritan, hatzak beltztuak. Herr 5-1-1961 (ap. DRA ).
azpisarrera-19
HAU-ZER-DAKO.
Asombroso, admirable.
Hasten da beraz Sudur-haize bere lanean, hau-zer-da-ko bazkari bat behar duela arthatu. Barb Leg 131.
azpisarrera-20
GAURKO HONETAN, MARTXA HONETAN, MOMENTU HONETAN, HONAKO HONETAN, ORAINGO HONETAN v. gaurko, martxa, momentu, honako, oraingo.
azpisarrera-21
HONETAN, HONETARA, HONETARAKO, HONEZKERO v. honetan, honetara, honetarako, honezkero.
azpisarrera-22
HONETAKOTZ, HONETAKOTZAT.
Por esto.
Hunetakotz bihotz on auzue, gizonak: ezen sinhesten dut Iainkoa, nola niri erran izan baitzait hala izanen dela. Act 27, 25 (cf. Lç Io 18, 37 hunetakotzat, 'para esto'). Eta hunetakotzat, hemen ere munduko legen arauaz ere, emaiten ohi zaika [...] heriotzeari edo bertze gaixtakeria bati gaztigu handia. Ax 609 (V 391). Bada hunetakotzat miragarriki on da goizeko eginbidea eta lehen erakusi ditudan aparta espiritualak ongi egitea, zeren bide hartaz preparatzen gara ongiaren egitera. SP Phil 153.
azpisarrera-23
HONETAZ AURRERA.
De ahora en adelante.
Iruritzen zait ontaz aurrera / alferrik ari naizela. EusJok II 61. Ta nola nagon zarra / ikusten dezute, / ontaz aurrera zuek / segi zaiozute. Tx B III 133. Gaurgero (ontaz-aurrera), etzaittut geiago ugazamaren mendean utziko. Etxde AlosT 55. Lenago sei bezela, ontaz aurrera zazpi duro. Salav 39.
v. tbn. Auspoa 76, 88. Auspoa 49-50, 235. Auspoa 61, 72. Auspoa 62, 30.
azpisarrera-24
HONETAZ GAINERA.
Además de esto.
Padezitzen dute eraldiro Jangoikoa ez ikustearen pena, eta untaz gañera, sufritzen dituzte izigarrizko oñazeak. Legaz 56. [Karlistak] mendiak eta baserriak zituten beren mende; besterik ez. Ontaz gaiñera, Orokietako erasoan [...] apurturik gelditu ziran. Or SCruz 22. Mauletarren ezpañetan frantzes izkera gero ta ugaltzenago ari zen eta ontaz gaiñera, [...]. Etxde JJ 203. Ontaz gañera, Piarres, bere buruaz lotsa-lotsa eginda zegon. Ib. 158.
v. tbn. SMitx Aranz 17.
azpisarrera-25
HONETAZ KANPORA.
Fuera de esto.
Soro lanetan egun argiz [...] aritzen zan eta ontaz kanpora [...] peri egun batzutan besterik etzan ateratzen. Etxde JJ 146.
azpisarrera-26
HONETAZ LANDAN.
Fuera de esto.
Eta egiaz, huntaz landan, bertze desirkunde [...], guziak ez dire amodio propiala baizen. He Gudu 63.
azpisarrerakoSense-26.1
(Con -ko, adnom.).
Munduko mukulu au barrenez barren artzen zenula, ta ontaz landakoa neurri gabe, muga gabe artzen zenula. Or Aitork 154.
azpisarrera-27
HONETAZ LANDARA.
Además de esto.
Galdetu beharko dio [...]. Huntaz landara [...] ikusi behar da [...]. FIr 190 (163 untaz landara ).
azpisarrera-28
HONEZ ATERONTZEKO, HONEZ OSTERONTZEKO.
(Lo) demás, (lo) restante. v. gainontzeko.
Hizkunz bakoitzak ditu, hitzegiteko, berezko [...] hitzak: gure euskerak beinzat bai. Onez aterontzeko geienak besterenak ditue. Ub 3 (Aran SIgn 203 onez osterontzeko geienak ).
azpisarrera-29
HONEZ AURRERA.
A partir de ahora, desde este momento.
Ala nik ofrezitzen drauzut neure biotza [...] eta obrak guziak deseoreki ones aurrera guziak geldi ditezen medraturik. Ber Trat 59v. Onez aurrera orien mende / biarko det bizi. Xe 243. Onez aurrera obe degu ez / txinistu oien promesak. MendaroTx 243 (v. tbn. 72 y 93). Onez aurrera ezer askorik / eztaukagu esateko. Lasarte ( in Uzt Noiz 123 ). Juan zan zure lengo / gaztetasun ura, / onez aurrera juan / ziñezke zerura. Uzt Sas 197 (v. tbn. 221 y 296). Or MB 535 (Lc 5, 10). Auspoa 79-80-81, 70. Auspoa 63-64, 190. Auspoa 114, 120.
azpisarrera-30
HONEZAZ GAINERA.
"Además de esto" A Morf 40.
Adoratutzen zuten / oiek iguzkia, / ta, onetzaz gañera, / berriz illargia. It Fab 229. Asko lagunduten dau dijerietan: onezaz ganera da bere guztiz egokija lurrak onduteko. Ur Dial 69s (It gañera, Dv bertzalde, Ip bestalde ). Onezaz gañera agindu zion [...]. Lard 103. Egin bear da alegina [...]; eta onezaz gañera imini bear dira [...]. Itz Azald 187s.
v. tbn. Añ EL1 168. AA III 319. fB Ic I 96. Bv AsL 197. Eguzk GizAuz 125. JMB ELG 50. Honetzaz gainera: Or Tormes 15. Txill Let 56.
azpisarrerakoSense-30.1
(Con -ko, adnom.).
[Konpesoriaren] esana eginagaz, ez dozu utsik egingo. Onezaz gainerako inoren deungaro esatia [...] beti da pekatu. fB Ic II 188.
azpisarrera-31
HONEZAZ GAINETIK.
Además de esto.
Onezaz ganeti eta eurokaz batera eskiniten deutsut [...]. EL2 180 ( EL1 168 onezaz ganera ).
azpisarrera-32
HONEZAZ LANDARA.
" Onetzaz landara (AN, L), excepto esto" A Morf.
azpisarrera-33
HONEZAZ OSTEAN.
Además de esto.
Zor dozuz ardan etxe atan jan zenduzanak. Onezaz ostian, zure erruz izan ditu atso gaisuak kalte asko. Mg PAb 194. Ez da asko [...] gatxik ez opa izatia; ez bada, onezaz ostian, ondo gura izan biar jako. fB Ic I 40. Esango bazendu eztozula irago gura bide atatik [...] abarrez beterik dagualako eta onezaz ostian, aldatz andijak daukazalako [...]. Astar II 21. Onezaz ostian jakin biar dozu [...]. Ur MarIl 74.
v. tbn. Itz Azald 40.
azpisarrera-34
HONEZ GAINERA.
Además de esto. v. 1 gainera, HONEZ OSTEAN.
[Oratzio eginaz eta sakrifizioak ofrezituaz] eta onez gañera, idukiaz [...]. OA 59. Laugarrengo mandamenduak umeai agintzen diena da [...]. Onez gañera agintzen digu [...]. Ub 176 (v. tbn. 94ss.). Komunio gogozko au ez da ordea guk komunio egiazkoa nagitasunez [...] utzitzeko, baizik onez gañera, edo au egiteko erarik ez danean, gogoz komulgatu dedin bakoitza. AA I 471. Arrats guzi orietan al guziaz saiatu bear da [...]. Onez gañera, aste oro [...]. Arr May 8s. Euskaldun garbia [...] dozu; onez ganera kristiñaua. A BeinB 65. Bere morroi baltzari azkatasuna emon eutson [...] eta onez ganera, dirutza-mutur polita be bai. Kk Ab I 85. Badakit [...] gaxo bat baño enazana; baña onez ganera, gixona be banaz. Otx 73.
v. tbn. AB AmaE 264.
azpisarrerakoSense-34.1
Onez guziaz gañera [...]. Cb Eg II 124.
azpisarrera-35
HONEZ GAINETIK.
Además de esto. v. HONEZ GAINERA.
Onez gañetik konfesatu ez dituzu, gaizki zerintzola ez konfesatzea [...] ta noizean bein kezkatzen ziñan. Mg CC 178. --Zer kaltetzuk etorri oi dira bide deungako osatu gura oneetati? -- Txito asko. [...] Onez gañeti [...]. CrIc 52.
azpisarrera-36
HONEZ GUZTIAZ.
Además de esto. v. HONEZ GAINERA.
Berba bat: onez guztiaz, bajatortzue lo txarren bat [...] ez bildurtu. LoraS 136 (v. tbn. 90).
azpisarrera-37
HONEZ OSTEAN.
Además de esto. v. HONEZ GAINERA.
Oneez ostean dago beste ilteko modurik? "¿Hay demás de eso otras maneras de matar?" . Cap (ed. 1893) 49. Onez ostean, emen entzutera ematen dan gauza da [...]. OA pról. (v. tbn. 76). Aginduten deutsut, oñik ez iminteko edateko tabernan, ta onez ostian, edan aldi bakotxian [...] ez iragoteko kuartillu bat ardaoti. Mg CO 221. [Errezatu beozu errosarioa deboziño andiaz]. Onez ostean, amarreko bakotxean gogoratuko dozu [...]. EL1 216 (v. tbn. EL2 230). --Eta zelan deretxo graziya oneri? --[...]. --Eta bagoz onez ostian beste graziya modu batzuk? CatLlo 55.
v. tbn. JJMg BasEsc 120
hau
<< hatsarraldi 0 / 0 hauxe >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper