Etim. La forma con aspiración inicial será debida probablemente al cruce con harri .
(G, L, BN, S; SP, Urt, Lar, H; h- L, BN, S; Ht VocGr 419, Arch VocGr , Gèze, H). Ref.: A; AtSac 58; Gte Erd 260.
Roca; peña. "Rocher" SP, Ht VocGr. "Saxa adamantina [...] diamantaren paréko arrókak" Urt I 132. "Cautes, arroka gaitza" Ib. IV 343. "Roca" Lar. "Le roc" Arch VocGr. "Pierre, roche, rocher" Gèze. "Proprement, pierre qui tient de la roche; usuellement rocher, roc. Syn. aitza, botxua, botxia, harbotxia, hartoka, harrokia" H. "Harroketan josteta ari dira (BN-arb)" Gte Erd 260.
Tr. Documentado en textos de autores septentrionales y (en menor medida) guipuzcoanos; tbn. se encuentra en algún escritor vizcaíno como Arrese. La forma con aspiración inicial la emplean la mayoría de los autores septentrionales a partir de comienzos del s. XIX. En DFrec hay 7 ejs.
Eta ezar zezan [gorputza] bere monument berri arroka batetan ebakia zuenean.
Lç Mt 27, 60 (He, TB, SalabBN arroka, Leon harroka; Ur, Ker arri bizi, Ip harri, Ur (V) atx, Dv harkadi, Echn, Samper, Hual peña, Ol, IBe (h)aitz, Or arkaitz, IBk harkaitz bizi
).
O itsasoko arroka gogorraren pareak / Eta aita amen aldera karitate gabeak.
EZ Man I 124.
Esku-arrean ur klara / edan ohi zinduen / eta arroken artean / lo egiten zinduen.
EZ Noel 165.
Arrokak zathi bitezi, / bai mendiok iharros.
Hm 54.
Inguruetako arrokak bizkitartean tinketz zeudezila higitu gabe, hek urak bortitzki ioiten zituelarik.
SP Phil 130.
Iakiteko duzu nahi baduzu sarthu pabrieko arrada baduzu arroka bat erdian.
INav 12.
Hunen beherazpenek tuzte / Harri-arrokak zathitzen.
Gç 136.
Sanzian deitzen den irla da / Eremu urrun batean, / Lekhu arroka billuziez / Eta hareaz bethean.
Ib. 194.
Arrokak erdiratu eta hilen hobiak ideki ziren.
Bp II 49.
Harri eta arroka guziak, haren Heriotzean arraillatu ziren harrien eta harroken hanbat imayina bezala.
He Gudu 135.
Atherarazi ditu urak arroka gogorretarik.
Lg II 88.
Arrokak porroskatü ziren.
CatLan 45.
(s. XIX)
Etzauntza gogorra, askotan taulatu hutsa edo harrokak.
Dh 172.
Bere etxea harrokaren gainean egin duen gizon zuhurrari bardinkatuko dut.
TB Mt 7, 24 (HeH harrokaren gainean; Lç arroka gain batetan
).
Sokakin loturik / arroken artetik, [...] / an daramate ontzia kaiera.
It Fab 203.
Ataungo mendietan arkitzen dira arrobiak, karezko arria eta areatsua iori ematen dutenak, baita arroka oberenetakoa eta zorrotz-arri ederrak ere ugari.
Izt C 58.
Arbela eta arroka ere badira mendi oetan.
Ib. 59.
Maltako kostara alderatu ziran, eta arroka bat jota ontzia galdu zan.
Lard 528.
Urbilt ditzagun gure beso zailak, errotik athera ditzagun arroka horiek.
Balad 262.
Santa Helenan naiz, harroka baten gainean itzatua bezala.
Hb Egia 94.
Eta harroketarik baxamarrean atheratzen dena [orbela] hobea da itsasoak artikitzen duena baino.
Dv Lab 179.
Harroka batzuen kontra phorrokatzen da untzia.
Laph 210.
Arrokara joan zaie / lanpernak biltzera.
Xe 207.
Arkitzen zan ibar artan ermitatxo bat arroka baten zimian.
Bv AsL 65.
Han, harroka baten hegian, yarri.
Elzb PAd 69.
Eskualdunak gauden xutik / fedearen harrokan.
Zby RIEV
1908, 295.
Eman zen estekan zangotik harroka bati.
Jnn SBi 85.
Zonbat aldiz ez ditutzue zuen semeak harroka gaitz haukietan beren untziarekin lehertzen ikhusi?
Arb Igand 157s.
Eliza-arkuazpian baita Lurdeko harpe sainduaren itxura ezarria, bere harroka eta guziekin.
HU Aurp 184.
(s. XX)
Harroka batek, Moisek makhilaz jorik, eman zioten ura.
CatJauf 26.
Bada an arroka aundi bat, mendietatik baztertua.
Goñi 21.
Goizian sartu etxian eta pegatuko zaio sillari, muzkullua arrokari bezela.
Iraola 44.
Ikusi det arrokatik ia putzuratuan zagoala nexka txiki bat.
Ill Testim 27.
Hobia berria zen, harrokan egina.
Ox 80.
Büria Erretzüko arroka bezain gogor ote düka?
Const 17.
Betiere azkar dagon Donibane Ziburun / Eskual-ohiduren eta Fedearen harroka.
Iratz 113.
Harroka urdinarre zegoen.
Mde Pr 118.
Hiruetan hogoi-ta-hamar urtetan bortuko arroka guziak ezagutzen ahal zituen.
JEtchep 55 (18 harroka
).
Sobera zintzoa zen gure Nafartar gaztearen fedea, Nafarroko harrokak bezain azkar eta gotor.
Ardoy SFran 96.
Toki zabal patartsua, dena hosin, arroka eta erreka, hiru muga joiten dituena.
Lf ( in
Casve SGrazi 15
).
Barku ori ondo joango da / ez badu jotzen arroka.
TxGarm BordaB 135.
Uharte gain horietarik Baigorri Iparlaren harroka zorrotzetarainokoan.
Larre ArtzainE 314.
v. tbn. Urruz Urz 35. Arti MaldanB 191. Azurm HitzB 56. Harroka: Lap 1 (V 1). Etcham 82. Barb Leg 27. Zerb IxtS 90. Xa Odol 201.
ARROKA-ARTE.
v. arrokarte.
ARROKA BIZI.
Roca viva.
Zimendutzat edo, iru arroka bizi ta pillare gogor bezela daduzkanak.
Aran SIgn 205s.
Azkenean aurkhitu zuen, mendi mazela batean, harroka bizian eginikako zilho bat.
Jnn SBi 114.
ARROKA-GAIN.
Espacio situado sobre una roca.
Nork-ere bada enzuten baititu ene hitz hauk, eta hek egiten, hura dut konparaturen gizon zuhur bere etxea arroka gain batetan edifikatu duenarekin.
Lç Mt 7, 24 (Leon harroka-gainean; TB, HeH harrokaren gainean; He harriaren gaiñean, Echn peñain gañean, Ip harrin-gañen, Dv harriaren gainean, Ur arkaitzaren gañean, Ol aizkañean, IBk, IBe harkaitz gainean).
Arkaitz edo arroka gain batetik itxasora begira nengoela.
MMant 150.
(En casos locales de decl. sing.).
Arroka gainean fundatua zen [etxea]
.
Lç Lc 6, 48.
Unhatzean pilotan, harroka gainetik / Beira ematen ginen, ederren aldetik.
Hb Esk 233.
Arrano ohantzeak bezala harroka gainean jarriak [gazteluaren dorreak]
.
StPierre 38.
Itxas-ertzean arroka gañeko eguzki eta aize garbia artuaz.
MMant 129.
ARROKA-KASKO.
Cima de una peña.
Oi Aralar, Aralar! / Ortzi-su zariola, ametsu orduko / Zure Zerurainoko harroka-kaskoa, / Piztu zait, Euskaldunen Jaun-Goikoratzeko, / Barnea sutzen dautan, goi-amets beroa.
Iratz 135.
ARROKA JO,
ARROKAK JO.
Caer.
Mutill, ikusi atanian aize bete betian, txistu egiñaz eta iya arroka juan xegara biziyan, uste nikan... txorixua itzala.
Alz STFer 121.
Fallar, fracasar.
Or dabil marroka, / al dana zurrupa, / iya jo du arroka.
AzpPr 94.
Uste ez dan tokian / jo ditu arrokak, / bote okerra egin / diete pelotak.
Auspoa 131, 67.
Bire luzian ez du korritu, / laster jo zuan arroka, / ortan etzuan baliyo eta / gero ekin dit borroka.
Tx B I 187.
ARROKAKO ANTXARRAIN.
"(Motella tricirrata), el guaito, arrokako antxarrain" Labayru Hist I 516.
ARROKAKO LAPUTZ.
"(L), gendarme ensanglanté (pois.)" Lh s.v. laputx.
ARROKAKO MUTXURDIN.
"(L), girelle verte, girelle paon (poiss.)" Lh s.v. mutxurdin.
ARROKAKO ZARBO.
"Arrokako zarbo, gobie céphalotte (poiss[on])" Lh (s.v. zarbo).
ARROKAPEAN.
Bajo roca(s).
Erakuts dezozu mundu guztiari zure zuhurtzia hainbertze mendez mende eta arrokapean gorderik eta ehortzirik bezala egon dena.
ES 87.
Hanbat adimendu eder eta gai onak dohakabeki gelditzen dira mendi eta arrokapean ehortziak.
Ib. 178.
Harroka pean ganbara, / Dilindan, beltx, gau inhara.
Ox 113.
ARROKA-XOKO.
[Ikhusten ditu] arroka-xoko batzutan / Edo pareta tzar baten zilhoetan [...] / Mustro ttiki batzu hagitz itsusiak.
"Dans les coins d'une roche dure"
.
Gy 224.
ARROKAZ ARROKA.
De roca en roca, por las rocas.
Egoitzarik gabe, mendiz-mendi, arrokaz arroka zabilhan, ihesari emana.
Lg I 286.
Arrokaz-arroka, leze-hegiz-hegi, / Net artexki badabiltza.
Gy 183.
Behin ilhun iduri, harrokaz harroka / Ezker-eskuin punpatuz, erreketan yoka, / Harmada seinalatzen hurbil behar dena.
Hb Esk 59.
Harrokaz harroka, lapharrez laphar, izerdiz suntsitua, eskuak eta oinak larrutuak, igaiten da norapait.
Laph 40.
Zoazi larrez, oihanpez, harrokaz-harroka.
Iratz 145.
ARROKA-ZERGADA
(Dv A). "Harroka-zergada batek inguratzen du mendi kaskoa, une ceinture de rochers entoure le sommet de la montagne" Dv (s.v. zergada).
ARROKAZKO (Lar).
De roca. "Roquero, de roca" Lar.
Badirurite arrokek / Direla haragizkoak, / Eta halaber gizonek / Direla arrokazkoak.
Gç 72.
Zestoako Ertxina deitzen zaion mendian badira meatzeak leiar arrokazkoa ematen dutenak.
Izt C 74.
Ertxina mendiyan arrokazko leiarra ematen duten meatzak badirade.
IPrad EEs
1915, 121.
ARROKA-ZULO.
Cavidad en la roca.
Iragan zituen hogoi eta hamar urthe penitentzia dorpheenetan, arroka zilho batean.
Lg II 158.
Gauza ebatsi baten pare, nonbait gordea, mendietan, harroka ziloetan.
Arb Igand 109.
Amarrain bat izipera / Harroka zilo batera / Joan da ihesi.
Ox 126.
Segur nahi zuen izan ardi hura hila zela, berak ikusi, han harroka zilo batean itzulipurdikatua, erroz-gora, begiak odoletan.
JEtchep 55.
ARROKETAN IBILI.
"Arroketan zebillakan, andaba por las ramas o por los cerros de Úbeda" Garate Cont RIEV 1933, 94.