arrantzale.
Tr. La forma más empleada es arrantzale . Las formas en arrain- son más frecuentes al Norte, y, al Sur, entre los vizcaínos. En DFrec hay 132 ejs. de arrantzale (6 de ellos del Norte) y 1 de arrantzaile, septentrional.
Onom.: Judart, arranzale. (1366). Arzam 123.
1. (V, G, S; Lar, Gèze, Dv, H; -nz- G-nav; Lar, VP 81v), arraintzale (-nz- S; SP (-sale)), arrantzaile (Dv; -nz- Ht VocGr 399, ), arraintzaile, arraizale, arraizalle () Ref.: A (arrantzale, arrainzale); Lh; Lrq (arrañ); Etxba Eib; Iz Als (arranzali); Iz ArOñ .
Pescador. "Pêcheur" SP, Dv. "Xabeguero", "pescador" Lar. v. 1 arrantzari. Cf. Lç (Decl ã 7v): "Peskadore, arranzale. Gehienzi lekhuetan arranzale erraitenagatik, heuskaldun anhitzi, Mt 4, 19 eta Mc 1, 17, nik eginen zaituztet giza peskadore hobeki itzeukiz, ezen ez nik eginen zaituztet gizarranzale. Hala usatu ukhan dugu".
Eta ikhus zitzan bi unzi lak bazterrean zeudela, eta hetarik ilkhirik arranzalek sareak ikhutzen zituzten. Lc 5, 2 (cf. Mt 4, 18 ezen peskadore ziraden ). Neure ordain utzi nien San Piarrez nausi, / Batelzain arrantzale zein bainuen ikhusi. EZ Man I 33. Arrantzale partikularen othoitzak. Arrain ttipi zaleentzat othoitza. [...] Balea zaleentzat. EZ Man II 155. Hala lehen zinelarik / urean arrantzaille. EZ Noel 147. Nola ohoiñak desiratzen baitu gau ilhuna eta haizetsua ebasteko [...] eta arranzaleak ur uherra arraiñaren atzemaiteko. Ax 283s (V 189). Ihiztariak, arranzaleak, pilotariak, dantzariak, nekhatzen dira, trabaillatzen dira; eta alabaiña trabaillu hura guztia bestatzat hartzen dute. Ib. 488 (V 315). Gathua hoinik busti gabe, arrainzale. Saug 174. Noizere deskubritzen baituzu arranzalleen etxea. INav 20. Arranzalek diotela badirela bi baxa. Ib. 48. Ah, Piarres arrantzalea! / Har nazak hire sarean. 205. Kastaz eta nazionez Judua zen, [...] eta ofizioz arranzalea. CatLav 427 (V 202). Sareak itsasorat etxatzen zituztela, arrantzaleak ziren ezen. He Mc 1, 16. Napolesko arranzale kongregant bat. Mb IArg I 328. Napolesko arranzale kongregant bat. Mb IArg II 279s. Gehienak arrantzale [ziren] bere sareen erabiltzen baizik etzakitenak. Lg II 143. Roman Andre Dona-Maria Handian Emana arrainzaliaren erhaztünaren pian. Mercy 9. Arranzale oek ziran Simon edo Pedro ta onen anai Andres. Ub 76s.
(s. XIX) Arrantzale batzuek ziran Apostoluak. AA III 432. Arraintzalle gitxi batzuk. NekeA 236. Arraintzalle uste utsetakoak. (tít). Zav Fab, RIEV 1907, 98. Arrantzalleak bot' eban sarea. Zav Fab, RIEV 1909, 34. Beren sareak botatzen zituzten itsasorat, ezen arraintzaleak ziren. TB Mt 4, 18 (He arraiñ zale, HeH, Ur, Ip, Ol, Or, Ker, IBk, IBe arrantzale, Ur (V) arraintzalla, Leon arraintzale; SalabBN arrainkari, Dv, Echn, Hual, Samper arrantzari ). Arrantzalearentzat / ez da zer esanik. It Fab 82. Arraintzale oek bakarrik edan izan zituzten iru milla, seieun, laurogei barrika sagardo bakotxa iruna zamakoak. Izt C 141. Arrantzale batek goizik bota orduko amua. Gy 46. Egia predikaraziz lainhoki dozena bat arrantzalei. Hb Egia 82. Arrantzale pobre batzu dire, moroek lehertuak dagozkatenak. Laph 201. Arrantzaliak baño obeto bizi zerate, bai. Sor Bar 102. Itxasoetan bela baltzakaz / Arrantzalien ontziak. AB AmaE 80. Arranzale bat han beitzen. Ip Hil 193. Nekazariya legorrian da / arraizalia itxasuan. Arrantz 153. Gauza saltzalliak, baserritarrak, arrantzaliak, erriko jendia, ume koskorrak. Alz STFer 110. Arrantzalea txalupa baten. Azc PB 103. Arraintzaleak ihiztari bilakatzera omen doazi. HU Zez 56. Apurren baten ibili nintzen arrantzale Lekeition. A BGuzur 129.

(s. XX) Itxasoagaz guda ezbardiñ ikaragarrian ibillita gero legorrera datozen arrantzale anaiak. Ag Kr 30. Arraintzaliok batun ebezan kordelak . Echta Jos 80. Lehenago, hala mintzo bide ziren Jesusek bere ondoko hautatu zituen arraintzaleak. JE Bur 184. Txalupatxuak arturik baita / Bular zabaldun arrantzaliak. Enb 49. Arrantzale bat niganatu da / gizon prestuaren gisa. Tx B II 119. Hitz garratz eta larriekin itsuski laidostatzen du arraintzalia. Zub 23. Arrantzale jatorrak / ziran euskaldunak. MendaroTx 434. Ezin ixan eban Markolbek igelak atrapateko arraintzalerik idoro. Otx 138. Gizon artean nekatzen danak / izena nekazaria; / arrantzaleak "erio-lagun" / ez luke gaizki jarria. Or Eus 206. Kai bakotxeko arrantzaleak aspaldian be euren anaidea dauke. Eguzk GizAuz 193. Arrantzaleak ekaitzaldian iparraldeko izarrari begira ontziaren ibilliak zuzentzen dituenez. TAg Uzt 312s. Zoin gozoki zen ibilki / Arraintzalen barkuan, nolaz du ahantzi? Iratz 116. Pettiri arraintzale xaharra ur-handian haga luze batekin iker-mikerka. Lf Murtuts 7. Apika goraxeago arrantzale euzkotarren batzuek izango ziran [Ameriketara] lenago iritxik. JAIraz Bizia 30. Arce bezen arraintzale onik ez dugu Baigorritik Hendaiarat ezagutu. Zerb Azk 47. Txori arraizaleak uretatik urrun, lur barruan egun guztian baldin badabiltz, egualdi onaren mandatariak dira. EgutAr 1956 (ap. DRA ). Eztaigun aztu, ostera, arrantzaleen Kofradia --anaidia-- XIV garren mendetikoa doguna. Erkiag Arran 36. Ainbeste gizon arrantzaletan / itxasoak dauz iruntsi. BEnb NereA 150. Arrantzaleak geitu, / arraia gutxitzen, / oraingo eran naiko / lan dute bizitzen. Uzt Sas 221. Arrantzalik ühaitz hegian... / Kasü hede xuriari! Casve SGrazi 168. Arrantzaleak ere etzuten aren erreketatik arrairik artzen bat ere. BasoM 150. Arrantzaleen bizimodua / mizkeririkan bakua. FEtxeb 208. Lehenagoko arrantzaleek. Larre ArtzainE 241. Arrantzale gizagaxoek mahonezko atorra daramate soinean. MIH 309.

v. tbn. Echag 269. Lard 393. Xe 299. Arrantz 26. JanEd I 75. Otag EE 1884a, 30. Itz Berb I 63. Etxeg RIEV 1908, 190. Echta Jos 121. Iraola 49. Lander RIEV 1911, 602. Lh Yol 41. Inza Azalp 90. MAtx Gazt 96. Etxabu Kontu 12. MMant 33. Zendoia 111. Arranzale: CatS 108. Arrantzaile: Lap 326 (V 149). Arraintzale: Gy 47. Arraintzaile: Lap 312 (V 142). Lh Itzald II 112 (Lh Yol 22 arantzaile).
(Tras tema nominal nudo).
Iarraik zakizkidate, eta eginen zaituztet gizon-arrantzale. HeH Mt 4, 19 (Ip gizun-arrantzale, Leon gizon-arraintzale, Ker gizon-arrantzale, Or, IBk, IBe giza arrantzale, Ol gizarrantzale; giza peskadore, He gizonen arranzale, Dv gizon arrantzari, SalabBN gizon xerkhari ). Gure bale-arrantzaleak berak, zenbat [...] eta zenbat gizaldi bear izan zuten egiteko orretan iritxi zuten artakotasunaren jabe egin arte? Etxeg Itzald II 158. Yarraiki zakizkidate [...], gizon-arrantzale egingo zaituztet nik. Ir YKBiz 81.
(Como primer miembro de compuestos).
Ni ez nak gizona, ni nak zeladoria arrantzale jantziyan. Iraola 62. Iruditegiak aurkeztatzen du arrantzale kale bat. Ill Testim 3. Bertolda, urrengo goxian, bere gorputza arraintzale sare bategaz narru gorrijaren ganian baturik aurkeztu zan. Otx 41. Han-hemenka arraintzale-batasun batzu badire eginak, uren zaintzeko eta haziak han eraiteko. Zerb Azk 51. San Pedro Txiki egunak ere ba-dau alako jator-usain eta kera berezia arraintzale urietan. Erkiag Arran 53. Arrantzale-alaba ezerez bat. Ib. 106. Arrantzale-andren negar gaziak! Ib. 183. Arrantzale-etxe aurrean. Ib. 34. Arrantzale ontziak, itxasora askotan joan bear ebenak. Etxabu Kontu 138. 1878ko arrantzale ondamendiak ikusi ondoren. Ib. 199.
2. arraintzale (Urt). Pescadero. "Bolona, arraintzálea, arrain merkataria, arrain saltzaillea" Urt III 369.
Ondarrabitik etorri oi dan emakume arrantzaleak [...] abots bizi batez "txardin bizi-biziaaa..." deadar dagi. Anab Usauri 83.
3. "(AN-gip), tejedora, litm.: escribano del agua, nombre de un insecto de patas largas que se mueve a flor de agua en los arroyos por intervalos" A.
4. arrainzale. "Aficionado a peces decimos [en V] arrainzale, no arrantzale ni arraintzale" A Morf 80.
MARTIN ARRANTZALE. "Caeyx [...] martiñ arrantzálea" Urt IV 37. "Alcedo ispida, martin-arantzali" Arzdi Aves 162. Cf. Ibiñ Virgil 106: "Alcyon, ondar-txori, erderaz Martin-arrantzale".

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper