Euskararen Gramatika

42.19.7. Bederen, bederik, behinik behin

42.19.7a Formaz ez, baina esanahiaz (gehienetan segurik) ikusi dugun behintzat diskurtso markatzailearen pareko dituzkegu hiru diskurtso markatzaile hauek. Forma aldetik bederen (edo honen aldaera bedere) eta bederik haurrideak ditugu (bata genitiboaren markarekin eta bestea partitiboaren morfologiaz hornitua). Argi ikusten da, bestalde, behinik behin delako hori behin adberbioaren gainean eraikia dela.

Denek esanahi bera dute, neurri batean behintzat, eta euskalkien arabera daude sailkatuak, lehenago ere esan dugun gisan. Hortaz, “bai” / ”ez” partikulen inguruan, harridurazko perpausetan, sintagmen artean, perpaus hasieran, perpaus amaieran… ondoko adibide hauek erakusten diguten gisan: Haserrego bortitzek, […], osasunik hazkarrena maiz flakatzen dute, batzuetan laster ere bai, eta beti kasik berantxago bederen bai, sukar langita batek bezala (Duhalde); -Berantegi heldu zara; Marianne gaixoa Jainkoa baitan pausatu da! -Alo! Aldi honetan bederen ez dut galdu ene Pauerako bidaia! (Lafitte); Neskatxa kanporat orduko, bere hamar sosekoarekin doluz, urrikitzen zaio muthilari, eta bere khexuan, sakreka hasirik, erraiten du: deabruak eraman baleza bederen! (Barbier); Denborak denak kontsolatzen ditu! Bederen zurekin Europarat eraman nazazu… (Larzabal); Hortik zehar joan eta zer alderdi den itaunduko al dizut? —Bai, enetxo! inor bizi bada bederik (Zaitegi); Edo ez zuen uste ihes egin zezakeenik, edo berak utzi zion, erdizka bederik etsita (Orixe).

42.19.7b Diskurtso markatzaile hauek guztiak oso loturik daude elkarren artean eta sarritan oso zaila da benetako bereizketak egitea. Hori dela-eta (alde batera utziko ditugu harridura perpausez eta “hasteko” bezalako itzuliei buruz aipatu ditugun ñabardurak), ez dirudi batere zaila denik DM hauek elkarren artean trukatzea, erabilera arruntenetan behintzat: Koldo eta Jone behintzat etorriko dira; Koldo eta Jone bederen etorriko dira; Koldo eta Jone behinik behin etorriko dira.

Horretaz gain, lehen esan bezala, harridurazko zenbaitetan behintzat DMa segurki-rekin ordezkatzen dugu eta beste batzuetan (egia esan, gehienetan) segurik-ekin, bederen-ekin edo behinik behin-ekin. Nolanahi ere, eta hemen legoke bederen eta beste DMen arteko desberdintasunik azpimarragarriena, bederen diskurtso markatzaileak badu besteek askoz ere nekezago eskuratzen duten (inoiz eskuratzen baldin badute) kontzesio kutsua: Helduko da, zeharka bederen; Otxoa de Arin, esate baterako, ez da berebizikoa, baina nolabait ere, Bizkai kutsuari eskerrak agian, moldatzen da, trakeski bederen. Argi dago hor ‘zeharka bada ere’ eta ‘trakeski bada ere’ esan nahi duela. Ezin dugu multzo honetako beste DM batez ordezkatu hor.