Euskararen Gramatika

42.19.8. Badere

42.19.8a Bereiz utzi dugu hitz hau, gure ustez honek aparteko esanahia baitu bere erabilerarik arruntenean. Esan dugun bezala, bederen diskurtso markatzaileak badu zenbait kasutan kontzesio kutsua: Euskaraz ez daki ongi, baina gaztaroan entzunari esker agian, moldatzeko gai da, trakeski bederen. Hor ezin da behintzat esan, adierazi nahi dena ‘bada ere’ edo antzeko zerbait izango bailitzateke. Bada, badere diskurtso markatzailea hortik dator, hain zuzen: “bada+-ere” itzulitik.

Beraz, argi dago bada ere itzuliak baduela kontzesio kutsua. Gure idazleen artean anitzek kontzesibo moduan erabiltzen dute bada ere nahiz badere (badare bezala ere), mendeko perpaus arruntak sortuz horrela. Hori gertatzen da Leizarraga, Oihenart, Duvoisin, Bordel eta beste batzuekin. Berdin-berdin bertsolari askoren artean ere. Kasu hauetan guztietan, esaterako, ez da ailegatu diskurtso markatzaile beregaina izatera eta mendeko perpausaren aditz arrunta dugu: Mundu honetako bizitzea hainbat miseriatara sujet badere, fidelarentzat Jainkoaren benedikzione bat da (Leizarraga); Nauka ni, hotz badere, errerik bihotzean (Oihenart); Guziok nolerebait, eta nola ez dakizuela badere, Meditazio, Kontsiderazio eta Orazio mentala egin ohi duzue askotan (Kardaberaz).

42.19.8b Askotan ez da, ordea, adizki oso bat, iharturik geratu den zerbait baizik: Bi-hiru urte da pasatuxea / zintzotu zela gizona, / nekez badere sinetsi zuen / emaztearen esana; / lantoki ona harrapatu du, / entregatzen du kintzena; / garai batean hori bezela / orain ni nago gizena (Txirrita).

Hor adizkia balitz, badirudi “bazen ere” edo halakoren bat behar genukeela. Bere adizkitasun osoa galtzen duelarik, ordea, diskurtso markatzaile bihurtzen zaigu beharbada, emendiozko gainerakoen esanahia eskuratuz: Beragatik asmo onekin egunean orritxo bat badere leitu behar duzu (Beobide); Nik este bakar bat dut tripan, eta bera zuzen-zuzena, eta hala, ahotik sartuahala, beteahala dijoa bere bidez kanpora, eta apurtxo bat badere barruan geldituko bada, egarria hiltzeko, askotxo sartu behar izaten dut (Urruzuno).

Jakina, hemen formak hain labainkorrak izanik, bederen eta badere bezalakoekin nahasbideak sor daitezke: Bigarrena: urtean behin bedere konfesatzea, edo lehenago heriotzeko peligroan aurkitzen bada (Baztango katixima).

Hor, noski, bederen da: euskalki batzuetan ongi bereizten dira bedere (bederen esan nahi duela) eta badere (bada ere esan nahi duelarik: Hori badere eginen dugu = Hori baizik ez bada ere eginen dugu). Kontua da, nolanahi ere, hitz hau (badere) argi eta garbi diskurtso markatzaile ez baldin bada ere, idazleek erabiltzen duten neurrian, diskurtso markatzaile izateko bidean den adizkia izan daitekeela.