Euskararen Gramatika

32.6.1. Alderaketaren osagaiak eta egitura

32.6.1a Esan den bezala, alderaketa kuantitatiboa bideratzen dute mota honetako esaldiek. Perpaus bi irudika daitezke hauen azpian ere, ohiko eredukoetan bezala. Hauek dira goian emandako Aberatsa hain biluzgorri sortu zen, nola pobrea adibideko esaldiaren azpian diren perpausak: [aberatsa X biluzgorri sortu zen] eta [pobrea X biluzgorri sortu zen]. Biluzgorritasunaren maila adierazten du X-ak; horixe da biluzgarri ardatzak seinalatzen duen konparazio gaia. Bigarren perpausa aurrekoan txertatua ematen da, -n edo bait- menderagailuak aditzari atxikita dituela eta nagusian den konparazio ardatzarekin bat duen osagaia hutsik dela; hutsik dira, halaber, nagusiarekin bat diren gainerako osagaiak ere, aditza salbu, zeina isilpean nahiz agerian egon baitaiteke: Aberatsa hain biluzgorri sortu zen, nola ø (sortu baitzen) pobrea. Ikusten denez, aditz eta guztikoa izan daiteke mendeko perpausa, ohiko eredukoetan bezala (nola sortu baitzen pobrea), baina baita perpaus laburra ere, perpaus biek aditza bera dutenean (nola pobrea).

32.6.1b Berdintasuna ematen dute aditzera mota honetako esaldiek. Morfema kuantifikatzailea adjektibo-adberbioekin doanean mailari dagokio berdintasuna: Espainiako errege ez zen hain dohatsu izan behin ere, nola baitzen, arrats hartan, Migel Pocodinero (Barbier); Hain ongi dagokio gaiztoari infernua nola onari paradisua (Axular). Zenbatekoari, aldiz, izenarekin edo aditzarekin doanean: Baldin egin balitz euskaraz hainbat liburu nola egin baita latinez, frantsesez edo bertze erdaraz […] (Axular); Arropako lutoari, ez zitzaion hainbeste begiratzen kolorera, zein eta umildade eta pobreziara (J. J. Mogel). Desberdintasuna adierazteko, berriz, ez du eredu honek morfema berezirik. Egin daitekeena berdintasuna ukatzea da, eta hartara ohiko ereduko desberdintasunezko perpausen kidekoak eratzen dira. Hala, Ez hainbeste ene dohain berria neurtzeko nola jostaketa egiteko, beste gauzetan ere pentsatu nuen (Atxaga) esaldia, adibidez, Ene dohain berria neurtzeko baino gehiago jostaketa egiteko […] esaldiaren parekoa da.

Konparazio mota honetan ere bi egituretako alderaketak era daitezke. Konparazio gaiak termino bietan duen maila edo zenbatekoa alderatzen da, hura eta hauek desberdinak direnean. ‘Aberatsaren biluzgorritasun maila <-> pobrearen biluzgorritasun maila’ konparatzen dira goiko adibidean. Konparazio gaia terminoetan dagoenean, berriz, ezaugarri biren maila edo zenbatekoa alderatzen da. Lurrak hainbat buztin nola hondar behar du esaldian, esate baterako, ‘lurrak behar duen buztin kantitatea <-> lurrak behar duen hondar kantitatea’ konparatzen dira (§ 32.1.2).