Euskararen Gramatika

32.3.3. Adiera superlatiboko konparazioak

32.3.3a Konparazio egitura batzuk alderaketa arruntetik haratago, konparatuei dagozkien ezaugarriak maila altuan ipintzeko erabiltzen dira, adiera superlatiboa iradokiz.

Galde hitzekin eginiko zein baino zein …-ago eta nor baino nor …-ago egiturako esaldiekin, eta horien antzekoekin, ‘elkarrekiko’ konparazioa eratzen da. Konparaturiko terminoak ezaugarri jakin batean bat datozela ematen dute aditzera; maila altuan bat, hain zuzen ere: Zein baino zein txiroago, bata baino bestea dotoreago, nor baino nor txanbelinago (Erkiaga); Bederatzi mahaiko, eta zeinek baino zeinek jateko gogo ederragoa (Etxaniz); Arana Goiri eta Azkue […] bat etorri ziren, nor baino nor amorratuago, Larramendiren kontra (Mitxelena). Superlatibo absolutua adierazteko modu bat da hori: ‘oso txiroak’ zirela esan nahi du lehen adibideko esaldiak, eta ‘oso amorratuak’ azken adibidekoak. Konparazioa denez, adjektibo edo adberbio konparatiboa behar dute esaldi hauek: nor baino nor {amorratuago ∼ txiroago ∼ urrutiago ∼ hobeto…}. Hortaz, ez dira egokiak -ago gabeko nor baino nor aritu ziren gisakoak; nor baino nor gehiago aritu ziren edo nor baino nor gogorrago aritu ziren gisakoak dira egokiak.

32.3.3b Konparazio termino bietan adjektibo bera —edo adberbio bera— duen egiturak ere ezaugarri bat maila altuan gertatzen dela ematen du aditzera: Dena da eder baino ederragoa (Mitxelena); Zakurra bazetorren […] makur baino makurrago (Agirre); Maiz baino maizago entzuna dute horren izena (Mitxelena); Ongi baino hobekiago nekien hori (EH). Adjektibo edo adberbio bera izan beharrean sinonimoak ere izan daitezke: Argi baino garbiroago erakusten digu aurkitzea ez dela aski (Mitxelena).

32.3.3c Alderaketa prototipikoan konparatzen den nozioaren adibide nabarmen eta guztiz adierazgarria aipatzen du erreferentziazko terminoak: elurra bezain zuri (berdintasuna), ikatza baino beltzago (desberdintasuna). Superlatiboko adierazpena izan daitezke horrelakoak ere, ‘oso zuri’ eta ‘oso beltz’ gisa uler baitaitezke. Esapide eginak eratzen dituzte maiz, eta egoera kulturalaren arabera sortzen dira: Matusalen bezain zaharra; Garizuma baino luzeago; Ea, ba, laster etortzen haizen aberatsago Rotxil bat baizen! (K. Enbeita).