Euskararen Gramatika

31.4.5.1. Bait-erlatiboen ezaugarriak

31.4.5.1a Aski gaizki epaitu izan dituzte XX. mendeko gramatikari askok zein-erlatiboak. Esan izan dute, bereziki, halako izenordainik gabe ere era daitezkeela molde bereko perpausak, ekialdeko euskalkietan behintzat: Bakotxak badauka eskuan liburu ttipi bat, [hartan kondu guziak baitire] (J. Etxepare); Orok ezagutua den liburu ttipi pollita, [zointan ez bakarrik delako ithurria, bainan oraino hemengo azinda […] beltzak berak hain amultsuki goresten baititu] (J. Etxepare). Bi adibide horietan egitura berak ditugu. Badira, ordea, formazko diferentzia batzuk; bi bereziki. Batetik, lehenbiziko adibidean, erlatiboan bait- menderagailua izanik ere, badakigu haren orde -(e)n ere balia daitekeela; aitzitik, bigarrenean, bait- menderagailua baizik ez daiteke erabil. Bestetik, lehenbizikoan ez da izenordain erlatiborik eta bigarrenean, aldiz, bai (zointan).

31.4.5.1b Noski, erran daiteke lehenbizikoan hartan izenordainak zointan izenordain erlatiboaren eginkizuna duela, eta gisa batez hala da, hartan erresunptibo gisa agertzen baita, aurrekariaren erreferentzia izanik, izen sintagma erlatibatuaren funtzioa seinalatuz. Hain zuzen ere, Lafon eta Lafitte gramatikariek horixe zioten: bait- menderagailuak erabilera zabala duen Iparraldeko euskalkietan, euskarak ez zuela izenordain erlatiboen beharrik, berdin-berdin erabil baitaitezke halako perpausetan erakusleak, edo haietarik eratorri lekuzko adberbio deiktikoak (han, handik…), erresunptibo gisa, euskararen joskeraren jatortasuna hobeki errespetatuz. Bestalde, orain ikusiko dugun bezala, erakuslerik gabe ere egin daitezke halako erlatiboak, izenordain erresunptibo agerikorik erabili gabe.

XX. mendeko Iparraldeko idazleek bereziki baliatu dute idatzietan, bestela ere autore zaharretan eta bereziki gaurko ahozko euskaran erabiltzen den jokabide hori. Halako perpaus erlatibo aposiziozkoak bait-erlatiboak deituko ditugu hemen, bait- aurrizkia baizik ez baitaiteke izan kasu honetan menderagailua.