Euskararen Gramatika

31.4.4.4. Zein-erlatibo konposatu eta konplexuak

31.4.4.4a Zein-erlatiboak elkarren artean juntagailuen bidez lot daitezke, hala nola Tartasen adibide honetan, non mode Pernon azken hilaren aitak aurrekariaren ondoren hiru zein-erlatibo ageri baitira eta juntagailuaren bidez konposatuak: Costuma eta karitate eder bat pratikatzen zian bere denboran mode Pernon azken hilaren aitak, [zoin hirur Erregeren denboran izan baita, agian Frantzian zen iaunik handiena] eta [zoiñek, Duc de Candale, Duc de la Valete, eta Cardinal de la Valete bere hirur semen, eta bere personan, ukhen baitu ohore hori non laur cordon blu, kolpu batez bere familian ikusi baititu] eta [zoin Infanteria Frantzesaren Colonel general, eta Guyenako gobernadore hil izan baita]. Hona beste adibide bat, Leizarragarren obratik: Iainkoaren Aingerua, zeinena bainaiz ni eta zein zerbitzatzen baitut. Zenbaitetan, bait-erlatibo batekin egiten da juntadura: Neure adeskidia, igaren urthian egin dut, eta ezarri argira, libruto bat euskaraz, [zoiñen izena baita Onsa hilceco bidia], eta [konprenitzen baititu onsa hiltzeko moyenak] (Tartas).

Beste zenbaitetan zein-erlatiboa bera da konplexua; hots, perpaus erlatiboaren barneko beste mendeko perpaus baten osagarria da izenordaina daraman perpausa. Halakoetan, menderagailua (bait-, edo -(e)n), goragoko perpauseko adizkiari lotzen zaio, eta izenordain erlatiboa agertzen den mendeko perpauseko adizkiak berezko ezaugarriak atxikitzen ditu: Etorriko dira haur batzuk, zeinek [esperantza baitut [ixtorio guztia kontatuko digutela]].

31.4.4.4b Izen sintagma erlatibatua dagoen perpausa perpaus adjuntua denean, berriz (denborazkoa, moduzkoa…) zein izenordaina ez daiteke hartarik atera, eta perpaus guziak agertu behar du bait- menderagailua hartzen duen perpausaren aurrean. Abaritia duk, zein desiratzen dutelarik batzu erauzi izan baitirade fedeti (Leizarraga); Ontasunen gutizia, zeiñaz posedituak izanik zenbeit errebelatu izan baidire fedetik (Haraneder). Hau da, beraz, egitura: [_{P ERL} [_{P Adjuntu} ZEIN-… _{P Adjuntu}]… BAIT-/-(e)n…]. Adibidez: Kalte guztien gaiñeko kaltea, alferkeriatik heldu den handiena, [[zeiñi narraikola] erran baitut nik oraiñokoan erran dudan guztia] (Axular); Beste gauza asko Isaakek arteraño etziekizkienak […], [[zeintzuek gizon santu ark aditu zituenean], Jaunari eskerrak eman, eta gero Jakob bere ordeko nagusitzat ezagutu zuen] (Lardizabal); Gorthean utzi zuen andrea, [[zoinari agradatzeko] hainbertze pairatzen baitzuen] (Laphitz). Azken adibide hau, ordea, ez-gramatikala izango litzateke, izenordaina perpaus adjuntutik aterako bagenu: *Han utzi zuen andrea, zeinari [hainbeste pairatzen baitzuen] agradatzeko.