Euskararen Gramatika

30.6.2.6. -(e)larekin edo beste menderagailu batekin egin daitezkeen adierazpen perpaus osagarri jokatuak

30.6.2.6a Adierazpen perpaus osagarri jokatuak aztertzean ikusi dugu euskalki batzuek -(e)la menderagailua baliatzen dutenean, beste euskalki batzuek -(e)na darabiltela (§ 30.6.2.2) edo -(e)nik (§ 30.6.2.3). Bitasun bera gertatzen da -(e)la eta -(e)n menderagailuekin ere goraxeago ikusi bezala: uste izan predikatuak, esate baterako, -(e)la osagarria hartzen du mendebaldean eta -(e)n, zenbaitetan, ekialdean. Eskerrak predikatuak ere -(e)la zein -(e)n goberna ditzake (§ 30.6.2.4a). Damurik adizlagunaren osagarria ere -(e)la edo bait- menderagailuekin nahiz menderagailurik gabe joan daiteke (§ 30.6.2.4a, § 30.6.2.5): Damurik ez da zilegi (Monho).

30.6.2.6b Beldur izan predikatua ere -(e)la zein -(e)n osagarriekin ager daiteke: Beldur izatekoa da horien azken ordua zaila izango dela (J. M. Lekuona); Beldur nauk […] Jainkoa galduko dudan (Gazteluzar). Nola ulertu behar da, ordea, azken adibide hau? Pentsa daiteke beldur izan predikatuak hor zehar- galdera gobernatzen duela. Izan ere maiz agertzen dira zehar-galderak beldur izan predikatuarekin, ote partikulak lagundurik: Beldur izatekoa da ez ote duen jakinen orain arte jokatu duen paper horretatik urrutiratzen (Berria).

Azken batean, predikatu jakin batek ez bakarrik goberna ditzake menderagailu mota bat edo bestea hartzen duten adierazpen perpaus osagarri jokatuak. Baita, hemendik aurrera ikusiko dugun bezala, adierazpen perpaus osagarri jokatugabeak ere, edo beste mota bateko osagarriak (horiek ere jokatuak zein jokatugabeak): -(e)la / -tzea + erabaki (trenez joango dela / trenez joatea erabaki du); -(e)la / subjuntiboa / -tzeko + esan (postrea nik eramango dudala / postrea eraman dezala / eramateko esan diot); -(e)la / -tzen / partizipio burutua + jakin (badaki ez dela garaiz iritsiko / garaiz iristen / nola iritsi). Jakina, ‘osagarri-gobernatzaile’ egitura bakoitzak izango ditu bere adiera eta ñabardura semantikoak.