Euskararen Gramatika

30.6.2.5. Bait- menderagailua duten adierazpen perpaus osagarri jokatuak

30.6.2.5a Iparraldeko euskaran, perpaus osagarriak gertakari edo egoera bat adierazten duenean, bait- ere erabili izan da menderagailu gisa. Gertatu, heldu, gutitarik egin, horrelakoak dira, bait- menderagailua onartzen dutenak: Gertatzen da enplegatzen baitira bitartekoak ongien egiteko (Axular); Egia soberatua! ene semea [ateratzaileek erro nagusia dainatzen dutela]; eta hortarik heldu da landare hainitz hiltzen baita (Duvoisin); Gutitarik egin omen du ez baita deus erori (Hiriart-Urruti).

Gertakari edo egoera baten aurreko jarrera subjektiboa adierazten duten aditzek edo lokuzioek ere gobernatzen dituzte bait- perpaus osagarriak: domaia izan, harrigarri izan, handi izan, bizi izan, eta abarrek. Domaia da zonbait pilota galdu baitute bi gazte bipil hauek (Herria); Harrigarria da ez baituzu holakorik sekula ikusi; Handia da ez baita eskolarat agertu (Lafitte). Baina gobernatzailea esan, uste izan edo egia izan bezalako predikatua bada, ezinezkoa da bait- horrela erabiltzea: *uste dut / esan didate / egia da [bakarrik etorriko baita].

30.6.2.5b Batzuetan bait- perpausa aurretik agertzen den aurrekari batekin erabili da: Hunek ninduen errabiarazten, den gauzarik argiena ukatuko baitzautzun (Lafitte). Adibide horretan, kataforikoa da hunek erakuslea; ondotik datorren bait- perpausak ematen dio bere esanahia (-(e)la perpausetan ager daitezke horrelako aurrekariak § 30.6.2.1i). Bait- perpausaren erabilera hori aurkituko dugu, halaber, zenbait esapidetan —damurik, beharrik…— hiztunak damua, poza edo haserrea adierazten duenean: Eta, damurik ez baitiote beste hoinbeste eginen zure ilobari eta Olhaibiri, beste bi kontseilari usteleri! (Larzabal); Damurik, hola konkortua baitzira (Lafitte); Beharrik han bainuen ama (J. Etxepare).