Euskararen Gramatika

30.2.4. Desberdintasunak euskalkien arabera

30.2.4a Predikatu bakoitzak, oro har, perpaus osagarri (menderatu) bat bakarrik har dezake esaldi berean. Kontuan hartu behar da, ordea, predikatu berak forma bateko edo besteko osagarria har dezakeela euskalkien arabera: -tzen/-tzera ausartu, -tzen/-tzera etorri, -(e)n/-(e)la uste izan… Hau da, nahiko sistematikoa da -tzen mendebalde / -tzera ekialde banaketa, aurrerago ikusiko dugun bezala (§ 30.6.3.3, § 30.6.3.4); baina utzi, ausartu, prest izan edo saiatu predikatuek atzizki bakarra gobernatzen dute, euskalkiaren arabera forma bat zein bestea har dezakeena. Ez zen ausartu argiak itzaltzen/itzaltzera; Prest nintzen aurkariekin mintzatzera/mintzatzeko. Antzeko bikoteak aurkituko ditugu ‘zertara’ adierazteko orokorra den -tzera eta batez ere bizkaierazkoa den -tzen aukeretan: Etxera noa telebista ikustera [orokorra] / Etxera noa telebista ikusten (bizk.). Baina hemen ere bietako bat aukeratuko du joan aditzak, hizkeraren arabera. Eta beste batzuetan, euskalkia gorabehera, formalki perpaus osagarri bat baino gehiago izan ditzake aukeran gobernatzaile batek: Badaki norekin elkartu / Badaki komeni zaionarekin elkartzen. Berriro ere, horietatik bakarra goberna dezake perpaus batean.

30.2.4b Esaldi berean menderatu osagarri bakarra hautatzeak baditu, hala ere, salbuespenak; gehienak, ugariak hala ere, [-tzea (+kasu marka)] motakoetan aurkitzen ditugu (eta haien aldaera burutuetan); hor zilegi dira honelakoak eta maiz aurkitzen dira, gainera: Ahal izatea omen da nahi izatea; Isuna ordaindu izanak ez zizun ekarri zeure buruarekiko bakea egitea; Ilea hain sarri tindatzea ez dirudi ona denik hura osasuntsu mantentzeko. (§ 30.6.3.1, § 30.6.3.2).