Euskararen Gramatika

26.3.3. Adizki laguntzaileak

26.3.3a Euskararen denbora-aspektu-modu sistemako adizki analitiko nagusiak honako sei aditz laguntzaile hauekin osatuak dira: izan, *edun, *edin, *ezan, egin eta -iro-. Euskara batuan lehenbiziko laurak baizik ez dira erabiltzen —egin mendebaldeko hizkerei mugatua da eta -iro- ekialdekoei—. Egitura intrantsitiboetan, izan eta *edin ditugu; trantsitiboetan, aldiz, *edun eta *ezan. Gorago erran dugun bezala, *edin, *ezan —eta -iro-— aditzek erabilera beregain oro galdua dute: ez dira ez adizki sintetiko gisa erabiltzen, ez adizki jokatugabe gisa. Preseski, haien aipamenezko forma izartxo batekin markatzen dugu ez baita lekukotua eta erabiltzen dugun forma berreraikia baita. Haatik, izan eta *edun-en adizki sintetikoak oraindik erabiltzen dira —*edun bereziki ekialdeko hizkeretan—: Martin herri honetako alkatea da; Martinek etxe ederra du. Izartxo batekin markatzen dugu *edun ere bai, haren aipamenezko forma nehon lekukotua ez izanik, forma berreraikia erabiltzen baitugu. Laguntzaile horien ororen paradigmak kontsultatu nahi dituen irakurleak EGLU-II eta Euskal Gramatika Laburra: Perpaus Bakuna (EGPB) liburuetan eta 78. arauan aurkituko ditu.

26.3.3b Izan eta *edun laguntzaileek [-tu], [-t(z)en] eta [-tuko] adizki jokatugabeekin elkartuz osatzen dituzte adizki analitikoak. Haatik, *edin, *ezan —eta -iro-— aditzoinarekin elkartzen dira ekialdean eta euskara batuan (mendebaldean eta erdialdean, berriz, partizipioarekin, ikus § 25.1.1a, § 25.1.1b): etortzen naiz, etorri naiz, etorriko naiz vs etor gaitezen; ekartzen dugu, ekarri dugu, ekarriko dugu vs ekar dezakegu. Taula honetan, adizki nagusien eta laguntzaileen arteko banaketa biltzen dugu: