Euskararen Gramatika

18.3.4. Egitura ergatiboak eta pasiboak

18.3.4a Egin dezagun hemen ohar bat, batez ere historiarekin lotua. Zenbait hizkuntzatako egitura ergatiboek badituzte parean haiei dagozkien egitura pasiboak. Euskaraz ez dirudi holakorik baden. Bestetik, euskal ergatibitateak badu beste ezaugarri bat, alegia, perpaus intrantsitiboen subjektuak eta trantsitiboen objektuak marka bera dutela (ø). Horrek eraman ditu euskara aztertu duten zenbait hizkuntzalari (Müller 1888; Schuchardt 1893) pasibitatearen teoria garatzea. Horien artean lehen garaiko Lafon ere aipatu behar da, gero iritzia aldatu bazuen ere.

18.3.4b Ikus ditzagun bi perpausok: Miren dator perpaus intrantsitiboa batetik, eta Jonek Miren dakar. Lafonen arabera, bi perpaus horietan “Miren” izango litzateke subjektu sintaktikoa, pare-parekoak direlako: Miren dator / Miren dakar. Bigarrenak subjektu “paziente” horrez gain, osagarri agente bat izango luke, “Jonek”, alegia, eta hori beste hizkuntzetako por Jon / par Jean / by John horien parekoa litzateke (ohart gaitezen, bide batez, osagarri agente hori euskaraz ergatiboa erabiliz eman daitekeela: haizeak astindua / agitado por el viento). Teoria hau baztertzeko argumentu asko aurkitu ziren, eta ez du geroztik indarrik izan. Esan dezagun XX. mendeko hirurogeita hamarreko hamarkadan hasi zirela hizkuntzalariak euskal ergatibitatea beste begi batzuekin ikusten. Ikus, honetaz, de Rijk (2008: 199).